Web 2.0: Een nieuwe sociale ruimte voor de cultuur- en muzieksector?

Transcriptie

1 KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN FACULTEIT SOCIALE WETENSCHAPPEN OPLEIDING COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN Web 2.0: Een nieuwe sociale ruimte voor de cultuur- en muzieksector? Een kwalitatief onderzoek naar de online beleving en promotie van cultuur en muziek, met focus op Web 2.0 Promotor: Prof. Dr. D. DE GROOFF Verslaggever: Dhr. H. EL SGHIAR MASTERPROEF aangeboden tot het verkrijgen van de graad van Master in de Communicatiewetenschappen door Sofie STANS academiejaar

2

3 KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN FACULTEIT SOCIALE WETENSCHAPPEN OPLEIDING COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN Web 2.0: Een nieuwe sociale ruimte voor de cultuur- en muzieksector? Een kwalitatief onderzoek naar de online beleving en promotie van cultuur en muziek, met focus op Web 2.0 Promotor: Prof. Dr. D. DE GROOFF Verslaggever: Dhr. H. EL SGHIAR MASTERPROEF aangeboden tot het verkrijgen van de graad van Master in de Communicatiewetenschappen door Sofie STANS academiejaar

4 Samenvatting Deze studie wenste een duidelijk beeld te schetsen van het gebruik van Web 2.0 in de cultuursector. Er werd onderzocht welke nieuwe mogelijkheden Web 2.0 gecreëerd heeft op het vlak van promovoering en cultuurbeleving, voor zowel de cultuursector als voor de consument. Dit onderzoek werd kwalitatief uitgevoerd aan de hand van diepte-interviews bij communicatieverantwoordelijken van cultuurcentra, Cultuurnet, muziekplatform vi.be en muzikanten. De resultaten tonen aan dat er wel degelijk sprake is van een opkomst van Web 2.0 in de cultuursector. Steeds meer cultuurhuizen en muzikanten vinden hun weg in de sociale media. Deze sociale media zorgen namelijk voor meer interactie, extra informatie en een drempelverlaging. Vooral Facebook is erg populair. Het is een gratis communicatiemiddel en is zeer geschikt om jongeren te bereiken. Hoewel de meeste cultuurhuizen voorstanders zijn van sociale media, bekritiseren sommigen de vluchtigheid van de boodschappen. Veel cultuurcentra maken gebruik van online ticketing en sparen hierdoor tijd en geld uit. Het internet voorziet ook voor muzikanten een sociale ruimte waar ze hun muziek kunnen promoten. Het heeft ervoor gezorgd dat sommige bands sneller bekend zijn geworden bij het grote publiek, maar het is voor veel bands ook moeilijker geworden om tussen het enorme aanbod op te vallen. Ondanks het succes van de sociale media, heeft men de traditionele media nog steeds nodig. Het is vaak de combinatie van de twee die de promotievoering sterk maakt. Ten slotte zou de online beleving van cultuur de mensen prikkelen zodat ze ook cultuur in het echt willen ervaren. De culturele instellingen bezien online cultuur dus niet als een bedreiging, maar als een meerwaarde en stimulans. Er kan geconcludeerd worden dat Web 2.0 van het internet een sociale ruimte heeft gemaakt waar mensen ongedwongen met cultuur kunnen bezig zijn. Dit is bevorderend voor de cultuurparticipatie, zowel online als offline.

5 Voorwoord Vele potentiële onderwerpen maakten een doortocht in mijn hoofd vooraleer ik mijn definitieve masterproefonderwerp gevonden had. Het moest een onderwerp zijn waar ik mijn tanden in kon zetten, iets waar ik uren, dagen, weken, ja zelfs maanden mee bezig zou willen zijn. Iets wat mij mateloos zou boeien en waar ik een sterke nieuwsgierigheid voor zou ontwikkelen. Dankzij mijn stage in muziekcentrum Het Depot ben ik op het voor mij ideale onderwerp gekomen. Het Depot was al erg bekend met het gebruik van Web 2.0 applicaties voor hun promovoering en ik heb er heel wat ervaring kunnen opdoen. Web 2.0 in de cultuursector was voor mij dus het ideale onderwerp vanwege mijn stage en vanwege mijn interesse in de websites Facebook en Last.fm. Uiteindelijk kon ik ook nog mijn liefde voor muziek erbij betrekken dankzij het gedeelte over de muzieksector. Dankzij dit onderzoek is mijn belangstelling nog meer aangewakkerd en ben ik met interessante personen in contact gekomen. Het schrijven van deze masterproef beschouw ik als een waardevolle bijdrage aan de Communicatiewetenschap en als een symbolisch afsluiten van vier onvergetelijke jaren in Leuven. Ik hoop alvast dat ik enkele verhelderende inzichten heb kunnen bijbrengen. Een voorwoord is natuurlijk niet compleet zonder een woord van bedanking. Als eerste wil ik mijn promotor, professor De Grooff, bedanken, omdat hij openstond voor een nieuw onderwerp en omdat hij me heeft begeleid door het geven van nuttig advies bij het uitwerken van het onderzoek. Vervolgens zou ik iedereen willen bedanken die me geholpen heeft bij mijn onderzoek: Bert Anciaux, Leen Burggraeve, Davy De Laeter, Kim Geerdens, Frank Geypens, Mike Naert, Robrecht Penders, Guy Redig, Stijn Segers, Siegfried Smeets, Wim Thijs, Dennis Van Poucke, Liesbeth Vanhouten, Ellen Vanmaele en Joachim Wemel. Zij waren allen bereid om tijd vrij te maken voor een interview en bezorgden me bijgevolg waardevolle informatie. Ik zou ook graag mijn ouders en familie willen bedanken voor de steun en kansen die ze mij al die jaren hebben gegeven. Tot slot wil ik ook nog mijn geweldige vrienden bedanken waarmee ik de mooiste tijd van mijn leven heb beleefd. Sofie Stans, Leuven 2011.

6 Inhoudsopgave Inleiding... 1 Deel 1: Literatuur... 2 Hoofdstuk 1: Web Wat is Web 2.0? Sociale component Sociale netwerken User generated content Technologische component Nieuwe technieken Taggen en bookmarking Economische component... 8 Hoofdstuk 2: De cultuursector De cultuursector Cultuurparticipatie Offline promotie in de cultuursector Promotievoering door de eeuwen heen Klassieke communicatiekanalen Collectieve promotie in de cultuursector Online promotie in de cultuursector marketing Web 2.0 en cultuur De online community Sociale netwerken E-cultuur Virtuele cultuurparticipatie Informatie Communicatie E-commerce Beleving Creatie... 23

7 Hoofdstuk 3: Web 2.0 en de muzieksector De muzieksector Muziek Informeren en ontdekken Communicatie E-commerce Beleving Creatie Sociale netwerken voor en over muziek voor Last.fm MySpace Vi.be Muzikanten en Web Deel 2: Onderzoek Hoofdstuk 1: Methodologie Hoofdstuk 2: Het gebruik van massamedia in de cultuursector Gedrukte media Radio en televisie Hoofdstuk 3: Online media en Web 2.0 in de cultuursector Online communicatie De eigen website De nieuwsbrief Besluit Web Facebook Overige sociale media Besluit Online cultuurbeleving Online Ticketing... 53

8 Hoofdstuk 4: Muziek Sociale media als promotiemiddel Traditionele media Online muziekverkoop Vi.be Hoofdstuk 5: Initiatieven van de Vlaamse overheid Decreten Subsidies Cultuurnet Werking en gebruik Casestudie: UiTid Algemene conclusie en discussie Referentielijst Bijlage 1: Interviewfiches Bijlage 2: overzicht kanalen en partners van het Uitnetwerk Bijlage 3: Cultureel profiel Bijlage 4: Resultaten gebruikerstest... 87

9 Lijst van figuren Figuur 1: Tag cloud..7 Figuur 2: Schema profielinformatie...70 Lijst van tabellen Tabel 1: Web 1.0 vergeleken met Web Tabel 2: Percentage participanten.11 Lijst van afkortingen AJAX: Asynchronous Javascript And XML API: Application Programming Interface CSS: Cascading Style Sheets HTML: Hyper Text Markup Language RSS: Really Simple Syndication

10

11 Inleiding Dit onderzoek wenst de rol die Web 2.0 applicaties spelen in de cultuur- en muzieksector nauwgezet te onderzoeken. De klemtoon gaat in het bijzonder uit naar de nieuwe mogelijkheden die Web 2.0 gecreëerd heeft voor de promotie en beleving van cultuur. Deze masterproef bestaat uit een kwalitatief onderzoek dat bestaat uit een verkenning van de literatuur en een beschrijving van de belangrijkste bevindingen uit de afgenomen diepte-interviews. In de literatuurstudie zorgt het eerste hoofdstuk voor meer duiding over Web 2.0 en de ideeën van bedenker O Reilly. In het tweede hoofdstuk wordt zowel de (virtuele) cultuurparticipatie onder de loep genomen als de promotie van culturele activiteiten aangezien er door de komst van de sociale media heel wat veranderd is. Ten slotte behandelt het derde hoofdstuk de sociale netwerken bedoeld voor de promotie van muziek en de virtuele muziekbeleving. De centrale probleemstelling van deze masterproef is dat de intrede van Web 2.0 in de cultuur- en muzieksector grote gevolgen heeft, zowel sociale, technologische als economische. Uit deze probleemstelling vloeien verschillende onderzoeksvragen. Er wordt ondermeer onderzocht of het gebruik van de traditionele media voor de promotie van culturele evenementen erg veranderd is de laatste jaren. Er wordt ook gekeken of er echt sprake is van een opkomst van Web 2.0 toepassingen in de cultuursector en wat de voor- en nadelen ervan zijn. Naast het gebruik van Cultuurnet en het Vlaamse muziekplatform Vi.be. wordt ook de offline participatie aan culturele activiteiten belicht en de vraag of deze in het gedrang komt door de toename van het online aanbod. Daarnaast rijst de vraag of het internet door Web 2.0 het nieuwe walhalla voor muzikanten en muziekfanaten geworden is en wat hier de gevolgen van zijn voor de muzieksector. Ten slotte wordt er een kijk genomen achter het Web 2.0 project van Cultuurnet (UiTid). Dit project is namelijk het ideale voorbeeld van een Web 2.0-toepassing in de culturele sector en bijgevolg het schoolvoorbeeld voor mijn onderzoek. 1

12 Deel 1: Literatuur Hoofdstuk 1: Web 2.0 In 2005 werden internetgebruikers steeds vaker geconfronteerd met het begrip Web 2.0. Er werd gesproken over een aankomende evolutie, een trend, het nieuwe internet en een digitale revolutie. Maar wat deze enigszins vage term nu exact omvatte, wist de meerderheid van deze gebruikers toen wellicht niet. Om dit begrip beter te kunnen begrijpen, wordt er in dit eerste hoofdstuk getracht een duidelijke omschrijving van Web 2.0 te geven en de visie van bedenker O'Reilly te verhelderen. Vervolgens wordt er ook stilgestaan bij de sociale, technische en economische gevolgen die de opkomst van Web 2.0. met zich heeft meegebracht. 1.1 Wat is Web 2.0? Zelfs wie nog nooit gehoord heeft van de term Web 2.0, zal vermoedelijk wel al gebruik gemaakt hebben van enkele bekende Web 2.0-toepassingen zoals Facebook, Wikipedia en YouTube. Men spreekt niet van een grote technologische vernieuwing, maar eerder van een andere manier van denken over het internet, waar de rol van de gebruiker grotendeels samensmelt met die van de maker (Knowles, 2007, pp. 4-6). De term Web 2.0 deed zijn intrede op de Web 2.0 conferentie die georganiseerd werd in 2004 door MediaLive en Tim O'Reilly, de oprichter van O'Reilly Media. Sindsdien is de term in sneltempo een begrip geworden en werd Web 2.0 vanaf eind 2005 ook bekend bij het grotere publiek. (O'Reilly, 2007, p. 17). Het is niet eenvoudig om Web 2.0 in een eenduidige definitie samen te vatten. Het gaat namelijk om een verzamelnaam waaronder verschillende diensten, technieken en toepassingen van het internet vallen. De grootste gemene deler daarvan is de inbreng van de gebruikers zelf. De gebruiker kan zijn eigen fotograaf of recensent worden. Een ander kenmerk is dat men er sterk op gericht is om digitale gegevens met anderen te delen. Web 2.0 draagt daardoor bij tot samenwerking en communityvorming. Het sociale aspect is dus erg belangrijk. 2

13 Dat is ook duidelijk zichtbaar bij interactieve webapplicaties waarbij het voornamelijk gaat om het communiceren en netwerken met elkaar. Hoewel de meeste Web 2.0 diensten voornamelijk op de persoonlijke levenssfeer en ontspanning zijn gericht, ontstaat er ook steeds meer interesse vanuit de professionele en commerciële hoek. Het is namelijk dankzij de nieuwe Web 2.0 technieken efficiënter geworden om het delen van kennis ook in de professionele praktijk toe te passen. Dit blijkt ook meer en meer het geval te zijn in de cultuursector (Michiels, Nulens & Beyl, 2007, pp. 6-7).. Bedenker O'Reilly gaf zelf de volgende definitie aan het fenomeen tijdens een interview in 2007: Web 2.0 is the understanding that the network is the platform and on the network as the platform the rules for business are different. And the main rule is this one: users have a value. And figuring out how to build databases that get better the more people use them, is actually the secret sauce of every Web 2.0 company (O'Reilly, 2007). Hij stelde ook volgende tabel samen, die het oude Web 1.0 vergelijkt met Web 2.0 Tabel 1: Web 1.0 vergeleken met Web 2.0 Bron: O Reilly,

14 Tim O Reilly laat in zijn definitie het begrip Web 2.0 uiteenvallen in drie grote componenten: een sociale, een technologische en een economische component. Hier wordt in het volgende deel verder op ingegaan. 1.2 Sociale component In het volgende onderdeel worden sociale netwerken en andere websites rond user generated content besproken. Zij vertegenwoordigen de sociale component van Web 2.0 en tonen aan dat vooral de interactie tussen de gebruikers centraal staat Sociale netwerken Sociale netwerken op het internet zijn hoofdzakelijk gericht op het sociale aspect. Op deze sites is het gemakkelijk om nieuwe mensen te ontmoeten. Vrienden en kennissen kunnen er ook op gevonden worden indien zij een profiel hebben op het betreffende netwerk. Veel sociale netwerksites richten zich op vermaak en worden gebruikt om vriendschappen en contacten te onderhouden. Gebruikers kunnen boodschappen sturen naar contactpersonen, met elkaar chatten en foto's, video's en internetlinks met elkaar delen. Vaak dient een sociaal netwerksite ook om elkaar op de hoogte te houden van de laatste nieuwtjes (Boutin, 2006 in Van Eck, 2008, p. 4). Enkele veel gebruikte sociale netwerken zijn Facebook en Twitter. Er zijn momenteel meer dan actieve Facebookgebruikers (Facebook, ) en Twitteraars (Twitter, ). 4

15 1.2.2 User generated content 'I have always imagined the information space as something to which everyone has immediate and intuitive access, and not just to browse, but to create (Tim Berners-Lee, 1999, p. 169). De huidige internetgeneratie vindt het vanzelfsprekend om een gebeurtenis te filmen en die vervolgens te uploaden naar videowebsites als YouTube. Denk maar aan de vele filmpjes die verschenen na het noodweer van Pukkelpop Zo wordt persoonlijke, zelfgemaakte inhoud niet alleen beschikbaar voor vrienden maar voor de hele wereld (Anderson, 2007, p. 14). Websites waar gebruikers een persoonlijke inhoud aan kunnen toevoegen, hebben voor een omwenteling gezorgd op het vlak van laagdrempeligheid op het internet. Bij Web 2.0 staan de gebruikers dus centraal en is de verzameling en verspreiding van data een belangrijke bezigheid (Bake, Kranendonk, Möllenkramer, & Wolters, 2007, p. 18). Enkele voorbeelden van user generated content zijn blogs, wiki s, foto s, video s en podcasts. Een wiki is een applicatie waarmee documenten online kunnen worden bewerkt door iedereen die er toegang tot heeft (Ebersbach, Glaster, Heigl, 2006, p.11). Een bekend voorbeeld van een wiki-site is de online encyclopedie Wikipedia. Mensen kunnen op deze site zelf inhoud over een onderwerp plaatsen en aanpassen. Deze aanpassingen worden achteraf wel gecontroleerd door professionals. 1.3 Technologische component Web 2.0 heeft ook een reeks nieuwe technologieën met zich meegebracht. Deze nieuwe technologieën vergemakkelijken de sociale participatie en zorgen ervoor dat het delen van informatie vlotter verloopt. De classificatietechnieken bookmarking en tagging worden ook verduidelijkt want zij zijn van groot belang bij aanbevelingssystemen (Van Eck, 2008, p. 4). 5

16 1.3.1 Nieuwe technieken Behalve van het bestaande HTML, Javascript en CSS wordt er nu uitgebreid gebruik gemaakt van andere technieken. Daaronder vallen AJAX, dat ervoor zorgt dat webpagina's niet in hun geheel ververst moeten worden, RSS en API's. Het gebruik van RSS is een zeer belangrijke stap vooruit geweest in de fundamentele architectuur van het internet. RSS maakt het namelijk mogelijk om een abonnement te nemen op een webpagina en het laat de gebruiker weten wanneer die webpagina verandert ( O Reilly, 2007, p.8). Ook de API techniek is niet onbelangrijk. Door een API beschikbaar te stellen is het mogelijk om een combinatie te maken van bijvoorbeeld de kaarten van Google Maps met de foto's van Flickr. Dit soort applicaties waarbij meerdere bronnen gecombineerd en tegelijk gepresenteerd worden, wordt een mash-up genoemd (Bake, e.a., 2007, p. 53). Mash-ups zijn een belangrijk aspect van Web 2.0. Ze zorgen ervoor dat innovaties sneller verlopen en dat men kan verder bouwen op bestaande realisaties zonder vanaf het begin te moeten beginnen. Hierdoor ontstaan soms nieuwe invullingen, waar de oorspronkelijke ontwikkelaars nooit opgekomen zouden zijn. Ook andere vormen van samenwerking en nieuwe business modellen worden op deze manier mogelijk gemaakt (Michiels & Mechant, 2007, p 63) Taggen en bookmarking Bij vele Web 2.0 diensten is het door de nieuwe classificatietechnieken bookmarking en tagging, mogelijk geworden om orde te brengen in de chaos van informatie op het internet (Guy & Tonkin, 2006). Bij deze technieken staan de gebruikers zelf in voor het sorteren van de data, in plaats van experts die alles op voorhand filteren en ordenen. Deze ordeningstechniek is een soort van aanbevelingssysteem. De kwaliteit van het taggen hangt af van de inspanning van de gebruikers. Hoe nauwkeuriger ze meewerken aan het sorteren van de data, hoe gemakkelijker het voor iedereen wordt om bepaalde data terug te vinden. De gebruiker moet de tags zelf toekennen aan de data (Gaffney & Rafferty, 2009, pp ). Men kan bijvoorbeeld op Facebook een foto taggen. 6

17 Door te taggen geeft men aan wie er allemaal op de foto staat en zo ontstaat er ook een online fotoalbum per persoon met enkel foto s waar hij of zij opstaat. Ook is het mogelijk om muziek te taggen. Op muziekwebsite Last.fm kan men een analyse laten maken van de muziekgenres en artiesten waar men het meest naar luistert. Door de liedjes en artiesten te taggen worden er lijsten gecreëerd. Zo zijn er lijsten van de top 10 artiesten waar er de week ervoor het meest naar geluisterd werd of men kan een tag cloud (figuur 1) laten creëren met favoriete muziekgenres of artiesten. De woorden die het grootst in de tag cloud staan, zijn de genres en artiesten waar men het meest naar geluisterd heeft. Een tag cloud is dus eigenlijk een visualisatie van welke tags er veel worden gebruikt, door één of meerdere gebruikers (Tilly, 2009, pp ). Een verdere uitleg over deze aanbevelingssystemen in Last.fm wordt gegeven in deel Figuur 1: Tag cloud Bron: Last.fm,

18 1.4 Economische component Web 2.0 heeft ten slotte ook een belangrijke economische component. In de bedrijfswereld is er steeds meer sprake van het opnemen van bedrijfsmodellen die ook Web 2.0-toepassingen bevatten. Deze modellen verschillen onderling in de wijze waarop input wordt vertaald naar omzet, maar ze delen het feit dat hun informatie over de behoeftes van doelgroep voor een groot deel wordt gecreëerd door de gebruikers zelf. Er bestaan ook bepaalde Web 2.0 diensten die hun service hebben gecommercialiseerd. Dit is niet eenvoudig want men moet er in slagen om een massa van verschillende gebruikers te overtuigen van de toepassing gebruik te blijven maken. De toepassingen moeten ook sterk genoeg zijn om een behoefte bij het publiek op te vullen (Michiels, e.a., 2007, p 11). In de businesswereld wordt er steeds meer aandacht gegeven aan interactieve reclamevoering en conversational marketing. Dit zijn marketingtechnieken die resultaat opleveren door te stimuleren dat er over je gesproken wordt. Je ziet internetuitgevers steeds meer het model van de sociale media adopteren. Zo wordt er gebruik gemaakt van redactieblogs, RSS feeds, reacties op artikels, registratiemogelijkheden met personalisatie van inhoudsverwerking, enzovoort. Toch blijven vele bedrijven in Vlaanderen achter. In Vlaanderen bestaan er bijvoorbeeld een opmerkelijk laag aantal bedrijfsblogs omdat er een gebrek aan kennis en aandacht is van bedrijven ten opzichte van blogs. Web 2.0 heeft dus tot nu toe nog geen radicaal nieuwe bedrijfsmodellen opgeleverd. Vernieuwende manieren van verkoop kunnen wel worden teruggevonden bij Apple s itunes en online boekhandel Amazon. Beiden bieden een enorm aantal artikelen aan en maken gebruik van het principe van de long tail, waarbij dankzij de lagere distributiekosten nichemarkten kunnen ontsloten worden die voorheen oninteressant waren. itunes bijvoorbeeld, opteerde voor verticale integratie, met controle over de hele waardeketen van het verkoopsplatform tot en met het toestel om de muziek te beluisteren, de ipod (Michiels, e.a, 2007, pp. 11, 30-34). 8

19 Ondanks deze voorbeelden van succesvolle Web 2.0 bedrijven, vreest men voor een nieuwe internetzeepbel. Sociaalnetwerkbedrijven als Facebook en Twitter, die denken miljarden waard te zijn, hebben volgens beurskenners relatief weinig inkomsten. Facebook vindt zichzelf 50 miljard dollar waard en Twitter wordt op 4,5 miljard dollar geschat. Ze zijn ervan overtuigd in de toekomst een enorme omzet te maken, wat volgens beursspecialisten sterk overdreven is. Toch is er zoveel enthousiasme over de sociale netwerken en hun applicaties dat kapitalisten er graag hun geld op willen zetten. Dit enthousiasme veroorzaakt de angst voor een nieuwe internetzeepbel, zoals die van eind jaren negentig. Ook toen sprong iedereen op de internetkar. Het internet werd gebruikt om er goederen en diensten op te verkopen. Maar het resultaat betekende eind 2000 het faillissement van ongeveer één internetbedrijf per dag. Het grootste probleem zijn de bedrijven die enkel free-riden maar zelf geen nieuwe inbreng hebben, ze nemen enkel het model van de grote sociaalnetwerkbedrijven over (Meeus, DM, , p 42). 9

20 Hoofdstuk 2: De cultuursector In dit tweede hoofdstuk wordt de huidige situatie van de cultuursector beschreven, die enorm beïnvloed is geweest door de digitale revolutie. Cultuurparticipatie en het managen van cultuur worden onder de loep genomen, alsook de verschillende promotiemiddelen die gebruikt worden voor het promoten van culturele activiteiten. Ten slotte wordt er verder ingegaan op het cultuur 2.0 fenomeen waarbij een nieuwe waarde wordt gegeven aan cultuurbeleving van de consument. 2.1 De cultuursector De cultuursector is een overkoepelende term voor dat deel van de samenleving waar kunst en cultuur worden gecreëerd, gepromoot en beleefd. Aan cultuur doen is dus het creëren of beleven van een kunstvorm zoals daar onder andere zijn: beeldende kunst, dans, film, schilderkunst, muziek en theater (De Pauw, 2005, p.144). Organisaties die behoren tot de cultuursector en waar in deze masterproef de meeste aandacht naar toe gaat zijn cultuurcentra, kunstencentra en muziekcentra. 2.2 Cultuurparticipatie Vroeger stond deelname aan cultuur gelijk aan luxe en prestige en was het enkel weggelegd voor de welgestelde elite. Hoe hoger iemands positie was binnen de maatschappij, hoe groter de kans was dat men deelnam aan de zogenaamde hoge cultuur. Tegenwoordig kijken we op een andere manier naar cultuur. Cultuurbeleving is een belangrijkere voorwaarde geworden voor onze zelfontplooiing en het voert zowel een persoons- als gemeenschapsvormende functie uit. Toch is Bourdieu s sociaal overgeërfde klassenhabitus nog steeds aanwezig in onze maatschappij (Bourdieu, 1979, p. 6). Deze beweert namelijk dat de hoeveelheid cultureel kapitaal en de persoonlijke activiteiten en smaken op gebied van kunst en cultuur voor een groot deel bepaald worden door de klasse waartoe men behoort. In deze tijd is het immers ook niet eenvoudig om iedereen te overhalen om aan cultuur te doen (Laermans, 2007, pp ). 10

21 Volgens een onderzoek uit 2009 van de Vlaamse gemeenschap is deelname aan culturele activiteiten op regelmatige basis zelfs weggelegd voor de minderheid van de Vlaamse bevolking. Dit is duidelijk te zien in tabel 2. Het gaat hier over activiteiten zoals het bezoeken van een museum of een tentoonstelling tot het gaan naar concerten en het bijwonen van een dansuitvoering of een toneelstuk kernpubliek 4,0 4,2 3,3 3,7 3,3 2,8 belangstellend participant 28,9 29,1 30,8 32,1 31,4 30,6 % cultuurparticipanten 32,9 33,3 34,1 35,8 34,7 33,4 % cultuurparticipanten inclusief bioscoopbezoek 47,1 44,2 43,5 46,6 44,3 45,1 passant of incidentele bezoeker 40,8 40,7 42,5 42,9 42,8 43,8 non-participant 25, ,3 21,4 22,5 22,8 %nietcultuurparticipanten 66,1 66,7 65,8 64,3 65,3 66,6 %nietcultuurparticipanten inclusief bioscoopbezoek 52,9 55,8 56,5 53,4 55,7 54,9 Tabel 2: Percentage participanten Bron: Eurobarometer,

22 Uit de Eurobarometer blijkt dat zeker 23 procent van de Belgen zo goed als nooit culturele activiteiten bijwoont (Eurobarometer 56, 2007). Door toedoen van gewezen minister van Cultuur Bert Anciaux is de overheid sinds 1999 meer aandacht gaan besteden aan cultuurparticipatie. Dit heeft er toe geleid dat de cultuursector meer aandacht is gaan hebben voor haar publiek. Hierbij ging specifieke aandacht uit naar publieksverbreding, nieuwe bevolkingsgroepen aantrekken en het verbeteren van de participatiekwaliteit (Leye, 2006, p. 23). Wat volgt is een stuk over drempelverlaging uit het participatiedecreet van Bert Anciaux: Het Vlaamse cultuurbeleid streeft naar het wegwerken van de drempels die de participatie aan cultuur tegengaan en ondersteunt initiatieven in die zin. Het betreft met name initiatieven in verband met het sociaal-cultureel werk, communicatie (waaronder de traditionele kanalen, maar ook digitale communicatie), spreiding, financiële drempels, fysische toegankelijkheid. Ook longitudinaal wetenschappelijk onderzoek naar cultuurparticipatie is voor het beleid belangrijk. De Vlaamse overheid acht het ook van groot belang dat alle kunst- en erfgoedinstellingen, bibli1otheken en culturele centra en cultuur- en jeugdwerkorganisaties nadenken over de relatie tussen hun aanbod en het publiek dat aan dat aanbod deelneemt. Elk instrument en elk initiatief dat zich als doel stelt de cultuurparticipatie te verbreden of te verdiepen, moet omgaan met de drempels die cultuurparticipatie verhinderen en/of bemoeilijken. We vinden het dan ook belangrijk op maat gesneden bv. binnen een specifieke leefwereld en diverse werkvormen te ondersteunen die streven naar een grotere participatie en meer gemeenschapsvorming. (Anciaux, 2004, pp ) Volgens de participatiesurvey van 2009 hebben de inspanningen van de laatste 10 jaar echter geen noemenswaardige toename in cultuurparticipatie veroorzaakt. De grafieken over cultuurdeelname vertonen namelijk al 10 jaar een nagenoeg horizontale lijn en er bestaan nog steeds bepaalde groepen van de bevolking die geen aansluiting hebben kunnen vinden. De grootste drempel om aan cultuur te doen, zou motivatie zijn. 12

23 Dit zou zwaarder doorwegen dan andere bezwaren zoals tijd, afstand en geld (Lievens & Waege, 2011). Vlaanderen kent dus nog vele zwakke plekken in haar cultuurbeleid en het vergt nog steeds heel wat inspanningen voor cultuurhuizen om mensen te kunnen overtuigen. Het internet en meer bepaald Web 2.0 zorgen op het vlak van cultuurparticipatie voor een grote bijdrage. Uit de participatiesurvey van 2009 blijkt namelijk dat de virtuele cultuurdeelname in de lift zit, hoewel er in 2004 enkel nog maar aanname was dat daar ook een publiek voor bestond. Met virtuele cultuurdeelname worden activiteiten op het internet bedoeld, zoals het opzoeken van informatie over cultuur (dit doet meer dan 80% van de 18- tot 34-jarigen), het aanschaffen van cultuurproducten of het beleven van cultuur. Deze virtuele cultuurparticipatie wordt verder in dit hoofdstuk verduidelijkt met enkele voorbeelden. Vooral jonge, hoogopgeleide mannen zijn geïnteresseerd in dit soort van activiteiten. Er werd ook een nieuw soort publiek ontdekt dat in het dagelijks leven bijna nooit deelneemt aan cultuur, maar wel vaak deelneemt aan cultuur online. Sinds 2009 is er sprake van een groot aantal online deelnemers. Hun aandeel is gestegen van 29,4 naar 56,5 procent. Het gaat hier over mensen die zo goed als dagelijks aan virtuele cultuurparticipatie doen. Actieve internetgebruikers zijn meestal ook cultuuractiever. De vrees dat het internet immobiel maakt, wordt dus dankzij dit onderzoek voor een deel weggenomen (Sels, ). Cultuurbeleving op het internet geraakt steeds meer ingeburgerd. Daarom is het vanzelfsprekend dat er even sterk moet worden ingezet op zowel de digitale als op de fysieke beleving van cultuur. Participatie moet een aandachtspunt blijven, ook omdat er nog te veel mensen zijn die helemaal niet deelnemen. Bij het bevorderen van deelname is, na promotie, cultuureducatie evenzeer noodzakelijk en ook het verlagen van de inkomprijs helpt. Hoe lager de prijs van de activiteit, hoe groter de kans dat men zal deelnemen (Ganzeboom,1989, pp ). Ook de bereikbaarheid van culturele voorzieningen speelt hierbij een rol. Deze factor is namelijk sterk gerelateerd aan het geld- en tijdsbudget van de mensen en leidt ertoe dat cultuurhuizen die moeilijker te bereiken zijn of een minder gespreid aanbod aanbieden, een meer geselecteerd publiek krijgen. Dit is omdat hier enkel mensen naartoe zullen komen die voor dit aanbod aanspraak willen maken op hun geld en tijdsbudget 13

24 (Ganzeboom, 1989, pp ). Culturele organisaties zullen zich zich bovendien moeten gaan afvragen of het huidige aanbod niet te veel bedoeld is voor de welgestelde, blanke middenklasse waardoor mensen met andere sociale en culturele achtergronden moeilijk over de drempel te halen zijn ( Goossens, ). 2.3 Offline promotie in de cultuursector Om een zo groot en zo divers mogelijk publiek aan te trekken, moeten cultuurcentra investeren in de promotie van hun activiteiten. Over de eeuwen heen is de vorm van promotie voeren sterk geëvolueerd en tegenwoordig gebruikt men minstens evenveel online als offline promotechnieken. De online promo via de digitale media wordt in het volgende deel besproken, maar eerst overlopen we de klassieke promotechnieken die nog steeds nodig zijn en waarbij geen internet aan te pas komt Promotievoering door de eeuwen heen De culturele sector doet al aan marketing sinds de klassieke Oudheid. De Griekse en Romeinse theaters liepen immers niet vanzelf vol. Dankzij de stadsomroepers was iedereen meteen op de hoogte van de geplande activiteiten en in de middeleeuwen trokken de wagenspelers de middag voor de voorstelling de hele stad door. Zo konden zij hun avondvoorstelling bekend maken bij het publiek. De voorbeelden van promotievoering voor culturele activiteiten in de geschiedenis zijn talrijk en sommige technieken worden nog steeds gebruikt omdat ze ook in onze tijd doeltreffend blijken te zijn. De promovoering rond culturele voorstellingen heeft pas een grote omvang gekregen met de opkomst van de culturele industrie, die zich sterk ontwikkelde na Wereldoorlog II. Daarvoor hadden kunst en amusement nog een lokale reikwijdte. Uiteindelijk heeft men dankbaar gebruik gemaakt van de opkomst van reclamebureaus, televisie en andere media. Zo is langzaamaan het promotieaanbod voor voorstellingen verder uitgebreid, zodat er geleidelijk aan een breed en deels heel typisch aanbod van methoden en technieken is ontstaan (Noordman, J. 2006, p.1). 14

25 2.3.2 Klassieke communicatiekanalen Drukwerk is dé klassieke methode om te communiceren met het publiek. Van flyers, brochures en posters tot artikels in magazines en kranten. Ondanks de opkomst van digitale communicatie, blijft drukwerk een belangrijke plaats innemen in de promotie van cultuur. In de cultuursector wordt er momenteel vooral gewerkt met het verspreiden van flyers, posters en brochures, zeker als men een jong publiek wil bereiken. Goede mond-aan-mond reclame heeft natuurlijk ook een grote invloed. Doeltreffende communicatie heeft enerzijds te maken met de keuze van de plaats voor posters en flyers en anderzijds met de inhoud van de boodschap. Het is niet gemakkelijk om posters op de juiste plaats te hangen en op efficiënte plaatsen te gaan flyeren. Posters en flyers worden meestal verspreid bij cd-winkels, bioscopen, cafés, bibliotheken, fuiven en concertzalen in de buurt. Doordat er flyers en folders bestaan in allerlei kleuren en vormen zorgt dit vaak voor overdaad aan communicatie en wordt de vraag gesteld hoe doeltreffend ze nog zijn (Cultuurnet, 2008). Vaste klanten worden meestal online op de hoogte gehouden via een mailingsysteem, maar om het overige potentiële publiek aan te spreken, wordt er gewerkt met massacommunicatie. Dit houdt in dat er posters en flyers worden verspreid onder een groot publiek. Het nadeel van deze methode is dat hierbij geen rekening gehouden wordt met de gevarieerde samenstelling van het publiek. In de praktijk blijkt dat culturele centra met hun evenementen meerdere lagen van de bevolking aan moeten aanspreken. Deze vorm van promotie is dus niet erg effectief om alle subculturen te bereiken. Daarom is gedifferentieerde marketing nodig waarbij de culturele instelling de markt in verschillende doelgroepen verdeelt en voor elk doelgroep een aparte strategie uitwerkt. Men kan zo beter rekening houden met leeftijd, opleidingsniveau en etnische achtergrond en dus ook met de verschillende wensen en interesses van het publiek (de Wit, 2003, p 13). Vaak zal een advertentie alleen niet meteen leiden tot een stormloop aan bezoekers, daarom wordt soms, om de aandacht te vergroten, de pers ingeschakeld. Een interview met een artiest als preview van een evenement leidt mogelijk tot een grotere opkomst (Cultuurnet, 2008). 15

26 2.3.3 Collectieve promotie in de cultuursector De culturele sector maakt tegenwoordig ook gebruik van collectieve promotievoering. Dit houdt in dat verschillende culturele instellingen met elkaar gaan samenwerken om eenzelfde evenement te promoten. Door de schaalvergroting krijgen collectieve evenementen op niveau van de stad of regio een grotere respons, niet alleen in de pers maar ook bij het publiek. Dit is ook zeer gunstig voor de naambekendheid van de cultuurcentra die deelnemen. Een voorbeeld van collectieve promotie is joint promotion. Hier gaat het erom hetzelfde aantal of meer potentiële bezoekers aan te trekken bij lagere reclamekosten. Advertenties in de media zijn namelijk voor veel cultuurorganisaties onbetaalbaar. Om de kosten te drukken wordt er dus aan gezamenlijke reclamevoering gedaan (Noordman, 2006, pp. 4-6). Er bestaan ook collectieve gepromote open dagen, die als doel hebben om kennis te maken met de verschillende culturele instellingen. Tal van gemeenten, regio's en cultuurorganisaties doen mee aan Open Monumentendag, de Week van de Amateurkunsten, Erfgoeddag of de Week van de Smaak. Meedoen aan dergelijke overkoepelende evenementen heeft voordelen op het vlak van aanzien, promotie en persaandacht. Culturele festivals volgen bovenstaande gedachtegang. Ze willen in de eerste plaats een laagdrempelige kennismaking bezorgen met de lokale cultuurorganisaties. Laagdrempeligheid staat niet gelijk aan vervlakking, een hoogwaardige programmering is noodzakelijk voor een geslaagd evenement. Het betekent wel dat bij de programmering bewust nagedacht moet worden hoe de drempels zo laag mogelijk gehouden kunnen worden. Het is de bedoeling om het publiek aan te sporen tot herhaald bezoek van de deelnemende culturele organisaties (Cultuurnet, 2008). 16

27 2.4 Online promotie in de cultuursector Het internet biedt cultuurhuizen tegenwoordig eindeloos veel mogelijkheden om zichzelf bekend te maken bij de massa en heeft een grote invloed op het verspreiden en vinden van gratis informatie. De digitale media winnen meer en meer aan belang. Dankzij online toepassingen wordt promotie voeren rond culturele activiteiten naar een hoger niveau getild. Vroeger was informatie over cultuur op het internet beperkt tot websites van de cultuurorganisaties zelf. Maar vandaag kunnen culturele instellingen, onder meer dankzij Web 2.0, hun programma plaatsen op verschillende soorten websites en applicaties (ViWTA., 2008, p. 29). Wanneer digitale media worden gebruikt in cultuurcommunicatie, kunnen die op verschillende manieren worden ingezet. Enerzijds ziet men het internet als een middel om potentiële klanten via hun computer te werven voor één van de culturele activiteiten. Anderzijds bieden digitale media de mogelijkheid om cultuurcommunicatie veel ruimer te maken. Ze stimuleren actieve participatie en creëren interactie met het publiek, zowel fysiek als virtueel (De Wit, 2004, p. 29). Dankzij digitale media is het ook veel gemakkelijker geworden om in te spelen op de persoonlijke interesses van het publiek. Een krant heeft ruimtelijke beperkingen maar op het internet is de beschikbare ruimte oneindig waardoor het makkelijker is geworden om in te spelen op de verschillende soorten publiek. 17

28 marketing is één van de meest gebruikte internettoepassingen. Zowel voor persoonlijke als professionele contacten is het een snel en relatief goedkoop communicatiemiddel. Om het contact met klanten te starten en te onderhouden zijn er verschillende soorten mailingsystemen maar cultuurhuizen opteren meestal voor de elektronische nieuwsbrief. Het grote voordeel van een elektronische nieuwsbrief is dat men beter kan inspelen op de actualiteit en de persoonlijke voorkeur van de klant. Men gebruikt zowel om nieuwe klanten te werven als om klanten aan zich te binden (Walrave, 2004, p. 55) Web 2.0 en cultuur Van culturele instellingen wordt in het huidige ICT-tijdperk verwacht dat ze meer gaan inspelen op de behoeftes van de consument en dat ze gebruik gaan maken van de toegenomen mogelijkheden voor communicatie en interactie met hun publiek. Men moet het publiek meer kansen geven om zelf op ontdekking te gaan en te participeren. De eenrichtingscommunicatie van vroeger wordt vervangen door de interactieve Web 2.0 modellen. Met deze modellen kan men extra kennis en interactie aanbieden en de aangeboden culturele diensten persoonlijker maken. De digitalisering biedt op deze manier meer mogelijkheden aan om cultuurparticipatie te verbreden, te personaliseren en te verbeteren. Dit maakt het gemakkelijker om de drempel tussen aanbod en publiek volledig weg te werken (Michiels & Mechant, 2007, p. 3) De online community Een online community wordt gedefinieerd als een groep mensen die met elkaar communiceren en interageren in een virtuele omgeving (Willaerts, 2004, pp ). Sommige cultuurcentra hebben een community op hun website om de websitegebruikers zoveel mogelijk te betrekken. 18

29 De output die door deze community wordt gecreëerd (reacties, commentaar en discussies) voedt op zijn beurt ook weer hun digitale databank met informatie over de gebruikers. Een ander voordeel van een community is dat de leden de gewoonte hebben om hun persoonlijke communicatiekanalen te gebruiken om dingen die ze leuk of interessant vinden op de website van het cultuurcentrum door te sturen via , MSN, Facebook of via SMS. Sommigen van hen worden zonder dat ze het zelf beseffen promotors van het cultuurcentrum. Dit soort leden wordt ook wel brand advocates genoemd en zorgen voor een ideale vorm van virale marketing (Willaerts, 2004, p 51) Sociale netwerken De sociale netwerken die iedereen in staat hebben gesteld om online inhoud te creëren, te publiceren en te delen, vallen ook onder de noemer Web 2.0 en hebben voor een belangrijke technologische vernieuwing gezorgd. Cultuurcentra maken er tegenwoordig meer en meer gebruik van. De sociale netwerken zoals Facebook en Twitter bieden behalve interactie ook mogelijkheden tot het promoten van culturele evenementen of het promoten van het cultuurhuis zelf. Op Facebook is het bijvoorbeeld mogelijk fan te worden van Het Depot of De Vooruit. Via deze fanpagina worden fans dan op de hoogte van het cultureel programma van het cultuurcentrum. De cultuurhuizen zijn ook in staat via Facebook filmpjes te posten of recensies te plaatsen van een concert dat recent plaats vond. Dit soort applicaties maakt het voeren van promotie veel aangenamer en zorgt ervoor dat er veel mensen tegelijkertijd en snel bereikt kunnen worden. Het aanbieden van interactie maakt het aangenamer voor de gebruikers en kan zorgen voor een hogere vorm van cultuurparticipatie. 19

30 2.5 E-cultuur De term e-cultuur staat voor de gevolgen die de digitale revolutie met zich heeft meegebracht voor de cultuursector. Gevolgen op het vlak van productie, distributie, promotie, behoud en gebruik van cultuur (Nordeman, 2008, p. 9). De digitale media vormen steeds meer een onderdeel van de samenleving en cultuur waardoor het beleid op het gebied van cultuur niet meer apart kan worden gezien van technologische ontwikkelingen. E-cultuur draagt bij tot culturele innovatie, tot nieuwe vormen van cultuurparticipatie en zorgt voor een nieuwe rol voor de cultuurgebruiker (Schwarz, 2004, pp. 4-6) Virtuele cultuurparticipatie Cultuurliefhebbers kunnen via het internet op verschillende manieren in contact komen met cultuur. De virtuele en reële wereld kunnen echter niet als aparte sferen beschouwd worden, ze zijn met elkaar verweven. Het is bijvoorbeeld mogelijk online tickets te kopen voor een toneelvoorstelling en via een online forum is er de mogelijkheid na te praten over een onlangs bijgewoond concert. De virtuele cultuurparticipatie wordt in dit deel onderverdeeld in vijf verschillende vormen: informatie, e-commerce, beleving, communicatie en creatie (ViWTA, 2008, pp ) Informatie Mensen informeren zich via het internet over verschillende vormen van cultuur, zowel inhoudelijk (vb. het verhaal van een opera) als praktisch (vb. openingstijden en beschikbaarheid). De meeste internetgebruikers zijn in de eerste plaats op zoek naar praktische informatie. Ze zoeken deze informatie vooral op via zoekmachines en minder via de cultuurwebsites zelf. In 2003 gebruikte men vooral tijdschriften en magazines om aan informatie over cultuur te geraken, meer dan het internet. Sindsdien is er een sterke stijging in het gebruik van internet voor raadpleging over cultuur. 20

31 Door de verspreiding van breedbandinternet en de groei van inhoudelijke informatie op het web is het bekijken van beeld- en geluidmateriaal in korte tijd zeer populair geworden. Men brengt online veel tijd door met het beluisteren van muziek, het bekijken van filmpjes en het spelen van spelletjes. Ook voor meer complexe vragen zoeken cultuurliefhebbers vaak eerst een antwoord op het internet, om daarna in een uitgebreide zoekstrategie ook andere media te betrekken (Adolfsen, De Haan, 2008, p 12). Tegenwoordig hebben de meeste cultuurhuizen hun aanbod gedigitaliseerd en online geplaatst onder de vorm van een online database op hun website. Deze digitale collecties bevatten vaak niet meer dan een afbeelding van het evenement, samen met een tekst die zelden wordt aangepast. In veel gevallen lijkt er geen echte toegevoegde waarde aanwezig te zijn in vergelijking met een gedrukte folder of poster. Een digitale collectie op zichzelf is dus niet echt een plaats voor discussie en interactie, men gebruikt ze vooral voor het opzoeken van informatie. Er bestaan ook websites die informatie en digitale collecties van verschillende cultuurcentra verzamelen, bijvoorbeeld de Uitdatabank van Cultuurnet. Deze vorm van samenwerking tussen verschillende instellingen wordt aangemoedigd omdat men zo een breder publiek kan bereiken en omdat het interessanter is voor de gebruiker (Michiels & Mechant, 2007, pp ) Communicatie Door haar communicatiefaciliteiten is het internet tegelijkertijd een soort van digitaal prikbord en een ontmoetingsplaats. Communicatie en de vorming van communities komt vooral voor bij populaire cultuur, en veel minder bij traditionele kunsten. Door genoot internet al voor de komst van het wereld wijde web in universitaire kring grote bekendheid als communicatiemedium. Sindsdien is de populariteit van het net als sociaal medium, met toepassingen als chatten, instant messaging (bijvoorbeeld MSN) en sociale netwerken alleen nog maar toegenomen. Op cultuurwebsites willen bezoekers ook ergens hun mening kwijt en willen ze met anderen in contact komen om over voorstellingen en concerten te praten. 21

32 Het opbouwen van een community of forum zijn manieren om meer betrokkenheid te creëren bij het publiek (Adolfsen & De Haan, 2008, p 56). Mensen wisselen graag gedachten met elkaar uit en dat verklaart ook de populariteit van de weblog. Blogs winnen tegenwoordig aan populariteit in vergelijking met forums en discussieplatformen. Ze zijn een voorbeeld van hoe cultuurcentra veel meer kunnen doen met hun communicatie dan enkel een gewone website als uitzendkanaal te hebben die maar vanuit één richting communiceert (De Wit, D. (2004, p. 32). Een digitale bibliotheek van een cultuurhuis kan het mogelijk maken om gepersonaliseerd te communiceren. De klant kan via de bibliotheek informatie leveren over zichzelf en die kan worden opgeslagen in een gebruikersprofiel. Deze informatie is zeer waardevol voor cultuurcentra op het vlak van communicatie (Michiels & Mechant, 2007, pp ) E-commerce Onder E-commerce wordt het kopen, het verkopen en het reserveren van een cultuurproduct verstaan (Weltevreden, 2007, p 43). Door deze acties is het internet een onderdeel geworden van het economische domein en is de economie van kunst en cultuur uitgebreid met digitale transactiemogelijkheden. Het publiek van culturele instellingen kan door het reserveren van kaarten of het kopen van kunstwerken zijn voordeel doen. E-commerce is al zeer populair onder particulieren en men merkt een stijging op in het aantal e-shoppers. Dit biedt culturele instellingen een groter klantenbestand met mensen die ervaring hebben bij het aanschaffen van producten online. Hoewel e-shoppers hun online aankoop vaak beschouwen als vervanging voor shoppen in het echt (Weltevreden, 2007, p. 44) zou het op cultureel vlak wel een stimulans kunnen zijn om naar de instellingen toe te gaan omdat het hier ook vaak gaat om het aanschaffen voor tickets voor een concert of voorstelling (Adolfsen & De Haan, 2008, p. 41). Veel cultuurhuizen werken aan het automatiseren van hun kassasysteem en kaartenverkoop. De meeste online kaartenverkoop loopt via de website van de culturele instellingen zelf. Bij kleinere cultuurhuizen verloopt dit vooral via e- mail. 22

33 Nieuwe ticketsystemen kunnen zorgen voor meer informatie over de klant. Via digitale nieuwsbrieven kunnen deze nieuwe klanten vervolgens weer van actuele en soms zelfs gepersonaliseerde informatie worden voorzien (Adolfsen & De Haan, 2008, p. 43) Beleving Bij virtuele cultuurbeleving gaat het om het online ervaren van culturele inhoud. Dit kan gaan van het bezoeken van een virtuele tentoonstelling tot het bekijken van een theaterstuk op het internet. Er zijn mensen die wel online aan cultuur doen maar in het dagelijkse leven nooit naar een museum of theatervoorstelling gaan en dus de online cultuur ervaren als een vervanging. De vraag is of het online beleven van cultuur ook een stimulans kan zijn voor offline cultuurparticipatie. Enerzijds lezen mensen nog steeds graag een boek, luisteren ze naar een CD, gaan ze naar een theatervoorstelling of een concert. Anderzijds komen er ook nieuwe vormen van cultuurbeleving die ook een bedreiging kunnen zijn voor de offline participatie. Dit laatste gebeurde er binnen de muzieksector. Terwijl de meeste mensen enkele jaren geleden nog cd s kochten, gaat de meerderheid nu muziek online aankopen of illegaal downloaden. Dit betekent ook dat de muziekbeleving anders wordt. Maar niet alleen de muzieksector is onderhevig aan deze veranderingen. Ook de andere culturele sectoren staan voor een enorme uitdaging en experimenteren met nieuwe vormen van cultuurbeleving voor de gebruiker (ViWTA, 2008, p. 5) Creatie Web 2.0-toepassingen stellen gebruikers in staat om zelf cultuur te creëren. Het gaat hier om het toevoegen van user generated content in de vorm van tekst, beelden en geluidmateriaal. De huidige internetgeneratie plaatst vooral zelfgemaakte muziek en filmpjes online. Niet alleen internetgebruikers wisselen muziek uit via internet, ook muzikanten bieden daar hun muziek aan via bijvoorbeeld Soundcloud of vi.be (Magerman, 2009, p. 24). Creatie is meer dan alleen het delen van foto s, films of muziek. 23

34 Er zijn bijvoorbeeld websites waarop men zelfgeschreven zangpartijen en samples kan aanbieden. Op deze manier kunnen anderen dit materiaal hergebruiken. De websites Freesound.com en ccmixter.org zijn daar een voorbeeld van. (Pitler, 2006, p. 4). 24

35 Hoofdstuk 3: Web 2.0 en de muzieksector In dit derde hoofdstuk volgt een inleiding in de bestaande Web 2.0 applicaties voor de muzieksector. Er wordt besproken welke concrete veranderingen deze webtechnologieën met zich mee hebben gebracht voor de verspreiding, promotie en beleving van muziek en op welke verschillende wijzen Web 2.0 benut wordt door zowel muzikanten als muziekliefhebbers. Wat is de reactie van artiesten en muziekcentra nu er een nieuwe wind waait door het muzieklandschap en welke voordelen ondervinden de gebruikers van deze interactieve applicaties? Verder worden enkele belangrijke Web 2.0 muzieknetwerken behandeld. 3.1 De muzieksector Onder het begrip muzieksector verstaan we dat deel van de samenleving waar muziek wordt geproduceerd, geconsumeerd, gepubliceerd en gepresenteerd. Het is een onderdeel van de cultuursector. De muzieksector is een overkoepelend begrip voor muziekcentra, muzikanten, platenfirma s en andere personen en organisaties die zich professioneel bezig houden met muziek. (De Pauw, 2005, p.144). Ook in de muzieksector krijgen het internet en Web 2.0 een belangrijke rol toegewezen want muziek lijkt de mensen tegenwoordig meer en meer via het internet te bereiken en Web 2.0 zorgt voor meer interactiviteit en bijgevolg ook voor meer activiteit rond muziek. 3.2 Muziek 2.0 Dankzij Web 2.0 kunnen muziekliefhebbers via het internet op verschillende manieren in contact komen met muziek. Ze leren nieuwe bands kennen op hun favoriete muzieknetwerk of ze plaatsen zelfgeschreven songs online en delen die met de rest van de wereld. Het online gebruik van muziek kan, net zoals cultuur, worden ingedeeld in vijf verschillende vormen: informeren en ontdekken, E- commerce, beleving, communicatie en creatie (ViWTA, 2008, pp ). 25