Comfortabele lichtdimmer voor de Bavaria (ook toepasbaar op andere schepen)

Transcriptie

1 Comfortabele lichtdimmer voor de Bavaria (ook toepasbaar op andere schepen) Door: Ton Mommers Traditioneel wordt een dimmer aangesloten op de voeding van de verlichting. Dit heeft tot gevolg dat alle lampen die op deze voedingsdraad zijn aangesloten tegelijkertijd worden gedimd. Je kunt er natuurlijk voor kiezen om bijvoorbeeld de lampjes boven het zitgedeelte apart aan te sluiten (je moet daarvoor de bedrading aanpassen) maar ook dan geldt dat wanneer je lekker in de hoek een boek wilt lezen je alle lampjes op dit circuit feller moet laten branden. Deze handleiding beschrijft het inbouwen van een lichtdimmer in een Bavaria zeiljacht op een andere manier. Bij deze methode wordt een groep lampjes aangesloten op een dimmer maar behoud je de mogelijkheid om naar wens een of meerdere van deze lichtpuntjes met behulp van de schakelaar op het lampje op volle sterke te laten branden. Voor deze oplossing is het echter wel noodzakelijk dat er een extra draad wordt getrokken langs alle lampjes die op de dimmer worden aangesloten.! Lees voor dat je met de klus begint deze handleiding goed door. Wanneer je niet volledig begrijpt wat er moet gebeuren is het misschien verstandig hulp in te roepen van een installateur of handige vriend (ik ben best wel handig maar heb een beperkte vriendenschaar ). Wat heb je nodig: 1. Een geschikte dimmer (zie stap 1) 2. Stroomdraad ( zie stap 2) 3. Diodes minimaal 3 Ampère en 20 Volt (voor elk te dimmen lampje) 4. Krimpkous (of een stukjes isolatie wat je van een draad stript) voor om de pootjes van de diodes 5. Stekkertjes en kroonsteentjes (geschikt voor nautisch gebruik) 6. Multimeter (ook wel universeelmeter genoemd) 1. Welke lampjes en dimmer. De eerste stap is bepalen welke lampjes je wilt dimmen. Je kunt er voor kiezen om alle lampjes in de kajuit via de dimmer te bedienen of bijvoorbeeld alleen de lampjes boven het zitgedeelte. Dit is een kwestie van smaak. Het maximaal aantal lampjes wordt mede bepaald door de capaciteit van de dimmer. Sommige fabrikanten geven de maximale capaciteit aan in ampère. In dat geval vermenigvuldig je dit getal met 12 om het maximale wattage te bepalen ( 5A wordt dus 5 Ampère x 12 Volt = 60 Watt). Wanneer we uitgaan van de standaard 10W halogeen lampjes betekend dit maximaal 6 lampjes. Het is echter verstandig om 15% tot 20% overcapaciteit te nemen in verband met de hogere spanning tijdens het laden van de accu. Dus in de praktijk sluit je hier maximaal 5 lampjes op aan. Wanneer je een dimmer van 120W kiest kun je hier dus 10 lampjes mee dimmen. 2. Trekken van de extra draad. Voor 6 lampjes (60W) gebruik je een draaddikte van minimaal 0,75 mm 2. Voor meer lampjes liever een maatje dikker, bijv 1mm 2. Iets dikker mag altijd. Kies bij voorkeur een kleur die afwijkt van wat er standaard voor de lampjes wordt gebruikt. Bavaria gebruikt meestal blauw (-) en wit (+) maar even van te voren controleren kan geen kwaad. Wees niet te zuinig, je hebt vaak meer lengte nodig als je van te voren zou denken. Het trekken van de extra draad is vaak een aardige prutsklus omdat er voor de te volgen route geen standaard beschrijving kan worden gemaakt. Bovendien kom je bij het trekken soms onverwachte obstakels tegen. Het dak van de kajuit en de binnenmal zitten op verschillende plaatsen aan elkaar gelijmd en je moet dus een weg zien te vinden langs deze punten. Een dunne, matig stugge staaf van voldoende lengte kan hierbij een goed hulpmiddel zijn. Begin met het demonteren van de gekozen lampjes.

2 We gaan er vanuit dat de dimmer in de buurt van het schakelpaneel komt en gaan vanaf hier een draad trekken. De basisgedachte is dan om vanaf het schakelpaneel de weg naar de mastvoet te volgen die ook wordt gebruikt voor bijvoorbeeld de marifoonkabel en de mastverlichting. (Kies je een andere plek om de dimmer te monteren dan beginnen we daar met de draad. Let er dan wel op dat je vanaf het schakelpaneel deze plaats ook kunt bereiken. Zie ook punt 3 en het aansluitschema) Bij de meeste Bavaria s zit bij de mastvoet de verdeel-aansluiting van de kajuitverlichting en kun je vanaf hier op het verlaagde plafond komen. Vanaf dit punt wordt het zoeken naar de juiste route. Je kunt kiezen voor één lange draad maar je kunt ook een splitsing maken nabij de mastvoet en één draad over stuurboord en de andere over bakboord laten lopen (e.e.a. afhankelijk van de situatie en de keuze van de lichtpunten voor de dimmer). Bij elk lampje leg je een lus in de draad zodat je daar voldoende draad overhoud om later de verbindingen te maken. Als het slechts een beetje tegenvalt kost dit klusje makkelijk een halve dag (en af en toe een lelijk woord). 3. Montage van de dimmer Zoals eerder aangenomen is de meest voor de hand liggende plaats in de buurt van het schakelpaneel. Een alternatieve plek is in de buurt van je favoriete zit-plekje zodat je van daaruit de lichtsterkte kunt regelen. Boor het gat voor de dimmer (of de bediening van de dimmer) en de optionele schakelaar (zie ook schema) maar monteer deze nog niet definitief. Dit doen we pas als alles is aangesloten. 4. Bepaal welk schema je nodig hebt Elektrisch gezien bestaan er twee varianten dimmers. Dimmers die over de min schakelen (dimmen) en dimmer die op de plusdraad dimmen. Afhankelijk van het type gebruik je het schakelschema uit schema 2m (dimmen over de min) of achema 2p (dimmer over de plus). Deze schema s vind je aan het einde van deze handleiding. Hoe kom je er achter wat voor dimmer je hebt? De meeste fabrikanten vermelden dit niet expliciet op hun aansluitschema maar met de hierna beschreven methodiek kun je dit wel achterhalen. Sommige types schakelen over de min maar en andere over de plus. (In bijlage A staan wat modellen die in de handel verkrijgbaar zijn) Fig1: Aansluitvoorbeeld van de BluSea dimmer en bijhorende schematische weergave Dimmers met 3 aansluitpunten: Opm: wanneer je een dimmer hebt met een lossen bedieningsunit tellen we deze aansluitdraden (of aansluitpunten) niet mee. We beschouwen hier de aansluiting voor de voedingsspanning en de lampjes. Wanneer op de V+ aansluiting ook een draad van de lampjes wordt aangesloten hebben we te maken met een dimmer die over de min regelt. Is dit precies andersom, dus de V- en de lampjes hebben een gemeenschappelijke aansluiting, dan hebben we een dimmer die over de plus regelt.

3 Dimmers met 4 aansluitpunten: Een dimmer met in dit kader 4 aansluitpunten is een variant op de dimmer met 3 aansluitpunten omdat 2 van die aansluitpunten intern met elkaar zijn verbonden. Wanneer we dus weten welke 2 punten dit zijn kunnen we deze dimmer beschouwen als een dimmer met drie aansluitpunten. Om te bepalen welke punten dit zijn kijken we naar het aansluitschema wat bij de dimmer wordt geleverd en maken we gebruik van een multimeter. fig 2 Zet de multimeter in het laagste weerstandsbereik (Ohm, Ω). Bij een digitale multimeter is dit vaak 200Ω. Wanneer de meetpennen geen verbinding maken geeft de meter hiervoor een indicatie in het display, dit is vaak een 0 met een punt links in het display, alleen een punt of de indicatie 0L (raadpleeg eventueel de handleiding van je multimeter). Deze indicatie betekent een oneindig grote weerstand of te wel: er is geen verbinding tussen de meetpennen. Wanneer je de meetpennen tegen elkaar houdt, loopt de display naar Deze indicatie betekend dus dat er een verbinding is. Meting A: Zet de zwarte meetpen op de V+ aansluiting (zie fig 2 in vergelijk met het aansluitschema van je dimmer) en zet de rode meetpen op de L1 aansluiting. 1. Wanneer de meter nu 0.00 (verbinding) aangeeft weet je dat de V+ is verbonden met L1. Ter controle zetten we nu de zwarte meetpen op de L2 aansluiting (we meten nu tussen V+ en L2) en hier moeten we een hoge of oneindige weerstand meten. 2. Meten we juist het omgekeerde dan is V+ verbonden met L2. fig 3: V+ is verbonden met L2, de dimmer regelt over de min Levert meeting A1 of A2 niet het beschreven resultaat op dan gaan verder met meting B. Levert dit wel het beschreven resultaat dan weten we welke aansluitingen we als één kunnen beschouwen en kunnen we concluderen dat de dimmer over de min-aansluiting dimt. Meeting B: Zet de zwarte meetpen op de V- aansluiting en zet de rode meetpen op de L1 aansluiting. 1. Wanneer de meter nu 0.00 (verbinding) aangeeft weet je dat de V- is verbonden met L1. Ter controle zetten we nu de zwarte meetpen op de L2 aansluiting (we meten nu tussen V- en L2) en hier moeten we een hoge of oneindige weerstand meten. 2. Meten we juist het omgekeerde dan is V- verbonden met L2. fig 4: V- is intern verbonden met L2, de dimmer regelt over de plus Levert meeting B1 of B2 het beschreven resultaat op dan weten we welke aansluitingen we als één kunnen beschouwen en kunnen we concluderen dat de dimmer over de plus-aansluiting dimt Hebben we geen resultaat kunnen meten dan hebben we te maken met een type dimmer waarvoor hier geen oplossing is beschreven.

4 5. Aansluiten van de diodes, bekabeling en de dimmer We gaan er vanuit dat je nu weet welke variant (plus of min variant) van het aansluitschema je moet toepassen (zie: Bepaal welk schema je nodig hebt). Wat is de plusdraad van de originele aansluiting van de lampjes We moeten nu vaststellen wat de plus en wat de mindraad is van de originele voeding van de lampjes. Hiervoor gebruik je weer een multimeter. Stel de meter in op het gelijkspanning bereik (DC =, 20V) en zorg dat de rode en zwarte aansluitpen in de juiste aansluitingen van de meter zitten (raadpleeg eventueel de handleiding). Zet met de schakelaar op het schakelpaneel spanning op het lichtcircuit. Je moet nu op de aansluiting van de lampjes iets meer dan 12V meten. Staat er in de display een minteken op de display dan zit de zwarte pen op de plus en in het andere geval zit de rode pen op de plus. Onthoud welke kleur de plus en de min is.! Voordat we verder gaan zetten we de accuschakelaar uit! Aansluiten dimmer Sluit de dimmer volgens het schema aan. Wanneer je boordsysteem is uitgevoerd met twee lichtschakelaars op het schakelpaneel neem dan de aansluiting waar de meeste dim-lampjes op zitten. De diodes Voor elk lampje heb een diode nodig. Deze kun je kopen in de elektronica onderdelen winkels maar bijvoorbeeld ook via het internet (bijv. Je hebt diodes nodig van minimaal 3A bij 30 volt (dus 5A 200V is ook goed) en deze kosten minder dan 1,- per stuk. gekleurde ring Een diode heef twee aansluitingen waarvan er een met een gekleurde ring is gemerkt. De gemerkte aansluiting is de min (of kathode zoals ze dit officieel noemen). Deze band komt overeen met de streep van de diode in het aansluitschema. De diodes moeten nu op de schakelaar in het armatuur worden aangebracht. De schakelaar die Bavaria al jarenlang heeft toegepast (in ieder geval van 2000 tot in 2006) beschikken aan beide zijde twee aansluitpunten, m.a.w. je kunt er aan elke kant van de schakelaar twee draden in steken. Schuif om de beide pootjes van de diode een stukje krimpkous wat ongeveer 7 mm korter is dan de aansluitdraden van de diode. Steek nu een kant van de diode in het gaatje naast de draad die naar het lampje loopt. De juiste zijde van de diode bepaal je door goed naar het schakelschema te kijken. Aan de andere zijde maak je nu een kroonsteentje en hierop sluit je de nieuwe draad aan. De originele draden van het armatuur worden nu conform het schema op de bestaande bedrading aangesloten (let dus op welke aan de plus en welke aan de min moet). Voordat we de andere lampjes aansluiten gaan we proefdraaien : schakelaar Zet de accuschakelaar en de lichtschakelaar(s) op het schakelpaneel aan. Zet de regelaar van de dimmer in de middenstand en controleer de werking door de schakelaar op het lampje om te zetten. In de ene stand brandt het lampje vol en op de andere stand gedimd. Voor de zekerheid voelen we in de gedimde stand even of de diodes niet te heet worden, ze mogen lekker warm worden maar niet heet. Worden ze wel heet dan hebben je de verkeerde (te lichte) diodes gekocht. Als alles naar behoren werkt, spanning uitschakelen en de overige lampjes en de dimmer definitief monteren (en anders zoeken naar wat je fout hebt gedaan). Nu maar wachten tot het donker wordt om van het resultaat te kunnen genieten.

5 De schema s Schema 1: standaard situatie schakelpaneel 2e lichtcircuit (indien aanwezig) massa-strip Schema 2m: Lichtdimmer voor dimmers die over de MIN regelen schakelpaneel dimmer V+ V- L massa-strip 2e lichtcircuit (indien aanwezig) Optionele schakelaar Schema 2p: Lichtdimmer voor dimmers die over de PLUS regelen schakelpaneel dimmer V+ V- L massa-strip Optionele schakelaar 2e lichtcircuit (indien aanwezig)

6 Bijlage A: een paar voorbeelden van geschikte dimmers BlueSea5 5 Ampère (60W, max 5 lampjes) Hierbij dien je nog wel een extra wip schakelaar te kopen. Deze dimmer schakelt over de plus. Adviesprijs 77,15 Blue Sea10 10 Ampère (120W, max 10 lampjes) Adviesprijs incl. BTW 88,45 10A uitvoering van de BlueSea 5A Deze dimmer schakelt over de plus. Adviesprijs 88,45 in de US gezien voor $ 60,- LPS DIMMER VPC Ampère (120W, max 10 lampjes) compleet met bediening Adviesprijs incl BTW 97,65 Deze dimmer schakelt over de min

7 Plastimo dimmer 100 W Kleuren: wit, chroom en koper Geschikt voor 8 lampjes. Aansluitschema onbekend Kok Watersport: verkoopprijs 67,80 Je kunt ook geschikte dimmer verkrijgen via elektronica onderdelen winkels. Dit zijn van modules zonder kastje er omheen. Zo levert Televersum (Amsterdam, Almere) zo n module voor c.a. 35,- Exacte specificaties onbekend: waarschijnlijk 60W en schakelt over de min. (plaatje wijkt af maar het geeft een aardig idee hoe zoiets er uit ziet)