1 Inleiding Ontwikkelingen Reserves en voorzieningen Accommodatiebeleid Belastingen en tarieven

Transcriptie

1 Kadernota

2 Inhoudsopgave Raadsvoorstel en besluit 1 Inleiding Financieel kader Financieel vertrekpunt Ramingsregels Begroting Actuele ontwikkelingen Gemeentefonds Uitgangspunten verwerking integratie-uitkering Sociaal domein Overige ontwikkelingen Ontwikkelingen Reserves en voorzieningen Accommodatiebeleid Belastingen en tarieven Paragraaf Bedrijfsvoering en dienstverlening Langetermijnagenda Bijlagen: 1 Overzicht financiële gevolgen in meerjarig perspectief 2 Meerjarenoverzicht investeringen 3 Formatieoverzicht van de bestuursdienst 4 Or-advies paragraaf Bedrijfsvoering en dienstverlening

3 Registratienummer: Raad: 1 juli 2015 Agendapunt: Portefeuillehouder: college van burgemeester en wethouders Onderwerp: Vaststellen Kadernota Leek, 12 juni 2015 Voor u ligt de Kadernota De kadernota schetst de financiële kaders van de aanstaande Begroting 2016 en het Meerjarenperspectief Het is voor de gemeenteraad de basis voor de algemene beschouwingen en vaststelling van de beslispunten. Besluitvorming in uw raad staat gepland op woensdag 1 juli Op woensdag 17 juni 2015 wordt een technisch beraad georganiseerd voor de raadsleden. Tijdens deze bijeenkomst wordt ambtelijk een toelichting gegeven op de totstandkoming van de Kadernota In deze kadernota wordt de volgende stap gezet om de ambities uit het Coalitieakkoord , Samen werken aan een betrokken samenleving, verder uit te werken op het gebied van de financiën en in de beleidsontwikkeling. In het coalitieakkoord geven wij aan dat wij ons zien als medespeler in de netwerksamenleving en de samenwerking zoeken met inwoners, instellingen en bedrijfsleven om onze nieuwe taken vorm te geven. Wij zijn blij te kunnen constateren dat de eerste stappen hierin gezet zijn, zoals blijkt uit deze kadernota. Door de gezamenlijke betrokkenheid en medeverantwoordelijkheid kon ook het kostenbewustzijn groeien. De betrokkenheid die wij nastreven, heeft ook betrekking op hoe we omgaan met onze inwoners die het niet altijd op eigen kracht redden. Gelukkig hebben wij de ruimte weten te vinden om voor hen een vangnet te bieden. De actualisatie van de Langetermijnagenda maakt integraal onderdeel uit van deze kadernota. Landelijke ontwikkelingen Het Centraal Planbureau geeft in haar Centraal Economisch Plan 2015 aan dat de Nederlandse economie zich gestaag herstelt in het kielzog van de gestaag aantrekkende wereld- en Europese economie. Voor 2015 wordt uitgegaan van een groei met 1,7% en volgend jaar wordt een toename voorzien van 1,8%. Met name de uitvoer verbetert sterk en geeft daarmee een krachtige stimulans aan de economische groei in Nederland. De inflatie blijft laag, waarbij voor 2016 ten gevolge van de aantrekkende groei een lichte stijging naar 0,9% is berekend. Voor de marktsector dalen de productiekosten (effect van lage invoerprijs energie) en neemt de winstgevendheid toe, waarmee ruimte ontstaat voor het doen van investeringen. De werkgelegenheid stijgt en daarmee het inkomen voor huishoudens, en in het verlengde daarvan de consumpties. Voor de overheid daalt het overheidstekort in 2015 naar 1,8% bruto binnenlands product en in 2016 naar 1,2%. De collectieve uitgaven dalen, met name aan zorg en sociale zekerheid. Decentralisaties sociaal domein Op 1 juni 2015 is de Meicirculaire Gemeentefonds uitgebracht waarbij ook een actualisatie van de integratieuitkering Sociaal domein heeft plaatsgevonden met op gemeentelijk niveau een meerjarenverloop. Hieronder worden een aantal punten specifiek benoemd: - In de aanloop richting de Meicirculaire was er sprake van een korting op de budgetten in verband met realisatiecijfers AWBZ Deze korting is komen te vervallen. - De budgetten Wmo en Jeugd worden met ingang van 2015 gekort door de uitname in verband met Wet langdurige zorg (Wlz) indiceerbaren. Dit was bij de Decembercirculaire 2014 al aangekondigd. - Met ingang van 2016: Invoering objectieve verdeelmodellen voor Jeugd en Wmo Hierbij aandacht naar het ontwikkelen van een goede overgangsregeling. Pagina 1 van 3

4 We hebben nog geen volledig beeld hoe de zorgvraag zich in onze gemeente ontwikkelt. Ook de financiële ontwikkelingen op dit gebied zijn onzeker en worden pas in de loop van het jaar meer duidelijk. Algemene uitkering Gemeentefonds Gemeentefonds-Herverdeeleffecten 2 e fase groot onderhoud Gemeentefonds Het rekenmodel dat het Rijk voor de berekening van het Gemeentefonds gebruikt, is niet meer actueel en wordt daarom tegen het licht gehouden (groot onderhoud Gemeentefonds). Op 20 maart 2015 werd eerst een voordeel van bekendgemaakt. Na overleg tussen VNG, de Raad voor financiële verhoudingen en de fondsbeheerders en actualisatie gegevens is het nieuwe bekende effect voor Leek nu voordelig. Gemeentefonds - mutatie accres Het verloop van het accres (groei gemeentefonds) is opnieuw bijgesteld, zie onderstaande tabel. Bedragen in mln. Jaar Mutatie In jaarschijf 2015 is er derhalve sprake van een nadeel van circa 470 miljoen op landelijk niveau (optelsom 2014 en 2015 en afrekening 2014). In jaarschijf 2016 is het effect ongeveer nihil om vervolgens weer negatief te worden. Gemeentefonds- Leek jaar 2015 ( nadelig) De bijstelling van het Gemeentefonds betekent voor het jaar 2015 een nadeel van Hiervan heeft betrekking op het de integratie-uitkering sociaal domein, met name door de uitname in verband met WLZ indiceerbaren. Het resterende nadeel ontstaat met name door het lagere accres 2015 en afrekening accres Daarentegen staat een vrijval van de stelpost correctie accres. De effecten van de bijstelling worden bij tweede kwartaalrapportage 2015 meegenomen. Gemeentefonds - jaren (2016:exclusief sociaal domein voordelig) De effecten van de jaren zijn in onderstaand meerjarenperspectief verwerkt. Uitgaande van een budgettair neutrale verwerking van de integratie-uitkering Sociaal domein is de uitkering Gemeentefonds jaarschijf hoger. In deze kadernota is vanuit voorzichtigheidsbeginsel 25% van het verwachte cumulatieve accres gecorrigeerd. Meerjarenperspectief Op 12 november 2014 is door uw raad de Begroting 2015 vastgesteld. Dit leverde het volgende resultaat in meerjarig perspectief op: * Begroting * jaarschijf 2019 is gelijk gesteld aan jaarschijf Vervolgens zijn in de Kadernota de volgende onderdelen beoordeeld: - Structurele effecten Jaarrekening 2014 en Financiële tussenrapportage eerste kwartaal Diverse bijstellingen reguliere begroting, waaronder voorstellen voor nieuw beleid en doorvertaling begroting externen. Verder heeft bijstelling plaatsgevonden op basis van geactualiseerde inzichten en zijn diverse financieel technische mutaties doorgevoerd. - Mutaties investeringen/kapitaallasten. - Bezuinigingen. De financiële vertaling van bovengenoemde onderdelen in de Kadernota heeft tot resultaat dat voor 2016 een begroting gepresenteerd kan worden met een naar verwachting positief resultaat van Indachtig het voorzichtigheidsprincipe en ons uitgangspunt om met geraamde overschotten een bijdrage te leveren aan de verbetering van ons weerstandsvermogen worden positieve saldi van de begroting ten gunste gebracht van de Algemene reserve. Pagina 2 van 3

5 * Begroting A. Structurele effecten (exclusief Gemeentefonds en kapitaallasten) B. Bijstellingen begroting C. Kapitaallasten D. Bezuinigingen Totaal A+B+C+D Financieel kader * Hierbij betekent een 'plusbedrag' een overschot en een 'minbedrag' een tekort. Ten opzichte van de Begroting 2015 is het meerjarenperspectief positief bijgesteld. Meevallende cijfers vanuit de conceptbegroting 2016 ISD, de ontwikkeling Gemeentefonds en het inboeken van de resultaten uit de verkoop van vastgoed leveren hieraan een belangrijke bijdrage. Daarnaast zijn er drie bezuinigingen opgenomen. Tegenover deze voordelen zien we een stijging van een aantal reguliere exploitatiebudgetten en is er een nadelig effect bij kapitaallasten. Op 20 maart 2015 heeft de provincie Groningen de begrotingscirculaire verzonden aan alle Groninger gemeenten. Hierin zijn de uitgangspunten opgenomen om voor het begrotingsjaar 2016 voor het repressieve toezicht in aanmerking te komen. Belangrijk criterium is dat de Begroting 2016 in evenwicht moet zijn. Als dat niet het geval is, dient de meerjarenraming aannemelijk te maken dat dit evenwicht uiterlijk in 2019 tot stand zal worden gebracht. Met het presenteren van bovengenoemd meerjarenperspectief menen wij aan de uitgangspunten van de provincie te voldoen. Voorstel Samengevat stellen wij u voor: 1. in te stemmen met de Kadernota als richtinggevend document voor het opstellen van de Programmabegroting 2016; 2. in te stemmen met de in het Overzicht financiële gevolgen in meerjarig perspectief voorgestelde wijziging en bijstelling van de programmabudgetten jaarschijf 2016; 3. in te stemmen met de in het Meerjarenoverzicht investeringen voorgestelde wijziging en bijstelling van de investeringen jaarschijf 2016; 4. de in het Overzicht financiële gevolgen in meerjarig perspectief voorgestelde wijziging en bijstelling van de programmabudgetten jaarschijf 2017 t/m 2019 indicatief te bevestigen; 5. de in het Meerjarenoverzicht investeringen voorgestelde wijziging en bijstelling van de investeringen jaarschijf 2017 t/m 2019 indicatief te bevestigen; 6. in te stemmen met de belastingmaatregelen 2016; 7. in te stemmen met de formatie bestuursdienst De op dit voorstel betrekking hebbende stukken liggen op de gebruikelijke wijze ter inzage. De ondernemingsraad heeft advies uitgebracht over de paragraaf Bedrijfsvoering en dienstverlening in deze kadernota. Dit advies is besproken in de overlegvergadering van 28 mei Het definitieve advies van de or is opgenomen in de bijlagen van deze kadernota. De reactie van het college op het definitieve advies van de or is opgenomen in de paragraaf Bedrijfsvoering en dienstverlening. Burgemeester en wethouders van Leek, B.C. Hoekstra, burgemeester H.K. Hofman, secretaris Pagina 3 van 3

6 De raad van de gemeente Leek; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 12 juni 2015, registratienummer ; gelet op de relevante artikelen van de Gemeentewet; B E S L U I T : 1. in te stemmen met de Kadernota als richtinggevend document voor het opstellen van de Programmabegroting 2016; 2. in te stemmen met de in het Overzicht financiële gevolgen in meerjarig perspectief voorgestelde wijziging en bijstelling van de programmabudgetten jaarschijf 2016; 3. in te stemmen met de in het Meerjarenoverzicht investeringen voorgestelde wijziging en bijstelling van de investeringen jaarschijf 2016; 4. de in het Overzicht financiële gevolgen in meerjarig perspectief voorgestelde wijziging en bijstelling van de programmabudgetten jaarschijf 2017 t/m 2019 indicatief te bevestigen; 5. de in het Meerjarenoverzicht investeringen voorgestelde wijziging en bijstelling van de investeringen jaarschijf 2017 t/m 2019 indicatief te bevestigen; 6. in te stemmen met de belastingmaatregelen 2016; 7. in te stemmen met de formatie bestuursdienst Aldus besloten in de openbare vergadering van de raad der gemeente Leek, d.d. 1 juli B.C. Hoekstra, voorzitter mevrouw F.M. Koop-Bouwman, raadsgriffier Pagina 1 van 1

7 1 Inleiding Elk jaar dient de gemeente een sluitende begroting op te stellen op grond van het Besluit begroting en verantwoording. Deze kadernota schetst de financiële kaders voor de aanstaande Begroting 2016 en het meerjarenperspectief De kadernota is voor uw raad de basis voor de algemene beschouwingen en vaststelling van de beslispunten. Leeswijzer In deze kadernota schetsen wij eerst het financiële kader voor 2016 (hoofdstuk 2). Hierin wordt onder meer uiteengezet wat ons financiële vertrekpunt is en wat onze ramingsregels voor de Begroting 2016 zijn. Vervolgens gaan wij in hoofdstuk 3 in op de ontwikkelingen voor de jaren De reguliere budgetten en (vervangings)investeringen zijn opnieuw beoordeeld, onder meer vanuit de structurele effecten Jaarrekening 2014 en de financiële tussenrapportage eerste kwartaal Daarnaast hebben wij ons geconcentreerd op wat we willen aanpassen op politieke gronden en op nieuwe ontwikkelingen en inzichten. De vertaling van deze beoordeling vindt u terug in bijlage 1 'Overzicht financiële gevolgen in meerjarig perspectief' en bijlage 2 'Meerjarenoverzicht investeringen'. In hoofdstuk 4 geven wij een overzicht (inclusief onderbouwing en eventuele voorstellen herschikking en opheffing) van reserves en voorzieningen. Hierin is tevens opgenomen de bepaling van de benodigde weerstandscapaciteit op basis van de risico-inventarisatie. Dit afgezet tegen de beschikbare weerstandscapaciteit vormt de basis voor ons weerstandsvermogen. In hoofdstuk 5 komt het accommodatiebeleid aan de orde en wordt er nader ingegaan op de ontwikkelingen. In hoofdstuk 6 gaan wij verder in op de verhoging van belastingen en tarieven voor 2016 en in hoofdstuk 7 wordt een schets gegeven van de ontwikkeling van de organisatie en formatie van de bestuursdienst in het jaar Tot slot is de Langetermijnagenda voortvloeiend uit het Coalitieakkoord opgenomen. Daarnaast wordt er een jaaragenda raad/college opgesteld. Bij de Financiële tussenrapportage tweede kwartaal 2015 wordt deze voor de eerste keer aan de raad aangeboden. Deze jaaragenda wordt geactualiseerd bij de financiële tussenrapportages. Pagina 1 van 51

8 2 Financieel kader Financieel vertrekpunt Op 12 november 2014 is door de raad de Begroting 2015 vastgesteld. De Begroting 2015 is daarmee het vertrekpunt voor het opstellen van de Begroting Hieronder wordt een inschatting gepresenteerd van het financieel kader Hierbij betekent een 'plusbedrag' een lagere middeleninzet en een 'minbedrag' een hogere middeleninzet * Begroting A. Structurele effecten (exclusief Gemeentefonds en kapitaallasten) B. Bijstellingen begroting C. Kapitaallasten D. Bezuinigingen Totaal bijstellingen Financieel kader * de jaarschijf 2019 is gelijkgesteld aan jaarschijf Hieronder wordt het gepresenteerde saldo nader toegelicht met een focus op jaarschijf Voor een nadere specificatie wordt verwezen naar bijlage 1, Overzicht financiële gevolgen in meerjarig perspectief. A Structurele effecten ( nadelig) De structurele effecten die voortkomen uit de Jaarrekening 2014 en de Financiële tussenrapportage eerste kwartaal 2015 zijn verwerkt. Dit komt neer op een nadeel van De hierin opgenomen bedragen voor kapitaallasten en Gemeentefonds zijn hierbij niet meegenomen. Deze onderdelen worden namelijk integraal beoordeeld. B Bijstellingen begroting ( voordelig) De financiële consequenties 2016 voortvloeiend uit de besluitvorming inzake B en W-adviezen zijn verwerkt. Daarnaast zijn op basis van voortschrijdend inzicht en nieuwe ontwikkelingen nieuwe budgetten opgevoerd en zijn reeds opgenomen budgetten geactualiseerd. Hieronder worden de belangrijkste aanpassingen nader toegelicht. B.1. Nieuw beleid ( nadelig) Nieuw beleid betekent voor het jaar 2016 een hogere middeleninzet van , wat oploopt tot in De grootste posten zijn maatschappelijke stage ( vanaf 2015) en de investeringskredieten Vergroting herkenbaarheid Leek-Nienoord vanaf A7 en Structuurbepalend groen in de wijk Oostindie in aansluiting op Terheijl. B.2. Begroting externen/gemeenschappelijke regelingen ( voordelig) De (concept)begrotingen van externen en de vertaling daarvan voor de gemeente Leek betekent voor het jaar 2016 een lagere middeleninzet van Dit voordeel ontstaat met name door de ISD ( ). Aan de andere kant is er een nadeel van met betrekking tot Novatec en met betrekking tot de Omgevingsdienst Groningen. B.3 Overige financiële bijstellingen ( voordelig) B.3.1. Voordelige budgetaanpassingen ( voordelig) De grootste voordelige budgetaanpassingen zijn ontwikkeling Gemeentefonds exclusief sociaal domein ( ), de verkopen vastgoed ( ), de urentoerekening aan grondexploitatie en subsidie investeringsprojecten waaronder Hoogwaardig Openbaar Vervoer ( ) en budgettair neutrale verwerking mutaties sociaal domein ( ). B.3.2. Nadelig budgetaanpassingen ( nadelig) De grootste nadelige budgetaanpassingen zijn bijstelling salarissen ( ), actualisatie integratieuitkering Sociaal domein ( ), verhoging budget onkruidbestrijding ( ), stelpost inzet uitkering Gezond in de Stad ( ) (bate Gemeentefonds tegenover) en bijstelling detachering personeel ( ). B4. Correctieregel kapitaallasten investeringen ( nadelig) De kapitaallasten worden integraal meegenomen bij onderdeel C kapitaallasten. Pagina 2 van 51

9 C. Kapitaallasten ( nadelig) De middeleninzet met betrekking tot kapitaallasten neemt met toe in Dit ontstaat met name door de lagere rentetoerekening aan de grondexploitaties ( nadelig) onder meer vanwege overheveling van gronden en aanpassing rekenrente. Daarnaast betekent het versneld afschrijven van de school Oostindie een nadeel van Hier staat tegenover een rentevoordeel van dat ontstaat door rentevoordelen op na de Begroting 2015 afgesloten leningen. D. Bezuinigingen ( voordelig) Dit onderdeel bestaat uit drie posten, te weten: verlaging van onderhoudsbudget wegen met en onderhoudsbudget bruggen met Ten slotte wordt voorgesteld het budget inhuur Novatec personeel met te verlagen op basis van natuurlijk verloop. 2.2 Ramingsregels Begroting 2016 Loon- en prijspeil De te ramen budgetten 2016 en verder zijn de som van een volumecomponent (hoeveelheid) en een prijscomponent. De volgende ramingsregels zijn daarbij van toepassing: a. de volumecomponent uit de voorgaande Begroting 2015 mag niet worden vergroot, tenzij hiervoor begrotingsvoorstellen opgenomen worden. b. voor de loonkosten gesubsidieerde instellingen wordt indexering toegepast voor Investeringen Aan investeringen worden rente en afschrijving toegerekend. Met ingang van 2009 worden de kapitaallasten verbonden aan nieuwe investeringen met een jaar vertraging in de begroting verwerkt. De kapitaallasten van de investeringen in 2016 worden dus pas in 2017 in de begroting verwerkt. Rentepercentages Aan de investeringen in deze kadernota wordt voor de toerekening van de rente een omslagpercentage gehanteerd van 3,98%. Voor jaarschijf 2015 wordt gerekend met 4,05% conform Begroting Met betrekking tot de grondexploitaties wordt eveneens een omslagpercentage van 3,98% gehanteerd (was 4,08%). Voor de reserves in deze begroting wordt gerekend met een rentepercentage van 5% met uitzondering van de reserve Grondexploitaties, Algemene bestedingsreserve en de reserve Bedrijventerreinen (hiervan is de toevoeging op nul gezet). 2.3 Actuele ontwikkelingen Gemeentefonds De uitkeringen uit het Gemeentefonds vormen een belangrijke inkomstenbron voor de gemeente Leek. Hieronder wordt eerst ingegaan op de landelijke ontwikkelingen en vervolgens op de financiële vertaalslag ervan naar gemeente Leek. Beide onderdelen zijn met name gebaseerd op de Meicirculaire Gemeentefonds Landelijke ontwikkelingen (ten opzichte van Begroting 2015) Decentralisaties sociaal domein Vervallen korting in verband met AWBZ cijfers 2014 Staatssecretaris Van Rijn was tot voor kort voornemens de zorgbudgetten variabel te maken door deze te koppelen aan de zorguitgaven van het Rijk. Daarnaast zou er ook een korting op het budget plaatsvinden gezien de AWBZ realisatiecijfers 2014 met betrekking tot de doelgroepen die vanaf 2015 onder de Jeugdwet en Wmo vallen. Vanuit de gemeenten ontstond er verzet tegen deze plannen. Op 29 mei 2015 heeft er opnieuw overleg plaatsgevonden tussen de staatssecretaris en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. In dit overleg is afgesproken dat de korting vervalt. Daarnaast is afgesproken dat de zorgbudgetten de komende periode stabiel blijven. Decentralisaties sociaal domein uitname in verband met Wlz-indiceerbaren In de Decembercirculaire 2014 is toegelicht dat besluitvorming omtrent Wet langdurige zorg (Wlz) betekent dat voor een landelijke groep van cliënten, indien zij dit wensen, het overgangsrecht van Wlz van toepassing is. Conform het bestuurlijk overleg eind 2014 tussen VNG en het Rijk betekent een keuze door cliënten voor Wlz een uitname uit de gemeentelijke budgetten Wmo en Jeugd. In het voorjaar zijn de uitkomsten bekend geworden. Uiteindelijk hebben ruim cliënten gekozen voor het Wlz-overgangsrecht. Op landelijk niveau betekent het in 2016 een structurele uitname van 26 miljoen uit het Wmo-budget en structureel 109 miljoen uit het Jeugdbudget. Herverdeeleffecten 2 e fase groot onderhoud Gemeentefonds Het rekenmodel dat het Rijk voor de berekening van het Gemeentefonds gebruikt, is niet meer actueel en wordt daarom tegen het licht gehouden (groot onderhoud Gemeentefonds). De afgelopen jaren is het groot onderhoud uitgevoerd. De eerste fase is afgerond en op 20 maart 2015 zijn de effecten met betrekking tot de herverdeling vanuit de 2 e fase groot onderhoud aan het Gemeentefonds bekend geworden. Pagina 3 van 51

10 De herijking betreft de clusters Werk en Inkomen, Brandweer en rampenbestrijding, Volkshuisvesting ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwing. De toen bekendgemaakte impact, gebaseerd op de stand van de Decembercirculaire 2014, zou een voordeel betekenen voor de gemeente Leek van Vervolgens hebben de fondsbeheerders advies gevraagd aan de VNG en de Raad voor de financiële verhoudingen. Op basis van dit overleg is besloten om met ingang van % van de herverdeeleffecten rekenmodel in te voeren inclusief correctie uitkeringsfactor met 3 basispunten en op basis van gegevens Meicirculaire Voor Leek is het effect 2 e fase groot onderhoud per saldo voordelig. Uit aanvullend onderzoek moet blijken of ook het resterende deel (de andere 67%) worden doorgevoerd. De effecten van eventuele verdere invoering wordt bekend bij de Meicirculaire 2016 en gaat in voor het jaar Accres Een belangrijk onderdeel van de Algemene uitkering zijn de accresontwikkelingen. Met ingang van 2012 is de 'trap op, trap af'-systematiek opnieuw ingevoerd. Kort gezegd komt het erop neer dat als het Rijk meer uitgeeft dat wij als gemeente ook meer ontvangen. Technisch betekent het dat het Gemeentefonds is gekoppeld aan de ontwikkelingen van de netto-gecorrigeerde rijksuitgaven en ontstaat er een zogenoemd accres (groei Gemeentefonds). Dit accres wordt bij iedere circulaire herzien. In onderstaande tabel wordt het landelijk cumulatief verloop van het accres normeringssytematiek weergegeven vanaf de Meicirculaire Cumulatief landelijk verloop accres (optelsom vanaf 2015) Bedragen in mln Mei 2013 circulaire Sept 2013 circulaire Mei 2014 circulaire Sept 2014 circulaire Mei 2015 circulaire Verschil mei 2015 en sept Het lagere accres in 2015 ontstaat met name door lagere prijs- en loonontwikkeling. Daarnaast zijn er in 2015 minder uitgaven aan kinderopvangtoeslag en studieleningen en een ramingsbijstelling bij het Ministerie van OCW. De hogere accressen vanaf 2016 zijn het gevolg van op landelijk niveau verwachte hogere looncompensatie. Gemeente Leek (2016: voordelig, exclusief aanpassing sociaal domein voordelig) Het in deze kadernota gepresenteerde meerjarenverloop van de uitkeringen is gebaseerd op de Meicirculaire Gemeentefonds van 1 juni 2015 en de daaronder liggende rekenmodellen Rekenmodel Rijk september Correctieregel september Opgenomen in Begroting Rekenmodel Rijk mei Correctieregel Kadernota Opgenomen in Kadernota Verschil (Kadernota Begroting 2015) Ten opzichte van de Begroting 2015 is er sprake van een voordeel van in jaarschijf Exclusief de aanpassing van de integratie-uitkering Sociaal domein ( nadelig) bedraagt het voordeel Dit laatste bedrag bestaat uit de onderdelen Algemene uitkering ( voordelig), Overige uitkeringen inclusief decentralisaties ( nadelig), integratie-uitkering Wmo ( voordelig) en aanpassing correctieregel Gemeentefonds ( voordelig). Pagina 4 van 51

11 Integratie-uitkering Sociaal domein ( nadelig) Met ingang van 2015 zijn gemeenten integraal verantwoordelijk voor het sociaal domein en de bijbehorende middelen zijn met ingang van 2015 toegevoegd aan het Gemeentefonds. In de Meicirculaire is het meerjarenbeeld van de integratie-uitkering per gemeente specifiek aangegeven tegen constante prijzen. In onderstaand tabel staan de mutaties ten opzichte van de begroting vermeld. Mutatie Uitkering Sociaal domein Bedragen in euro's Integratie-uitkering Sociaal domein Jeugd Wmo-taken voor alle gemeenten Participatie Totaal In 2016 is er sprake van een nadeel van Dit ontstaat door de uitname (vanaf 2015) in verband met Wet langdurige zorg-indiceerbaren. Dit was al aangekondigd in de Decembercirculaire Echter, het financiële effect was toen nog niet bekend. Voor de gemeente Leek betekent dit voor jaarschijf 2016 en verder een nadeel van op het onderdeel Jeugd en een nadeel van op het onderdeel Wmo. Daarentegen ontstaat er een voordeel in verband met de nieuwe objectieve verdeelmodellen voor de Wmo en Jeugd die met ingang van 2016 zijn doorgevoerd. Integratie-uitkering Wmo ( voordelig) Met betrekking tot de Integratie-uitkering Wmo is er sprake van een voordeel van Dit ontstaat met name door een volume-index en daarnaast door het effect extramuralisatie Als gevolg van het extramuraliseren van lichte zorgzwaartepakketten voor nieuwe cliënten, blijven de cliënten naar verwachting langer thuis wonen waardoor het beroep op de Wmo zal toenemen. Hiervoor krijgen wij compensatie. Overige uitkeringen inclusief decentralisatie ( nadelig) De overige uitkeringen nemen naar verwachting met af. Dit is als volgt opgebouwd: - De decentralisatie-uitkering Centra voor Jeugd en Gezin is, zoals aangekondigd in de Gemeentefonds Decembercirculaire 2014, overgeheveld naar de Algemene uitkering wat een nadeel betekent Met ingang van 2015 is de decentralisatie-uitkering Gezond in de Stad toegekend ( ) om de gezondheid te verbeteren van mensen in een lage sociaal-economische positie. Algemene uitkering ( voordelig) In de verdeling van de Algemene uitkering wordt er gewerkt met rekenmodellen op basis van verschillende indicatoren. Hierbij speelt de lokale hoeveelheid van een indicator en de vergoeding per indicator een rol. Ten slotte wordt het bedrag vermenigvuldigd met een uitkeringsfactor. Op basis van de rekenmodellen Meicirculaire 2015 valt de Algemene uitkering voor de gemeente Leek hoger uit. De uitkeringsbasis is aangepast, wat per saldo een voordeel betekent van Dit ontstaat met name door de overheveling van de decentralisatie uitkering Centrum Jeugd en Gezin naar de Algemene uitkering. Daarnaast zijn de effecten Groot Onderhoud Tweede fase voor 33% verwerkt, wat een voordeel betekent van circa (exclusief uitkeringsfactor). De aanpassing van de uitkeringsfactor met 3 punten betekent een nadeel Dit nadeel is technisch van aard en ontstaat met name door de verwerking van de tweede fase in de rekenmodellen, waarbij het noodzakelijk is om de hogere omvang van de clusters te compenseren met een lagere uitkeringsfactor. Met betrekking tot accres hoeft er geen aanpassing plaats te vinden, aangezien voor de bepaling hiervan wordt gerekend vanaf het jaar Op landelijk niveau was het mutatiebedrag slechts 1,8 miljoen. Ten slotte betekent een actualisatie van de inkomstenmaatstaven (zoals WOZ-waarden) een voordeel van Aanpassing correctieregel Gemeentefonds ( voordelig) De aangekondigde mutatie van het accres en Algemene uitkering is vanuit het voorzichtigheidsprincipe gecorrigeerd. Achterliggende redenen zijn: - Het betreft een prognose die van meerdere externe factoren afhankelijk is, zoals economische groei. In het verleden is gebleken dat accresberekeningen regelmatig qua hoogte fluctueren. - Onzekerheden over de financiële gevolgen over de effecten van overheveling van taken. - Onzekerheden over mogelijke aanpassingen bezuinigingen en doorwerking op Gemeentefonds. Pagina 5 van 51

12 Jaar 2015 Vanuit het voorzichtigheidsprincipe hebben wij in de Begroting 2015 het accres met betrekking tot 2016 met 25% gecorrigeerd. Dat wil zeggen dat dit niet meegenomen is bij de raming van de Algemene uitkering. Ook voor de Kadernota stellen wij voor 25% van het cumulatieve accres 2015 tot en met 2016 te corrigeren (dus niet mee te nemen). Voor het jaar 2016 wordt in de rekenmodellen uitgegaan van een cumulatief landelijk accres van 436 miljoen (gerekend vanaf jaar 2015) wat voor de gemeente Leek neerkomt op circa voordelig. Derhalve is een bedrag van niet meegenomen. Ten opzichte van de correctieregel Begroting 2015 betekent het een verlaging met (voordeel). Jaren De correctieregel in het meerjarenbeeld bestaat uit 25% van het cumulatieve accres (gerekend vanaf jaar 2014). 2.4 Uitgangspunten verwerking integratie-uitkering Sociaal domein De integratie-uitkering Sociaal domein kent ten opzichte van de Begroting 2015 een aangepast verloop. Het nadeel in 2016 bedraagt en loopt op tot in Voor nadere informatie wordt verwezen naar de hierboven gepresenteerde tabel 'mutatie uitkering sociaal domein' in de paragraaf 2.3 Actuele Ontwikkelingen Gemeentefonds en de toelichting hierop. Net zoals bij de Begroting 2015 hebben wij in de Kadernota de nieuwe taken in het sociaal domein budgettair neutraal opgenomen. Dit betekent met betrekking tot jaarschijf 2016 dat wij het nadeel van aan de batenkant met een gelijk bedrag aan de lastenkant hebben gecorrigeerd. 2.5 Overige ontwikkelingen Invoering Vennootschapsbelasting voor overheden Op 26 mei 2015 stemde de Eerste Kamer in met de Wet modernisering vennootschapsbelastingplicht overheidsondernemingen. Hiermee worden gemeenten met ingang van 1 januari 2016 vennootschapsbelastingplichtig voor die activiteiten waarbij zij optreden als ondernemer. De invoering van deze belastingplicht kan grote gevolgen hebben op onder meer financieel/administratief en organisatorisch/juridisch gebied. Het betekent in ieder geval een verzwaring van de administratieve last. De gemeente Leek gaat, in samenwerking met de andere Westerkwartiergemeenten, de komende periode verder met de voorbereiding op deze belastingplicht. Vooralsnog zijn er geen financiële consequenties opgenomen in de meerjarenbegroting. Het ontbreekt ons op dit moment aan een onderbouwde aanname. Er wordt in ieder geval ingezet op het waar mogelijk (voorbereiden op) het treffen van maatregelen om een belastingplicht zoveel mogelijk te vermijden. Pagina 6 van 51

13 3 Ontwikkelingen De reguliere budgetten en (vervangings)investeringen zijn opnieuw beoordeeld, onder meer vanuit de structurele effecten Jaarrekening 2014 en de financiële tussenrapportage eerste kwartaal De vertaling van deze beoordeling vindt u terug in bijlage 1 'Overzicht financiële gevolgen in meerjarig perspectief' en bijlage 2 'Meerjarenoverzicht investeringen'. De belangrijkste voorstellen c.q. ontwikkelingen worden in dit hoofdstuk nader toegelicht. Een aantal van deze voorstellen werken door in de voorgenomen besteding van reserves en de noodzakelijke voedingen hiervan. Deze voorstellen moeten daarom in samenhang worden bezien met hoofdstuk 4 Reserves en voorzieningen. Programma 1 Werk en Inkomen Programmadoel Inwoners zijn economisch zelfredzaam, participeren sociaal en maatschappelijk in de samenleving. Hierbij ondersteunen en stimuleren wij vooral die burgers die niet op eigen kracht kunnen deelnemen. Ontwikkelingen Participatiewet Per 2015 is de Participatiewet ingevoerd waardoor doelgroepen die voorheen onder de sociale werkvoorziening en Wajong vielen, onder Participatiewet zijn gaan vallen. Naar verwachting leidt dit tot een toename van het aantal uitkeringsgerechtigden bij de ISD Noordenkwartier. Dit leidt tot een kostenverhoging bij de ISD Noordenkwartier. Ook de invoering van de loonkostensubsidie heeft een kostenverhoging tot gevolg. De voorlopige gemeentelijke budgetten voor 2016 van het Rijk worden uiterlijk 1 oktober 2015 bekend gemaakt. Op basis van de informatie zoals die bekend is voorjaar 2015 houdt de ISD Noordenkwartier in de voorlopige Begroting 2016 rekening met een tekort voor de gemeente Leek voor 2016 van In het vorige meerjarenperspectief ( ) van de gemeente Leek werd nog uitgegaan van een tekort van Er is dus een voordeel ontstaan van (waarvan verband houdt met een hoger ingeschatte BUIG-uitkering (Wet bundeling van uitkeringen inkomensvoorziening aan gemeenten). Novatec Vanaf 1 januari 2016 maakt NovaWork integraal onderdeel uit van Novatec als re-integratie- en detacheringsbedrijf. Op termijn moet het re-integratie- en detacheringsbedrijf ingebed worden in een nieuwe uitvoeringsorganisatie voor de Participatiewet. Met het van kracht worden van de Participatiewet is de instroom van mensen met een SW-indicatie gestopt en loopt de SW-populatie langzamerhand terug. Nieuwe instroom van arbeidsgehandicapten loopt vanaf 2015 via de gemeenten. In de begroting van Novatec is rekening gehouden met 'nieuwe' instroom vanuit de Participatiewet. Deze instroom heeft enerzijds betrekking op de nieuwe doelgroep 'beschut werken' en betreft anderzijds instroom vanuit de Wajong in de groepsdetacheringen. De gemeenteraden moeten zich nog uitspreken over de organisatie van de 'nieuwe' doelgroep 'beschut werken'. Dit gebeurt in het kader van de vaststelling van de re-integratie verordening per 1 juli In de beleidsbegroting 2016 van Novatec is de bijdrage voor de gemeente Leek voor het jaar 2016 becijferd op Deze bijdrage is op basis van het aantal SE's per maart 2015 berekend. Route Arbeid In het jaar 2015 is er gestart met de Route Arbeid. Deze richt zich op jongeren tot 27 jaar die in het onderwijs het ontwikkelingsprofiel arbeid hebben gekregen en dus niet in staat zijn om een startkwalificatie te halen. Route Arbeid richt zich daarbij op de populatie (ex-)leerlingen (vanaf leerjaar 3) van het praktijk- en/of voortgezet speciaal onderwijs. Voor het begeleiden van deze doelgroep voor Marum, Leek en Noordenveld wordt er een Klant Manager Werk en een Jobcoach ingezet vanuit de ISD, in Grootegast en Zuidhorn worden deze vanuit sociale zaken ingezet. Vanuit Leek wordt in 2016 en de jaren erna vanuit het participatiebudget beschikbaar gesteld aan de ISD. Voedselbank De Voedselbank is voor zijn inkomsten afhankelijk van giften van derden. Voor deze giften is voor de Begroting 2016 een inschatting gemaakt. De uitgaven voor het uitgiftepunt Leek worden toegerekend en zijn gebaseerd op 50% van de uitgaven van de Stichting Voedselbank Noordenveld. Op basis van deze inschatting wordt over 2016 een tekort van 6525 verwacht. Dit grote tekort wordt mede veroorzaakt door de transportkosten en de kosten van het depot. Tevens is er in 2013 een kleine koelauto aangeschaft, waar jaarlijks een bedrag van wordt afgeschreven en waarvan een verzekeringspremie betaald moet worden. De andere grote kostenposten zijn de kosten van de huisvesting, zoals huur en energielasten. De energielasten zijn hoog omdat het gebouw waarin het depot gevestigd is slecht geïsoleerd is. Er staan veel diepvriezers en een koelcel die nagenoeg permanent in gebruik zijn. Pagina 7 van 51

14 Programma 2 Zorg en Welzijn Programmadoel Wij willen de maatschappelijke participatie van burgers vergroten en de persoonlijke ontwikkeling van kwetsbare groepen faciliteren, zodat inwoners (zo lang mogelijk) in staat worden gesteld zelfstandig te functioneren. In de Gemeentelijke ontwikkelingsvisie zijn de kernwaarden, ambities en piketpalen voor de komende jaren neergelegd. Voor het sociaal domein is in 2013 bovendien op het niveau van het Westerkwartier een visie vastgesteld. Vanuit deze visie, gericht op 2016, kunnen de komende jaren samenhangende keuzes worden gemaakt op onderwerpen binnen het sociaal domein. Kern is dat er een verandering/transformatie nodig is binnen het sociaal domein, waarbij inwoners meer dan voorheen hun eigen kracht aanboren en minder een beroep doen op de overheid voor ondersteuning. Van de gemeente en de organisaties die in opdracht van de gemeente werken, vraagt dit ook om een verandering: in rolbepaling en in werkwijze. Ontwikkelingen Het jaar 2015 is een overgangsjaar voor de taken die per 1 januari 2015 vanuit de AWBZ zijn overgeheveld naar de gemeenten (begeleiding individueel, begeleiding groep inclusief bijbehorend vervoer en kortdurend verblijf). In 2015 is de inkoopprocedure Wmo gestart voor de periode De ambitie is om de zorg en ondersteuning laagdrempelig en dichtbij te organiseren, waarbij onderzocht wordt welke voorzieningen als algemene voorzieningen kunnen worden georganiseerd. Ook voor de taken Jeugd die per 2015 naar de gemeenten zijn overgegaan, geldt dat 2015 een overgangsjaar is. In de loop van 2015 moet blijken hoe de budgetten Wmo en Jeugdzorg zich verhouden tot de zorg die de gemeente moet inkopen voor deze doelgroepen. Bij het opstellen van deze kadernota is hierover nog geen duidelijk beeld te geven. Gezien de bezuinigingen bij de overheveling van de taken naar de gemeenten zijn wij hier op voorhand niet optimistisch over. Voor de jaren 2015 t/m 2017 kan de gemeente een bedrag van van de rijksoverheid besteden aan het verkleinen van gezondheidsverschillen. Het programma heet Gezond in de Stad (= GIDS-gelden). Samen met de andere drie Westerkwartiergemeenten, die een geringer bedrag toegekend hebben gekregen, zal in het laatste kwartaal van 2015 meer duidelijkheid ontstaan over de besteding van deze gelden. De gedachten gaan op dit moment uit naar een koppeling met de taken van de wijkverpleegkundige voor nietgeïndiceerde zorg. In verband met het proces van decentralisatie is de taak van de wijkverpleegkundige op dit moment nog niet uitgekristalliseerd. De Groninger gemeenten hebben de taken op het gebied van publieke gezondheid gedelegeerd aan GGD Groningen. De GGD is onderdeel van de gemeenschappelijke regeling Publieke Gezondheid en Zorg. Het belangrijkste doel van de GGD is de gezamenlijke uitvoering van wettelijke taken op het gebied van de collectieve preventieve gezondheid en rampenbestrijding, voor gemeenschappelijke kosten voor de gemeenten. Om dit te kunnen blijven realiseren, blijft de Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio (GHOR) operationeel onder de GGD vallen en functioneel onder de Veiligheidsregio. De begroting van de GHOR maakt onderdeel uit van de GGD-begroting. De gemeentelijke bijdragen voor het programma gezondheid gaan in 2016 door indexatie omhoog en door bezuinigingen (structureel positief resultaat 2014 deelprogramma Lokaal Gerichte Zorg en Jeugd) omlaag: per saldo ligt de totale bijdrage voor het programma gezondheid op het niveau Het meerjarenperspectief kent een aantal onzekerheden, bijv. de gevolgen van de discussie over het sociaal domein, inclusief solidariteitsvraagstukken rondom het thema jeugd, de mogelijke financiële gevolgen van de discussie over het rapport van de commissie De Winter over de JGZ, en de discussie over de taken en de toekomst van de GGD. Binnen het DB en AB is een procesvoorstel aan de orde teneinde eind 2015 gezamenlijk met gemeenten te komen tot een koersbepaling van de GGD. De discussie over de koers van de GGD Groningen zal expliciet ingaan op de positie van de JGZ en de verbinding tussen JGZ en het sociaal domein. Pagina 8 van 51

15 Programma 3 Onderwijs Programmadoel Wij willen dat alle inwoners, van jong tot oud, voldoende mogelijkheden hebben om zich te scholen, te vormen en te ontplooien. Ontwikkelingen Maatschappelijke stages De scholen in het voortgezet onderwijs in de regio Westerkwartier en in Noordenveld gaan door met de maatschappelijke stages voor leerlingen en vragen de gemeenten om een structurele bijdrage in de kosten van de coördinatoren. Voor de gemeente Leek gaat het om een bedrag van bijna Regionaal Integraal Huisvestingsplan Onderwijs Op basis van de leerlingenaantallen van 1 oktober 2015, wordt in 2016 een nieuw Regionaal Integraal Huisvestingsplan Onderwijs opgesteld. In dit RIHP zullen voor de gemeente Leek met name de vragen aan de orde komen wanneer een permanente brede school in Oostindie gebouwd kan worden, en in hoeverre het mogelijk is om een onderwijscampus voor rsg de Borgen te realiseren door verbinding van de Nijeborg met de Lindenborg, onder het vrijvallen van het gebouw van Oldeborg. Bij de brede school in Oostindie weegt mee dat goede voorzieningen in de wijk van groot belang zijn voor de marketing van nieuwbouwlocaties. Het streven is dan ook om uiteindelijk in het centrumgebied niet alleen een brede school (basisschool, peuterspeelzaal en kinderopvang) te realiseren, maar te onderzoeken of dit ook gecombineerd kan worden met andere maatschappelijke voorzieningen. Het college heeft besloten om in 2018 een beslissing te nemen over het al dan niet eerder dan 2026 realiseren van een nieuwe school. In het in 2016 op te stellen nieuw Regionaal Integraal Huisvestingsplan Onderwijs voor de periode komt dit ook aan de orde. Vooruitlopend hierop wordt met deze Kadernota besloten de huidige semipermanente school versneld af te schrijven, zodat het investeringsbesluit over nieuwbouw zonder last uit verleden kan worden genomen en om aansluiting te hebben met de verwachte kortere technische levensduur van het pand. Leerlingenvervoer In het schooljaar is de Verordening leerlingenvervoer volledig van kracht geworden, en is de overgangstermijn verstreken. De effecten van het zelfstandiger reizen van leerlingen én de grotere eigen verantwoordelijkheid van ouders voor het vervoer zullen in 2016 als resultaten in beeld komen. Bestuursvorm openbaar onderwijs Het openbare schoolbestuur Westerwijs en het christelijke schoolbestuur Penta Primair onderzoeken de mogelijkheden voor een bestuursfusie per 1 januari In 2016 moet duidelijk zijn of dit in een formele bestuursvorm kan worden omgezet of dat de samenwerking op andere wijze wordt voortgezet. Onderwijsachterstandenbeleid Per 2016 gaat de nieuwe onderwijsachterstandenperiode in. Deze periode loopt tot en met Deze middelen zijn bestemd voor- en vroegschoolse educatie. De specifiek geoormerkte middelen die de gemeente Leek voor deze periode ontvangt, zijn bij het opstellen van deze kadernota nog niet bekend. Programma 4 Ruimtelijke ontwikkeling en Volkshuisvesting Programmadoel Wij vinden leefbare en vitale dorpen belangrijk. Ontwikkelingen Bestemmingsplannen/beheersverordeningen Er zal blijvend invulling worden gegeven aan het actualiseren van ons ruimtelijk beleidskader, de bestemmingsplannen. In 2013 zijn een aantal beheersverordeningen vastgesteld. Hiermee is bereikt dat voor ons geheel grondgebied een actueel planologisch regiem geldt. Met de geplande vaststelling van het bestemmingsplan Leek-Woonwijken in 2015 en van de bedrijventerreinen Leek en Oldebert in 2016 wordt een aanzienlijk deel van de gebieden waarvoor een beheersverordening geldt vervangen door een actueel bestemmingsplan. De gebieden Diepswal en Leeksterhout volgen daarna, naar verwachting in Voor het buitengebied van Leek geldt een actueel bestemmingsplan, met dien verstande dat aan een aantal bestemmingsplanvoorschriften goedkeuring is onthouden en er een reactieve aanwijzing is gegeven. Pagina 9 van 51

16 Voor die onderdelen wordt in 2015 gestart met een voorontwerpplan dat naar verwachting eind 2016 kan worden vastgesteld. Daarnaast zal het nodig blijven om voor de realisatie van gewenste ruimtelijke initiatieven van derden of van onszelf bestemmingsplannen op te stellen, of mee te werken aan afwijkingsprocedures. Regionale samenwerking Een belangrijk samenwerkingsverband voor de ruimtelijke ontwikkeling van onze gemeente is de Regio Groningen-Assen. Wij vervullen hierin op bestuurlijk niveau en op het niveau van de projectdirectie en ambtelijke inbreng een proactieve rol. In 2014 is een convenant opgesteld waarin de nieuwe afspraken die volgen uit de uitgevoerde actualisatie van de Regiovisie 'Veranderende context, blijvend perspectief' - zijn neergelegd. Voor onze gemeente zal in de komende jaren tot en met 2018 vooral verder gewerkt worden aan de uitvoering het project HOV-Leek, gericht op een optimalisering van de lijnvoering, de realisatie van een P+Rvoorziening in Leek nabij de A7 en diverse potentiële maatregelen voor een betere doorstroming. De uitvoering zal worden vormgegeven in een groot aantal deelprojecten. Naar verwachting zal de uitvoering gestart worden vanaf het begin van Er zal een substantiële ambtelijke inzet nodig zijn, vanuit het adagium we gaan zelf doen wat we zelf kunnen. Naast de inhoudelijke aspecten is er veel aandacht nodig voor de communicatie. Verder is voor de Regio Groningen-Assen een woningmarktonderzoek uitgevoerd. Door ons is hiervoor het recent vastgestelde Woningmarktonderzoek Westerkwartier, dat als basis heeft gediend voor de Woonvisie Westerkwartier , als input meegegeven. Wij gaan de samenwerking met de gemeente Noordenveld voortzetten. Wij blijven onze ruimtelijke ontwikkelingen op elkaar afstemmen. Dit geldt op het gebied van bereikbaarheid en openbaar vervoer (we trekken gezamenlijk op om de financiële dekking van de projecten HOV Leek en HOV Roden/Albertsbaan rond te krijgen), landschappelijke ontwikkelingen (Terheijl-Oostindie), toeristisch-recreatieve ontwikkelingen (Nienoord-Terheijl-Mensinge) en economische ontwikkelingen (taakstelling Leeksterveld voor zowel het Westerkwartier als Roden). Grondexploitaties Veel van onze woningbouw- en bedrijfsterreinontwikkelingen zijn vervat in grondexploitaties. Naast de financiële aspecten die hiermee gemoeid zijn, willen wij ervoor blijven zorgen dat aan deze exploitaties goede ruimtelijke uitgangspunten ten grondslag liggen. De ruimtelijke kwaliteit en financiële haalbaarheid moeten hand in hand blijven lopen. Ten gevolge van gewijzigde marktomstandigheden zijn aanpassingen van onze grondexploitaties per 1 januari 2015 doorgevoerd. De gewijzigde omstandigheden voor de woningbouwmarkt zijn afgeleid uit het woningmarktonderzoek Westerkwartier. Ten gevolge hiervan zal de komende jaren gewerkt worden aan het aanpassen van stedenbouwkundige onderleggers voor onze woningbouw- en bedrijfsterreinlocaties. Bovendien zijn en worden keuzes gemaakt ten aanzien van het tijdelijk uit de exploitatie nemen van delen van plangebieden, de fasering ervan, acquisitie, stimuleringsmaatregelen en het promoten van de gemeente Leek. Tegelijkertijd zullen voorstellen worden gedaan voor extra (voor)investeringen om de aantrekkelijkheid van delen van plangebieden te vergroten. Wij zullen onze zogenoemde unique selling points beter in beeld brengen en zo nodig verder versterken. De contacten met derden, zoals inwoners, makelaars, projectontwikkelaars en woningbouwstichtingen zullen worden geïntensiveerd. Het doel is om zo goed mogelijk zicht te krijgen op wensen en mogelijkheden. Ook zullen derden die plannen aan het ontwikkelen zijn dan wel deze willen gaan ontwikkelen erop worden gewezen dat de veranderende marktomstandigheden ook voor hen gelden en dus ook consequenties hebben of kunnen hebben voor hun initiatieven. Kwaliteitsimpuls en imagoverbetering Parrallel aan de denkrichtingen die hebben geleid tot voorstellen voor de verbetering van de grondexploitaties zijn in het project Rondje Rand de randen van de dorpen Leek, Tolbert en Nietap onderzocht. Uit beide studies zijn een aantal verbeterpunten naar voren gekomen, zoals de herkenbaarheid van het Landgoed Nienoord en de herkenbaarheid en bekendheid van het dorp Oostwold. Voor Nienoord wordt hiervoor een investeringskrediet opgenomen in 2016 van (kapitaallasten m.i.v , afschrijvingstermijn 15 jaar). Voor Oostwold zal binnen de grondexploitatie hiervoor ruimte worden gezocht. In goed overleg met de gemeente Noordenveld worden de ontwikkelingen van Terheijl en Oostindie op elkaar afgestemd. Om landschappelijke voorinvesteringen te kunnen doen, is hiervoor eveneens een krediet voor 2016 opgenomen van (kapitaallasten m.i.v , afschrijvingstermijn 25 jaar). Accommodatiebeleid Sinds 2005 voert onze gemeente een bewust accommodatiebeleid. Voor het gemeentelijk vastgoed zetten wij het uitgangspunt voort om te komen tot afstoting en herbestemming van gemeentelijke gebouwen waarvan duidelijk is dat deze geen strategische rol meer vervullen voor de uitvoering van gemeentelijke taken. Dit geldt eveneens voor gronden die in gemeentelijk bezit zijn. Door afstoting, verkoop of sloop verbetert de vermogenspositie van de gemeente door eenmalige opbrengsten en/of structurele besparingen in de exploitatie. Pagina 10 van 51

17 Voorgesteld wordt om de verwachte netto-opbrengsten in het vervolg vooraf in te boeken in onze meerjarenbegroting. Uit de afgelopen jaren is namelijk gebleken dat er aanzienlijke opbrengsten achteraf zijn ingeboekt en ons bezit is nog dermate van omvang dat ook de komende jaren nog aanzienlijke verkoopopbrengsten verwacht worden. Door de verwachte opbrengsten nu vooraf te ramen, ontstaat er een zo realistisch mogelijk beeld van te verwachten netto-opbrengsten. Tegelijkertijd moet ervoor worden gewaarschuwd dat de verwachte opbrengsten (uiteraard) niet zonder risico zijn: er bestaat geen garantie dat de verkopen slagen en dat de geraamde opbrengst ook daadwerkelijk wordt gerealiseerd. Naarmate de tijdshorizon verder weg ligt, wordt deze onzekerheid groter. Er wordt daarom voorgesteld om 75% van de netto te verwachten verkoopopbrengsten in 2016 en 2017 in de (meerjaren)begroting in te boeken. Voor de jaren 2018 en 2019 wordt veiligheidshalve uitgegaan van 50% van de te verwachten nettoverkoopopbrengst voor die jaren. De daadwerkelijke resultaten zullen goed worden gemonitord in het kader van ons risicomanagement, kwartaalrapportages en jaarverslagen. Indien nodig kan de te verwachten nettoverkoopopbrengst zo gaandeweg de lopende boekjaren worden bijgesteld. Wonen met mantelzorg In overleg met mantelzorgers en relevante welzijnsorganisaties zal worden nagegaan of de gemeentelijke beleidsregels voor wonen met zorg, als aanvullend beleidskader voor bestemmingsplannen, nog voldoet of moet worden aangepast. Vergunningverlening, toezicht en handhaving Binnen de wettelijke bepalingen zullen wij aanvragen om omgevingsvergunningen overleggen met aanvragers en daarbij aangeven welke mogelijkheden en onmogelijkheden er zijn. Na toetsing zullen wij al dan niet overgaan tot vergunningverlening. Wij zullen toezicht houden op de eenmaal vergunde situaties. Op basis van ons handhavingsbeleid en -programma voeren wij systematisch controles uit en sporen wij illegaal bouwen en gebruik van percelen op. Zo nodig zullen de handhavingsmiddelen worden ingezet. In Kadernota zijn de legesinkomsten die gekoppeld zijn aan het bouwen voor de jaren 2015, 2016 en 2017 geprognosticeerd op respectievelijk , en In de Jaarrekening 2014 is aangegeven dat in dat jaar in plaats van de begrootte er aan legesinkomsten is gerealiseerd. Hieraan lagen met name eenmalige, niet-voorziene grotere bouwplannen van een aantal bedrijven ten grondslag. De afname in de woningbouwaantallen op basis van het woningmarktonderzoek Westerkwartier vinden vooral plaats na Voorgesteld wordt om voor de jaren 2018 en 2019 uit te gaan van de legesinkomsten die ook voor 2017 zijn geprognosticeerd: Woonvisie Westerkwartier In 2015 is de Woonvisie Westerkwartier door de vier Westerkwartiergemeenten vastgesteld. Het jaar 2015 staat in vervolg hierop in het teken van het maken van nieuwe prestatieafspraken met de corporaties Wold & Waard en Stichting Huisvesting Vredewold. Na vaststelling van de prestatieafspraken wordt op basis hiervan in gezamenlijkheid een uitvoeringsprogramma opgesteld voor de jaren Gebiedsontwikkeling Zuidelijk Westerkwartier De gemeente neemt vanaf januari 2015 deel in de gebiedscommissie Zuidelijk Westerkwartier. Hierin werken de provincie Groningen, Waterschap Noorderzijlvest, Wetterskip Fryslân, 3 Westerkwartiergemeenten en maatschappelijk organisaties samen. De commissie gaat in opdracht van provincie en waterschap met grondeigenaren en bewoners in het Zuidelijk Westerkwartier in gesprek om een inrichtingsplan te maken voor de realisatie van het natuurnetwerk (herijkte Ecologische Hoofdstructuur) en waterberging (vanuit het project Droge Voeten 2050). Hierbij krijgen ook opgaven voor recreatie, verbeteringen voor de landbouw en landschapsherstel een plek. De voorbereiding vindt plaats in de periode 2015 en 2016 en de uitvoering in de periode Onderdeel van de voorbereiding zijn planologische procedures, een milieueffectrapportage, omgevingsvergunningen en een peilbesluit. Pagina 11 van 51

18 Programma 5 Milieu Programmadoel Wij bieden een schone en gezonde leefomgeving voor onze inwoners waarbij wij duurzame ontwikkeling nastreven. Ontwikkelingen Masterplan Duurzaamheid Er zal in 2015 worden gewerkt aan het masterplan Duurzaamheid, gekoerst wordt op vaststelling van het masterplan in het laatste kwartaal van Het masterplan zal uit twee delen bestaan. Het eerste deel is het beleidsmatige deel en beschrijft waar de gemeente Leek op het terrein van duurzaamheid en klimaatbeleid staat, waar de gemeente naar toe wil, waar haar ambities liggen en binnen welke kaders de gemeente gaat opereren. Het tweede deel is gericht op het proces om op korte termijn te komen tot uitvoering van (concrete) maatregelen ter invulling van in eerste instantie de doelstellingen uit het coalitieakkoord zijnde: 1. Het verduurzamen van het energieverbruik van de gemeentelijke organisatie door het verlagen van het energiegebruik en het opwekken van eigen energie. 2. Het faciliteren/initiëren/ondersteunen van projecten op lokaal en regionaal niveau. De initiatieven met betrekking tot het oprichten van grootschalige zonneparken in de gemeente bieden mogelijkheden voor zowel omliggende bedrijven als voor bewoners van de nabijgelegen dorpen. 3. Het blijvend stimuleren/faciliteren van de particuliere woningeigenaar. 4. Het gebruikmaken van de mogelijkheden vanuit de Wet milieubeheer. Wanneer er invulling is gegeven aan de doelstellingen vanuit het coalitieakkoord kan de speerpunt van het gemeentelijk klimaat-/duurzaamheidbeleid meer worden verlegd naar de doelstellingen zoals die landelijk in het SER-Energieakkoord zijn verwoord. De concrete uitvoering vanuit het tweede deel van het masterplan is voorzien in jaren 2016 tot en met 2020, gekoppeld aan de looptijd van het SER-Energieakkoord. Afval Sinds 2015 zijn gemeenten zelf verantwoordelijk voor de sortering en verkoop van de ingezamelde kunststoffen. Daar hebben wij nog geen ervaring mee, zodat dit jaar gezien kan worden als een pilot. Het streven is om, middels verkoop van vrijkomende producten, dit proces kostenneutraal te realiseren. Dat is niet eenvoudig, omdat een deel van de gesorteerde en overblijvende eindproducten geen opbrengsten genereren maar leiden tot kosten. Gepoogd wordt verder om de kosten voor inzamelen, overslag en opslag, transport en sorteren te dekken uit de vergoeding van het Afvalfonds. Dit leidt tot een eindresultaat waarbij de gehele kunststofinzameling voor onze inwoners kostenneutraal plaatsvindt. De vergoedingen vanuit het Afvalfonds zullen de komende jaren afnemen. Een efficiencyslag is bij de inzameling en verwerking noodzakelijk om de gewenste kostendekking te handhaven. Waterketen Groningen Drenthe In Groningen en Noord-Drenthe gaan gemeenten, waterschappen en waterbedrijven meer samenwerken in de waterketen. De riolering, waterzuivering en drinkwatervoorziening worden beter op elkaar afgestemd en taken gezamenlijk uitgevoerd. Daarbij worden drie doelen nagestreefd: - Kosten besparen door slimmer investeringen op elkaar af te stemmen en taken gezamenlijk uit te voeren. - Kwetsbaarheid verminderen door de uitvoering van taken gezamenlijk beter te borgen. - Kwaliteit verbeteren door beter gebruik te maken van elkaars kennis en ervaring. Uit het regionaal feitenonderzoek blijkt dat het hiermee mogelijk is de autonome kostenstijging tot een met 2020 in de regio Groningen en Noord-Drenthe met 83% te beperken. Het gebied valt samen met de beheergebieden van de waterschappen Hunze en Aa's en Noorderzijlvest. De samenwerking bestaat uit 27 gemeenten in Groningen en Noord-Drenthe, samenwerkend binnen de Verenigingen van Groninger en Drentse gemeenten, de beide waterschappen en Waterbedrijf Groningen en Waterleidingmaatschappij Drenthe vertegenwoordigen in de samenwerking de drinkwatersector in beide provincies. Medio 2011 maakten de partners afspraken over samenwerking. Na de uitvoering van een Regionaal Feitenonderzoek en een onderzoek Doelmatig Investeren is duidelijk aangetoond: samenwerking loont! In het najaar van 2011 is gestart met de implementatie van een aantal 'quick wins'. Pagina 12 van 51

19 Het uitvoeringsplan uit 2012 is in 2013 grotendeels uitgevoerd. In de zomer van 2014 vond de overgang plaats naar fase 3. In deze fase wordt de gezamenlijke uitvoering van een aantal taken opgezet. Ook worden in zeven clusters afvalwaterplannen en waterakkoorden uitgevoerd, een daarvan is de cluster Westerkwartier waar de gemeente Leek deel vanuit maakt. De totale besparingsopgave voor de cluster Westerkwartier bedraagt , waarvan nog nader moet worden ingevuld. Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan Het huidige Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (VGRP) geldt tot en met Overwogen wordt om het huidige VGRP te verlengen, zodat het nieuwe VGRP de volledige nieuwe gemeente Westerkwartier na herindeling kan omvatten. Nadere afstemming over wenselijkheid en mogelijkheden (het voorhanden hebben van een vastgesteld VGRP is wettelijk voorgeschreven) maar ook over de definitieve doorgang van de gemeentelijke herindeling is nodig. De effecten van het doorschuiven van investeringen in nieuwe rioolwerken, vanwege de aanpassingen in de woningbouwprogrammering die uit de nieuwe denklijnen volgen (zie programma 4 en 11) zullen hierin wel worden verwerkt. Omgevingsdienst Groningen Vanaf 1 november 2013 worden alle milieutaken van de gemeente Leek uitgevoerd door de Omgevingsdienst Groningen (ODG). Basis voor de uitvoeringstaken ligt in het Integraal handhavingsprogramma dat jaarlijks wordt opgesteld. Voor de coördinatie met de gemeentelijke organisatie is er bij ons een zogenoemde beleidsregisseur. Vanaf 2016 wordt voor de diensten van de ODG door hen een kostprijsberekening gemaakt. Op basis van een productencatalogus zal dan een aantal diensten tegen een bepaald tarief kunnen worden afgenomen. Wij gaan ervan uit dat dit zal gebeuren binnen het tot nu toe gehanteerde budget dat in de jaren 2014 en 2015 beschikbaar is voor de ODG en dat het totaalbudget dus niet toe neemt. Programma 6 Veiligheid Programmadoel De gemeente Leek is een gemeente waar het prettig is om te wonen en waar de inwoners zich veilig voelen. Ontwikkelingen Veiligheidsregio Groningen Sinds 1 januari 2014 wordt de brandweerzorg en de rampenbestrijding uitgevoerd door de Veiligheidsregio Groningen. In 2015 wordt de besluitvorming over de huisvesting en de daaraan gekoppelde kosten voor de Regionale Brandweer afgerond. De financiële consequenties zijn nog niet bekend, maar zullen zo nodig worden meegenomen in de begrotingen vanaf Openbare orde en Veiligheid Het integraal veiligheidsplan dat in 2015 wordt opgesteld, zal worden uitgevoerd vanaf 2016, waarbij er jaarlijks een aantal prioriteiten worden benoemd. In 2015 wordt een voorlichtingsfilm gemaakt ten behoeve van het donkere dagen offensief. Apv-/evenementen-/drank- en horecavergunningen Binnen de wettelijke bepalingen zullen wij aanvragen om vergunningen overleggen met aanvragers en daarbij aangeven welke mogelijkheden en onmogelijkheden er zijn. Na toetsing zullen wij al dan niet overgaan tot vergunningverlening. Wij zullen toezicht houden op de eenmaal vergunde situaties. Op basis van ons handhavingsbeleid en -programma voeren wij systematisch controles uit. Zo nodig zullen de handhavingsmiddelen worden ingezet. Nog in 2015 gaan wij overwegen op welke wijze wij het toezicht op de Drank- en Horecawet vanaf 2016 structureel gaan uitvoeren. Vooralsnog houden we rekening met een bedrag van 8400 aan jaarlijkse uitvoeringskosten, overeenkomstig het budget dat in 2014 beschikbaar is. Pagina 13 van 51

20 Programma 7 Infrastructuur en verkeer Programmadoel Wij willen een bereikbare gemeente zijn waarin het mogelijk is om op een veilige wijze aan het verkeer deel te nemen. Ontwikkelingen Momenteel wordt hard gewerkt aan nieuwe meerjarenonderhoudsplannen (MOP) voor wegen en bruggen. De doelstelling is om voor de Begroting 2016 de nieuwe plannen aan u voor te leggen. Vooruitlopende hierop is het verantwoord het reguliere budget voor onderhoud wegen ingaande 2016 met te verlagen op basis van de huidige inspecties en daaruit voortvloeiende inzichten, met inachtneming van de uitgangspunten uit de Kwaliteitsvisie beheer openbare ruimte uit 2011: het voorkomen van achterstallig onderhoud en 75% financieringsbehoefte. Het blijkt dat het onderhoudsbudget bruggen voor een substantieel deel wordt ingezet voor werkzaamheden die levensduurverlengend zijn. De kosten voor deze werkzaamheden kunnen worden geactiveerd. Dit leidt tot een aanpassingsverzoek dat resulteert in lagere jaarlasten, in combinatie met de constatering dat er de komende jaren aangepaste investeringsbedragen nodig zijn voor concrete vervangingen zoals voorgesteld wordt in het nieuwe MOP. Het budget voor regulier onderhoud wordt structureel verlaagd met en voor de jaren 2016 en 2017 en de jaren 2018 en 2019 worden investeringsbedragen geraamd van respectievelijk In 2015 is gestart met een gestructureerde aanpak van de vervanging van verouderde en afgeschreven openbare verlichting. In de goedgekeurde pilot worden langs acht wegen alle aanwezige lichtmasten een-opeen vervangen door nieuwe masten met dimbare ledarmaturen. De komende jaren wordt beoogd een vervolg te geven aan deze vervangingswerkzaamheden, maar wordt ook gewerkt aan verbeteringen van de voorzieningen die nog niet zijn afgeschreven. Onderzocht wordt om de verharding van de Auwemalaan in zijn totaal te vernieuwen en te verbeteren. Doordat in het kader van het project Hoogwaardig openbaar vervoer (HOV) al twee Auwemalaan- rotondes vernieuwd worden en bovendien de vervanging van de aanwezige openbare verlichting langs de Auwemalaan is opgenomen in de pilot, is een combinatie en een overall-aanpak logisch. Staatssecretaris Mansveld is voornemens het gebruik van het onkruidbestrijdingsmiddel glyfosaat op openbare verhardingen te verbieden vanaf april Dit heeft als resultaat dat het budget voor onkruidbestrijding met moet worden verhoogd. Alternatieve bestrijdingswijzen zijn beduidend duurder dan de chemische onkruidbestrijding die nu toegepast wordt. De kostprijs is op dit moment ruim Baggerplan De werkzaamheden zoals omschreven in het Baggerplan zijn dit jaar afgerond. Om het toekomstige beheer en onderhoud aan de gemeentelijke watergangen en vijvers te bepalen, dient er een nieuw baggerplan te worden opgesteld. Gezamenlijk met Zuidhorn zal een plan voor beide gemeenten worden gemaakt. De kosten voor het opstellen van dit plan zullen worden gedeeld en bedragen voor onze gemeente De kosten zijn bepaald door de onderzoekskosten van 2002 met 3% per jaar te indexeren. Tevens is ervan uitgegaan dat, net als in 2002, Waterschap Noorderzijlvest een bijdrage levert. Het bedrag is nodig om het resterende deel dat ten laste van onze gemeente komt te voldoen. Dit geld kan worden gezien als investering in een meerjareninvesteringsplan. Aangezien het hier met name gaat om buffer voor opvang van hemelwater in het stedelijk gebied (recreatiefuncties zijn nauwelijks aan de orde), is het denkbaar om deze kosten geheel of gedeeltelijk ten laste te brengen van rioleringsgelden. De voorschriften en adviezen (BBV en VNG) laten hiertoe enige ruimte. Omdat de kosten voor een baggerplan niet vernoemd zijn in het Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (VGRP), is hiertoe naast een collegegoedkeuring ook een raadsbesluit noodzakelijk. Indien de looptijd van het geldende VGRP wordt verlengd van 2016 tot en met 2018 (zie programma 5), dan is besluitvorming over de waarborging van kostendekkendheid en heffing van rioolrechten noodzakelijk, gedurende welke tegelijkertijd deze vraagstelling meegenomen kan worden. Verkeers- en vervoersmaatregelen - De komende jaren wordt gewerkt aan het project HOV-Leek (zie ook programma 4). Het project wordt gefaseerd uitgevoerd, tot en met Ons college zal op basis van de kaderstellende verkeersvisie van de raad beoordelen of het opstellen van een nieuwe verkeersvisie, inclusief een categorisering van de gemeentelijke wegen, noodzakelijk is. Mocht een dergelijke visie worden opgesteld dan wordt e.e.a. afgestemd op het maatregelenpakket van het hoogwaardig openbaar vervoer. Pagina 14 van 51