Integraal plan Merode. prinsheerlijk platteland CONTACT

Transcriptie

1 de Merode prinsheerlijk platteland Integraal plan CONTACT Het projectsecretariaat van het plattelandsproject de Merode wordt waargenomen door de Vlaamse Landmaatschappij Voor meer informatie kan je terecht bij VLM regio Oost, Cardijnlaan 1, 2200 Herentals 014/

2 de Merode PRINSHEERLIJK PLATTELAND Waar abdijen en kastelen het landschap kleuren, Waar de natuur stilte en rust uitademt, Waar de Witte en dwaallichten rondzwerven, Waar de Kempen kriebelen aan de Hagelandse heuvels, Waar prinsen, witheren en boeren schrijvers inspireren.

3 de Merode VOORWOORD prinsheerlijk platteland Het prinsheerlijk platteland de Merode is een grote meerwaarde voor het erfgoed in Vlaanderen. Het integraal plan toont aan dat de lokale en provinciale besturen en de Vlaamse regering, ambitieus zijn voor deze regio. In de komende vijf jaar gaan we de uitdaging aan om de kwaliteit van het erfgoed de Merode verder op te waarderen en het plan slagkrachtig uit te voeren op het terrein. Het overleg met de partners en de samenwerking met de lokale bevolking staan daarbij centraal. Als minister-president, tevens bevoegd voor Plattelandsbeleid, wil ik de positieve dynamiek die de verenigingen en de ondernemers van het gebied aan de dag leggen, blijven stimuleren en ondersteunen. Zo kan de Merode zijn pioniersfunctie in het Vlaams en provinciaal Plattelandsbeleid verder vervullen, en een voorbeeld zijn voor andere gebiedsgerichte projecten in Vlaanderen. In de Merode is het vandaag al prinsheerlijk genieten dankzij de inspanningen van de laatste vijf jaar. Toch verdient het gebied nog bijkomende investeringen, meer specifiek voor het behoud en het beheer van het erfgoed, de stilte en de rust. We bundelen daarvoor de krachten over de bestuursniveaus heen. De drie betrokken provinciebesturen zullen in de komende vijf jaar een essentiële rol spelen. Eind 2017 zal de Vlaamse Landmaatschappij de coördinatierol overdragen aan de provincie Antwerpen, die in naam van de drie provinciebesturen het beheer van het prinsheerlijk platteland verder zal coördineren. Ik ben ervan overtuigd dat de investeringen die wij vanuit Vlaanderen gerealiseerd hebben, en nog verder plannen in de toekomst, op die manier duurzaam in stand kunnen gehouden worden. De provincies nemen in de komende vijf jaar daarvoor een belangrijk initiatief door een permanente gebiedswerking in de Merode uit te tekenen. Kris Peeters Minister-president van de Vlaamse regering

4 integraal plan INHOUDSOPGAVE Inleiding Gebiedsomschrijving Vijf jaar plattelandsproject de Merode Partners Projectmissie DE MERODE, PRINSHEERLIJK PLATTELAND Pijler 1 de Merode, platteland met klasse Speerpunt 1.1.: We koesteren ons waardevol landschappelijk, onroerend en cultureel erfgoed Speerpunt 1.2.: We koesteren ons waardevol natuurlijk erfgoed Speerpunt 1.3.: We koesteren onze stilte, rust en ruimte als belangrijke erfgoedwaarde Pijler 2 de Merode, innoverend en gastvrij platteland Speerpunt 2.1.: We versterken onze lokale plattelandseconomie Speerpunt 2.2.: We versterken onze duurzame landbouw Speerpunt 2.3.: We versterken onze toegankelijkheid en gastvrijheid Pijler 3 de Merode, zelfbewust platteland Speerpunt 3.1.: We onderscheiden ons door onze herkenbaarheid Speerpunt 3.2.: We onderscheiden ons door onze communicatie en educatie Speerpunt 3.3.: We onderscheiden ons door onze gemeenschap van inwoners Pijler 4 de Merode, zelfstandig platteland Speerpunt 4.1.: We verankeren de Merode voor toekomstige generaties

5 INLEIDING INLEIDING CHARTER de Merode Ondergetekenden, partners rond het domein de Merode engageren zich ten persoonlijke titel om: De Merode vormt een aaneengesloten gebied dat rijk is aan historisch en cultureel erfgoed. Het is er prinsheerlijk genieten in een decor van waardevolle historische gebouwen (abdijen, kastelen, ), kunst, cultuur, natuur en landschap. Dit schept talrijke opportuniteiten voor de lokale economie, de duurzame landbouw, het toerisme en de recreatie. Het gebied straalt een identiteit uit, waar de bewoners en de verenigingen trots op zijn. De wortels van het plattelandsproject liggen in de aankoop Meer dan een jaar later besliste de Vlaamse Regering om de bossen door te verkopen aan de partners. Het Agentschap voor Natuur en Bos, de Provincie Antwerpen, Kempens Landschap vzw, Natuurpunt, de Stad Scherpenheuvel-Zichem, de Gemeente Tessenderlo, de Gemeente Westerlo en de Norbertijnenabdij van Averbode grepen toen die kans en investeerden door hun aankoop sterk in de Merode. In 2006 gaf de Vlaams minister bevoegd voor plattelandsbeleid het startschot voor het piloot plattelandsproject de Merode, prinsheerlijk platteland. Een eerste integraal plan participatief proces met de actoren van de Merode via doordenkdagen, bilaterale gesprekken en workshops. Het plan bevat de projectmissie, vier pijlers en 10 speerpunten met bijbehorende doelstellingen. Dit geactualiseerd plan biedt een perspectief voor een periode van vijf jaar ( ). - het domein de Merode als één geheel te bewaren - in samenspraak met alle partners een gezamelijke visie te ontwikkelen voor de inrichting en het beheer van het domein - het domein te beheren en in te richten vanuit deze gezamelijke visie - elk volgens zijn eigen mogelijkheden deze beheer- en inrichtingsvisie te realiseren door het in eigendom en/of beheer nemen van delen van het domein - de verschillende deelgebieden open te stellen voor het grote publiek met bescherming van de meest waardevolle natuur- en landschapswaarden - de aanwezige landbouw optimale ontwikkellingskansen te bieden - de verschillende partners blijvend te betrekken bij het beheer en de in richting van het ganse domein van ha bossen en landerijen van de adellijke familie de Merode. De Vlaamse overheid kocht in 2004 via de Vlaamse Landmaatschappij dit gebied aan in naam van een groep van partners. Meteen na de aankoop ondertekenden de partners het charter de Merode, waarin ze het engagement aangingen om het gebied als één geheel te bewaren, te beheren en te ontwikkelen. Dit was meteen de start voor een ambitieus regionaal gebiedsontwikkelingsproject. werd opgemaakt in Het integraal plan dat hier voorligt is een actualisatie van het plan uit 2007, waarbij de accentverschuivingen gebaseerd zijn op de ervaringen van vijf jaar plattelandsproject (bv. samenwerkingsmodel tussen de partners verfijnen, lange termijn visie bepalen, toeristische positionering uitklaren, ). Deze actualisatie kwam tot stand via een breed De partners zien de aankoop van het domein de Merode als een grote opportuniteit voor de start van een regionaal project van gebiedsgericht, geïntegreerd plattelandsbeleid voor de verdere cultuurhistorische, toeristische en recreatieve ontwikkeling van de ganse regio tussen Demer en Nete. Landbouw, natuur- en landschapsontwikkeling zijn hierbij de motor voor belangrijke impulsen voor de regionale economische ontwikkeling. De partners engageren zich om hiertoe samen een totaalplan op te maken. Dit totaalplan schetst aan de hand van een toekomstvisie de te ondernemen acties. De partners engageren zich om zich in te zetten voor de realisatie van dit totaalplan

6 GEBIEDSOMSCHRIJVING GEBIEDSOMSCHRIJVING Het projectgebied de Merode is gelegen op het snijvlak van drie toeristische regio s de Antwerpse Kempen, het Hageland en de Limburgse Kempen. Het is een gaaf gebleven, authentiek landschap met uitgestrekte bos- en natuurgebieden. Door de ligging op de overgang van de Zuiderkempen naar het Hageland en de daarbij horende verscheidenheid aan bodemsamenstelling en reliëf is er een grote diversiteit aan soorten, habitats en landschap. Door de historische landbouwactiviteit in de Merode is het ook een cultuurlandschap. De riviervalleien Demer en de Grote Nete met de tussenliggende interfluvia en parallelle duinenruggen bepalen mee het landschap. Dit gevarieerd landschap kan bogen op een opvallend onroerend erfgoed waarin een rijke geschiedenis zit verscholen: de abdijen van de Norbertijnen - Witheren in Averbode en Tongerlo, de refugiehuizen van de abdijen in Diest, de Witherenpastoriewoningen, de kastelen van de prinselijke familie de Merode in Westerlo, de kerkjes in Demergotiek van Zichem, Langdorp en Testelt, de Kempische langgevelboerderijen en de historische kern van Scherpenheuvel met zijn basiliek. Maar ook kleinschalige erfgoedelementen zoals de kapelletjes verspreid in het gebied dragen bij tot een bijzonder geheel. Dit waardevol onroerend erfgoed werd ook verzameld in enkele musea in deze regio, zoals huize Ernest Claes, Historisch Streekmuseum van de Zuiderkempen in Oevel,. Perimeter plattelandsproject: Het projectgebied de Merode is begrensd door uitgesproken stedelijke en economische structuren, zoals de E 313 in het noorden, de omgeving van de oude baan Diest-Aarschot en de N2 Diest-Hasselt tot aan de E314 in het zuiden en de N29 Diest-Beringen in het zuid-oosten. In het westen zijn de gemeentegrenzen van de gemeenten Westerlo, Hulshout, Herselt, Langdorp en Rillaar de grens van het projectgebied. Uitbreidingsperimeter cultuurhistorisch erfgoed: Het aanwezige roerend en onroerend erfgoed dat in relatie staat tot de prinsen, de Witheren van Averbode en Tongerlo én de volksfiguren zorgen voor een inhoudelijke afbakening die ruimer kan zijn dan de perimeter van het plattelandsproject. In de communicatie en productontwikkeling kan dit meegenomen worden. We spreken daarom van een uitbreidingsperimeter voor het cultuurhistorisch erfgoed HULSHOUT WESTERLO HERSELT AARSCHOT GEEL LAAKDAL SCHERPENHEUVEL- ZICHEM 8 van de Merode. 9 TESSENDERLO DIEST

7 5 JAAR PLATTELANDSPROJECT DE MERODE 5 JAAR PLATTELANDSPROJECT DE MERODE In 2011 en begin 2012 namen we de tijd om samen met alle partners de toekomstvisie van de Merode scherp te stellen. Aan de hand van doordenkdagen, workshops en bilaterale gespreksrondes, formuleerden we aanbevelingen. Deze staan gebundeld in dit geactualiseerd integraal plan ( ). Het meest opvallende van het plattelandsproject de Merode is dat er op een relatief korte periode heel wat acties, initiatieven en deelprojecten werden uitgevoerd. Het sterke samenwerkingsverband over de bestuursniveaus heen ligt aan de basis van deze resultaten waarbij het consequent toepassen van een gezamenlijke projectvisie doorslaggevend was. Op pagina 12 presenteren we een overzicht van de projectresultaten van de afgelopen vijf jaar. Nieuwe accenten en uitdagingen in de toekomst. Het partnerschap schuift één verhaal de Merode, prinsheerlijk platteland naar voren om de communicatie en de productontwikkeling aan te koppelen. De perimeter van het plattelandsproject is definitief vastgesteld en de uitbreidingsperimeter voorziet de mogelijkheid om cultuurhistorische elementen mee te nemen die in verband staan met het verhaal van de Merode. Het partnerschap legt in de komende vijf jaar expliciet de klemtoon op het investeren in het onroerend erfgoed van de Merode. De natuurontwikkeling situeert zich hoofdzakelijk in de Demer- en de Netevallei waar ingezet wordt op een synergie tussen de verschillende projectinitiatieven. Het koesteren van de stilte en de rust is een prioriteit die inspeelt op een belangrijke maatschappelijke behoefte. De lokale economie blijft een belangrijke prioriteit in de Merode, met een expliciete klemtoon op de belevingseconomie. Zo zal het partnerschap samenwerken met een netwerk van ondernemers en erkennen we de landbouwers van de Merode in hun rol als landschapsbouwer. De ontwikkeling van een kwaliteitsmerk de Merode start op en is een verdieping van de bestaande regionale merken. Op de toeristische promotie van de Merode wordt sterk ingezet, ingepast in de werking van de drie toeristische regio s. De ontwikkeling van de onthaalpoorten tot de Merode is daarbij een hoofddoelstelling. Het partnerschap definieert de groep van lokale inwoners als prioritaire doelgroep voor de komende vijf jaar. We werpen ook een blik op lange termijn. Zo zullen de provincies op het einde van deze planperiode de coördinatierol overnemen van de Vlaamse Landmaatschappij en bouwen zij, in samenspraak met de partners, een nieuwe structuur uit voor de Merode

8 TIJDSLIJN TIJDSLIJN quick wins aankoop Merodedomeinen 20 januari 2004 ondertekening Charter de Merode 29 maart 2004 Merodehappening Scherpenheuvel openstelling domeinen 16 mei 2004 doorverkoop domeinen 20 november 2005 officiële lancering Plattelandsproject de Merode 19 juni 2006 Naam: de Merode, prinsheerlijk platteland logo + website goedkeuring Integraal Plan 12 maart 2007 Merodehappening Westerlo 25 juni 2006 Merodehappening Herselt 20 april 2007 bekendmaking budget Landinrichting instelling NI Averbode Bos en Heide 27 juni 2007 BVR planprogramma de Merode 14 december 2007 opening Den Eik maart 2008 fotowedstrijd huisstijl de Merode realisatie wandelnetwerk (fase 1) 2008 Merodehappening Laakdal- Averbode - 10 mei 2008 goedkeuring maatregelen NI Averbode Bos en Heide 26 juni 2008 start kapwerken - commotie NI Averbode Bos en Heide eind Ontvangst prijs wandelnetwerk fase 1-13 mei 2009 goedkeuring bosbeheerplan 4 juni 2009 Merodehappening Tessenderlo 10 mei 2009 MB mountainebikenetwerk 18 juni 2009 MB wandelnetwerk 26 juni 2009 MB Beeltjens - Kwarekken 30 oktober 2009 opening Klompenmuseum december 2009 ondernemersbrochure proefdruk wandelkaart Merodebox fotobrochure Merodehappening Geel 26 september 2010 MB Hertberg 16 maart 2011 opening Klompenbelevingspad 27 maart 2011 doordenkdagen de Merode opening Sprookjesbos 1 mei 2011 ontwerp IP Poort Gerhagen en Averbode PBG 27 juni 2011 Plattelandsverhalen de Merode 23 september 2011 aankoop Beddermolen Merodehappening Herselt 25 september 2011 wandelkaart de Merode (betalend) opening mountainebikenetwerk 15 oktober 2011 openluchtspektakel Westerlo mei 2012 Merodehappening Westerlo 27 mei 2012 Principiële goedkeuring Integraal Plan september 2012 MB Poort Gerhagen 13 september 2012 MB Poort Averbode 19 oktober 2012 Europese samenwerking Life Lifescape your Landscape Collabor8 Grenzeloos Wandelen Sociale innovatie 12 Rural Alliances

9 PARTNERS PARTNERS Gemeente Laakdal Gemeente Hulshout Toerisme Provincie Antwerpen Onroerend Erfgoed Een dorp om van te genieten Dorp aan de Nete De Antwerpse Kempen, da s boenk erop! Omkijken mag GEMEENTE WESTERLO Parel van de Kempen Gemeente Westerlo Parel van de Kempen Stad Diest Diest, mijn stad Toerisme Provincie Limburg Beleef de stilte in de Limburgse Kempen Agentschap voor Natuur en Bos Agentschap voor Natuur en Bos Meer, Beter, Samen Stad Geel Stad Aarschot Toerisme Provincie Vlaams-Brabant Natuurpunt vzw Je komt er, je blijft er... Kloppend hart aan de Demer Proef het Hageland Een pluspunt voor de natuur Gemeente Tessenderlo Provincie Antwerpen Kempens Landschap vzw Vlaamse Landmaatschappij Sterk in verscheidenheid Bij ons zit U goed Samen investeren in de open ruimte Stad Scherpenheuvel-Zichem Provincie Limburg Boerenbond Waar de Witte thuis is Gastvrij met een open geest Trouw aan land- en tuinbouw Gemeente Herselt Provincie Vlaams-Brabant Abdij van de Norbertijnen van Averbode Gastvrij en groen Bouwen aan Vlaams-Brabant Norbertijnenabdij Averbode Open Poort 14 15

10 PROJECTMISSIE PROJECTMISSIE De Merode is een pilootplattelandsproject dat uitvoering geeft aan het Vlaams Plattelandsbeleid en het provinciaal gebiedsgericht beleid. Het plattelandsproject is een partnerschap dat de omgevingskwaliteit van het projectgebied de Merode op een duurzame, gebiedsgerichte en samenhangende manier ontwikkelt. Dat betekent dat het partnerschap de kernkwaliteiten van de Merode wil koesteren, de regionale economie wil versterken, zich wil onderscheiden door een samenwerking met de inwoners en de werking ervan duurzaam wil verankeren voor de toekomst. Het Vlaamse Plattelandsbeleid werkt op drie sporen. Het eerste spoor is een beleidsmatig spoor. Het tweede en derde spoor zijn projectmatig, waarbij het tweede spoor focust op het opzetten van initiatieven op Vlaams niveau en het derde spoor op het ondersteunen en uitvoeren van gebiedsgerichte werking op lokaal of regionaal niveau. Het plattelandsproject de Merode past vooral in dat derde spoor. Onderstaande projectmissie en integraal plan resulteren via een partnerschap in een gebundelde inzet en uitvoering van Europese, Vlaamse, provinciale en lokale instrumenten en beleidsplannen. Het integraal plan definieert vier pijlers die uitvoering geven aan de projectmissie de Merode: Pijler 1: de Merode, platteland met klasse Pijler 2: de Merode, innovatief en gastvrij platteland Pijler 3: de Merode, zelfbewust platteland Pijler 4: de Merode, zelfstandig platteland Het integraal plan omvat de ambities van het partnerschap voor het projectgebied de Merode. Het bundelt de inzet van de Europese, de Vlaamse, de provinciale en de lokale instrumenten en beleidsplannen. Via een goed overleg is het mogelijk om acties op terrein uit te voeren en geïntegreerde oplossingen aan te bieden. In de komende vijf jaar zal er extra aandacht besteed worden aan het uitvoeren van het provinciaal gebiedsgericht beleid

11 WIST JE DAT? ha ankerplaatsen in de Merode ha oppervlakte aankoop domeinen familie de Merode B&B s in de Merode Norbertijnen in Averbode en Tongerlo WIST JE DAT? 122 km mountainbikenetwerk in de Merode 1060 landbouwers in de Merode inwoners in de Merode bezoekers bosmuseum Gerhagen per jaar bezoekers openluchtspektakel de Merodes in pelgrims per jaar in Scherpenheuvel 24 producenten van hoeve- en streekproducten 500 km wandelnetwerk in de Merode

12 1 de Merode, platteland met klasse een verhaal Reeds schraapt de ochtend dauw van daken, pelt een rode gloed schaduwen van gevels. Lichtschuw verschuilen mensen zich nog in huizen, maar dieren zijn al op pad. Windstil komt de dageraad. Ik adem diep en weet: nooit wil ik hier weg uit Tessenderlo, mijn dorp van Cyriel Gladines 20 21

13 1 Speerpunt 1.1 We koesteren ons waardevol landschappelijk, onroerend en cultureel erfgoed Project in de kijker: Afspanning den Eik (Kempisch Landschap vzw, Provincie Antwerpen en Laakdal) 23

14 1 SPEERPUNT DOELSTELLING SPEERPUNT DOELSTELLING ANKERPLAATSEN, ERFGOEDLANDSCHAPPEN, RELICTEN EN DORPSGEZICHTEN BESCHERMEN, HERWAARDEREN EN BEHEREN ONROEREND ERFGOED EN ARCHEOLOGISCHE SITES BEHOUDEN, BEHEREN EN RENOVEREN We maken gebruik van het wettelijk instrumentarium om het onroerend erfgoed in de Merode ruimtelijk te verankeren. We stimuleren het aanduiden van ankerplaatsen en we faciliteren de afbakening van de RUP s om de ankerplaatsen om te zetten naar erfgoedlandschappen met oog voor de actieve landbouw in het gebied. We herwaarderen de beschermde landschappen, de dorpsgezichten en de relicten en we zetten in op het beheer ervan. Op basis van het juridisch kader en informatie van de erfgoedinventarissen maken we een duidelijk overzicht van het waardevol erfgoed van de Merode. We besteden hier voldoende aandacht aan in onze communicatie en planning. We streven ernaar om het bouwkundig erfgoed en de archeologische sites in de Merode te behouden, te renoveren en te beheren. We ondersteunen nieuwe mogelijkheden van medegebruik of herbestemming van het onroerend erfgoed en maken de archeologische sites opnieuw zichtbaar. We ondersteunen het onderzoek naar de haalbaarheid van de lokale ontginning van ijzerzandsteen i.f.v. de restauratie van de gebouwen. Op basis van de beschikbare inventarissen, de kennis en de data, maken we een totaaloverzicht van het erfgoed op schaal van de Merode (landschap, archeologie, natuur, cultuur, geschiedenis)

15 1 SPEERPUNT DOELSTELLING RUIMTELIJKE KWALITEIT IN DE OMGEVING VAN BOUWKUNDIG EN NATUURLIJK ERFGOED VERSTERKEN We versterken de visuele en de ruimtelijke kwaliteit in de omgeving van het bouwkundig en het natuurlijk erfgoed van de Merode. Om dit waar te maken zijn versterkende elementen nodig die de verrommeling van het landschap tegengaan. Sensibiliseringsacties, beeldkwaliteitsplannen, inrichtingsmaatregelen, ruimtelijke adviesverlening zijn voorbeelden van maatregelen (bv. actie zwerfvuil, actie over-bebording, lichtvervuiling, ruimtelijke orde/chaos, PRUP weekendverblijven Hertberg )

16 1 SPEERPUNT DOELSTELLING SPEERPUNT DOELSTELLING CULTUREEL ERFGOED IN DE KIJKER ZETTEN ACTIEGERICHT NETWERK VAN ERFGOEDHOUDERS ONDERSTEUNEN We zetten het cultureel erfgoed in de Merode in de kijker. Door een rijke geschiedenis van o.a. de abdijen, de Kempische boeren, de familie de Merode en de belangrijke schrijvers is er een kenmerkende traditie van verhalen, kunst, literatuur, volksspelen, levend erfgoed, dialecten, ambachten We zetten sterk in op het vertellen van de plattelandsverhalen van de Merode. De kunst in de kastelen, de abdijen en de kerken verdient bovendien specifieke aandacht. We zorgen ervoor dat deze rijkdom op een frisse en moderne wijze bekend wordt gemaakt bij de inwoners en de bezoekers van de Merode. Zowel de musea, de landbouwverenigingen, de heemkringen als de natuurverenigingen vertellen de geschiedenis van het gebied. We brengen daarom deze erfgoedhouders samen in een actiegericht netwerk om kennis te delen, acties op te zetten en onderling samen te werken om die geschiedenis levend te maken bij de lokale bevolking. We vestigen de aandacht op de noodzaak tot samenwerking met de lokale middenveldorganisaties, de stuurgroep de Merode, de gidsen, de scholen, de ondernemers en de landbouwers

17 1 SPEERPUNT DOELSTELLING PARTNERSCHAPPEN STIMULEREN EN GESCHIKT INSTRUMENTARIUM INZETTEN MET BIJZONDERE AANDACHT VOOR HET BEHEER We duiden specifieke objecten (landschappen/gebouwen/ sites/cultuur) aan waarmee we in het plattelandsproject de Merode projectmatig aan de slag gaan. Zo beschermen en beheren we het landschappelijk, het onroerend en het cultureel erfgoed. We zetten innovatieve samenwerkingsverbanden op en zetten een geschikt instrumentarium in. We duiden trekkers aan voor het organiseren van een samenwerkingsverband voor een snelle en efficiënte uitvoering op het terrein. Mogelijke sites: Molensite Molenlaak (Geel), Oud Vredegerecht (Westerlo), Beddermolen (Kempens Landschap vzw), Hof ter Borght (Kempens Landschap vzw), pastoriewoning Blauberg (provincie Antwerpen), pastoriewoning Herselt (Herselt), bierhoeve (Natuurpunt vzw), oudste schooltje Vorst (Laakdal), Mariapark (Provincie Vlaams- Brabant, Kempens Landschap vzw), Maagdentoren (Scherpenheuvel-Zichem), Fort Leopold (ANB) Instrumentarium: Landschapsbeheerplan voor beschermde landschappen, herwaarderingsplan voor beschermde dorpsgezichten, onderhoudspremie voor beschermde landschappen en beschermde monumenten, een restauratiepremie voor beschermde monumenten, landschapspremie voor beschermde landschappen, integratie van erfgoedbeheermaatregelen en natuurbeheermaatregelen, erfgoedconvenant, decreet landinrichting, één gebiedsgerichte beheerplanning, erfgoedveiling, landschapsanimator, beheerovereenkomsten, 30 31

18 1 Speerpunt 1.2 We koesteren ons waardevol natuurlijk erfgoed Project in de kijker: Averbode Bos en Heide (Natuurpunt, VLM, ANB, Scherpenheuvel-Zichem, Tessenderlo, Laakdal) 33

19 1 SPEERPUNT DOELSTELLING SPEERPUNT DOELSTELLING BOS-EN NATUURGEBIEDEN BESCHERMEN, HERWAARDEREN, BEHEREN EN UITBREIDEN ECOLOGISCHE EN LANDSCHAPPELIJKE VERBINDINGEN ONTWIKKELEN We beschermen, herwaarderen en beheren de bos- en natuurgebieden van de Merode. We koesteren het bos- en natuurgebied op basis van een geïntegreerde visie. We herstellen (door natuurinrichting), beschermen en beheren o.a. de natuurlijke (alluviale) bossen, de vennen, de heide, de duinen, de (laaggelegen) heischrale graslanden. We breiden waar mogelijk bos- en natuurgebied uit ter ondersteuning van het AGNAS proces (afbakening agrarische en natuurlijke structuur). We geven bovendien maximaal uitvoering aan de instandhoudingsdoelstellingen voor de habitatrichtlijngebieden in de Merode. We stemmen daarom prioritair af met de clustergebieden Demervallei en Bovenloop van de Grote Nete met Zammelsbroek, Langdonken en Goor. In het projectgebied streven we naar een gedragen en onderbouwde visie waarbij aan de hand van doelsoorten/ landschapstypen belangrijke ecologische en landschappelijke verbindingen worden gerealiseerd (openlandschaps verbinding, bosverbinding, natuurverbinding, natte verbinding) binnen de randvoorwaarden die gesteld zijn in AGNAS en andere relevante planningsprocessen. De landschapsbeelden en de biodiversiteit vormen een inspiratiebron. We grijpen kansen die geboden worden door het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) zodat de landbouw in de Merode ook bijdraagt aan biodiversiteitsdoelstellingen. We vertalen die visie naar een actie- en financieringsprogramma

20 1 SPEERPUNT DOELSTELLING SPEERPUNT DOELSTELLING BELEVINGSWAARDE EN DE RELATIE MET DE RIVIERVALLEIEN VAN DEMER EN GROTE NETE VERSTERKEN INTEGRAAL WATERBEHEER STIMULEREN EN LOKALE WATERHUISHOUDING DAAROP AFSTEMMEN We versterken de samenhang tussen het projectgebied de Merode en de valleien van de Demer en de Grote Nete. Beide riviervalleien zijn landschapsbepalende structuren in het projectgebied de Merode. We stemmen maximaal af met de Sigma-projecten Grote Nete-vallei en Demervallei (bv. natuurverbinding, recreatie, context, ). We versterken elkaar waar mogelijk door onder andere op de kruispunten van de projectgrenzen een verwijzing of connectie mogelijk te maken. De Merode kan als overgangsgebied beschouwd worden tussen beide Sigma-afbakeningen. We nemen initiatieven om de belevingswaarde van de rivieren te versterken (vb. themawandeling rivieren/water) en kunnen het landschapsbeeld biodiversiteit middenloop Grote Nete als inspiratiebron gebruiken voor groene corridors. We verbeteren het integraal waterbeheer door samenwerking tussen alle belanghebbenden te stimuleren. Samen met de verschillende waterbeheerders, maar ook met de landbouwers en de natuurbeheerders, worden alle knelpunten in verband met het waterbeheer opgelijst. Binnen de betrokken waterschappen worden op een geïntegreerde wijze de knelpunten en de oplossingen afgetoetst aan de andere doelstellingen van het integraal plan de Merode en met de doelstellingen van het integraal waterbeleid. Afstemming op de lopende watergebonden projecten zoals onder meer de Sigmaprojecten langs de Demer en de Grote Nete is noodzakelijk. Voor die afstemming maken we gebruik van de bestaande overlegfora zoals het ambtelijk bekkenoverleg, de bekkenraad of het bekkenbestuur. We maken ten slotte een actie- en financieringsprogramma op

21 1 SPEERPUNT DOELSTELLING PARTNERSCHAPPEN STIMULEREN EN GESCHIKT INSTRUMENTARIUM INZETTEN MET BIJZONDERE AANDACHT VOOR HET BEHEER EN TOEZICHT We duiden specifieke bos- en natuurgebieden/locaties aan waarmee we in het plattelandsproject de Merode projectmatig aan de slag gaan. Zo beschermen en beheren we het natuurlijk erfgoed. We zetten innovatieve samenwerkingsverbanden op en zetten een geschikt instrumentarium in. We duiden trekkers aan voor de uitvoering van bijvoorbeeld inrichtingsmaatregelen en/of beheermaatregelen op het terrein. Overzicht van bos- en natuurgebieden in de Merode: Teunenberg (ANB), Sterschot (ANB), Zammels Broek (Natuurpunt vzw), Laakvalleien (Natuurpunt vzw), Trichelbroek-Varendonk (Natuurpunt vzw), de Werft (ANB), Netevallei-Rothoek-Schaapwees (Natuurpunt vzw), Kalvarieberg (Kempens Landschap vzw), Beeltjens- Kwarekken (Kempens Landschap vzw, ANB, Natuurpunt vzw), Varenbroek (ANB), Hertberg (provincie Antwerpen, ANB), Helschot (ANB), Witput (Kempens Landschap vzw), Raambroekse bossen (ANB), Kattebos (ANB), Herenbossen (ANB), Goor-Asbroek (Natuurpunt vzw), Langdonken (Natuurpunt vzw), Molenheide-De Meren- Bosberg (Natuurpunt vzw), Demerbroeken (Natuurpunt vzw, ANB), Voortberg (Natuurpunt vzw), Averbode Bos en Heide (Natuurpunt, Kempens Landschap vzw), Gerhagen (ANB, provincie Limburg), Schoterse bossen-achterheide (Natuurpunt vzw), Catselt (Natuurpunt vzw), Dassenaarde (Natuurpunt vzw), Vallei van de Drie Beken (ANB), Webbekoms Broek (ANB) Instrumentarium: natuurinrichting (onderzoek naar haalbaarheid nieuw natuurinrichtingsproject), decreet landinrichting, landschapsveiling, lokale grondenbank, beheerovereenkomsten, vergoedingen, integraal waterbeheer, Bekken- en Stroomgebiedbeheerplannen, beheerplan voor erkende en Vlaamse reservaten, beheerplan voor de private bossen, Vlaamse, provinciale en gemeentelijke subsidiekanalen

22 1 Speerpunt 1.3 We koesteren onze stilte, rust en ruimte als belangrijke erfgoedwaarde Project in de kijker: Stiltegebied Gerhagen (Tessenderlo, ANB, Provincie Limburg, Regionaal Lanschap Lage Kempen, VLM, Bosmuseum) 41

23 1 SPEERPUNT DOELSTELLING SPEERPUNT DOELSTELLING RUSTGEVENDE PLEKKEN AANDUIDEN EN STILTEGEBIEDEN VALORISEREN STILTE ALS INSPIRATIEBRON VOOR CULTUUR EN WELZIJN We duiden rustgevende plekken aan, die belangrijk zijn omwille van hun akoestische, ecologische, landschappelijke, cultuurhistorische of verzorgende kwaliteiten. We gaan actief aan de slag om de beleving van stilte en rust mogelijk te maken, te bewaren en te versterken vanuit een lokale aanpak. We onderzoeken de mogelijkheden om het stiltegebied in Gerhagen te versterken en te verbeteren (bv. fluisterasfalt, negatieve evolutie tegengaan) en eventueel bijkomende stiltegebieden aan te duiden (bv. Averbode Bos en Heide). Het thema stilte, rust en ruimte heeft een geïntegreerde aanpak nodig om tot een collectieve waarde voor bewoners en organisaties uit te groeien. Daarom ondersteunen we ook acties die in de domeinen van cultuur en welzijn worden genomen en die zorgen voor een betere beleving van het thema stilte, rust en ruimte. Voorbeelden kunnen zijn: kunst integreren in het landschap, gedichtenavond, tentoonstellingen, samenwerking met gezondheidsinstellingen, 42 43

24 1 SPEERPUNT DOELSTELLING SENSIBILISATIE EN PARTICIPATIE ROND STILTE, RUST EN RUIMTE STIMULEREN EN ONDERSTEUNEN Om de bewoners en de beleidsmakers te doordringen van het unieke rustgevende karakter van het gebied waarin ze leven en werken, zetten we in op het informeren en het sensibiliseren. Sensibilisatie in scholen verdient bijzondere aandacht. We richten innovatieve partnerschappen op waarin mensen samen op zoek gaan naar kansen voor het gebruik en de beleving van de stiltegebieden en de rustgevende plekken in hun omgeving. We richten bijvoorbeeld een stilteplatform op

25 2 een merk de Merode, innoverend en gastvrij platteland Streekproducten zorgen voor vertier Flierefluiter, Paternosterbier Pareltjes en Kempense koffie t maakt me vrolijk als ik ze zie Het Merodewoud verdient dit lied t is historisch authentiek gebied Hier kan je genieten van cultuur Aangetrokken door zijn natuur Rustig fietsend door t Hageland Zalig stappend door t Kempisch zand k hou van dit land Uit het Merodelied, geschreven voor het openluchtspektakel de Merodes, auteur Luc Stevens en componist Leo Ouderits 46 47

26 2 Speerpunt 2.1 We versterken onze lokale plattelandseconomie Project in de kijker: Merode box (ondernemers- en erfgoedhoudersnetwerk, SPK, VLM) 49

27 2 SPEERPUNT DOELSTELLING SPEERPUNT DOELSTELLING INNOVATIEVE PLATTELANDSECONOMIE IN RELATIE TOT HET ERFGOED VAN DE MERODE ONDERSTEUNEN KANSEN BIEDEN VOOR HET GEBRUIK VAN LOKALE EN AUTHENTIEKE PRODUCTEN We versterken de lokale plattelandseconomie door de samenwerking te stimuleren tussen de ondernemers, de erfgoedhouders, de verenigingen, de scholen met respect voor de draagkracht van het gebied. Op die manier kan er een samenhang ontstaan tussen het erfgoed, de recreatie en het toerisme wat de vitaliteit van het platteland ten goede komt. Ook nieuwe economische dragers (bv. belevingseconomie, lokale energieproductie, sociale economie) verdienen ruime aandacht. We vestigen de aandacht op de authentieke en lokale producten in het projectgebied de Merode omdat er een toenemende maatschappelijke behoefte is om producten van eigen bodem te gebruiken. Zo ontstaat er een direct contact tussen de producent en de consument. Naast het lokaal geproduceerd voedsel verstaan we daaronder ook de lokale en de hedendaagse ambachten (bv. klompenmaken, kaarsenmaken). We werken onder andere samen met de hoeve- en streekproducenten onder de provinciale labels Puur Limburg, Lekkers met Streken, Straffe Streek

28 2 SPEERPUNT DOELSTELLING ONDERSTEUNEN VAN EEN NETWERK VAN ONDERNEMERS SPEERPUNT DOELSTELLING ONTWIKKELEN VAN EEN MERK DE MERODE We versterken de lokale economie door de samenwerkingsinitiatieven tussen de lokale ondernemers te ondersteunen. De lokale ondernemers nemen hiertoe zelf initiatief en kunnen zo kennis en producten delen en verdelen, ervaring uitwisselen, bijdragen tot de doelstellingen van het plattelandsproject en de rol van gastheer opnemen voor de bezoekers en de inwoners van de Merode. We ondersteunen de oprichting van een zelfstandige structuur van ondernemers. We vestigen de aandacht op de noodzaak tot afstemming met de actoren van de Merode en de kwaliteitsmerken Pure Kempen, Lekkers met Streken, Puur Limburg en Straffe Streek én met andere ondernemersverenigingen. We ontwikkelen in samenspraak met de betrokken actoren het merk de Merode waaronder de diverse relevante producten op de markt kunnen gebracht worden. Het merk de Merode is een kwaliteitslabel met duidelijke criteria en niet louter een herkomstlabel. Het merk moet inhoud, waarden en een onderscheidend vermogen hebben. Het merk de Merode is een verdieping van de bestaande merken (Pure Kempen, Hageland, Puur Limburg). De kernwaarden de Merode zoals omschreven in het integraal plan zijn geschikt als uitgangspunt. Voor de certificering dient er een certificeringsgroep samengesteld te worden, bestaande uit verschillende betrokken actoren

29 2 Speerpunt 2.2 We versterken onze duurzame landbouw Project in de kijker: Melkautomaat Verbruggen (Boerenbond, landbouwer) 55

30 2 SPEERPUNT DOELSTELLING SPEERPUNT DOELSTELLING LANDBOUWERS ERKENNEN ALS LANDSCHAPSBOUWER VOEDSELPRODUCTIE LOKAAL VERMARKTEN We erkennen de landbouwers als landschapsbouwer in de Merode. Naast het produceren van het voedsel beheert en onderhoudt de landbouwer het landschap. Van generatie op generatie bewerken zij het landschap en dragen zij bij tot de visuele en de ruimtelijke kwaliteit (bv. koeien in de wei, hagen en heggen, graslandbeheer, behoud van een open landschap). Om hen te ondersteunen in het beheren van het landschap en de bescherming van de natuur en het landschappelijk erfgoed - naast hun economische activiteiten - kunnen landbouwers beroep doen op verschillende instrumenten zoals (beheer)overeenkomsten, erfbeplanting, landinrichting, vergoedingen. De landschapsbeelden biodiversiteit kunnen daarbij richting geven wat betreft de groene corridors waaraan samen met de landbouwers gewerkt wordt. Via het integraal waterbeheer en afstemming met de lokale waterhuishouding onderzoeken we de mogelijkheden en bieden we oplossingen om de landbouwgronden te optimaliseren. We ondersteunen via communicatie en kennisdeling initiatieven die ervoor zorgen dat plaatselijk geteelde producten lokaal worden verkocht én dat bij de inwoners een bewustzijn groeit over de diversiteit aan producten in eigen omgeving. Deze ondersteuning gebeurt op basis van de kennis en de middelen waarover de provincies beschikken en op basis van de noden van in het projectgebied. Voorbeelden daarvan zijn korte-keten-initiatieven zoals voedselteams, boerenmarkt, buurtwinkels. Zo creëren we een relatie tussen het landschap en gezonde, kwaliteitsvolle voeding. Met deze doelstelling geven we onder andere uitvoering aan het Vlaams strategisch plan korte keten

31 2 SPEERPUNT DOELSTELLING SPEERPUNT DOELSTELLING VERBREDE LANDBOUW ONDERSTEUNEN EN STIMULEREN ACTIEGERICHT NETWERK VAN LANDBOUWERS ONDERSTEUNEN We versterken de landbouw met verbrede doelstellingen. Het Europees landbouwbeleid stuurt aan op een landbouw met verbrede doelstellingen waarbij duurzame plattelandsontwikkeling een belangrijke uitdaging is. De landbouwers zijn daarom belangrijke partners voor de realisatie van de doelstellingen van het plattelandsproject. Door het recreatief en het toeristisch medegebruik zijn er heel wat kansen voor de rechtstreekse verkoop, het hoevetoerisme, het hoeve kamperen In het projectgebied zijn er ook mogelijkheden voor de energieproductie, de kringloop sluiten, de zorgboerderijen, de educatie. We zetten een samenwerking op met de agrobeheergroep (Westerlo en omgeving) én we versterken de lokale economie door een actiegericht netwerk van landbouwers te ondersteunen. Zo kunnen de landbouwers kennis en producten delen en distribueren, ervaring uitwisselen en, bijdragen tot de doelstellingen van het plattelandsproject. We zorgen voor de nodige wisselwerking met de stuurgroep de Merode en vestigen de aandacht op samenwerking met de lokale middenveldorganisaties, de gidsen, de scholen, de ondernemers

32 2 Speerpunt 2.3 We versterken onze toegankelijkheid en gastvrijheid Project in de kijker: Wandelknooppuntennetwerk (partnerschap de Merode) 61

33 2 SPEERPUNT DOELSTELLING SPEERPUNT DOELSTELLING TOEGANGSPOORTEN EN ONTHAALVOORZIENINGEN ONTWIKKELEN, EXPLOITEREN, PROMOTEN EN BEHEREN DUURZAME MOBILITEIT IN DE MERODE VERSTERKEN WESTERLO HERSELT AVERBODE SCHERPENHEUVEL GERHAGEN OOSTERLO - AARSCHOT - DIEST We ontwikkelen en promoten de toegangspoorten tot het gebied de Merode volgens een samenhangende visie en we zorgen voor een kwaliteitsvolle exploitatie en beheer ervan. De samenhang tussen de poorten komt tot stand door een gerichte communicatiestrategie, de verbinding met de routegebonden netwerken, de verbinding met de attractieve punten Initiatieven die de mobiliteit door het gebied vereenvoudigen, verdienen extra aandacht. Het informatieaanbod in de verschillende poorten wordt versterkt en beter op elkaar afgestemd (bv. via coördinatie, distributiesysteem folders). We versterken bovendien de relatie met de toeristische regiokantoren (Westerlo, Geel, Beringen, Diest, Scherpenheuvel, Aarschot). We versterken verschillende vormen van duurzame mobiliteit in het projectgebied de Merode met als prioriteit de recreatieve verplaatsingen. De verschillende attractieve plaatsen in de Merode zijn nog niet voldoende met elkaar verbonden. We ontwikkelen daarom een totaalplan/visie dat gericht is op een betaalbaar, ecologisch en veilig mobiliteitssysteem. We werken samen met de openbare vervoersmaatschappijen (bv. groene haltes De Lijn, NMBS) en onderzoeken o.a. de mogelijkheden van fietsverhuur. Extra aandacht gaat in de komende jaren naar de veiligheid voor zachte weggebruikers in de omgeving van de verschillende deelgebieden door het aanleggen van gescheiden fietspaden en goed ingerichte oversteekplaatsen. Het Agentschap Wegen en Verkeer en de lokale besturen zijn hierin de prioritaire partners en de initiatiefnemers

34 2 SPEERPUNT DOELSTELLING SPEERPUNT DOELSTELLING EEN KWALITEITSVOL RECREATIEF NETWERK MET ROUTEGEBONDEN VOORZIENINGEN ONTWIKKELEN EN PROMOTEN DE OPMAAK VAN THEMATISCHE LUSSEN GEËNT OP HET ROUTENETWERK ONDERSTEUNEN We maken een ruiter- en menroutenetwerk voor het gebied de Merode met duidelijke afspraken over de promotie en het beheer. Bestaande ruiternetwerken worden mee opgenomen in het geheel. Routegebonden voorzieningen zoals parkings, uitgeruste startplaatsen en attractieve elementen worden voorzien langsheen het toekomstig netwerk. Op die manier versterken we de kwaliteit van de ruiterroutes en dus ook de aantrekkingskracht van het hele gebied. Het respecteren van de ecologische draagkracht van de deelgebieden van de Merode verdient permanent aandacht. Het wandel-, fiets- en mountainbikeknooppuntennetwerk werd eerder al gerealiseerd. We zetten verder in op de kwaliteitsopschaling, de promotie en het onderhoud ervan als belangrijke toeristisch-recreatieve producten. We stimuleren en ondersteunen de opmaak van thematische lussen die gekoppeld zijn aan de kernkwaliteiten van het gebied de Merode (bv. stiltewandeling, religieus erfgoedwandeling, de Witte wandeling). Thematische lussen zorgen voor een hogere toegankelijkheid en aantrekkelijkheid van de knooppuntennetwerken. Thematische lussen worden niet aangeduid met extra bewegwijzering op het terrein, wel via de brochures, de applicaties of de startborden

35 2 SPEERPUNT DOELSTELLING SPEERPUNT DOELSTELLING ONTSLUITING VAN HET ONROEREND ERFGOED VERSTERKEN GEDIVERSIFIEERD AANBOD AAN TOERISTISCH-RECREATIEVE ACTIVITEITEN IN RELATIE TOT ERFGOED STIMULEREN EN PROMOTEN We stimuleren en verbeteren de ontsluiting en de toegankelijkheid van de cultuurhistorische gebouwen voor de inwoners en de bezoekers. Het ontsluiten van de abdijen, de kastelen, de hoeves, de schuren... zorgt voor een hogere belevingswaarde van het erfgoed van de Merode. We moedigen de herbestemming en het medegebruik van cultuurhistorische gebouwen aan, waarbij ruimte voor de jongeren, de eigen inwoners, de lokale ondernemers, de eigen verenigingen een rode draad vormt. We stimuleren en promoten toeristisch-recreatieve activiteiten die verband houden met de kernkwaliteiten van het erfgoed in de Merode (familie de Merode, abdijen, natuur en landschap, rust, stilte, verhalen). We zorgen voor afstemming in de programmatie en we stimuleren de diversiteit in aanbod voor de verschillende doelgroepen (bv. jongeren, ouderen). De Abdijenjogging, de Schelmentocht, het openluchtspektakel en Prominant zijn enkele van de vele voorbeelden

36 2 SPEERPUNT DOELSTELLING SPEERPUNT DOELSTELLING VERBLIJFSMOGELIJKHEDEN ONDERSTEUNEN EN STIMULEREN PARTNERSCHAPPEN STIMULEREN EN GESCHIKT INSTRUMENTARIUM INZETTEN Door de inzet van onder andere de logieconsulenten ondersteunen we kleinschalige verblijfslogies in hun marketing. In de uitgestrekte bossen en de natuur is het ideaal vertoeven voor de kampeerders en de jeugdgroepen. In het verleden heerste er lange tijd een traditie van jeugdkampen (chiro, scouts, ). We herwaarderen daarom de kampeerterreinen en voorzien ruimte waar jongeren activiteiten kunnen organiseren. Bovendien stimuleren we de kleinschalige, natuurgerichte kampeerinitiatieven zoals bijvoorbeeld de minicampings, het hoevekamperen, het paalkamperen. De Merode biedt ook kansen voor het origineel overnachten zoals in een hoeve, kasteel of abdij. We versterken de relatie tussen de drie provinciale toeristische organisaties, de lokale toeristische diensten en Toerisme Vlaanderen in partnerschap met het plattelandsproject de Merode en de stuurgroep. De toeristische regio s Antwerpse Kempen, Hageland en Limburgse Kempen en de daarbij horende strategische plannen voor toerisme fungeren als beleidsinhoudelijk referentiekader. Bovendien is er een afsprakennota toerisme in de Merode waarin de visie, de rol en de taakverdeling staan omschreven. De verenigingen en de groepen van recreanten (wandelaars, fietsers, mountainbikers, ruiters) zijn de belangrijkste gesprekspartners

37 3 een identiteit de Merode, zelfbewust platteland Daar woonde een ander volk. De grond van de Kempen begon daar, en ook de Kempische mens. Maar ge moest hem niet vergelijken met de Kempenaar van verder in Limburg of Antwerpen, hij leefde er te ver van af, hij was grensbewoner, tegen de rand van het open Demerland. Uit Jeugd van Ernest Claes 70 71

38 3 Speerpunt 3.1 We onderscheiden ons door onze herkenbaarheid Project in de kijker: Sprookjesbos (Westerlo, VLM) 73

39 3 SPEERPUNT DOELSTELLING DE GEMEENSCHAPPELIJKE HUISSTIJL CONSEQUENT TOEPASSEN We passen de gemeenschappelijke huisstijl consequent toe in de onthaalpoorten, de deelgebieden, het bouwkundig erfgoed, de routegebonden infrastructuur en de verschillende communicatiedragers. Het gebruik van de gemeenschappelijke huisstijl en het logo de Merode onderscheidt ons als kwaliteitsvol gebied en zorgt voor herkenbaarheid. Het gebruik van het logo de Merode wordt afgestemd met het merk de Merode. Er worden extra elementen (zoals bv. verlichting) uitgewerkt om de huisstijl te vervolledigen. Zo ontstaat er een eenheid in verscheidenheid. Ook de zichtbaarheid van de individuele partners is belangrijk. De operationele uitwerking daarvan wordt bepaald in nauw overleg met de partners

40 3 Speerpunt 3.2 We onderscheiden ons door onze communicatie, evenementen en educatie Project in de kijker: Merodehappening 2010 (Geel, VLM i.s.m. het partnerschap de Merode) 77

41 3 SPEERPUNT DOELSTELLING SPEERPUNT DOELSTELLING COMMUNICATIEDRAGERS ONTWIKKELEN SPRAAKMAKENDE EVENEMENTEN ORGANISEREN OF ONDERSTEUNEN Op basis van een communicatieplan ontwikkelen we in de huisstijl tal van communicatiedragers voor de inwoners en de bezoekers van het projectgebied de Merode. Zo verspreiden we de kennis en de informatie over het project en het gebied. We zetten in op efficiënt gebruik van de verschillende communicatiekanalen (bv. website, infoborden, sociale media, nieuwsbrief). Wat betreft het plaatsen van de infoborden zorgen we voor een gezond evenwicht waarbij het risico tot overbebording wordt tegengegaan. We maken een innovatieve publicatie en een applicatie om het erfgoed van het projectgebied de Merode op een toegankelijke wijze onder de aandacht te brengen. We organiseren of ondersteunen spraakmakende evenementen waar de inwoners van de Merode elkaar ontmoeten en genieten van het prinsheerlijk platteland. Jaarlijks organiseren we in één van de gemeenten van het projectgebied de Merode een Merodehappening op een aantrekkelijke, laagdrempelige en toegankelijke manier. We ondersteunen ook actief de lokale erfgoedhouders en de verenigingen bij de organisatie van de erfgoedevenementen die gericht zijn op het bereiken van de lokale bevolking. Zo bouwen we aan een gemeenschap van inwoners in de Merode die in relatie staat met het eigen lokale erfgoed

42 3 SPEERPUNT DOELSTELLING EDUCATIEVE INITIATIEVEN ONTWIKKELEN, ONDERSTEUNEN EN PROMOTEN We ontwikkelen, ondersteunen en promoten educatieve initiatieven om de bezoekers, de inwoners en in het bijzonder de kinderen kennis te laten maken met het erfgoed van de Merode waarbij de relatie tussen de mens, de natuur, het landschap, de cultuur en de geschiedenis als uitgangspunt wordt gebruikt (bv. fluisterpad, bosleerpad, landbouwleerpad). De lokale erfgoedhouders, de verenigingen, de terreineigenaars, nemen daarin initiatief en bieden dit aan de verantwoordelijke instanties aan. We stimuleren de lokale gidsen en de scholen om een Merode-pakket samen te stellen (bv. stiltegidsen, de Merode klassen, ) dat bruikbaar is binnen de verschillende gidsenwerkingen, de opleidingen en de scholen

43 3 Speerpunt 3.3 We onderscheiden ons door onze gemeenschap van inwoners Project in de kijker: Quick-win het Trammeke (Herselt, Westelfolk, Heemkring Ansfried, VLM) 83

44 3 SPEERPUNT DOELSTELLING SPEERPUNT DOELSTELLING INWONERS EN LOKALE ACTOREN EEN ACTIEVE ROL GEVEN IN PLANNINGSPROCESSEN INWONERS EN LOKALE ACTOREN EEN ACTIEVE ROL GEVEN IN BEHEER EN ONDERHOUD We geven de lokale inwoners en de middenveldorganisaties een stem bij onze planningsprocessen (renovatie, herbestemming, inrichting). Op die manier detecteren we de lokale behoeften en valoriseren we de lokale kennis. Door deze participatieve opstelling ontstaat een directe relatie tussen de lokale gemeenschap en het ruimtelijk ontwerp wat zal leiden tot een breder maatschappelijk draagvlak. Diverse procesbegeleidingstechnieken worden aangewend waarin de luisterbereidheid en de dialoog centraal staan. We betrekken de verenigingen (o.a. vrouwenorganisaties, senioren verenigingen), de scholen, de vrijwilligers en de ondernemers actief in de zorg en het beheer van het gebied. Het beheer van de waardevolle plekken, de permanentie in de musea/onthaalpoorten en het meter- en peterschap zijn enkele van de vele mogelijkheden. Via diverse methodes zoals koesterburen (initiatieven tot samenwerking in eigen buurt/wijk) of landschapsveilingen (particulieren verwerven stukje landschap), mobiliseren we de lokale inwoners en de ondernemers. We geven hen opnieuw verantwoordelijkheid in het bouwen aan hun eigen landschap

45 3 SPEERPUNT DOELSTELLING LOKALE INITIATIEVEN VOOR HET VORMEN VAN NETWERKEN, DENKTANKEN EN OVERLEGPLATFORMEN ONDERSTEUNEN EN STIMULEREN We ondersteunen en stimuleren informele en lokale initiatieven voor het samenwerken met de inwoners, de verenigingen en de middenveldorganisaties wanneer die actief bijdragen aan het plattelandsverhaal de Merode. Het vormen van netwerken, denktanken of platformen zijn initiatieven die we daarom aanmoedigen als er afstemming is met het integraal plan de Merode

46 4 duurzaam de Merode, zelfstandig platteland Hier woon ik Hier kom ik vandaan Ik had het nooit gedacht Maar ik ben niet meer weggegaan Nochtans: ik heb je vervloekt en ik heb je gehaat Maar ik heb mij verzoend Ik ga hier nooit meer vandaan Uit Hier woon ik, een nummer uit de Soundtrack van de Demerbroeken, tekst Lennaert Maes 88 89

47 4 Speerpunt 4.1 We verankeren de Merode voor toekomstige generaties Project in de kijker: Heraanleg abdijplein Abdij van Averbode (Abdij van de Norbertijnen van Averbode, Provincie Vlaams Brabant) 91

48 4 SPEERPUNT DOELSTELLING SPEERPUNT DOELSTELLING PERMANENT STATUUT VOOR HET PROJECTGEBIED DE MERODE BEPALEN SYSTEEM VAN ALTERNATIEVE FINANCIERING ONDERZOEKEN EN ONTWIKKELEN We voeren een gezamenlijk besluitvormingsproces voor het bepalen van het permanent statuut voor het projectgebied de Merode om zo de erfgoedwaarden, de identiteit en het merk van de Merode te verankeren. De bijbehorende structuur en de structurele financiering bepalen we gelijktijdig. Conform de kaderbeslissing (10 september 2012), zullen de provincies hiertoe een aanzet geven tegen eind Samen met de terreineigenaars, de betrokken partners en een aantal friskijkers voeren we een weloverwogen debat (bv. via beleidsgroep, creatieve denktank). Relevante studies, beleidsontwikkelingen, parallel lopende processen (o.a. Sigma, regionaal park Noorderkempen, IHD) dienen als insteek. We maken een businessplan op waarin de uitgaven, de inkomsten, de diensten, de capaciteiten, de prognoses overzichtelijk worden begroot met een bijzondere aandacht voor de draagkracht (ecologisch, economisch) van het gebied. We starten een onderzoek naar de haalbaarheid van alternatieve financiering (o.a. gebiedsfonds, gebiedsrechten. Alternatieve financiering betekent het aanreiken van financieringsmogelijkheden waarbij de middelen voor de maatregelen volledig of gedeeltelijk afkomstig zijn uit andere bronnen dan de middelen vanuit de overheid (publiek naar privaat). Op basis van een studie en een weloverwogen debat in afstemming met de andere gebiedsgerichte initiatieven worden de alternatieve scenario s voorgesteld aan de stuurgroep de Merode en wordt een voorstel tot implementatie uitgewerkt