Hoofdstukken van materieel strafrecht

Transcriptie

1 Hoofdstukken van materieel strafrecht G.A.M. Strijards Ultgcvcrl) LEMMA BV - Utrccht Opcn Unlvcrtttclt Heerlen

2 Inhoudsopgave Lijst van afkortingen 13 I ni ei di ng 15 HOOFDSTUK I ÅansprakelijRheid/strafbaarheid/ strafwaardigheid 2 I 1 De strafrechtelijke aansprakelijkheid Geen straf zonder wet Een casus ter inleiding De gedraging moet door de wetgever tevoren verboden zijn Het aspect van de rechtszekerheid Het aspect van de conditionering Het codificatiebeginsel Een casus. Wat fundeert eigenlijk de strafrechtelijke aansprakelijkheid? Aansprakelijk stellen is: toerekenen Er moet een gedraging zijn Het 'vinden' van een gedraging Terug naar de casus: waar is de gedraging? Verschillende benaderingen De fysieke handelingsleer De sociale handelingsleer De finale handelingsleer De normatieve handelingsleer De gedraging is een strafrechtelijke zorgplichtschending Het achterliggend rechtsgoed De norm ten aanzien van dit goed De zorgplicht en de norm De schending van de zorgplicht Samenvatting 64

3 2 Aansprakelijkheidsvoorwaarden De wet geeft de voorwaarden op De functie van de delictsomschrijving Strafbaarheidsveronderstellingen Tweestrafbaarheidsveronderstellingen Het vermoeden van wederrechtelijkheid Het vermoeden van verwijtbaarheid Bestanddelen en elementen Onderscheidingen van bestanddelen Objectieve en subjectieve bestanddelen Persoonlijke en onpersoonlijke bestanddelen Neutrale en normatieve bestanddelen Algemene en bij zondere bestanddelen De gedraging is altijd objectieve aansprakelijkheidsvoorwaarde Samenvatting 79 3 De dader en zijn daderschap Vragen naar een dader Het strafrechtelijk rechtssubject De natuurlijke persoon De niet-natuurlijke persoon Het toerekeningsprobleem hier apert Een sociaal-materieel begrip De civielrechtelijke rechtspersoon De vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid en de maatschap Het doelvermogen De beperkt rechtsbevoegde vereniging De ontbonden of opgeheven rechtspersoon en de rechtspersoon in oprichting. Faillissement van de rechtspersoon De publiekrechtelijke rechtspersoon Deelneming aan een misdadige organisatie of voortzetting van de werkzaamheden van een verboden rechtspersoon Toerekeningscriteria Het functionele daderschap 3.3 De daad heeft een gevolg Het strafrecht denkt causaal l^ Delictsclassificaties De strafrechtelijke causaliteitsleer ' Zoveel gevolgen, zoveel handelingen H0 3.4 Samenvatting J1^ 10

4 4 De subjectieve bestanddelen De schuldvormen. Het materiele feit Dolusenculpa Dolus Dolus is: handelen wetens en willens Bewustheid, waarvan? De zogenaamde 'kleurloosheid' van het strafbaar opzet Zekerweten/kansweten Causaal, niet finaal Oogmerk/voornemen/voorbedachteraad Bewijsbaarheid Dolus-in-causa Opzet en psychische afwijkingen Toerekening van opzet aan de niet-natuurlijke persoon De strafbare culpa Culpa is een vorm van dwaling Bewuste culpa/onbewuste culpa Hetbewijsprobleem Invloed van psychische afwijkingen Culpa-in-causa Toerekening van culpa aan niet-natuurlijke personen Pro parte culpoos, pro parte doleus Schuld is gedragingsschuld Emoties Samenvatting De objectieve bestanddelen Constitutieve, privilegierende en kwalificerende bestanddelen Kwaliteiten Kwaliteiten van de dader Kwaliteiten van het slachtoffer enzovoort Delictsinstrumenten Omstandigheden Omstandigheden naartijd Omstandigheden naar plaats Beroepofgewoonte Bijzondere pluraliteiten Pluraliteit van aansprakelijken Pluraliteit van gedragingen Bijkomende voorwaarde van strafbaarheid Wederrechtelijkheid Vergunningloos handelen Verder gelegen gevolgen Samenvatting 146

5 HOOFDSTUK 2 I 47 IJitfereiciing det* aanspralcelijkheid 1 De onvolkomen delictsvormen Een casus ter inleiding Vragen, vragen, vragen Twee reducties Het strafrechtelijk gevolg treedt niet (volledig) in Poging Drie bestanddelen Hetvoornemen Begin van uitvoering Poging bij het formele delict Ondeugdelijkheid van middel en object Gebrek aan vrijwillige terugtred Poging tot een pro parte doleus, pro parte culpoos delict Voorbereiding De categorie misdrijven Het strafbaar opzet De voorbereidingsmiddelen Straffeloosheid bij terugtreding Aanslag Samenvatting Meervoud van delictsbetrokkenen I Bij het 'storend effect' is een meervoud van daders betrokken Deelneming; onderscheidingen De deelneming als zodanig Posterieure en anterieure deelneming Conditionele en causale deelneming Accessoire en zelfstandige deelneming De accessoire deelneming Accessoriteit Accessoriteit betekent geen vervolgingsvolgorde Accessoriteit betekent niet zonder meer een accessoire kwalificatie Accessoriteit betekent: poging is niet strafbaar Uitlokking De gedraging: intellectuele inwerking Conditioneel en accessoir Drieaansprakelijkheidsvoorwaarden Medeplichtigheid Volkomen accessoir 189 8

6 Verschil met uitlokking De schuldvorm Het conditionele aandeel Leiding ge ven of opdracht geven aan/tot het daderschap van de niet-natuurlijke persoon De aansprakelijkheidsconstructie ex art. 51 Sr De schuldvorm; de handeling Een daderschapsregeling Doen plegen Samenvatting Meervoud van delictsbetrokkenen II Posterieure begunstiging De keuze van de wetgever Heling Heling naar toekomstig recht Bijzondere begunstigingsvormen De zelfstandige deelneming: medeplegen Gekwalificeerdemedeplegerschappen Deelnemen aan een aanval of vechterij Geweldpleging met verenigde krachten Deelneming aan samenscholing Samenspanning Noodzakelijke deelneming Deelneming aan een misdadige organisatie Deelneming aan de voortzetting van werkzaamheden van een verboden rechtspersoon Opruiing Deelneming aan deelneming Deelneming aan poging of voorbereiding Poging en voorbereiding tot deelneming Wetsgeschiedenis van art. 134bisSr De bestanddelen Toekomstig recht De toerekening van bestanddelen aan deelnemers Samenvattine

7 HOOFDSTUK Uitsiuiting»an de straf baarheid Casus ter mleiding Vragen, vragen, vragen Na de aansprakelijkheid de strafwaardigheid Het redeneren in twee fasen Excepties Verweren. Geldingswijze van excepties Verdeling in formele en materiele excepties Vier preliminaire excepties De exceptie van de nietigheid van de dagvaarding De exceptie van de onbevoegdheid des rechters De exceptie van de niet-ontvankelijkheid-om De exceptie van de schorsing der vervolging Dagvaarding onvertaald Bijzondere vervolgingsuitsluitingsgronden Bewijsuitsluitingsgronden Materiele excepties Bestanddeeluitsluitingsgronden/strafverminderingsgronden De daderschapsuitsluitingsgrond Culpa-uitsluitingsgronden Onderverdelingen van strafuitsluitingsgronden Rechtvaardigingsgronden Anterieure verwijtbaarheid Dolus-in-causa Culpa-in-causa Garantenstellungen Proportionaliteit/subsidiariteit Schulduitsluitingsgronden Anterieure verwijtbaarheid Normaliteit Dwaling als grond voor verontschuldiging Begripsbepaling Drie onderscheidingen Verschoonbare/onverschoonbare dwaling Overwinnelijke/onoverwinnelijke dwaling Rechtsdwaline/feiteliike dwalins

8 6.3.3 Verschoonbaarheidscriteria De reikwijdte van de verwijtbaarheid bepaalt de onverschoonbaarheid De persoon van de dader Het dwalingsobject De oorzaak van de dwaling De dwalingsregeling in de strafwet Putatieve rechtvaardiging Verontschuldigbare onmacht Toerekening van strafuitsluitingsgronden bij meervoud van daders Samenvatting 297 HOOFDSTUK Inteniationaal strafrecht 1 Een casus ter inleiding Vragen, vragen, vragen De drie systeemonderdelen Het strafmachtsrecht Het rechtshulprecht Het bovenstatelijk materieel strafrecht Drie beginselen Het soevereiniteitsbeginsel Het non-collisiebeginsel Het ne-decurritur-beginsel Het strafmachtsrecht nåder Het aanknopingspunt als volkenrechtelijke legitimatie Territoriaal, personeel, zakelijk Het territorialiteitsbeginsel Het personaliteitsbeginsel Passief of actief. Nationaliteit of assimilatoriteit Beperkt of onbeperkt De Nederlandse uitwerkingen van het personaliteitsbeginsel Het beschermingsbeginsel Het universaliteitsbeainsel II

9 Twee varianten op het beschermingsbeginsel Exempties De leer omtrent de locus delicti Het rechtshulprecht Primaire rechtshulp Secundaire rechtshulp Rechtshulpbeginselen Het vertrouwensbeginsel Normidentiteitsbeginsel Verdragsbeginsel Neutraliteitsbeginsel Samenvatting T ref wo o rden register