Meer kwaliteit door flexibiliteit en beter ontwerp van pensioen

Transcriptie

1 Meer kwaliteit door flexibiliteit en beter ontwerp van pensioen De kwaliteit van een blijkt vaak pas na pensionering. AFM-onderzoek Laat zien veel mensen een goed pensioen nog een pensioen gekoppeld aan hun Laatstgenoten inkomen Daarbij denken ze aan actuele bedragen. Maar zorgen voor een goed pensioen is niet eenvoudig: dagelijks (ezen we in de krant hoeveel moeite fondsen hebben om op peil te houden. Om maar niet te spreken van de onzekerheid over de hoogte van het pensioen bij diegenen die slechts een pensioenkapitaal voor later opboüwen. Daarnaast Leven we ge(ukkig langer, maar dat brengt wel met zich mee kapitaal ook Langer mee moet. In deze bijdrage pleiten we voor meer voor de uitkeringsfase van pensioen in het ontwerp van regelingen en het bepalen van wettelijke (en fiscale) kaders. Gedurende deze fase wordt immers duidelijk waarin de pensioenopbouw heeft Daarbij pleiten we voor verbetering van het design van deze zogenoemde decumulatiefase van regel.ingen in zowel de als de derde pijler. Doelstetling is hierbij om deelnemers een of een hoger pensioen te bieden. dat onder dat het opgespaarde beter passend pensioenregeling verstaan. dekkingsgraden tweede eerdere aandacht steeds geresulteerd. pensioen pensioen In de Pensioenwet (PW) is vastgelegd dat de pensioenuitkering de vorm moet hebben van een levenslange annulteit die aan bepaalde voorwaarden moet voldoen. Ons land verschilt daarin van andere Europese landen, die soms nauwelijks eisen stellen aan de vorm waarin opgebouwd pensioenvermogen na de pensioendatum kan worden geconsumeerd. In defined-benefitsystemen (DB-regelingen) staat steeds de uitkeringsfase centraal; de regeling voorziet in een uitkering gerelateerd aan het inkomen en wordt uitgevoerd in de vorm van een (voorwaardelijk) gein dexeerde annuiteit. In defined-contributionsystemen (DC-regelingen) wordt de aandacht daarentegen gericht op de opbouw van hat pensioenverrnogen. Hierdoor bestaat er tot de pensioendatum onzeker heid over de hoogte van de levenslange pensioen uitkering. Die kan iminers pas worden bepaald als zowel de hoogte van het opgebouwde pensioenver mogen als de prijs van de bij pensionering aan te kopen (nominale) annuiteiten definitief bekend is. In de derde pijier wordt veelal pensioen opgebouwd via een kapitaalverzekering met lijfrenteclausule. Dit betekent dat de verzekerde op de pensioendatum het verzekerde kapitaal moet aanwenden voor een tijdelijke of levenslange annuiteit. In essentie zijn aanvullende pensioenregelingen in de derde pijier eveneens gebaseerd op de DC-systematiek. Momen teel zien we in de Engelse pers veal aandacht voor de als gevolg van de lage rente en toegenomen levens Caret Hooghiemstra (links) en Atwn Oerlemans 1 Voor een nadere toelichting verwijzen we naar Netspar NEA Drs. Paper 34, C.Ph. Hooghiemstra Decumulatie is Director Pensions bij van pensioen ABN AMRO en recbten, door Gerry Dietvorst, Carel Hooghiemstra, dr. A.G. Oerlemans CFA, FRM is Directeur Client Solutions bij APG; Theo Nijman en Alwin Oerlemans (juni 2010, zie ook ze schreven dit artikel op persoonlijke titel wwwnetspar.nl). 1 november 2010

2 verwachting gestegen prij zen van annuiteiten. Veel deelnemers moeten machteloos toezien hoe de finan ciële crisis hun opgebouwde kapitaal heeft doen verschrompelen en hoe de daarvan aan te kopen annulteiten ook nog eens veel duurder uitpakken. Terwiji in collectieve DB-regelingen pensioen kapitaal oak tijdens de uitkeringsfase kan renderen door diversificatie naar hager renderende beleg gingen, wordt bet kapitaal in een DC-regeling in zowel de tweede als de derde pijier tijdens de uitkeringsfase volledig risicovrij belegd. Een tegen strijdigheid die nader onderzoek rechtvaardigt. In DC-regeLingen bestaat tot de pensloendatum onduidelijkheid over de hoogte van de uitkering. Vaak zijn niet geindexeerd deze uitkeringen ook VRIJ[IEID VERSUS GEBREK MN VRIJHEID In Nederland ligt wettelijk vast dat pensioenen worden uitgekeerd in de vorm van een levenslange uitkering, oftewel annuiteit. De belangen van burger en overbeid gaan daarbij hand in hand: de burger heeft belang bij een inkomen gedurende zijn gehele leven en de overheid heeft belang bij burgers die zelf in hun inkomen kunnen voorzien. Door pensioen via de omkeerregel flscaal te faciliteren, wordt dit gestimuleerd. Zowel in de PW als in de Wet LB is vastgelegd dat een pensioenuitkering de vorm moet bebben van een levenslange annuiteit. In DC-rege lingen bestaat tot de pensioendatum onduidelijk heid over de hoogte van de uitkering. Vaak zijn deze uitkeringen ook niet geindexeerd. Ook maakt het verschil of pensioen wordt opgebouwd in een collectieve tweedepijierregeling of in een mdlvi dueel aanvullend derdepijierproduct. Hierdoor ontstaan er verschillen tussen producten in de mate van zekerheid, indexatie en eventuele flexibiliteit in uitkeringen. In de basis biedt de wet wel de nodige vrijheid om pensioenuitkeringen vorm te geven. Soms echter vormt die vrijheid ook een risico, bijvoorbeeld koop krachtverlies als er geen indexatie van uitkeringen plaatsvindt. flit komt vooral voor bij DC-regelingen en bij derdepijlerpensioenproducten zelfs per defl nitie. Er zijn ook vrijheden die nauwelijks worden benut. Zo bieden de PW en de Wet LB de deelnemers in een pensioenregeling voldoende mogelijkheden om in de uitkeringsfase bet uitkeringsmoment en de hoogte aan te passen aan individuele wensen. Maar in de praktijk wordt daar weinig tot geen gebruik van gemaakt. Tegelijkertijd zorgt de wet ook voor aanzienlijke beperkingen. De harde splitsing tussen opbouw en uitkeringsfase in DC-regelingen is hiervan een opvallend voorbeeld. flit wordt vormgegeven door de wettelijke verplichting am op de pensioendatum het hele opgebouwde pensioenkapitaal te conver teren in een levenslange uitkering. In de derde pijier geldt dit ook, met dien verstande dat bier ook nog sprake kan zijn van een tijdelijke uitkering, De pensioenknip, waardoor deelnemers in een beschik barepremieregeling vanwege de lage rente en slechte beleggingsopbrengsten het moment van conversie van kapitaal naar uitkering kunnen uitstellen, vormt slechts een tijdelijke en bovendien beperkte verrui ming van deze benadering. VOOR- EN NADELEN VAN ANNUTTEIT In veel landen, zeker in Europa, bestaat regelgeving die bet uitkeren van pensioen als periodieke uitke ring tot overlij den (annuiteit) voorscbrijft of ten minste stimuleert via de belastingwetgeving. Een eerste argument dat pleit voor een dergelijke regel geving, is dat een annuiteit het mogelijk maakt voor een individu am een bepaald inkomensniveau bij leven te verzekeren en zich daarmee in te dekken tegen de onzekerheid over bet moment van over lijden. Met bet flscaal faciliteren van pensioensparen en uitkeren in de vorm van annuiteiten kan boven dien het beroep op de overheid warden beperkt. Een tweede argument om periodieke uitkeringen tot over lijden te stimuleren, is dat bet te behalen rendement op een dergelijk flnancieel product dat alleen bij leven wordt uitgekeerd, hager kan zijn dan wanneer ook aan erfgenamen van overledenen uitkeringen warden gedaan. Als gevoig daarvan is er ruimte om de overlevenden een extra rendement uit te keren, dat bekend staat als de mortality credit. Naast genoemde voordelen zijn er echter ook enkele potentiële nadelen verbonden aan een periodieke annuitaire uitkering tot overlijden zoals we die nu in de markt zien: 1. kosten van annuitaire producten; 2. inflexibiliteit van de periodieke uitkeringen; 3. gebrek aan bescherming tegen inflatierisico; 4. gebrek aan diversificatie naar zakelijke waarden en het nemen van beleggingsrisico. Het aanbieden van een periodieke uitkering tot over lijden door een flnanciële instelling brengt kosten met zich mee. Allereerst die van marketing en administratie. Minstens zo belangrijk is echter het gevaar van adverse selectie. Hiervan is sprake als juist diegenen de periodieke uitkering afsluiten die verwachten lang te zullen leven. Aanbieders van amiulteiten zullen zich hiertegen beschermen door een kostenopsiag te hanteren of de sterftekansen waarmee wordt gewerkt, aan te passen. De uitke ring is dan niet meer actuarieel fair, in de zin dat de kosten van het verzekeren van bet langlevenrisico voor elke potentiële kiant precies samenvallen met de marktwaarde van die toezegging. Als de kosten opslag erg groat wordt, kan bet effect daarvan eerder genoemde voordelen van de periodieke uitkering tot overlij den overvleugelen.

3 bijvoorbeeld en decumulatie van pensioen Een tweede bezwaar tegen periodieke uitkeringen tot overlij den is dat daaruit geen extra liquiditeit kan worden vrijgemaakt, mocht daar aanleiding toe zijn. AnnuItaire uitkeringen kunnen irnmers niet of nauwelijks worden afgekocht, omdat de verzekering nemer/verzekerde zelden de verdenking zal weten weg te nemen dat zijn behoefte tot afkopen wordt veroorzaakt doordat hij zijn overlevingskansen lager is gaan inschatten. Andere bezwaren tegen een periodieke uitkering tot overlijden zijn afhankelijk van de vorm die beschik baar is. Veelal zijn alleen nominale annuiteiten beschikbaar. Dat betekent dat het inflatierisico de koopkracht van de uitkering kan aantasten. Voor de deelnemer die jaarlijks tot overlijden over onge veer eenzelfde besteedbaar inkomen wil kunnen beschikken, is een waardevaste uitkering (reele annulteit) aantrekkelijker. Nominale annuiteiten leiden er ook toe dat na het omzetten in een pen odieke uitkering niet meer in zakelijke waarden als aandelen wordt belegd, waardoor een lagere verwachte vermogensgroei wordt gerealiseerd. Omdat na het afsluiten van de periodieke uitkening meestal sprake is van zeer lange looptijden, kan het gemiste verwachte rendement aanzienlijk zijn. Dit is te voorkomen door ut te gaan van variabele annul teiten waarbij de hoogte van de uitkering affiankelijk is van de ontwikkelingen op aandelenmarkten. In DB-regelingen zijn genoemde nadelen van annul telten veelal in het ontwerp opgelost. Zeker wanneer deze door grote collectieven worden aangeboden, zal kostenefficient worden geopereerd, waarbij selectie effecten uitblijven door automatische deelname. Het is daarbij wel essentieel dat de uitkeringen worden gedefinieerd in koopkrachtvaste termen. DIVERSITEIT IN BUITENLANDSE ANNUTTAIRE PRODUCTEN Pensioenfondsen en verzekeraars zijn veruit de grootste aanbieders van levenslange uitkeringen. Pensioenfondsen verstrekken ten behoeve van DB-regelingen veelal voorwaardelijk geindexeerde annulteiten, waarbij er verschillen zijn in soort indexatie loon of prijs de vorm van de voorwaardelijkheid. Verzekeraars bieden veelal nominale of met een vast percentage gem dexeerde annuiteiten. Gezien de toename van DC-regelingen en de stijgende levensverwachting is er in Europa een sterke groei te verwachten van annuitaire producten. De grootste markt voor annu iteiten, het Verenigd Koninkrijk (VK), heeft bijvoor beeld tussen 2004 en 2008 een groei van 50% van het aantal aangekochte annuiteiten te zien gegeven. Traditioneel worden annulteiten veelal aangekocht in de vorm van een direct ingaande, gelijkblijvende annuiteit op een of twee levens, eventueel aange vuld met een vorm van winstdeling. De afgelopen decennia is er met name in de VS en het VK een breed scala aan nieuwe vormen van pensioenuitkeringen ontstaan. Dit is vooral inge geven door de nieuwe generatie gepensioneerden, die een stuk omvangrijker en ook welvarender is. Deze groep wenst vaak ruimere beleggingsmogelijk heden om de uitkeringen enigszins in de pas te laten lopen met de stijgende kosten van levensonderhoud. Tegelijkertijd bestaat er vanwege de volatiliteit op de aandelenmarkten behoefte aan bescherming van opgebouwd pensioenkapitaal via garanties. Annul taire producten die hierop inspelen, zijn met name de inflatiegerelateerde en de variabele annulteit. Bij de eerstgenoemde wordt de jaarlijkse uitkering telkens verhoogd op basis van een specifieke prijsindex, waarmee het aan de pensioenuitkering gekoppelde inflatienisico wordt beteugeld. De vaniabele annul teit werkt in beginsel net zoals een gelijkblijvende annuiteit, maar belangnijk verschil is dat de hoogte van de uitkeringen varieert met de waardeontwikke ling van de onderliggende beleggingen. De gepensio neerde kan de samenstelling van de beleggingen zelf bepalen. Deze vorm kan tevens worden uitgevoerd met een bepaalde garantie, waarbij via een optiecon structie wordt gestreefd naar een optiinale nisico rendementsverhouding. In deze constructie krijgt de gepensioneerde steeds een gegarandeerd bodembe drag uitgekeerd, met daarnaast de mogelijkheid om extra rendement te maken. Een innovatief product is de uitgestelde ( deferred ) annuiteit. Bij deze vorm starten de uitkeringen aan de gepensioneerde pas wanneer deze de leeftijd van 80 of 85 jaar heeft bereikt. Athankelijk van zijn leef tijdbij aankoop kan de (aankomend) gepensioneerde een deel van zijn opgebouwde pensioenkapitaal (10-30%) aan deze uitgestelde annuiteit besteden. In wezen is deze vonm een verzekeningscontract ten dekking van het langlevennisico van de gepen sioneerde wanneer deze zijn pensioenkapitaal zou ovenleven. Een andere intenessante nieuwe annuiteit is de zoge noemde care annuiteit. Deze biedt de mogelijk heid om pensioenvermogen aan te wenden voor specifieke zongkosten, hetgeen in de VS gewenst is vanwege de beperkte ovenheidsvoorzieningen op dit terrein. Andere vonmen van annulteiten betneffen reversed mortgages of omkeenhypotheken, waanbij gepensioneenden de waarde van hun huis benutten om levenslange uitkeningen te venwerven. Interes sant zijn tevens onderzoeken naan de kosten van annulteiten in het VK en vengelijkingswebsites en online aankoopmogelijkheden voor annulteiten in de VS. In veel landen met een lange DC-geschiedenis zijn fonse eenmalige uitkeningen uit bet pensioenkapitaal mogelijk. Voorbeelden hiervan zijn Chili, de VS en Australie. Opvallend is ovenigens dat juist in Austnalië opnieuw wordt gekeken naar mogelijk heden tot gedeeltelijke verplichting van annulteiten, vanwege een groeiend beroep op het means tested overheidspensioen. De afgelopen decennia is er met name in de VS en het VK een breed scala aan nieuwe vormen van pensioenuitkeringen ontstaan A I november 2010

4 NEDERLANDSE SITUATIE De buitenlandse inventarisatie toont een grote variatie en flexibiiteit binnen nieuwe vormen van annulteiten. Op basis hiervan is een aantal verbe teringen in Nederland denkbaar. Doze hobben betrekking op indexatie van uitkeringen, floxibi liteit in de hoogte van do uitkering en beheersing van risico s rond de conversie van opgebouwd kapi taal naar een uitkering. In tabel 1 wordt de huidige situatie weergegeven. Een interessante annulteit is de zogenoemde care annulteit. Deze biedt de mogelijkheid om pensioenvermogen aan te wenden voor specifleke zorgkosten TabeL i. Vormgeving van annu teiten in Nederland duur indexatie lsannuitelt risico levenslang voorwaarde[ijke (prijs- of loon-)indexatie van uitkering nee (wel risico van afstempelen) hoog-laagconstructie; 2 x AOW-uitkering naar voren halen Uniform Pensioenoverzicht (UPO) tijdelijk of levenslang nominale uitkering nee (wel risico faillissement aan b iecler) tijdelijke uitkering mogelijk geen Aanpassing is gewenst, gegeven de toenemende levensvorwachting, de opkomst van DC-regelingen, gewenste flexibiliteit in pensioendatum, maar ook de omzetting van ander vermogen in pensioen, dan wel de mogelijkheicl kapitaal aan pensioen te onttrekken voor bijzondere, bijvoorboold zorggerelateerde uitgaven. Vooral de mogelijkheid tot fasering van het conversiemoment en de beleggingsgorela teerde elementen met daaraan gekoppelde garan ties, vergroten de flexibiliteit en kunnen een gunstig effect hebben op de risico-renclementsverhouding. Ook de mogelijk]aeden om het conversierisico bij aankoop van een annuiteit te beperken, zijn intores sant. Eerdorgenoemde pensioenknip is in dat opzicht een voorzichtige eerste stap. Binnen Nederlandse DC-regelingen wordt de laatste jaren overigens steeds meer aandacht besteed aan het heralloceron van de onderliggende beleggingen bij het naderen van de beoogde pensioendatum. Dit doet men door de onderliggende boleggingen in palcweg de laatsto acht jaar gefaseerd to investeren in staats obligatios. Op die manier wordt het effect van rente schommelingen bij conversie in belangrijke mate geneutraliseerd, omdat de koersen van obligaties, net als do prijs van annuiteiten, tegengesteld bewogen aan do hoogte van do actuelo rente. Deze beleggings strategie wordt vooral gehantoerd binnen de life cycle beloggingsfondsen, die door do automatischo aanpas sing van hot beleggingsprofiel tij dens de opbouw periode steeds populairder aan het worden zijn. AANBEVELINGEN VOOR BETERE ANNUTTEITEN Op basis van de analyse van de Nederlandse vorm geving en do ervaringen in hot buitenland met annuiteiton valt een aantal aanbevelingen te doon die het deelnemers mogolijk maken hun pensioen beter passend of hoger te maken. AnnuIteiten spelen een belangrijke rol in de uitkeringsfase van pensioenregelingen in do tweede en de derde pijier. Do vorwachting is dat do markt voor annulteiten do komende jaron eon aanzionlijke groei zal door maken, samenhangend met het toonemende kapitaal in DC-pensioenregelingon. 1. Minder harde scheiding tussen opbouw en uitkeringsfase van pensioenkapitaal Het wordt steeds duidelijkor dat do gebruikelijke hardo scheiding tussen opbouw- on uitkeringsfase van pensioenkapitaal nader moot worden bekekon, met als mogolijke uitkomst eon minder gescheiden benadering van beide ondordelen. In Nederland is eon geponsioneerdo verplicht om hot opgebouwde pensioonkapitaal to laten omzetton in eon annul teit bij eon pensioenfonds of verzekeraar. Daardoor is do bologgingshorizon veel korter dan in landen als do VS, waar do opbouw- en uitkoringsfaso in elkaar ovorlopen. Door deze Noderlandso verplich ting vormt de actuele rentestand eon zoer bepalende factor voor hot aankooptarief van do desbetreffende annultoit. Hierbij speelt eon juisto timing van de aankoop eon belangrijke rol. De fluctuaties in rente stand voroorzaken immers volatiliteit in de prijsstol ling van eon annuitoit, waardoor or sprake is van eon aanzienlijk conversierisico. Recente ervaringen in hot VK onderstrepen dit probloom. Do booogdo integrale benadering richt zich echter niet alleen op do gewonsto vergroting van do flexi biliteit rond de pensiooningangsdatum, maar tevens op mogelijkheden ter (gedoeltelijk) behoud van het risicobudgot tijdons do documulatiefase, met als gevoig oen betere diversificatie in do beleggingsstra tegie. Dit kan bijvoorbeeld door periodieke annul taire uitkeringon geduronde do eersto jaren van do uitkeringsfase to combinoron met eon verlengde life cycle boleggingsstrategie voor eon deel van hot opgo bouwde DC-pensioenkapitaal. Do iinplementatie kan plaatsvinden door varianton op de in 2009 inge voerde ponsioenlcnip toe to staan.

5 zoals decumulatie van pensloen na pensionering risicodragende 2. Ook zijn (variabelo) nodig Dok na do ponsioendatum moot hot voor sioneerdon mogolijk zijn hot ondorliggondo ponsioenkapitaal good gosproid to bologgon. Dit sluit aan bij do bostaando praktijk waarbij monig goponsionoerdo zoif zijn vormogen gospreid belogt en zich niot boporkt tot zokoro bologgingon. Tor offoctuoring van hot gowonsto risicobudgot zoudon aanbiodors van annuitairo producton tovons tiovo uitkoringsproducton do variabolo itoit op do markt kunnon brongon. Do invooring van variabolo annuitoiton kan bij dragon aan botoro ponsioonon in Nodorland, doordat zo oon hogor vorwacht rondomont on dus ponsioon kan wordon boroikt. In do rogolgoving kan rokoning wordon gohoudon mot do mato waarin goponsionoordon ook hot noorwaartso risico kunnon opvangon. Dat kan door dozo mogolijkhoid to koppolon aan oon profiol van do kiant of door bij ponsionoring waardolijk) goindoxoordo ponsioonrochton tot oon bopaald maximum actuariool fair to zotton in risicodragondo annuitoiton. annuitoiten on on annuitoiton wordon do gopon innova annu risico (voor norm 3. Koopkrachtvaste Aangozion oon langoro uitkoringsfaso ondor moor oon grotor inflatiorisico mot zich moobrongt, grooit hot bolang van inflatiogorolatoordo annuitairo producton. Do ovorhoid zou dozo ontwikkoling mooton stimuloron, bijvoorboold door hot uitgovon van voor inflatio goindoxoordo obligatios. door kunnon aanbiodors ook makkolijkor gorolatoordo producton introducoron. Dit diont dan to wordon gocombinoord mot hot roalisoron Qok na de pensioendatum moet het voor gepensioneerden mogelijk zijn om het onder liggende pensioenkapitaat goed gespreid te beleggen Hior inflatio van botoro voorlichting ovor nominalo vorsus roelo annuitairo uitkoringon. Uit do behoviouro] finance woton wo dat consumonton mooilijk hot waardovor lios door inflatio kunnon inschatton on daardoor oon natuurlijko noiging hobbon om do lagoro nominalo annultoiton to vorkiozon bovon do hogoro, mindor zokorhoid biodondo gomndoxoordo annuitoiton. van 4. Botor bonutton floxibilitoit in uitkoringsfaso Hiorvoor hobbon we aangogovon dat or roods do nodigo floxibilitoit bostaat in do uitkoringsfaso. Dozo floxibilitoit wordt ochtor nog maar woinig bonut. Door hior actiovor aandacht aan to schonkon, kan oon ponsioon passondor wordon gomaakt. Hiorbij valt to donkon aan hot naar voron halon van oon dool van do uitkoring ton bohoovo van bijzondoro uitgavon, zoals zorguitgavon. Andorzijds kan ook do hoogto van hot ponsioon godurondo do looptijd botor wordon op do bohoofto van do goponsionoordo door do tijd hoon. Zo kan botor rokoning wordon gohoudon hot grotoro boroop dat hoogbojaardon doon op vorzorgingshuizon, waarbij tovons hun ovorigo uitgavonpatroon aanzionlijk wijzigt. stond not TEN SLO1TE afgo Op dii mornoni zijn do DC-rogolingen nog to oonzijdig goricht op do opbouw van hot kapitaal. Voor do doelneinor is ochtor do hoogto van zijn uitoindolijko ponsioonuitkoring (annultoit) van veol grotor belang. Daar diont tijdons do poriodo dan ook eon hotoro focus op to zijn. Dit beto kont dat do ponsioonuitvoordor jaarlijks met do nemor goricht moot bokijkon of zo wat dat botroft 01) schema liggon. Voorts kan vorsterking van hot toezicht bijdragon aen moor traiisparantio van koston on vormgoving van annultoiton. En last but not least kan ook eon op doze matorie toogospitsto catie bijdragen aan eon botor begrip van do quentios van do diverse vormen van annuiteiton. Overigens wordt do van hot risico dat eon geponsioneordo binnon eon annulteit wil on kan open, mode bopaald door hot wol of niot aanwozig zijn van andoro vormogons- on/of inkomstoncompo nonton. Hot is daarom van bolang dat do uitbroiding van annultairo producton wordt gocombinoord met goode voorlichting via onalhankolijko advisering, bij voorkour ingobod in eon overall individueel ciool plan. nato ponsioon opbouw dool communi conse linan novonber 2010