Vastgesteld rapport van het inspectiebezoek aan Stichting Zonnehuisgroep Vlaardingen, locatie Het Zonnehuis in Vlaardingen op 4 augustus 2015

Transcriptie

1 Vastgesteld rapport van het inspectiebezoek aan Stichting Zonnehuisgroep Vlaardingen, locatie Het Zonnehuis in Vlaardingen op 4 augustus 2015 Utrecht oktober 2015 V

2 Inhoud 1 Inleiding Aanleiding en belang Doelstelling bezoek Methode Toetsingskader en handhaving Beschrijving locatie Conclusie en beschouwing Overzicht van de resultaten Belevingsgerichte zorg verder uitwerken Methodisch werken, dossiervoering en evaluatie psychofarmaca vragen aandacht Conclusie: de zorg wordt niet/deels volgens de kernelementen uitgevoerd Handhaving Resultaatsverslag Beoordeling van overige locaties Vervolgacties inspectie Bevindingen Kernelement 1: De zorgaanbieder heeft een aantoonbare en geïmplementeerde visie op de zorg aan mensen met een vorm van dementie Kernelement 2: De medewerker kent de cliënt en zijn gedrag en rapporteert hierover Kernelement 3: De zorgaanbieder betrekt het netwerk van de cliënt bij essentiële momenten in het zorgproces Kernelement 4: Een multidisciplinair team met in ieder geval een verzorgende, arts en psycholoog zorgt dat zorgdoelen en interventies gebaseerd zijn op (een) gezamenlijk gedragen probleemstelling(en) Kernelement 5: Het multidisciplinaire team maakt aantoonbaar een analyse van het onbegrepen gedrag met nagaan van oorzaken op lichamelijk, psychisch en sociaal terrein Kernelement 6: Om de risico s van het gedrag zoveel mogelijk te verkleinen passen medewerkers eerst persoonsgerichte psychosociale interventies toe en leggen ze deze vast in het zorgdossier Kernelement 7: Psychofarmaca volgens de landelijk geldende richtlijnen toepassen Kernelement 8: De multidisciplinaire afspraken ten minste twee maal per jaar evalueren met etra aandacht voor het mogelijk staken van psychofarmaca Bijlage 1 Geraadpleegde documenten Bijlage 2 Uitleg observatiemethode SOFI Bijlage 3 Overzicht wetten, veldnormen en rapporten Pagina 2 van 24

3 1 Inleiding De Inspectie voor de Gezondheidszorg (hierna: de inspectie) heeft op 4 augustus 2015 een onaangekondigd bezoek gebracht aan Stichting Zonnehuisgroep Vlaardingen, locatie Het Zonnehuis (hierna: Het Zonnehuis) in Vlaardingen. In het eerste hoofdstuk van dit rapport beschrijft de inspectie het kader waarbinnen zij het bezoek bracht. In de hoofdstukken hierna volgen de conclusie en beschouwing, de handhaving met daarin de maatregelen die de zorgaanbieder moet nemen en tenslotte de bevindingen. 1.1 Aanleiding en belang De taak van de inspectie is het bevorderen van de naleving van wet- en regelgeving, (beroeps)normen, richtlijnen en standaarden bij onder toezicht staande zorgaanbieders. De inspectie doet dit niet vanuit de opvatting regels zijn regels, maar vanuit de overtuiging dat regels en (beroeps)normen er zijn om risico s tegen te gaan en gezondheidsschade te voorkomen. Etra aandacht gaat uit naar kwetsbare groepen. In dit kader verricht de inspectie binnen de langdurige zorg onderzoek naar de zorg voor ouderen met onbegrepen gedrag voortkomend uit een vorm van dementie. In vervolg op het project Zorg aan ouderen met onbegrepen gedrag voortkomend uit een vorm van dementie in 2014, toetst de inspectie in 2015 bij 25 zorgaanbieders de zorg aan deze doelgroep. 1.2 Doelstelling bezoek De gewenste uitkomst van het onderzoek in 2014 en 2015 is dat zorgaanbieders de zorg voor cliënten met onbegrepen gedrag, voortkomend uit een vorm van dementie, volgens de normen leveren. De doelstelling van de inspectiebezoeken is te beoordelen in hoeverre de geboden zorg voldoet aan de 8 kernelementen 1 die zijn gebaseerd op relevante wet- en regelgeving, (beroeps)normen, richtlijnen en standaarden. In 2014 heeft de inspectie, bij de bezoeken in het kader van bovengenoemd onderzoek, beschrijvende rapporten zonder oordeel opgesteld om zo het onderwerp in het veld te agenderen. De inspectie maakte voor het eerst gebruik van de mogelijkheid om in een algemene ruimte van een zorglocatie gedurende enige tijd de zorg aan cliënten te observeren met een gevalideerde methode. Hierdoor kon de inspectie de zorg meer vanuit het cliëntperspectief toetsen. In 2015 zijn de rapporten van de inspectie wederom beschrijvend, echter nu wel voorzien van een oordeel. De inspectie vraagt zo nodig aan de zorgaanbieder om, na drie maanden, (de resultaten en eventuele planning van) verbeteringen te rapporteren. 1 De kernelementen hebben hun oorsprong in het rapport Omgaan met onbegrepen gedrag bij dementie. Inventarisatie richtlijnen en inzichten rondom ombegrepen gedrag bij ouderen met dementie (Vilans en Trimbosinstituut) Pagina 3 van 24

4 1.3 Methode De inspectie gebruikt een bezoekinstrument op basis van de 8 kernelementen voor zorg aan mensen met onbegrepen gedrag. In het instrument zijn de kernelementen als veldnormen vastgelegd. Elk kernelement bestaat uit een aantal beoordelingsaspecten. De inspectie beoordeelt het kernelement op basis van de bevindingen tijdens het bezoek. Om tot een oordeel te komen heeft de inspectie informatie gebruikt uit de volgende bronnen: - gesprekken met cliënten; - gesprek met een cliëntvertegenwoordiger; - gesprek met verschillende medewerkers; - gesprek met twee specialisten ouderengeneeskunde waarvan één in opleiding, en de psycholoog; - gesprek met het afdelingshoofd van de psychogeriatrische afdelingen en het management van de locatie; - schriftelijke informatie uit (beleids)documenten (zie bijlage 1); - inzage in cliëntdossiers; - een rondleiding in de locatie; - observaties in vier huiskamers. Een onderdeel van het bezoekinstrument zijn observaties van maimaal vijf cliënten in openbare ruimtes van een zorglocatie. Deze methode genaamd SOFI (Short Observational Framework for Inspection) is een observatie-instrument dat als doel heeft de zorg vanuit het perspectief van de cliënt in kaart te brengen (zie bijlage 2). Tijdens een observatieperiode van bij dit bezoek 4 keer 35 minuten hebben twee inspecteurs een indruk gekregen hoe cliënten de zorg ervaren en van de manier waarop medewerkers met cliënten omgaan. De observatie heeft in vier verschillende huiskamers plaatsgevonden, voor en tijdens de lunch. Tijdens de observaties waren in de huiskamers meerdere medewerkers aanwezig. Resultaten van de SOFI-observaties worden altijd gebruikt in combinatie met de informatie uit de andere hierboven genoemde bronnen (triangulatie). 1.4 Toetsingskader en handhaving De kernelementen en beoordelingsaspecten die de inspectie hanteerde, zijn gebaseerd op de wet- en regelgeving en de daarvan afgeleide veldnormen van de koepelorganisaties en branche- en beroepsverenigingen. Een overzicht van het normenkader is opgenomen in bijlage 3. De inspectie vraagt maatregelen aan de zorgaanbieder indien de/een kernelement(en) niet of deels voldoen/voldoet. Indien nodig vraagt de inspectie een resultaatverslag en brengt de inspectie een follow up bezoek. 1.5 Beschrijving locatie Zonnehuisgroep Vlaardingen heeft zijn wortels in de Vereniging Het Zonnehuis, een vrijwillig en particulier initiatief dat startte in Vandaag de dag bestaat de Zonnehuisgroep Vlaardingen uit vijf locaties in Vlaardingen. Met ruim 900 medewerkers en 600 vrijwilligers biedt de Zonnehuisgroep Vlaardingen zorg aan cliënten thuis, in één van de verzorgings- of verpleeghuizen of in een revalidatiecentrum (bron: website Zonnehuisgroep Vlaardingen). De inspectie bezocht locatie Het Zonnehuis en specifiek de drie afdelingen voor psychogeriatrische zorg. Deze afdelingen, genaamd Castor, Pollu en Nova, boden plaats aan in totaal 90 cliënten, 30 cliënten per afdeling. Ten tijde van het inspectiebezoek verbleven er in totaal 65 cliënten met een zorgzwaartepakket Pagina 4 van 24

5 (hierna: zzp) 5, 16 cliënten met een zzp 7, 5 cliënten met een zzp 6 en één cliënt met een zzp 8. De afdelingen Pollu en Nova zijn op de begane grond gelegen, rondom een overdekte binnentuin en een binnenterras. De afdeling Castor ligt op de eerste verdieping en beschikt over een dakterras. Op afdeling Castor vinden regelmatig crisisopnames plaats. De afdelingen bestaan uit lange gangen waar cliënten rond kunnen lopen. Hier en daar is een zitje in de gangen. Er zijn op elke afdeling drie huiskamers, op twee afdelingen zijn deze dicht bij elkaar gelegen. De huiskamers zijn vooral ingericht met projectmeubilair. Op de tafels lag een klein kleedje met in het midden een plantje. Hier en daar was een eigen stoel van een cliënt geplaatst. Elke huiskamer heeft een keukenblok. Recent waren er ovens geplaatst in de keukens van een aantal huiskamers. Hierin genereerden medewerkers op de afdelingen de warme maaltijd. Soms kookten vrijwilligers/ familieleden met verse producten. Op de begane grond bevond zich een snoezelbadkamer, die volgens medewerkers dagelijks werd gebruikt. De afdelingen hebben zowel eenpersoonsals tweepersoonskamers. De behoefte van de cliënt was uitgangspunt bij de plaatsing in een één- of tweepersoonskamer. De deuren van de afdelingen waren gesloten. Cliënten konden de afdelingen Pollu en Nova alleen verlaten onder begeleiding of als een personeelslid de afdelingsdeur opende. De afdelingen Pollu en Nova waren verbonden door een hal die bestond uit verschillende ruimtes. De wens was om in de toekomst de deuren van de afdelingen Pollu en Nova open te houden. In de hal tussen deze twee afdelingen wil Het Zonnehuis aantrekkelijke situaties voor cliënten creëren, zoals belevingsgerichte hoekjes en verlichte afbeeldingen in de plafonds. Ten tijde van het bezoek was hier een start mee gemaakt. In de hal was ook een huiskamer ingericht in jaren 50 sfeer, was er een rookruimte voor cliënten en werd een gedeelte van de hal gebruikt om te zingen met een groep cliënten. Het personeel op de psychogeriatrische afdelingen werkte in gekleurde uniformen. Drie teamleiders stuurden elk het team van een afdeling aan. Dit team bestond uit eerstverantwoordelijke verzorgenden (hierna: EVV ers), verzorgenden nivo 3 (waarvan een aantal met de opleiding gespecialiseerd verzorgende psychogeriatrie), nivo 2 medewerkers en huiskamerassistenten. Een eenhoofdige raad van bestuur, een manager zorg, een manager medische/paramedische dienst en een aantal sectorhoofden vormden het management van de Zonnehuisgroep Vlaardingen. Pagina 5 van 24

6 voldoet Voldoet deels Voldoet niet Vastgesteld rapport van het inspectiebezoek aan locatie Het Zonnehuis in Vlaardingen op 4 augustus Conclusie en beschouwing Dit hoofdstuk start met een totaaloverzicht van de scores per kernelement. Hierna volgen paragrafen met een beschouwend karakter. Tenslotte geeft de inspectie haar conclusie. 2.1 Overzicht van de resultaten Tabel 1 biedt een overzicht van de oordelen per kernelement. Kernelement 1. De zorgaanbieder heeft een aantoonbare en geïmplementeerde visie op de zorg aan mensen met een vorm van dementie 2 De medewerker kent de cliënt en zijn gedrag en rapporteert hierover 3 De zorgaanbieder betrekt het netwerk van de cliënt bij essentiële momenten in het zorgproces 4 Een multidisciplinair team met in ieder geval een verzorgende, arts en psycholoog zorgt dat zorgdoelen en interventies gebaseerd zijn op (een) gezamenlijk gedragen probleemstelling(en) 5 Het multidisciplinaire team maakt aantoonbaar een analyse van het onbegrepen gedrag met nagaan van oorzaken op lichamelijk, psychisch en sociaal terrein 6 Om de risico s van het gedrag zo veel mogelijk te verkleinen passen medewerkers eerst persoonsgerichte psychosociale interventies toe en leggen ze deze vast in het zorgdossier 7 Psychofarmaca volgens de landelijk geldende richtlijnen toepassen 8 De multidisciplinaire afspraken ten minste twee maal per jaar evalueren met etra aandacht voor het mogelijk staken van psychofarmaca Pagina 6 van 24

7 2.2 Belevingsgerichte zorg verder uitwerken Medewerkers en management spraken enthousiast over de scholing en visie op belevingsgerichte zorg en kleinschalig wonen. De inspecteurs konden zien dat medewerkers de intentie hadden om cliënten te leren kennen en belevingsgerichte zorg en kleinschalig wonen verder vorm wilden geven. Zo waren er afspraken over de bezetting van de huiskamers, waren er spelletjes beschikbaar en werkten diverse partijen samen om de fysieke omgeving aan te passen. Nog niet alle kenmerken van kleinschalig wonen waren op de grote afdelingen zichtbaar. Sommige cliënten zochten in de drukte naar rust en nabijheid. Niet alle medewerkers anticipeerden hierop. Verdere scholing van medewerkers en actieve ondersteuning door het multidisciplinair team zijn in de uitwerking van de visie onontbeerlijk. Het is van belang dat het management en de behandelaren de medewerkers ondersteunen in het vorm geven van de visie en deze regelmatig onderwerp maken van gesprek. 2.3 Methodisch werken, dossiervoering en evaluatie psychofarmaca vragen aandacht Het multidisciplinaire teamoverleg, de gedragsvisites en het omgangsoverleg zijn waardevolle elementen bij het methodisch werken aan omgaan met onbegrepen gedrag. De huidige dossiervoering ondersteunde dit proces niet optimaal. Wat opvalt is dat veel relevante informatie, waaronder levensloopinformatie, bij sommige medewerkers en/of behandelaars wel bekend was, maar niet was vastgelegd in de cliëntdossiers. Ook de multidisciplinaire probleemstelling rondom onbegrepen gedrag ontbrak. Een belangrijk aandachtspunt is het feit dat niet altijd was vastgelegd waarom psychofarmaca waren voorgeschreven en dat het gebruik niet aantoonbaar volgens de richtlijn werd geëvalueerd. 2.4 Conclusie: de zorg wordt niet/deels volgens de kernelementen uitgevoerd De zorg aan mensen met onbegrepen gedrag wordt in Het Zonnehuis voor één kernelement niet en voor de overige kernelementen deels volgens de kernelementen uitgevoerd. Dit betekent dat verantwoorde zorg niet altijd gegarandeerd is. Om de risico s te beperken wordt van u verwacht dat u maatregelen neemt. In hoofdstuk 3 staan de te nemen maatregelen vermeld en worden de vervolgacties aangegeven. Pagina 7 van 24

8 3 Handhaving In dit hoofdstuk omschrijft de inspectie wat zij van de zorgaanbieder verwacht. De inspectie gaat ervan uit dat hoofdstuk 4 voldoende informatie bevat om de benodigde verbeteringen uit te voeren. De inspectie verwacht van de zorgaanbieder dat hij maatregelen neemt om te voldoen aan de kernelementen. 3.1 Resultaatsverslag De inspectie verwacht dat de zorgaanbieder de noodzakelijke verbetermaatregelen neemt en de inspectie daarvan een resultaatsverslag stuurt. Dit resultaatsverslag verwacht de inspectie drie maanden na het versturen van het vastgestelde rapport. De inspectie verwacht per beoordelingsaspect dat niet of deels voldoet een resultaatsverslag waarin staat: - Of de zorgaanbieder voldoet aan het beoordelingsaspect of wat de planning is om aan het beoordelingsaspect te gaan voldoen. - De aanpak en acties waarmee de zorgaanbieder bereikt dat aan het beoordelingsaspect is voldaan. - De wijze waarop is gemeten dat de zorgaanbieder aan het beoordelingsaspect voldoet. 3.2 Beoordeling van overige locaties De inspectie verwacht dat het verantwoordelijke management ook in andere locaties beoordeelt of de geboden zorg aan de kernelementen en beoordelingsaspecten voldoet en zo nodig passende maatregelen neemt. 3.3 Vervolgacties inspectie Op basis van het ontvangen resultaatsverslag beoordeelt de inspectie of vervolgacties nodig zijn. Een aangekondigd of onaangekondigd hertoetsbezoek aan Het Zonnehuis behoort tot de mogelijke vervolgacties. Pagina 8 van 24

9 Voldoet Voldoet deels Voldoet niet Niet beoordeeld Vastgesteld rapport van het inspectiebezoek aan locatie Het Zonnehuis in Vlaardingen op 4 augustus Bevindingen In dit hoofdstuk geeft de inspectie weer wat zij aantrof tijdens het inspectiebezoek. De tekst in de blauwe kaders omschrijft een uitwerking van het Kernelement die de ideale situatie benadert. Per kernelement is een aantal beoordelingsaspecten beschreven. Tijdens het bezoek keek de inspectie naar de uitvoering van de beoordelingsaspecten. Het resultaat is een oordeel per beoordelingsaspect en per kernelement: voerde de zorgaanbieder de zorg volgens het kernelement, deels volgens het kernelement of niet volgens het kernelement uit? De inspectie hanteerde hierbij het uitgangspunt dat een kernelement voldoet wanneer alle beoordelingsaspecten voldoen. Een kernelement voldoet niet wanneer alle beoordelingsaspecten niet voldoen. In de andere gevallen voldoet een kernelement deels. Niet beoordeeld betekent dat de situatie waarop het beoordelingsaspect van toepassing is, op de locatie wel voorkomt, maar niet aan de orde is geweest tijdens het bezoek. De inspectie illustreert haar oordeel met positieve en negatieve voorbeelden 4.1 Kernelement 1: De zorgaanbieder heeft een aantoonbare en geïmplementeerde visie op de zorg aan mensen met een vorm van dementie. De zorgaanbieder heeft aantoonbaar een visie/beleid 2 waaruit blijkt vanuit welke gedachte en op welke manier hij zorg aan mensen met dementie wil bieden. Uit deze visie blijkt dat de zorgaanbieder het streven ondersteunt om het onbegrepen gedrag bij mensen met dementie te onderzoeken, te begrijpen en oorzaken van (probleem oproepend) onbegrepen gedrag aan te pakken. De visie wordt vertaald naar beleid. Uit onderzoek blijkt dat een visie vooral dan bijdraagt aan het succes van een woonvoorziening wanneer deze niet alleen op papier staat, maar ook in de praktijk is doorgevoerd en wordt nageleefd. Kernelement (KE) met beoordelingsaspecten: Kernelement KE 1 De zorgaanbieder heeft een aantoonbare en geïmplementeerde visie op de zorg aan mensen met een vorm van dementie 1.1 De zorgaanbieder heeft vastgelegd vanuit welke visie hij zorg aan mensen met een vorm van dementie biedt. 1.2 De zorgaanbieder toetst de praktijk continu aan de visie. 1.3 De visie is leidraad voor personeels- en familiebeleid. 2 De gevraagde visie kan onderdeel zijn van een grotere, bredere visie van de zorgaanbieder. Ook het op de visie gebaseerde beleid (hoe wordt de visie in de praktijk gebracht) kan onderdeel zijn van een groter/breder beleid. Pagina 9 van 24

10 Toelichting per beoordelingsaspect 1.1 De zorgaanbieder had vastgelegd vanuit welke visie hij zorg aan mensen met een vorm van dementie biedt. In twee documenten staat een visie beschreven: Zorgvisie bewoners met dementie visie en onderbouwing kleinschalige zorgverlening en in het projectplan belevingsgerichte zorg. Kernpunten van de visie zijn belevingsgerichte zorg en kleinschaligheid. Hiernaast blijft ook ondersteuning van de eigen regievoering, die eerder de visie vormde, uitgangspunt. 1.2 Op verschillende plaatsen op de afdelingen waren de ruimtes ingericht vanuit de intentie dat cliënten zich er thuis zouden voelen en materialen zouden kunnen herkennen. Medewerkers vertelden enthousiast over de plannen om deze herkenbaarheid nog verder vorm te geven. In het visiedocument sprak Het Zonnehuis echter nog van dementerende cliënten waarmee cliënten gereduceerd leken tot hun ziekte. Ook in de gesprekken gebruikten medewerkers deze term in plaats van te spreken over cliënten met een vorm van dementie. Het kleinschalig wonen was deels herkenbaar in het dagelijks leven. Als kernwaarden van kleinschalig wonen werden in de visie o.a. genoemd huiselijkheid, herkenbaarheid en overzichtelijkheid. Dit was nog niet terug te zien op de grote afdelingen waar dertig cliënten en diverse medewerkers met elkaar de dag doorbrachten. De zorg was niet vanuit de huiskamer georganiseerd. Verzorgenden waren tijdens de rondleiding en de observatie nauwelijks in de huiskamers maar in het kantoor of bezig met de medicatiekar. De inspectie zag in de huiskamers veel hard materiaal zoals kunststof tafels met een klein kleedje, afneembare stoelen en zeil op de vloer. Tijdens de observatie viel op dat in twee huiskamers op de achtergrond de radio aanstond op een programma waarin druk gesproken werd, terwijl geen van de cliënten hiernaar luisterde. Een medewerker praatte met harde stem. Een andere medewerker droeg een grote sleutelbos die geluid maakte bij het lopen. Cliënten die tijdens de observatie in een zitgedeelte op de gang vlakbij een huiskamer zaten, kregen gedurende de observatie geen drinken aangeboden en geen actieve aandacht. Medewerkers leken zich hier niet bewust van. Tijdens een lunch liepen medewerkers heen en weer en hadden zij niet alle materialen bij de hand. Medewerkers vertelden met zorgroutes te werken en in het cliëntdossier het aantal te besteden zorgminuten in te vullen. Op deze wijze kregen zij overzicht van welke handelingen er per cliënt uitgevoerd werden, hoeveel tijd dit kostte en of dit paste binnen de indicatie 1.3 De visie was deels leidraad voor personeels- en familiebeleid. Alle medewerkers (zowel in de zorg als in de huishouding, bij de afdeling personeelszaken en het management) hadden in 2014 of 2015 een cursus van zes dagdelen over belevingsgerichte zorg gevolgd. In alle gesprekken was enthousiasme voor dit onderwerp te merken en werd de wens uitgesproken om de belevingsgerichte zorg meer uit te bouwen. In het personeelsbeleid was de visie deels zichtbaar. Zo was er het streven dat er altijd één medewerker in de huiskamer aanwezig was. Dit was gedurende de observaties in sommige huiskamers een medewerker in de functie van huiskamerassistent of helpende. Opvallend was dat veel cliënten heen en weer bleven lopen en geen rust vonden in de huiskamers. Het management had het plan om verpleegkundige kennis in huis te halen voor de psychogeriatrische afdelingen. De teamleiderfunctie zou op termijn door verpleegkundigen moeten worden ingevuld. Hiermee zou meer kennis over gedrag van mensen met dementie beschikbaar komen. Psycholoog en medewerkers van de afdeling hielden omgangsoverleg. Dit was een overleg met het karakter van intervisie. Pagina 10 van 24

11 Het Zonnehuis streefde ernaar om na opname het netwerk van de cliënt te handhaven (bron: visiedocument). Gesprekspartners vertelden dat het van belang was om het netwerk van de cliënt mee te nemen in het werken met belevingsgerichte zorg en hiervoor waren informatieavonden georganiseerd. Medewerkers noemden bijvoorbeeld dat familie soms liever zag dat er bij het tafel dekken geen tafelkleden werden gebruikt, omdat cliënten die er wel eens af trekken. Het gebruik van een tafelkleed vonden de gesprekspartners echter iets wat hoorde bij belevingsgerichte zorg. In de ochtend zag de inspectie geen familie op de afdelingen, in de middag wel. Gesprekspartners vertelden dat de familie van cliënten had aangegeven, behoefte te hebben aan meer activiteiten voor de cliënten en aan hechtingsfiguren ( moeders ) in de huiskamers. Medewerkers probeerden actief om familie bij de afdelingen te betrekken, door iets gezelligs als een barbecue of high tea voor cliënten én hun familie te organiseren. Ook nodigden zij familie uit om juist tijdens de maaltijd te komen. Hierdoor konden ze hun familielid helpen met eten. Per afdeling organiseerden medewerkers deelraadvergaderingen waarin cliëntvertegenwoordigers welkom waren om het reilen en zeilen van de afdeling te bespreken. In deze vergaderingen kwamen ook de levensloop van cliënten en gewoontes van vroeger aan bod. Verder werd hier besproken dat het gedrag van de cliënten leidraad was bij de uitvoering van de zorg, en niet meer vanzelfsprekend de wensen van de familie. Er lag een plan om een vrijblijvende gespreksgroep voor familieleden met de psycholoog en een maatschappelijk werker op te zetten. 4.2 Kernelement 2: De medewerker kent de cliënt en zijn gedrag en rapporteert hierover Zorg voor de cliënt wordt geleverd vanuit het kennen van de cliënt. Medewerkers weten welk gedrag, welke stemming, normaal is voor die cliënt. Medewerkers laten in de praktijk zien dat zij cliënten kennen en dat zij signalen van onbegrepen gedrag kunnen herkennen, hierover kunnen rapporteren en op het gedrag kunnen reageren. Voor iedere cliënt is een individueel zorgleefplan3 beschikbaar dat aansluit op de levensloop4 en zorgbehoeften van de cliënt en dat, vanuit het cliëntperspectief, concreet geformuleerde doelen bevat. Uit het zorgleefplan blijkt dat signalen van het normale gedrag en het daarop afwijkende, onbegrepen gedrag bekend zijn. Beschreven staat hoe escalatie voorkomen kan worden en hoe de cliënt weer in een positieve stemming gebracht kan worden. In de rapportage5 is informatie over de duiding van onbegrepen gedrag en zo nodig preventie van escalatie en acties om de cliënt in een positieve stemming terug te brengen, terug te vinden. Het zorgleefplan komt multidisciplinair (kernelement 4) tot stand in samenwerking met de cliënt en/of zijn vertegenwoordiger (kernelement 3). 3 In de praktijk zijn meerdere termen in omloop. De inspectie bedoelt met zorgleefplan de bundeling van beschreven / in een elektronisch dossier vastgelegde (1) zorgproblemen, (2) zorgdoelen, (3) wensen, beperkingen en mogelijkheden van de cliënt, (4) de beoordeling van risico s bij de cliënt (5) de afgesproken acties, (6) rapportages en de (7) evaluaties. 4 Levensloop: bedoeld wordt zowel de medische levensloop als de sociale levensloop. 5 Bedoeld wordt de (dagelijkse) rapportage waarin ten minste aan de hand van de zorgdoelen wordt gerapporteerd over het gebeurde, de rapportage van overleggen, de rapportage van anderen dan de verzorging. Pagina 11 van 24

12 Voldoet Voldoet deels Voldoet niet Niet beoordeeld Vastgesteld rapport van het inspectiebezoek aan locatie Het Zonnehuis in Vlaardingen op 4 augustus 2015 Kernelement met beoordelingsaspecten: Kernelement KE 2 De medewerker kent de cliënt en zijn gedrag en rapporteert hierover 2.1 De medewerker kent de cliënt. 2.2 De levensloopinformatie is aantoonbaar in het dossier opgenomen. 2.3 Medewerkers herkennen signalen van afwijkend gedrag van de cliënt en rapporteren hierover. 2.4 Medewerkers reageren ondersteunend 6 naar de cliënt. Toelichting per beoordelingsaspect 2.1 De medewerkers maakten de indruk de cliënten te kennen. Zo noemden gesprekspartners t.a.v. één cliënt: als die nog op zijn zij ligt, ga dan maar weer weg s morgens. Dan wil hij er nog niet uit. Cliënten waren zichtbaar vertrouwd met de medewerkers. In het document ADL/omgang in het cliëntdossier was op een aantal punten bij een cliënt beschreven wat hij fijn vond. Zo vond een cliënt het belangrijk er verzorgd uit te zien. Dit begrip was nader gespecificeerd door een overhemd met een T-shirt eronder. Volgens een cliëntvertegenwoordiger die de inspectie sprak kenden medewerkers haar echtgenoot goed. Medewerkers noemden sommige cliënten bij de voornaam. Dit was in het cliëntdossier omschreven. 2.2 In het zorgdossier was een summiere cliënttypering aanwezig waarin aspecten van de levensloop te lezen waren. Gesprekspartners vertelden dat medewerkers tijdens het opnamegesprek een formulier invulden om op diverse gebieden wensen van de cliënt en diens netwerk te inventariseren. Op dit formulier was o.a. ruimte voor wensen ten aanzien van dagbesteding. Dit was bij twee dossiers die de inspectie inzag niet ingevuld. De inspectie zag in de dossiers die zij inzag geen levensgeschiedenis beschreven. Volgens gesprekspartners was er voor sommige cliënten een begin gemaakt met een levensboek. Bij een cliënte die volgens het opnameformulier als hobby s naaien en schilderen had, was niet in het dossier zichtbaar wat hiermee in de dagelijkse praktijk gedaan werd. Wel had zij volgens haar zorgdossier een eigen sleutel van haar kamer hetgeen een uitwerking was van het gegeven dat zij graag zelf de regie had. 6 Bedoeld wordt dat de medewerker de sterke kanten van de cliënt positief bekrachtigd. De cliënt weet zich daardoor gehoord en gezien. De houding van de medewerker is op de individuele cliënt afgestemd. Pagina 12 van 24

13 2.3 Bij sommige cliënten hadden medewerkers oog voor gedrag en onbegrepen gedrag en konden zij desgevraagd hierover vertellen. Hierbij leken medewerkers vooral cliënten te noemen die zelf om aandacht vroegen of van wie het gedrag storend was voor andere cliënten of medewerkers. Zo was bij een cliënt die volgens het zorgdossier claimend gedrag kon vertonen, een omgangsadvies in het dossier geformuleerd. In de praktijk was niet zichtbaar dat medewerkers dit gedrag herkenden en het advies opvolgden. Bij een cliënt die recent was opgenomen had de medewerker uit de betreffende huiskamer het zorgdossier van de cliënt nog niet gezien. Daardoor wist zij weinig tot niets over de cliënt. 2.4 De inspectie zag voorbeelden van ondersteunende acties van medewerkers. Zo werden cliënten die zoekend rondliepen herhaaldelijk vriendelijk bij de arm genomen. Een cliënt met loopdrang droeg een polsbandsensor vanwege risico op (ver)dwalen. Als hij de afdeling wilde verlaten en naar de hal wilde, kreeg hij die gelegenheid. Een cliënte kon voor de lunch het tafelkleed op tafel leggen, en een medewerker benoemde dit positief. Het tempo van medewerkers lag regelmatig hoog bijvoorbeeld bij het dekken van de tafel, het kiezen van beleg of het smeren van brood, waardoor cliënten geen kans kregen mee te doen. Verder viel het op dat er tijdens de observatie in elke huiskamer minimaal één cliënt was die genegeerd leek te worden, nauwelijks aandacht kreeg en voornamelijk zat te slapen. Ook hielpen medewerkers vanuit een staande positie de cliënten met eten en deed een medewerker zonder iets te zeggen een servet/slab voor bij een cliënt. 4.3 Kernelement 3: De zorgaanbieder betrekt het netwerk 7 van de cliënt bij essentiële momenten in het zorgproces Gevraagd en ongevraagd tellen de ervaring, wensen en inzichten van de cliënt en zijn netwerk over het welzijn en het gedrag van de cliënt mee bij het analyseren en vaststellen van het (onbegrepen) gedrag van de cliënt. Ook bij het bepalen van het zorg- en behandelbeleid door het multidisciplinaire team, de evaluaties en bijstellingen van de zorgafspraken is de betrokkenheid van het netwerk van de cliënt van belang. Het netwerk van de cliënt krijgt ruimte om de eigenheid en de autonomie van de cliënt te bewaken en te bevorderen. 7 De inspectie kiest hier voor de term netwerk omdat naast de betrokkenheid van de (wettelijke) vertegenwoordiger van de cliënt ook betrokkenheid van andere naasten (familie en mantelzorgers) bij het betekenis geven aan onbegrepen gedrag denkbaar is en mogelijk zou moeten zijn. Pagina 13 van 24

14 Voldoet Voldoet deels Voldoet niet Niet beoordeeld Vastgesteld rapport van het inspectiebezoek aan locatie Het Zonnehuis in Vlaardingen op 4 augustus 2015 Kernelement met beoordelingsaspecten: Kernelement KE 3 De zorgaanbieder betrekt het netwerk van de cliënt bij essentiële momenten in het zorgproces X 3.1 Het netwerk van de cliënt levert een bijdrage 8 aan het opstellen van de (sociale) levensloop van de cliënt. 3.2 Het netwerk van de cliënt levert een bijdrage aan het vaststellen van de probleemanalyse. X 3.3 Het netwerk van de cliënt levert een bijdrage aan het bepalen van de zorg- en behandeldoelen. 3.4 Het netwerk van de cliënt levert een bijdrage aan het kiezen van passende interventies (shared decision making). 3.5 Het netwerk van de cliënt levert een bijdrage aan de evaluatie. Toelichting per beoordelingsaspect 3.1 Volgens gesprekspartners kreeg het netwerk bij opname de gelegenheid om informatie over de levensloop van de cliënt aan te leveren. De cliëntvertegenwoordiger die de inspectie sprak had door haar dagelijkse bezoek veel contact met de medewerkers en zij had hen geholpen haar man te leren kennen. 3.2 De cliëntvertegenwoordiger werd nog niet op alle psychogeriatrische afdelingen standaard uitgenodigd voor het multidisciplinaire overleg. Daardoor was de bijdrage die de cliëntvertegenwoordiger leverde aan het vaststellen van de probleemanalyse niet duidelijk. Bij sommige cliënten met onbegrepen gedrag was het netwerk betrokken. Bij anderen was deze betrokkenheid niet zichtbaar. Gesprekspartners noemden als voorbeeld dat een dochter van een cliënt aan medewerkers had verteld dat haar vader moeite had met vrouwen die een mannelijk uiterlijk hebben. Hierdoor reageerde haar vader niet goed op één van de verzorgenden. Door deze informatie konden de medewerkers de cliënt hierin beter begeleiden. Zij deden dit door een foto van de betreffende verzorgende op te hangen bij het kantoortje waar de cliënt vaak langs kwam. Door op die momenten steeds aandacht hiervoor te vragen bij de cliënt, verliep het contact tussen de cliënt en de betreffende verzorgende stap voor stap steeds beter. 3.3 Het netwerk van de cliënt leverde soms een bijdrage aan het bepalen van de zorg- en behandeldoelen. Het gedrag van de cliënt bleef echter leidend. Zo was de wens van een cliëntvertegenwoordiger dat haar echtgenoot dagelijks douchte. De cliënt vond dit echter zichtbaar onprettig. In overleg tussen verzorgenden en cliëntvertegenwoordiger is toen de frequentie van het douchen verlaagd. 8 De bijdrage moet tenminste door twee bronnen bevestigd worden. Bij voorkeur door het netwerk zelf. Pagina 14 van 24

15 Voldoet Voldoet deels Voldoet niet Niet beoordeeld Vastgesteld rapport van het inspectiebezoek aan locatie Het Zonnehuis in Vlaardingen op 4 augustus Het netwerk van de cliënt leverde een bijdrage aan het kiezen van passende interventies. Gesprekspartners gaven als voorbeeld dat zij een echtgenote van een cliënt hadden gebeld om aanwezig te zijn bij het verwijderen van hechtingen. Hierdoor was de cliënt rustig en konden de medewerkers de hechtingen probleemloos verwijderen. Bij een andere cliënte die veel tijd nodig had voor de maaltijd en hierbij geholpen moest worden, kwam een dochter nu één keer per week tijdens de maaltijd helpen. Op de andere dagen deden de medewerkers dit. 3.5 De bijdrage van het netwerk aan de evaluatie is niet epliciet aan de orde geweest tijdens het bezoek. 4.4 Kernelement 4: Een multidisciplinair team 9 met in ieder geval een verzorgende, arts en psycholoog zorgt dat zorgdoelen en interventies gebaseerd zijn op (een) gezamenlijk gedragen probleemstelling(en) Multidisciplinair werken is een voorwaarde om gedrag te onderzoeken, een best passende interventie samen te stellen, uit te voeren en te evalueren. Multidisciplinair werken, gericht op de zorg voor mensen met onbegrepen gedrag voortkomend uit een vorm van dementie, gebeurt door een vast team. Dit vaste multidisciplinaire team heeft een gezamenlijk gedachtegoed, gebaseerd op de visie van de zorgaanbieder (kernelement 1) van waaruit gewerkt wordt. Het team bestaat minimaal uit de disciplines die direct bij de behandeling en verzorging/verpleging van de cliënt betrokken zijn. Het multidisciplinaire team wordt zo nodig aangevuld met eterne deskundigen (bijvoorbeeld: psychiater, CCE, gedragsdeskundigen GGZ); zeker als de cliënt onvrijwillige zorg krijgt. Het multidisciplinaire team heeft een met de zorgbehoefte van de cliënt harmoniërende overlegfrequentie; het minimum is een keer per half jaar. Kernelement met beoordelingsaspecten: Kernelement KE 4 Een multidisciplinair team met in ieder geval een verzorgende, arts en psycholoog, zorgt dat zorgdoelen en interventies gebaseerd zijn op (een) gezamenlijk gedragen probleemstelling(en) 4.1 Het vaste multidisciplinaire team voor mensen met onbegrepen gedrag bij dementie bestaat tenminste uit verzorgenden, de medisch behandelaar, de gedragsdeskundige en de vertegenwoordiger van de cliënt. 9 In veel protocollen en richtlijnen wordt de term multidisciplinair team gebruikt. Deze term wordt in de protocollen niet ingevuld. Uit de contet mag worden opgemaakt dat bedoeld wordt dat het team ten minste bestaat uit de specialist ouderengeneeskunde/sociaal geriater en (een vertegenwoordiging van) verzorgenden. Een psycholoog is bij voorkeur een vast teamlid of is door de arts en verzorgenden makkelijk te consulteren. Andere deskundigen, zoals paramedici, zijn in ieder geval bij overlegmomenten betrokken als zij daadwerkelijk zorg verlenen aan de betreffende cliënt. Pagina 15 van 24

16 Voldoet Voldoet deels Voldoet niet Niet beoordeeld Vastgesteld rapport van het inspectiebezoek aan locatie Het Zonnehuis in Vlaardingen op 4 augustus 2015 Kernelement 4.2 Het multidisciplinaire team baseert de zorgdoelen en de interventies op (een) gezamenlijk gedragen probleemstelling(en). 4.3 Het multidisciplinaire team betrekt zo nodig eterne/andere deskundigen bij het overleg. Toelichting per beoordelingsaspect 4.1 Er was een vast multidisciplinair team voor mensen met onbegrepen gedrag bij dementie. Dit team bestond uit verzorgenden, de specialist ouderengeneeskunde en de psycholoog. In dit team werd de medicatie, eventuele vrijheidsbeperkende maatregelen en de omgang met de cliënt besproken. Ook evalueerde dit team de cliëntbenaderingsplannen. De vertegenwoordiger van de cliënt werd over deze onderwerpen geïnformeerd en zo nodig geraadpleegd. De psycholoog zag niet standaard alle cliënten. 4.2 In het cliëntdossier was geen gezamenlijk gedragen probleemstelling over onbegrepen gedrag te zien. Het Zonnehuis werkt naast een elektronisch cliëntdossier dat basisinformatie bevat, met een apart elektronisch medisch dossier. In dit medische dossier was de behandelinformatie opgenomen. Het medische dossier bood de mogelijkheid om vanuit een module probleemgedrag te werken. In deze module werden alle stappen van de richtlijn Probleemgedrag één voor één doorlopen. De inspectie zag niet dat de specialist ouderengeneeskunde deze module daadwerkelijk gebruikte. 4.3 Het multidisciplinaire team was bekend met de mogelijkheid het CCE (centrum voor consultatie en epertise) in te schakelen. Ten tijde van het bezoek was het CCE ingeschakeld voor drie cliënten van één van de afdelingen. 4.5 Kernelement 5: Het multidisciplinaire team maakt aantoonbaar een analyse van het onbegrepen gedrag met nagaan van oorzaken op lichamelijk, psychisch en sociaal terrein Vanuit het kennen van de cliënt is bekend wanneer onbegrepen gedrag optreedt. De zorgaanbieder analyseert onbegrepen gedrag op een methodische wijze en in multidisciplinair verband. De analyse bevat onderzoek naar lichamelijke factoren en medicijngebruik, onderzoek naar psychische factoren (de aanwezigheid van een psychische stoornis) en onderzoek naar sociale factoren (inclusief de levensgeschiedenis, de bejegening en de omgevingsfactoren) als mogelijke oorzaken van het onbegrepen gedrag. Pagina 16 van 24

17 Voldoet Voldoet deels Voldoet niet Niet beoordeeld Vastgesteld rapport van het inspectiebezoek aan locatie Het Zonnehuis in Vlaardingen op 4 augustus 2015 Kernelement met beoordelingsaspecten: Kernelement KE 5 Het multidisciplinaire team maakt aantoonbaar een analyse van het onbegrepen gedrag met nagaan van oorzaken op lichamelijk, psychisch en sociaal terrein 5.1 Er is multidisciplinair of door meerdere disciplines onderzoek gedaan naar oorzaken van onbegrepen gedrag op lichamelijk, psychisch en sociaal (levensgeschiedenis en omgevingsfactoren) terrein. 5.2 De resultaten van het onderzoek naar oorzaken van het onbegrepen gedrag zijn in het zorgdossier opgenomen. Toelichting per beoordelingsaspect 5.1 Volgens gesprekspartners was het vanzelfsprekend om bij onbegrepen gedrag lichamelijke oorzaken uit te sluiten. Ook was de psycholoog altijd betrokken bij dergelijke situaties. Sinds januari 2015 werkte Het Zonnehuis met een gedragsvisite. In dit overleg spraken specialist ouderengeneeskunde, teamleider, EVV er en psycholoog iedere twee weken over het gedrag van een aantal cliënten. Medewerkers noemden bij diverse cliënten mogelijke oorzaken vanuit de omgeving of vanuit de levensgeschiedenis. Zo was één cliënt in zijn toenmalige beroepsleven als verslaggever regelmatig in gevaarlijke situaties geweest. Mogelijk kon hij zich hierdoor volgens de medewerkers op de afdeling moeilijk veilig voelen. Van zijn loopdrang was vastgesteld dat die uit zijn ziektebeeld voortkwam en niet te maken had met zijn gevoel van onveiligheid. Bij een andere cliënt met een dusdanige loopdrang dat hij daardoor etra voeding nodig had, was gezocht naar lichamelijke oorzaken, maar die waren niet gevonden. Diverse alternatieven zoals etra rustmomenten, één-op-één begeleiding en een grotere ruimte bleken geen oplossing om de loopdrang te verminderen. Bij een cliënt die het niet fijn vond om gewassen te worden probeerden medewerkers een speciaal was- en caredoekje uit om erachter te komen of water de oorzaak was van het ongenoegen. De ergotherpeut en fysiotherapeut werden volgens gesprekspartners regelmatig geraadpleegd voor het verzorgen of toepassen van PDL (passiviteiten van het dagelijks leven). 5.2 Een analyse van onbegrepen gedrag en de resultaten van onderzoeken naar oorzaken voor onbegrepen gedrag waren niet zichtbaar in het cliëntdossier. Het elektronische medische dossier was niet automatisch gekoppeld aan het elektronische zorgdossier. Daardoor was het medisch behandelplan niet zichtbaar voor de verzorgenden en was de zoektocht naar oorzaken van onbegrepen gedrag niet zichtbaar. Behandelaars hadden inzage in mutaties in het zorgdossier. Sinds ultimo mei 2015 werkten de behandelaars met het elektronische medische dossier. Nog niet voor alle cliënten was er een actueel en volledig behandelplan. De planning was dat dit per 1 september 2015 zou zijn gerealiseerd. Pagina 17 van 24

18 Voldoet Voldoet deels Voldoet niet Niet beoordeeld Vastgesteld rapport van het inspectiebezoek aan locatie Het Zonnehuis in Vlaardingen op 4 augustus Kernelement 6: Om de risico s van het gedrag zoveel mogelijk te verkleinen passen medewerkers eerst persoonsgerichte psychosociale interventies toe en leggen ze deze vast in het zorgdossier Onbegrepen gedrag kan door verschillende interventies aangepakt worden. Afhankelijk van de oorzaak van het gedrag wordt bij een keuze tussen psychosociale interventies en toepassing van psychofarmaca eerst gekozen voor psychosociale interventies. Dit omdat psychosociale interventies passen bij een persoongerichte benadering van cliënten. De interventies moeten passen binnen professionele standaarden. De psychosociale interventies worden in het vaste multidisciplinaire team (eventueel aangevuld met eterne deskundigheid) en met het netwerk van de cliënt besproken en vastgelegd in het zorgleefplan. Indien uit evaluatie van de interventie(s) blijkt dat de interventie en eventuele alternatieve psychosociale interventies het cliëntgedrag niet voldoende beïnvloeden, kan (aanvullend) psychofarmaca gebruikt worden. Medewerkers moeten deskundig en creatief zijn in het toepassen van psychosociale interventies. In uitzonderingssituaties is eerst psychofarmaca toepassen te verdedigen, maar dan wel altijd evalueren en verminderen/vervangen door psychosociale interventie. Kernelement met beoordelingsaspecten: Kernelement KE 6 Kernelement 6: Om de risico s van het gedrag zo veel mogelijk te verkleinen passen medewerkers eerst persoonsgerichte psychosociale interventies toe en leggen ze deze vast in het zorgdossier 6.1 Uit het zorgdossier blijkt dat medewerkers eerst persoonsgerichte psychosociale interventies toepassen voordat zij andere interventies toepassen. 6.2 Psychosociale interventies sluiten aan bij de cliënt. 6.3 Medewerkers kennen een scala aan psychosociale interventies. Ze zijn deskundig in het toepassen hiervan waarbij ze hun eigen mogelijkheden en beperkingen kennen, evenals die van de fysieke omgeving en de medecliënten. 6.4 Wanneer na onderzoek de oorzaak van het gedrag niet achterhaald is, wordt aangegeven hoe risico s zo veel mogelijk verkleind worden. Toelichting per beoordelingsaspect 6.1 Uit het zorgdossier bleek niet dat medewerkers eerst persoonsgerichte psychosociale interventies toepasten voordat zij andere interventies toepasten. Medewerkers vertelden hier wel over. Bij diverse cliënten die (zo nodig) psychofarmaca gebruikten was niet omschreven welke psychosociale interventies medewerkers eerst konden toepassen. Pagina 18 van 24

19 6.2 Psychosociale interventie(s) sloten deels aan bij de cliënt. Voor een cliënte die graag naar buiten ging en dit niet zelfstandig kon, kwam één keer in de week een vaste vrijwilliger om met haar te wandelen. Een andere cliënte die in haar werkzame leven veel had schoongemaakt, hielp nu gedurende de ochtend de huishoudelijke dienst. Zodra de cliënte te moe dreigde te worden, grepen de medewerkers in door te zeggen dat het nu tijd was voor een verdiende pauze. Bij een andere cliënt werd muziek aangezet om de verzorgingsmomenten soepeler te laten verlopen. Een cliënt die uiteindelijk fysiek agressief gedrag kon vertonen op momenten dat hij naar huis wilde, kreeg s middags een rustmoment aangeboden. Bij een cliënt bij wie hechtingen uit het gezicht moesten worden verwijderd, werd de hulp ingeroepen van zijn echtgenote, waardoor deze handeling voor alle betrokkenen succesvol verliep. Bij een andere cliënte die gedurende de observatie meerdere keren over de oorlog begon, zag de inspectie niet dat een medewerker hierop inging, of dat er gerichte aandacht of structuur voor deze cliënte was. 6.3 Sommige medewerkers kenden psychosociale interventies en waren deskundig in het toepassen hiervan. Daarbij kenden sommige medewerkers hun eigen mogelijkheden en beperkingen. Ook kenden sommige medewerkers de mogelijkheden en beperkingen van de fysieke omgeving en van de medecliënten. De inzet van de psychosociale interventies was echter per medewerker wisselend. Zo vertelde één medewerker hoe belangrijk het was om te spelen met taal en bij een bepaalde cliënt nooit het woord moeten te gebruiken. Verder had zij ontdekt dat het bij een cliënt die vroeger een eigen winkel had gehad, beter was om te vragen of hij uit bed wilde, of dat hij misschien een dag vrij had. Zo stuurde zij de cliënt niet. Andere medewerkers in de huiskamers lieten tijdens de observaties weinig creativiteit in het toepassen van psychosociale interventies zien. De psycholoog bezocht regelmatig de huiskamers en gaf omgangsadviezen op individueel cliëntniveau. Om deze te laten beklijven moesten deze regelmatig worden herhaald. 6.4 Wanneer na onderzoek de oorzaak van het gedrag niet achterhaald was, werd deels aangegeven hoe risico s zo veel mogelijk verkleind konden worden. Zo was bij een eerder genoemde cliënt met loopdrang sprake van aanzienlijk gewichtsverlies. Uit het dossier bleek niet welk beleid hierop gehanteerd werd. Medewerkers vertelden dat deze cliënt soms op meerdere huiskamers het ontbijt gebruikte. Het was niet duidelijk of er een stoel of een plaats was waar de cliënt zich wel veilig kon voelen en even kon rusten. Ook werd niet duidelijk of medewerkers hier regelmatig actief aandacht aan besteedden. 4.7 Kernelement 7: Psychofarmaca volgens de landelijk geldende richtlijnen toepassen Als psychosociale interventies onvoldoende resultaat bereiken kan het toepassen van psychofarmaca een (aanvullend) alternatief zijn. Psychofarmaca (antipsychotica, antidepressiva, aniolytica en hypnotica) worden voorgeschreven om het gedrag te beïnvloeden. In diverse richtlijnen staat omschreven welke geneesmiddelen bij cliënten met dementie, waarbij onbegrepen gedrag voorkomt, voorgeschreven kunnen worden. In het geval een voorschrijver redenen heeft om af te wijken van de richtlijnen, horen de redenen vastgelegd te zijn in het cliëntdossier. Pagina 19 van 24

20 Voldoet Voldoet deels Voldoet niet Niet beoordeeld Vastgesteld rapport van het inspectiebezoek aan locatie Het Zonnehuis in Vlaardingen op 4 augustus 2015 Kernelement met beoordelingsaspecten: Kernelement KE 7 Psychofarmaca volgens de landelijk geldende richtlijnen toepassen 7.1 In het zorgdossier is terug te lezen welk (gedrags)probleem met behulp van psychofarmaca wordt behandeld. 7.2 De cliënt krijgt psychofarmaca voorgeschreven op basis van de richtlijn probleemgedrag (met herziene medicatieparagraaf) en de richtlijn diagnostiek en medicamenteuze behandeling van dementie. 7.3 Indien de voorschrijver argumenten heeft om af te wijken van de richtlijnen, legt hij deze argumenten in het cliëntdossier vast. X Toelichting per beoordelingsaspect 7.1 In het zorgdossier was niet terug te lezen welk (gedrags)probleem met behulp van psychofarmaca wordt behandeld. De reden waarom psychofarmaca was ingezet, werd in de zorgdossiers die de inspectie inzag niet genoemd. 7.2 Tijdens het bezoek heeft de inspectie gesproken met de Bopz-arts, niet zijnde de behandelend arts van de cliënten van de psychogeriatrische afdelingen. De Bopz-arts vertelde dat Het Zonnehuis een terughoudend beleid voerde bij de inzet van psychofarmaca. De actieve, frequente evaluatie die de richtlijn voorschrijft was echter niet zichtbaar. Zo nodig psychofarmaca waren voorgeschreven zonder dat aangegeven was wanneer deze middelen ingezet mochten worden. 7.3 Dit onderwerp is tijdens het bezoek niet aan de orde geweest. 4.8 Kernelement 8: De multidisciplinaire afspraken ten minste twee maal per jaar evalueren met etra aandacht voor het mogelijk staken van psychofarmaca Evaluatie is belangrijk om de effectiviteit van de behandeling te bepalen. De ingezette aanpak van onbegrepen (probleemoproepend) gedrag (psychosociale interventie, psychofarmaca) moet regelmatig, in elk geval halfjaarlijks, in een multidisciplinair overleg geëvalueerd en zo nodig bijgesteld worden. De evaluatie is niet alleen gericht op de totale behandeling. Ook moet per geneesmiddel bekeken worden of de inzet van dat middel nog passend is. Het netwerk van de cliënt hoort bij dit overleg aantoonbaar betrokken te zijn. Bij de evaluatie van een behandeling met psychofarmaca, horen de evaluatie en vervolgmaatregelen gericht te zijn op het verminderen van de psychofarmaca. Hierdoor wordt onnodig lang behandelen met psychofarmaca voorkomen. Pagina 20 van 24

21 Voldoet Voldoet deels Voldoet niet Niet beoordeeld Vastgesteld rapport van het inspectiebezoek aan locatie Het Zonnehuis in Vlaardingen op 4 augustus 2015 Kernelement met beoordelingsaspecten: Kernelement KE 8 De multidisciplinaire afspraken ten minste tweemaal per jaar evalueren met etra aandacht voor het mogelijk staken van psychofarmaca 8.1 Het multidisciplinaire team evalueert aantoonbaar de multidisciplinaire afspraken over het omgaan met onbegrepen gedrag en stelt deze afspraken zo nodig bij. Deze afspraken gaan over de inzet van psychosociale interventies en de behandeling van lichamelijke oorzaken. 8.2 Het gebruik van psychofarmaca is aantoonbaar geëvalueerd en zo nodig bijgesteld. Toelichting per beoordelingsaspect 8.1 Het multidisciplinaire team evalueerde niet aantoonbaar de multidisciplinaire afspraken over het omgaan met onbegrepen gedrag en stelde deze afspraken niet bij. De evaluatie was in het zorgdossier niet zichtbaar. Zo waren bij een cliënt met loopdrang volgens medewerkers diverse interventies geprobeerd. Zij noemden de inzet van een activiteitenbegeleider, de inzet van een vrijwilliger voor wandelingen buiten en regelmatig rusten op bed. In het dossier was niet zichtbaar dat dit geprobeerd was en evenmin hoe lang. Ook was niet zichtbaar waarom de betreffende interventies niet geslaagd waren. 8.2 Het gebruik van psychofarmaca was niet aantoonbaar geëvalueerd en was niet bijgesteld. Door inzage in het cliëntdossier zag de inspectie dat een cliënt gedurende enige jaren druppels gebruikte zonder regelmatige evaluatie van dit gebruik. Wel stond af en toe de opmerking geen medicatieveranderingen in het medisch dossier genoemd. De psycholoog was niet bij alle cliënten die psychofarmaca gebruikten, op de hoogte van dit psychofarmacagebruik. Pagina 21 van 24