Versterk je enkel - App en uitvouwkaart: enkelblessurepreventie sporters

Transcriptie

1 Versterk je enkel - App en uitvouwkaart: enkelblessurepreventie sporters Werkblad beschrijving interventie Gebruik de HANDLEIDING bij dit werkblad Werkblad, versie mei 2015 Dit is een gezamenlijk werkblad van de volgende kennisinstituten:

2 Colofon Ontwikkelaar / licentiehouder van de interventie Naam organisatie: VeiligheidNL info@veiligheid.nl Telefoon: Ontwikkelaar van de interventie / betrokken organisatie Naam organisatie: EMGO+ Instituut, VU medisch centrum e.verhagen@vumc.nl Telefoon: Website (van de interventie): Contactpersoon Vul hier de contactpersoon voor de interventie in, wanneer deze afwijkt van de ontwikkelaar of licentiehouder. Naam organisatie : VeiligheidNL Naam : Victor Zuidema v.zuidema@veiligheid.nl Telefoon : Referentie in verband met publicatie Naam auteur interventiebeschrijving : Kemler E, Vriend I, Zuidema V, Verhagen E Titel interventie : Versterk je enkel - App en uitvouwkaart: enkelblessurepreventie sporters Databank(en) : Gezond en Actief Leven Plaats, instituut : Amsterdam, VeiligheidNL Datum : 7 april 2016 Het werkblad is een invulformulier voor het maken van een interventiebeschrijving, geordend naar onderwerp (doelgroep, doel, enzovoort). De onderwerpen volgen de criteria voor beoordeling. De interventiebeschrijving is een samenvatting van de beschikbare schriftelijke informatie over de interventie voor de bezoeker van de databanken effectieve interventies en voor de erkenningscommissie interventies. De informatie is van belang voor de beoordeling van de kwaliteit, effectiviteit en randvoorwaarden van de interventie. Kijk bij het invullen in de handleiding die bij dit werkblad hoort. Titel interventie * 2

3 Inhoud Samenvatting... 4 Korte samenvatting van de interventie... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.4 Doelgroep... 4 Doel... 4 Aanpak... 4 Materiaal... 4 Onderbouwing... 4 Onderzoek Uitgebreide beschrijving Beschrijving interventie Doelgroep Doel Aanpak Uitvoering Onderbouwing Onderzoek Onderzoek naar de uitvoering Onderzoek naar de behaalde effecten Samenvatting Werkzame elementen Aangehaalde literatuur Titel interventie * 3

4 Samenvatting De interventie bestaat uit een bewezen (kosten)effectief oefenprogramma ter preventie van secundair enkelletsel. De interventie wordt ingezet door (para)medische behandelaars van enkelblessures (na revalidatie), door trainers en coaches en door sporters, die geen revalidatie behoeven, zelf gebruikt. Om de compliantie, oftewel de therapietrouw of naleving van het programma te verhogen, is deze (1) in een interactieve gratis App gegoten, en (2) een handzame uitvouwkaart. Naast het oefenprogramma bevatten de App en uitvouwkaart informatie over de uitvoering van de oefeningen. De interventie geeft gerichte informatie aan sporters en intermediairs om hun kennis te vergroten over (het gebruik van) enkelbrace en - tape, en bevat een bracekeuzewijzer en koop- en gebruik tips voor enkelbraces. De App biedt diverse additionele functionaliteiten, namelijk instructievideo's (in beeld en geluid) van de oefeningen en een kalender met herinneringen om de uitvoering van de oefeningen en therapietrouw van de gebruiker te verhogen, en een kaartoverzicht van de dichtstbijzijnde sportartsen en fysiotherapeuten. Doelgroep De interventie richt zich op sporters die een enkelbandletsel (rekking / ruptuur) hebben opgelopen en hun enkel willen versterken om herhaald enkelletsel te voorkomen. De interventie is sporttakoverstijgend en richt zich op georganiseerde en ongeorganiseerde sporters. Doel Doel van de Versterk je enkel interventie is het aantal herhaalde enkelblessures bij sporters te verminderen door het gebruik van effectieve preventieve maatregelen (oefenprogramma, enkelbrace en tape) te stimuleren. Het oefenprogramma is bewezen effectief ter preventie van herhaald enkelletsel. Aanpak De interventie bestaat uit een App en uitvouwkaart, waaruit gekozen kan worden. Hierin staan maatregelen om herhaald enkelbandletsel te voorkomen (oefenprogramma, enkeltape en -brace). Het oefenprogramma is ontworpen om individueel (zonder toezicht of begeleiding) uit te voeren. De materialen worden ingezet door behandelaars aan patiënten na revalidatie, door trainers aan geblesseerde sporters of door sporters, die geen revalidatie behoeven, zelf. Materiaal De interventie bestaat uit een interactieve App (gratis beschikbaar voor ios & Android), een handzame uitvouwkaart en website. Er zijn handleidingen beschikbaar voor trainers en (para)medische behandelaars. Trainers kunnen deelnemen aan themabijeenkomsten waarin de interventie wordt overgedragen. De interventie is door sportbonden opgenomen in kaderopleidingen voor hun trainers. Onderbouwing Lateraal enkelbandletsel is de meest frequent voorkomende sportblessure in een groot aantal sporten, zowel in georganiseerd als ongeorganiseerd verband. Jaarlijks lopen Nederlandse sporters een enkelbandletsel op, waarvan 43% medisch wordt behandeld. Sporters met een enkelverstuiking hebben een verhoogd risico op recidief letsel. In 20-50% van de gevallen kan dit leiden tot chronische pijn of enkelinstabiliteit. Enkelblessures door sport gaan gepaard met 47 miljoen medische kosten en 140 miljoen verzuimkosten. Uit wetenschappelijk onderzoek is bekend dat zowel enkelbraces, enkeltape en neuromusculaire oefenprogramma s erg succesvol zijn om recidieven te voorkomen. De interventie richt zich op het vergroten van het gebruik van deze preventieve maatregelen. Onderzoek Het oefenprogramma, dat onderdeel is van de App en uitvouwkaart, is door het VUmc onderzocht op (kosten)effectiviteit en therapietrouw op basis van gerandomiseerde trials die hebben gekeken naar het gebruik van deze oefeningen ná usual care. Bij de ontwikkeling van de interventie is gebruik gemaakt van onderzoek onder de diverse doelgroepen (sporters, trainers/coaches, (para)medische behandelaar). Titel interventie * 4

5 Procesevaluaties van de interventie als geheel, van specifieke onderdelen (themabijeenkomsten trainers, App), en bij de diverse doelgroepen (gebruikers van de App en uitvouwkaart) worden sinds de start van de interventie uitgevoerd. Deze geven inzicht in het bereik, gebruik, waardering en verbeterpunten van de interventie. Titel interventie * 5

6 1. Uitgebreide beschrijving Beschrijving interventie 1.1 Doelgroep Uiteindelijke doelgroep max 100 woorden Wat is de uiteindelijke doelgroep van de interventie? De interventie richt zich op sporters van 12 jaar en ouder die een enkelbandletsel (rekking / ruptuur) hebben opgelopen en hun enkel willen versterken om herhaald enkelletsel te voorkomen. Voor sporters onder de 12 jaar zijn er aanpassingen in oefenstof van belang. De interventie is sporttakoverstijgend en richt zich op sporters die zowel in georganiseerd als ongeorganiseerd verband sporten. Intermediaire doelgroep max 100 woorden Zijn er intermediaire doelgroepen? Zo ja, welke? De intermediaire doelgroep bestaat uit trainers, coaches en begeleiders van sporters, en (para)medische behandelaars van enkelblessures in de eerste- (huisartsen, fysiotherapeuten, sportfysiotherapeuten) en tweedelijnszorg (sportartsen). Zij staan in direct contact met (geblesseerde) sporters. Selectie van doelgroepen max 250 woorden Hoe wordt de (intermediaire)doelgroep geselecteerd? Zijn er contra-indicaties? Zo ja, welke? De doelgroep van de Versterk je enkel -interventie bestaat uit sporters die in het verleden een enkelblessure hebben gehad en hun enkel willen versterken. Het oefenprogramma kan zelfstandig (thuis en in elke andere setting) en individueel uitgevoerd worden door sporters. Selectie van de doelgroep vindt indirect plaats door intermediairs of rechtstreeks doordat sporters kennis krijgen van de mogelijkheid om herhaald enkelletsel te voorkomen door het volgen van een effectief bewezen oefenprogramma of gebruik van materialen (enkelbrace of tape). Contra-indicaties voor het uitvoeren van het oefenprogramma zijn aanwezig voor sporters - met een enkelbandletsel die nog bezig zijn met revalidatie (deze duurt circa acht weken); - met een mogelijk bestaande jumpers knee. Bij deze sporters moet er extra gelet worden op pijn aan de knie, om mogelijke verergering van bestaande overbelasting klachten aan de knie te voorkomen; - met een andere enkelblessure dan een enkelbandletsel (rekking of ruptuur), bijvoorbeeld een enkelfractuur. Het oefenprogramma en oefeningen zijn primair bedoeld voor sporters van 12 jaar en ouder. Deze kunnen ook uitgevoerd worden door kinderen onder de 12 jaar, mits de krachtoefeningen (uit de teen omhoog duwen en éénbenige kniebuiging) indien nodig met mate gedaan worden. Bij last (pijn aan bijvoorbeeld de knie) moeten deze oefeningen gestaakt worden. De intermediaire doelgroep van de interventie bestaat uit: 1. (para)medici die in aanraking komen met sporters met (eerder) enkelbandletsel (rekking/ruptuur). Het gaat om (sport)fysiotherapeuten, huisartsen, sportartsen, masseurs. 2. Trainers/coaches en begeleiders die in aanraking komen met sporters met (eerder) enkelbandletsel (rekking/ruptuur). Titel interventie * 6

7 Betrokkenheid doelgroep max 150 woorden Was de doelgroep betrokken bij de (door)ontwikkeling van de interventie, en op welke manier? Sporters en intermediaire doelgroepen zijn op meerdere momenten betrokken. Sporters: Gedragsdeterminanten voetbal bevraagd in gebruikersonderzoek Enkelbraces (TNO, 2007), Focusgroep-gesprekken volleybal (VeiligheidNL, 2008) Pretest volleybal en voetbal, waarin de keuze voor de interventiematerialen en communicatiekanalen is gemaakt (Motivaction, 2008); Deelname aan pilot-onderzoek volleybal en voetbal (TNO, 2010); Pretest vernieuwde interventiematerialen volleybal (VeiligheidNL, 2010); Procesevaluaties App onder gebruikers na lancering (2011/2012) en update (Vriend et al., 2014; Gouttebarge et al., 2015). Intermediaire doelgroep: Onderzoek naar rol van (sport)fysiotherapeut en trainer/coach (Synovate, 2010); Evaluatie-onderzoek van uitvouwkaart, tweede pilot volleybal (Klein Wolt & Kemler, 2011) en voetbal (Kanne, 2011); Gebruikersonderzoek en procesevaluatie onder (para)medische behandelaar van enkelblessures over de Versterk je enkel -App en uitvouwkaart (2015). Koepelorganisaties van (intermediaire) doelgroepen (KNVB, Nevobo, NVFS, KNGF, VSG) zijn sinds de interventiestart betrokken bij de ontwikkeling en implementatie van de interventie. Sinds 2013 zijn NHG en Zilveren Kruis Achmea inhoudelijk betrokken bij het ZonMw-onderzoek ( ) naar de effectiviteit van de App en uitvouwkaart, en faciliteren zij bij de kennisverspreiding en implementatie. Titel interventie * 7

8 1.2 Doel Hoofddoel max 100 woorden Wat is het hoofddoel van de interventie? Doel van de Versterk je enkel interventie is het aantal herhaalde enkelblessures bij sporters binnen een jaar na start met de interventie te verminderen door het gebruik van effectieve preventieve maatregelen (oefenprogramma, enkelbrace en tape) te stimuleren. Afhankelijk van de gekozen maatregel wordt het risico op een herhaalde enkelblessure verlaagd met 35% door het specifieke oefenprogramma dat onderdeel is van de interventie (Hupperets et al., 2009), en met 50-85% door bracegebruik (Verhagen & Bay, 2010). Subdoelen max 350 woorden Wat zijn de subdoelen van de interventie? Indien van toepassing: welke subdoelen horen bij welke intermediaire doelgroepen of subdoelgroep(en)? Het gebruik van effectieve preventieve maatregelen willen we stimuleren door in te spelen op relevante determinanten van dit preventieve gedrag. Kennis: - Intermediairs en sporters met eerder enkelbandletsel weten na het gebruik van het oefenschema in de app en/of na het lezen van de informatie in de uitvouwkaart dat het uitvoeren van het oefenprogramma met de 6 proprioceptieve oefeningen het risico op herhaald enkelbandletsel verkleint/kan voorkomen. - Intermediairs en sporters met eerder enkelbandletsel weten door het lezen van de informatie over enkelbraces en enkeltape in de app en/of uitvouwkaart dat het gebruik van een enkelbrace (of enkeltape) het risico op een herhaald enkelbandletsel verkleint / kan voorkomen. - Intermediairs en sporters met eerder enkelbandletsel weten na het lezen van de informatie over enkelbraces en enkeltape in de app en/of in de uitvouwkaart dat een enkelbrace (enkeltape) ingezet kan worden om herhaald enkelbandletsel te voorkomen. Attitude (voordelen): - Intermediairs en sporters met eerder enkelbandletsel erkennen na het lezen van de informatie over enkelbraces en enkeltape in de app en/of in de uitvouwkaart dat het gebruik van een enkelbrace of tape een herhaald enkelbandletsels kan voorkomen. - Intermediairs en sporters met eerder enkelbandletsel erkennen na het gebruik van het oefenschema in de app en/of na het lezen van de informatie in de uitvouwkaart dat het uitvoeren van het oefenprogramma met de 6 proprioceptieve oefeningen een herhaald enkelbandletsel kan voorkomen. Attitude (barrières) - Intermediairs en sporters met eerder enkelbandletsel erkennen na het lezen van de informatie over enkelbraces en enkeltape in de app en/of in de uitvouwkaart dat door het gebruik van een enkelbrace of enkeltape de enkelbanden niet verslappen. - Intermediairs en sporters met eerder enkelbandletsel erkennen na het lezen van de informatie over enkelbraces en enkeltape in de app en/of in de uitvouwkaart dat de voordelen van het dragen van een enkelbrace of tape niet opwegen tegen de nadelen (zoals het niet comfortabel zitten). Eigen effectiviteit - Sporters met eerder enkelbandletsel achten zichzelf in staat om het oefenprogramma met de 6 proprioceptieve oefeningen correct uit te voeren na het lezen van de informatie hierover in de app en/of de uitvouwkaart. - Sporters met eerder enkelbandletsel vinden na het gebruik van de bracekeuzewijzer in de app dat zij in staat zijn een geschikte brace uit te zoeken ter preventie van herhaald enkelbandletsel. - Intermediairs vinden na het gebruik van de app en/of na het lezen van de uitvouwkaart dat zij in staat zijn om sporters te informeren over het gebruik van effectieve maatregelen om herhaald enkelbandletsel te voorkomen (oefenprogramma, brace, tape). Titel interventie * 8

9 1.3 Aanpak Opzet van de interventie max 200 woorden Hoe is de opzet van de interventie en wat is de omvang (duur, aantal contacten indien van toepassing)? Voeg hier eventueel een schema in. Opzet van de interventie: De interventie bevat informatie gericht op het vergroten van kennis van sporters en intermediairs over (het gebruik van) effectieve preventieve maatregelen om herhaling van enkelbandletsel te voorkomen, namelijk een oefenprogramma (bestaande uit 6 proprioceptieve oefeningen), (het gebruik van) enkelbrace en tape, koop- en gebruik tips voor enkelbraces en een verwijzing naar brace-keuzewijzer. De interventie bestaat uit de Versterk je enkel -App en de uitvouwkaart, waaruit gekozen kan worden. Hierin staan het oefenprogramma en informatie over de preventieve maatregelen. Daarnaast bestaat de interventie uit de campagnewebsite, themabijeenkomsten en instructie voor trainers, online wervingsmaterialen (banners) en handleiding voor (para)medici. Figuur 1 geeft aan op welk moment de verschillende onderdelen van de interventie oefenprogramma, brace- en tapegebruik ingezet worden (bijlage A). De app en uitvouwkaart kunnen door (para)medici worden aanbevolen aan patiënten na revalidatie, door trainers worden aanbevolen aan geblesseerde sporters of door sporters die geen revalidatie behoeven, zelf worden gebruikt. In zowel de App als uitvouwkaart staat het oefenprogramma centraal. Dit programma is bewezen (kosten)effectief op basis van gerandomiseerde trials die hebben gekeken naar het gebruik van deze oefeningen ná usual care. Daarnaast is de interventie gericht op het vergroten van het gebruik van enkeltape en brace. De interventie geeft gerichte informatie aan sporters en intermediairs om hun kennis te vergroten over (het gebruik van) enkelbrace en -tape, en bevat koop- en gebruik tips voor enkelbraces. De App biedt additionele functionaliteiten die de motivatie van de gebruiker verhogen om de oefeningen (correct) te doen en het programma te volgen, waaronder instructievideo's (in beeld en geluid) van de oefeningen en een kalender met herinneringen. Ook bevat de App een bracekeuzewijzer en kunnen sporters in een kaartoverzicht de dichtstbijzijnde sportartsen en fysiotherapeuten vinden. Via de campagnewebsite is de informatie ook beschikbaar. Omvang interventie: Het oefenprogramma omhelst een schema van 8 weken met 3 oefenmomenten van 6 verschillende oefeningen per week. Om de compliantie van het programma te verhogen is deze (1) in een interactieve App gegoten die gratis beschikbaar is voor ios & Android (smartphone en tablet), en (2) een handzame uitvouwkaart. De oefeningen en het oefenschema worden in beeld en tekst toegelicht. Inhoud van de interventie max 1200 woorden Welke concrete activiteiten worden uitgevoerd en -eventueel- in welke volgorde? Geef geen uitputtende beschrijving van activiteiten; het is voldoende als de lezer zich een beeld kan vormen van wat er gedaan wordt en hoe dit gedaan wordt. Indien van toepassing per onderdeel samenvatten. Vergeet niet aandacht te besteden aan de werving. Bij interventies op maat: geef aan wat op basis van welke criteria wanneer wordt uitgevoerd. Geef ook aan wat minimaal moet worden uitgevoerd om de gestelde doelen te behalen. Inhoud De interventie informeert sporters en intermediaire doelgroepen over effectieve maatregelen om herhaald enkelbandletsel te voorkomen en het gebruik ervan. Dit betreft (het gebruik van) het effectief bewezen oefenprogramma, enkelbrace en tape. Dit gebeurt via de campagnewebsite, gerichte uitingen op relevante online en offline media, themabijeenkomsten en (kader)opleidingen voor trainers, een handleiding voor (para)medische behandelaren en opname in richtlijnen voor (para)medische behandelaren. Hierin wordt Titel interventie * 9

10 verwezen naar de interventiemiddelen, de App en uitvouwkaart, waaruit gekozen kan worden. In beide middelen staan preventieve maatregelen om herhaling van enkelblessures tegen te gaan. In zowel de app als de uitvouwkaart staat het oefenprogramma bestaande uit 6 algemene proprioceptieve oefeningen ter preventie van secundair enkelletsel centraal. Dit programma is bewezen (kosten)effectief op basis van gerandomiseerde trials die hebben gekeken naar het gebruik van deze oefeningen ná usual care. Daarnaast bevat de interventie informatie gericht op het vergroten van kennis van sporters en intermediairs over de preventieve effecten van het oefenprogramma, enkelbrace en -tape. Oefenprogramma Een volledige beschrijving van het oefenprogramma en een voorbeeld oefenschema voor het programma, staat in bijlage B binnenkant uitvouwkaart. Het oefenprogramma bestaat uit 6 algemene proprioceptieve oefeningen. De (intermediaire) doelgroep wordt voorzien van een oefenschema van 8 weken, bestaande uit 3 sets van 6 voorgeschreven oefeningen per week. Het oefenschema bestaat uit een geleidelijke opbouw in moeilijkheidsgraad en intensiteit van de oefeningen gedurende de 8 weken. Het oefenprogramma kan overal worden uitgevoerd, tijdens de training, als onderdeel van de warming-up of bijvoorbeeld thuis. Sporters met een enkelblessure in het verleden moeten de oefeningen acht weken lang 3x per week doen, hetzij tijdens de trainingen, hetzij thuis. Sporters die bijvoorbeeld 1x per week trainen moeten gemotiveerd/geadviseerd worden om 2x per week de 6 proprioceptieve oefeningen thuis uit te voeren. Het oefenprogramma in de uitvouwkaart bestaat uit geschreven tekst en tekeningen. Het oefenprogramma in de app bestaat uit tekst en instructievideo s met gesproken instructies. Kennis verbeteren door voorlichting over preventieve oefeningen, brace- en tapegebruik De interventie bevat informatie gericht op het vergroten van kennis van sporters en intermediairs over de preventieve effecten van de 6 proprioceptieve oefeningen, over (het gebruik van) enkelbrace en tape, koopen gebruik tips voor enkelbraces en een verwijzing naar brace-keuzewijzer. Binnen de themabijeenkomsten (zie voorlichting doelgroepen) wordt er over deze onderwerpen veel informatie gegeven aan de trainers. Voorlichting doelgroepen en werving Themabijeenkomsten voor trainers door sportbonden Voor trainers van specifieke sportbonden (volleybal, korfbal, basketball) worden themabijeenkomsten over enkelblessures en enkelblessurepreventie georganiseerd. Dit wordt gedaan door de betreffende sportbond. Trainers worden tijdens de bijeenkomst geïnformeerd over hoe zij sporters kunnen helpen om enkelblessures te voorkomen (zie bijlage C voor de PowerPoint presentatie van de themabijeenkomst). Tijdens de bijeenkomst krijgen de trainers onder andere informatie over app en uitvouwkaart met informatie over nut, voor- en nadelen van tapen en gebruik brace (bijlage G), samen met een instructie van de 6 proprioceptieve oefeningen. De uitvouwkaarten kunnen trainers geven aan sporters met een enkelblessure of aan sporters die na een eerder letsel hun enkel willen versterken. De themabijeenkomst wordt gegeven door docenten die door VeiligheidNL en de samenwerkende sportbond zijn opgeleid. Er worden themabijeenkomsten gegeven voor volleybaltrainers (vanaf seizoen 2011/2012), korfbaltrainers (vanaf 2013/2014) en basketbaltrainers (vanaf 2014/2015). Gemiddeld gaat dit om 10 bijeenkomsten van 20 trainers per sport per sportseizoen. Trainers volgen eenmalig een themabijeenkomst. Trainers ontvangen een handleiding Enkelblessures, Wat te doen?. Tot slot is er een handleiding voor de trainers beschikbaar met informatie over tape en brace gebruik. Trainersopleidingen De Versterk je enkel -interventie is een integraal onderdeel van de trainersopleiding (kaderopleiding) van de KNVB Academie voor voetbaltrainers niveau 2 t/m 4, en van de opleiding voor trainers bij basketball, korfbal en volleybal. Handleiding voor (para)medische behandelaar Er is een handleiding beschikbaar voor (para)medische behandelaars van enkelblessures met informatie over de app en uitvouwkaart, het oefenprogramma, de oefeningen, over tape- en bracegebruik en de bracekeuze wijzer (zie bijlage D). Deze is beschikbaar via de website en in de Versterk je enkel app. Titel interventie * 10

11 Campagnewebsite Via de campagnewebsites en zijn alle middelen en informatie beschikbaar voor sporters en de intermediaire doelgroepen. De website heeft (excl. bounce rate) in de periode november april bezoekers gehad, waarvan unieke paginaweergaven. In de uitvouwkaart wordt verwezen naar de website voor de filmpjes van de oefeningen die de kans op herhaling van een enkelblessure verkleinen. Ook staat op de website informatie over en de link naar de bracekeuzewijzer. Titel interventie * 11

12 2. Uitvoering Materialen max 200 woorden Welke materialen zijn beschikbaar voor de uitvoering, werving en evaluatie van de interventie? Campagnewebsite De oefeningen (zie bijlage E), het oefenschema en de bracekeuzewijzer zijn te bekijken op: Uitvouwkaart en App VeiligheidNL heeft de oefeningen, het trainingsschema, informatie over tape en brace (inclusief bracekeuzewijzer) beschikbaar gesteld in een uitvouwkaart (bijlagen B, F) en een ios of Android App. Sporters, trainers, (sport)fysiotherapeuten, huisartsen en anderen kunnen de uitvouwkaart bestellen bij VeiligheidNL. Ook wordt deze verspreid via gerichte mailings door VeiligheidNL en samenwerkende organisaties, binnen kaderopleidingen en themabijeenkomsten voor trainers en coaches van sportverenigingen. De "Versterk je Enkel"- App biedt diverse additionele functionaliteiten ten opzichte van de uitvouwkaart, waaronder instructievideo's (in beeld en geluid) van de oefeningen, een brace-keuzewijzer en een kalender met herinneringen. In een kaartoverzicht zijn de dichtstbijzijnde sportartsen en fysiotherapeuten te vinden. De App is gratis te downloaden in de App Store via: en via Google Play: Handleiding voor (para)medische behandelaar Voor (para)medische behandelaars is een gratis handleiding beschikbaar via internet en app met informatie over de app en uitvouwkaart, het oefenprogramma, de oefeningen, tape- en bracegebruik en bracekeuzewijzer (bijlage D). Materialen en instructie voor trainers Er zijn materialen beschikbaar voor trainers, met instructie over de inzet van de interventie, en informatie over het tape- en bracegebruik (bijlage G). Locatie en type organisatie max 200 woorden Waar kan de interventie uitgevoerd worden en welk(e) soort(en) organisatie(s) kan/kunnen de interventie uitvoeren? Oefenprogramma Het oefenprogramma kan door sporters zelfstandig en individueel worden uitgevoerd in elke setting, ook thuis. De oefeningen worden (binnen het oefenschema) aangeboden in diverse variaties. Bij de moeilijkste variant is het gebruik van een oefentol of foampad vereist. De oefeningen kunnen ook worden ingezet als onderdeel van de sporttraining of warming-up onder begeleiding van een trainer of coach, en als onderdeel van het advies van een (para)medisch behandelaar. Om de optimale werkzaamheid van preventief enkeltape te garanderen is het aanleggen hiervan door iemand met ervaring een vereiste. Dit kan door een paramedisch behandelaar of bijvoorbeeld een ervaren sportmasseur, trainer of coach. Titel interventie * 12

13 Opleiding en competenties van de uitvoerders max 200 woorden Wie zijn de uitvoerders en welke opleiding en competenties hebben zij nodig? De intermediaire doelgroep trainers bestaat uit trainers die een trainersopleiding hebben gevolgd (of volgen) en niet-opgeleide trainers. Beide groepen kunnen deelnemen aan de themabijeenkomsten over de interventie. De themabijeenkomst voor trainers wordt verzorgd door een (para)medicus met affiniteit voor de desbetreffende sport en is geschoold door VeiligheidNL en de sportbond. Na de scholing hebben de docenten kennis over hoe zij informatie over enkelblessures en enkelblessure preventie kunnen overbrengen op de trainers. Vakinhoudelijk hebben de (para)medici al voldoende kennis over enkelblessures en enkelblessurepreventie. De intermediaire doelgroep (para)medische behandelaars zijn geregistreerde (para)medische behandelaars. Door het volgen van de themabijeenkomst hebben trainers meer kennis over enkelblessures en enkelblessurepreventie en weten zij hoe zij sporters met een enkelblessure kunnen adviseren over secundaire enkelblessurepreventie. Kwaliteitsbewaking max 200 woorden Hoe wordt de kwaliteit van de interventie bewaakt? Het oefenprogramma is bewezen (kosten)effectief o.b.v. gerandomiseerde trials, en kan zelfstandig en individueel worden uitgevoerd in elke setting. De oefeningen worden aangeboden in diverse variaties met duidelijke instructies. Recent onderzoek laat zien dat de therapietrouw van het oefenprogramma hoog is, bij gebruik van app (73,3%) en uitvouwkaart (76,7%) (Reijen et al., 2016). Het correcte gebruik van het oefenprogramma is geëvalueerd onder gebruikers van App en uitvouwkaart. Verbeterpunten zijn verwerkt in updates van App, uitvouwkaart, en website. Door een kalenderfunctie in de App (met reminders) en pushberichten worden gebruikers aangezet om oefeningen volgens schema te doen. De interventie-inhoud komt overeen met multidisciplinaire richtlijnen (Kerkhoffs, 2012), en wordt bij wijzigingen afgestemd met samenwerkende organisaties. Onderhoud van de materialen doet VeiligheidNL. De App en uitvouwkaart worden regelmatig aangevuld met actuele informatie over enkelblessurepreventie en resultaten van wetenschappelijk onderzoek. Er zijn materialen beschikbaar voor trainers (bijlage G) en een handleiding voor (para)medici (bijlage D) t.b.v. het eenduidig en correct gebruik van de interventie. Borging gebeurt door opname van de interventie in kaderopleidingen van sportbonden (volleybal, korfbal, basketball en voetbal) en themabijeenkomsten voor trainers door sportbonden (volleybal, korfbal, basketball), met sportmedisch onderlegde docenten (sportarts of (sport)fysiotherapeut). Deze docenten worden opgeleid door sportbond en VeiligheidNL. Randvoorwaarden max 200 woorden Wat zijn de organisatorische en contextuele randvoorwaarden voor een goede uitvoering van de interventie? De sporter gebruikt het oefenprogramma zonder begeleiding ná usual care. De oefeningen worden aangeboden in diverse variaties met duidelijke instructies. Bij de moeilijkste variant is een oefentol/foampad vereist. De interventiemiddelen (app en uitvouwkaart) zijn belangrijk voor de goede uitvoering van de interventie. Deze materialen zijn up-to-date, werkzaam en beschikbaar. Oefeningen worden toegelicht om therapietrouw en correcte uitvoering te bevorderen. De app is gratis voor ios en Android (smartphone en tablet). De uitvouwkaart is te bestellen via de website van VeiligheidNL, en beschikbaar via trainer of (para)medische behandelaar. Sporters zijn bekend met de interventie(materialen) via internet, trainer, en (para)medici. De interventie en beschikbare materialen worden gepromoot via een hiertoe ontwikkelde poster, en communicatiekanalen van de samenwerkende organisaties (zie implementatie ). Titel interventie * 13

14 Trainers ontvangen via kaderopleiding en themabijeenkomsten van betrokken bond gratis informatie over enkelblessurepreventie, inclusief uitvouwkaart en instructie over de interventie-inzet. (Para)medici zijn bekend met de interventie(materialen) via de website van VeiligheidNL, uitingen en regiobijeenkomsten van de samenwerkende organisaties (partners), vaktijdschriften en -congressen. Ook de handleiding voor (para)medici wordt via deze kanalen gecommuniceerd en is gratis beschikbaar via de website van VeiligheidNL. Met sportbonden overlegt VeiligheidNL over de invulling en uitvoering van de themabijeenkomsten en kaderopleidingen. Implementatie max 200 woorden Is er een systeem voor implementatie? Geef een samenvatting. De interventie (de inzet van het effectieve oefenprogramma, gebruik van enkelbrace en tape) wordt geïmplementeerd via: themabijeenkomsten voor trainers door sportbonden (volleybal, korfbal, basketball) opname in richtlijnen voor para(medici) via hun koepelorganisaties koepelorganisaties van (para)medische behandelaars van sporters sportbonden en NOC*NSF (aan sportverenigingen, trainers, en sporters) de Versterk je enkel App, blijvend gratis te downloaden voor ios en Android (via App Store en Google Play) De uitvouwkaart wordt vooral geïmplementeerd via trainers (volleybal, korfbal, basketball), (sport)fysiotherapeuten en huisartsen. Implementatie door kennisverspreiding aan de intermediaire doelgroepen en aan sporters, via: websites van intermediaire organisaties (waaronder de campagne-website en gerelateerde websites zoals voorkomblessures.nl minimaal 5 keer per jaar via gerichte uitingen op relevante online en offline media (banners, publicaties in vaktijdschriften en nieuwsbrieven); ook worden hiertoe gerichte mailings ingezet Google Adwords Social media van de betrokken organisaties congressen en symposia van (para)medici wordt de interventie onder de aandacht gebracht. Dit gebeurt door VeiligheidNL en samenwerkende organisaties (partners). Dit zijn NOC*NSF, sportbonden, NVFS, KNGF, NHG, VSG, Zilveren Kruis Achmea, Disporta, EMGO+/VUmc. Hiermee is het bereik van de interventie onder de achterban en leden van deze organisaties groot. Kosten max 200 woorden Wat zijn de kosten van de interventie? Benoem daarbij de personele (in aantallen uren) en de materiële kosten. Personele kosten: Er zijn geen personele kosten. Voor de intermediaire doelgroep trainers bij korfbal, volleybal, basketball en voetbal geldt dat de interventie een integraal onderdeel van de kaderopleiding is. Trainers betalen hiervoor hun opleidingsgeld. Er zijn geen extra kosten verbonden aan de opleiding voor het onderdeel dat bestaat uit de interventie. De docent van de themabijeenkomsten voor trainers wordt betaald door de betreffende sportbond. Materiele kosten: De Versterk je enkel App is gratis te downloaden via de App Store of Google Play store. Titel interventie * 14

15 Uitvouwkaarten Versterk je enkel kunnen besteld worden bij VeiligheidNL via (Prijzen d.d. februari 2016): Set van 10 kaarten 5,50 2 sets van 10 kaarten 8,50 3 sets van 10 kaarten 11,00 Vanaf zomer 2016 wordt de individuele verkoop van de uitvouwkaarten mogelijk gemaakt en gefaciliteerd via Titel interventie * 15

16 3. Onderbouwing Probleem maximaal 400 woorden Voor welk probleem of (mogelijk) risico is de interventie ontwikkeld? Omschrijf aard, ernst, spreiding en gevolgen. Lateraal enkelbandletsel is de meest frequent voorkomende sportblessure (ongeveer 25% van alle sportblessures); 80-85% van alle enkelbandletsels betreffen de laterale enkelbanden (O'Loughlin et al.,2009; Ferran & Maffulli, 2006; Wexler, 1998). Recente Nederlands cijfers bevestigen dit beeld: na knieblessures komen enkelblessures het meest frequent voor. In 2013 liepen Nederlandse sporters enkelblessures op (15% van alle sportblessures), waarbij bijna driekwart van de gevallen (71%) een verstuiking, verdraaiing of enkelbandletsel betrof (VeiligheidNL, 2015). Jaarlijks lopen Nederlandse sporters een enkelbandletsel op, waarvan 43% medisch wordt behandeld (OBiN , VeiligheidNL). Enkelbandletsel is de meest frequent voorkomende blessure in een variëteit aan sporten; zowel in georganiseerd als ongeorganiseerd verband (Bahr & Bahr, 1997; Hootman et al., 2007; Fernandez et al., 2007; Le Gall, 2008; Nelson et al., 2007; Verhagen et al., 2004). Recente Nederlandse cijfers geven aan dat de meeste enkelblessures voorkomen bij veldvoetbal ( /jaar), hardlopen (95.000/jaar), bewegingsonderwijs (58.000/jaar) en fitness (aerobics/ conditietraining; /jaar), maar ook frequent bij teamsporten als zaalvoetbal, volleybal, korfbal en hockey ( blessures/jaar) (OBiN ; VeiligheidNL). Sporters met een enkelverstuiking hebben een verhoogd risico op recidief letsel. In het eerste jaar na de blessure is dit risico twee keer zo hoog (Bahr & Bahr, 1997; Verhagen et al., 2004). Dit recidieve letsel kan in 20-50% van de gevallen zelfs leiden tot chronische pijn of enkelinstabiliteit (Bahr & Bahr, 1997; Ferran & Maffulli, 2006; Freeman, 1965; Saunders, 1980). Een derde van alle enkelblessures door sport in Nederland is een recidief (VeiligheidNL, 2015). Ongeveer de helft van alle enkelblessures wordt medisch behandeld ( enkelblessures/jaar), waarvan op een Spoedeisende Hulp (SEH)-afdeling van een ziekenhuis. Voor drie procent van de enkelblessures is na SEH-behandeling een ziekenhuisopname noodzakelijk (VeiligheidNL, 2015). De totale kosten die gepaard gaan met enkelblessures door sport in Nederland worden geschat op 187 miljoen euro ( 47 miljoen medische kosten, 140 miljoen verzuimkosten; VeiligheidNL, 2015). Eerder onderzoek berekende de totale (directe en indirecte) kosten per enkelbandletsel op gemiddeld 360 (Verhagen et al., 2005). Het aantal enkelbandletsels in Nederland is de laatste jaren in eerste instantie toegenomen (12% in ) met een afname sinds 2011 (14% in ) (VeiligheidNL, 2015). Of dit een structurele daling inluidt moet de toekomst uitwijzen. Een vergelijkbaar beeld is te zien voor enkelblessures in het algemeen (VeiligheidNL, 2015). Het aantal relatief ernstige enkelblessures, waarvoor medische behandeling noodzakelijk bleek, is de laatste jaren echter ruwweg gelijk gebleven (Kemler, 2015; VeiligheidNL, 2015). Oorzaken max 400 woorden Welke factoren veroorzaken het probleem of (mogelijk) risico? Diverse termen worden gebruikt voor acuut lateraal enkelletsel (enkelverstuiking, enkelverzwikking, inversietrauma, lateraal bandletsel); dit verraadt iets over het ontstaan van deze blessure. In neutrale enkelstand zorgen de botten in het enkelgewricht voor stabiliteit. Wanneer de enkel zich in een plantairflexie en inversiestand bevindt, zijn de laterale ligamenten de enige structuren die de enkel noemenswaardig ondersteunen. Bij te grote krachten op de enkel, zullen de ligamenten bezwijken en klapt de enkel naar binnen. Vanuit dit onderliggende mechanisme zijn in het verleden verschillende preventieve maatregelen ontwikkeld (Verhagen&Bay,2010). Hiervan zijn enkeltape en -brace de meest bekende en meest gebruikte, beiden erop gericht om de inversiebeweging van de enkel tegen te gaan door aan de laterale enkelzijde de maximale rek te beperken (Kerkhoffs et al., 2012). Het is bekend dat sporters na een enkelverstuiking een Titel interventie * 16

17 verminderde enkelpropriocepsis hebben en daardoor een verhoogd risico op een recidief letsel (Bahr&Bahr, 1997; Verhagen et al., 2004). Algemeen wordt verondersteld dat deze verminderde propriocepsis het gevolg is van een beschadiging van de mechanoreceptoren van de ligamenten en spieren na een enkelverstuiking (Verhagen & Bay, 2010). Een wetenschappelijk bewezen effectieve blessurepreventieve maatregel wordt niet automatisch toegepast door een sporter. Dit vraagt om een specifieke gedragsverandering. Blessurepreventieve maatregelen ter voorkoming van enkelblessures zijn vooral relevant voor sporters met een eerdere enkeldistorsie en/of een verminderde stabiliteit (secundaire preventie). Het ligt daarom niet voor de hand om deze maatregelen verplicht te stellen voor alle sporters. Het gebruik van preventieve maatregelen moet daarom worden gestimuleerd bij de relevante doelgroep. Veel sporters zijn niet bekend met de maatregelen (gebrek aan kennis) of zijn wel bekend, maar voeren de maatregelen alsnog niet uit omdat ze negatieve overtuigingen over het gebruik hebben (negatieve attitude en/of eigen effectiviteit). Door in te spelen op relevante gedragsdeterminanten (Kennis, Attitude en Eigen effectiviteit) kan het gebruik van de preventieve maatregelen gestimuleerd en recidieve enkelblessures voorkomen worden. Aan te pakken factoren max 200 woorden Welke factoren pakt de interventie aan en welke onder 1.2 benoemde (sub)doelen horen daarbij? Ondanks de eenvoudige en effectieve preventieve maatregelen, is het aantal enkelblessures over de jaren nog steeds erg hoog. Meer enkelblessures kunnen voorkomen worden door het (correcte) gebruik van de effectieve preventieve maatregelen (enkelbrace, enkeltape en een neuromusculair oefenprogramma) te vergroten. Uit onderzoek blijkt dat de compliantie van het effectieve neuromusculaire oefenprogramma laag was (23%) en is bereikt in een subgroep van de onderzoekspopulatie die het oefenprogramma trouw volgde (Verhagen et al., 2011). Lopend onderzoek door het EMGO+/VUmc (gefinancierd door ZonMw) evalueert via een RCT of de inzet van de App vergeleken met de uitvouwkaart verschillen geeft in de compliantie en incidentie van herhaald enkelletsel. De onderzoeksresultaten laten zien dat de methode om het oefenprogramma te implementeren niet leidt tot verschillen in compliantie en herletsel op de korte termijn (Reijen et al., 2016). De resultaten van de effecten op de langere termijn (tot een jaar na start van het oefenprogramma) volgen nog. De interventie richt zich op het (1) vergroten van de kennis van het bestaan van deze preventieve maatregelen onder de doelgroep sporters en intermediaire doelgroepen (bereik); (2) het gebruik van deze preventieve maatregelen door sporters door het stimuleren van een positieve attitude ten aanzien van deze effectieve maatregelen en/of het vergroten van de Eigen effectiviteit; (3) het vergroten van de compliantie, dat wil zeggen het volgen van het volledige effectieve oefenprogramma (8 weken) en het consequent gebruik van een enkelbrace (gedurende een jaar) of tape door stimuleren van een positieve attitude ten aanzien van deze effectieve maatregelen en/of het vergroten van de Eigen effectiviteit. Om dit te bereiken is deze interventie ontwikkeld. Verantwoording max 1000 woorden Maak aannemelijk dat met deze aanpak ook daadwerkelijk de doelen bij deze doelgroep bereikt kunnen worden. Voor de ontwikkeling en implementatie van de interventie is gebruik gemaakt van Intervention Mapping (IM), een protocol voor het gebruik van empirische gegevens en theoretische inzichten bij de ontwikkeling van programma s en interventies om gezond gedrag te bevorderen via 6 stappen (Bartolomew et al., 2006): - bij de (intermediaire) doelgroep nagaan op welke veranderbare gedragsdeterminanten de interventie gericht moet worden (stap 1 en 2). - aansluiting van de gebruikte interventiemethoden en -technieken bij de wensen/eisen en gebruiken van de (intermediaire) doelgroep (stap 3). - betrokkenheid van de (intermediaire) doelgroep bij het implementatieproces (stap 4, 5 en 6). Titel interventie * 17

18 Omdat (wensen en behoeften van) sporters en sportbonden verschillen, is per sportbond (basketbal, volleybal, korfbal) het protocol van IM doorlopen. Op deze manier is een zo groot mogelijk draagvlak voor de interventie en implementatie gecreëerd. Uit wetenschappelijk onderzoek is bekend dat zowel enkelbraces, enkeltape en neuromusculaire oefenprogramma s succesvol zijn om recidieven te voorkomen (Verhagen&Bay, 2010, Hupperets et al. 2009/2010; Schiftan et al.,2015; Janssen et al., submitted; Kerkhoffs et al., 2012). Vandaar dat al deze maatregelen zijn opgenomen in de interventie. Recent onderzoek heeft de (kosten)effectiviteit vergeleken van de enkelbrace, een neuromusculair trainingsprogramma (NMT), en combinatie van beiden op recidief enkelbandletsel na usual care. Brace bleek superieur vergeleken met NMT wat betreft de incidentie, maar niet wat betreft de ernst van recidief enkelletsel (Janssen et al., 2014a/b). Aangezien braces en tape geen bewezen effect hebben bij gezonde sporters, maar alleen bij sporters met een eerdere enkelverstuiking, wordt in de literatuur aangenomen dat deze maatregelen niet werken door een bewegingsrestrictie, maar door beïnvloeding van de propriocepsis rond de enkel. Het oefenprogramma binnen de aangeboden interventie, komt voort uit dit idee. De oefeningen trachten de proprioceptie te verbeteren door de ligamenten, spieren en beschermende reflexen van de enkel te herstellen en versterken, terwijl tape en braces deze ondersteunen (Verhagen & Bay, 2010; Verhagen, 2013). Het oefenprogramma komt voort uit een studie, waarin een minimaal preventief programma is ontwikkeld dat kan worden gebruikt tijdens de warming-up (Verhagen et al., 2004). Hierop voortbouwend is een oefenprogramma ontwikkeld voor elke sporter herstellende van een eerdere enkelblessure, dat op elk gewenst moment van de dag zelfstandig (zonder begeleiding) uitgevoerd kan worden. Met dit oefenprogramma, dat is gebaseerd op een serie balansoefeningen, kan het risico op een herhaling van een enkelverstuiking met ruim een derde worden teruggebracht (Hupperets et al., 2009). Om na te gaan op welke gedragsdeterminanten ingespeeld moest worden is een gebruikersonderzoek gehouden met sporters (TNO, 2007), zijn er focusgroep-gesprekken geweest met sporters (VeiligheidNL, 2008) en heeft er een doelgroeponderzoek plaatsgevonden onder intermediairs (Hendriks & Hitters, 2010). Op basis van het ASE-model (de Vries, 1998) is de keuze gemaakt voor de gedragsdeterminanten Kennis, Attitude en Eigen effectiviteit. Voor het realiseren van de subdoelen geformuleerd op het niveau van de te beïnvloeden gedragsdeterminanten zijn doelen gesteld, waarbij methodieken en strategieën zijn gebuikt die aansluiten bij kennis, attitude en eigen effectiviteit van de doelgroep (Brug, 2007). De gehanteerde aanpak is gebaseerd op diverse methodieken (zie de tabel in bijlage H). Bij Chunking wordt gebruik wordt gemaakt van een label of een acronym om informatie makkelijker te onthouden. Bij onze interventie is de boodschap kort en bondig samengevat in de slogan Versterk je Enkel, voorkom blessures. In de app, uitvouwkaart en de campagnewebsite is gebruik gemaakt van diverse methodieken. Zo speelde informatieoverdracht een grote rol in deze interventie, het aandragen van argumenten over de preventieve werking van enkelbrace, tape en het oefenprogramma. De methoden advanced organizers en facilitating zijn ingezet om de eigen effectiviteit van sporters en intermediairs te vergroten door het aanbieden van een ready to use, eenvoudig instrument om direct mee aan de slag te gaan. Titel interventie * 18

19 4. Onderzoek 4.1 Onderzoek naar de uitvoering max 600 woorden per onderzoek Wat is op basis van het beschikbare onderzoek bekend over de uitvoering van de interventie? Beschrijf kort welke onderzoeken zijn gedaan en wat daarvan de uitkomsten waren. Stuur bij het indienen van het werkblad de volledige publicatie van ieder genoemd onderzoek mee. Beschrijf per onderzoek: a) De titel, auteurs, organisatie en jaar van uitgave (indien gepubliceerd) b) Het type onderzoek, de onderzoeksmethode en de omvang van het onderzoek c) Een samenvatting van de meest relevante uitkomsten met betrekking tot inzicht in de mate waarin activiteiten zijn uitgevoerd volgens plan, het bereik van de interventie, de waardering en ervaring van de uitvoerders en doelgroep, succes- en faalfactoren, en -indien beschikbaar- de uitvoerbaarheid, de randvoorwaarden en de omgevingsvariabelen. Procesevaluaties Versterk je enkel pilot-interventies onder de einddoelgroep sporters en (potentiële) intermediaire doelgroepen trainers, coaches en fysiotherapeuten. De nummers corresponderen met de nummering van de bijlagen. 1. Titel: Evaluatie campagne preventie enkelblessures Auteurs: Stubbe J.K.H., Stege J.P., Van Hespen A.T.H., Jongert M.W.A. Organisatie: TNO Kwaliteit van Leven, Leiden Jaar van uitgave: 2010 Doel: Procesevaluatie pilot-interventie om inzicht te krijgen in de bruikbaarheid, waardering en ervaring van een nieuw voorlichtingsprotocol onder volleyballers, voetballers en hun begeleiders (afkomstig van 9 volleybalverenigingen en 13 veldvoetbalverenigingen) in de pilot-interventie Versterk je enkel in Design & onderzoeksgroep: De procesevaluatie is uitgevoerd door middel van een online voor- (n=627) en nameting (n=253) onder volleyballers, voetballers, volleybalbegeleiders/trainers en voetbalbegeleiders/trainers. Bij de deelnemende verenigingen was er een centrale rol weggelegd voor de contactpersonen. Zij waren verantwoordelijk voor het uitzetten van de pilot-interventie binnen de vereniging. Voor verenigingen waar geen fysiotherapeut aan verbonden was, werden fysiotherapeuten uit de regio benaderd om zich, gedurende de duur van de pilot, te verbinden aan de vereniging als aanspreekpunt voor medische vragen. Een 2e rol voor de fysiotherapeuten was het geven van een kick-off bijeenkomst binnen de verenging waarmee de pilot echt van start ging. Resultaten: De resultaten van deze studie gaven aanleiding tot een herziening van het voorlichtingsprotocol en de implementatie aanpak. Zo bleek een implementatie via clubcontacten en fysiotherapeuten geen geschikte methode te zijn; slechts de helft van de sporters en begeleiders uit de interventiegroep was in aanraking gekomen met de interventie. Nav deze evaluatie is gekozen voor een implementatie door sportbonden via themabijeenkomsten. En hoewel de materialen, in de vorm van een poster en uitvouwkaart, positief beoordeeld werden, was de boodschap niet duidelijk genoeg uitgedragen. 2a en b. Titel: Preventie enkelblessures: kwalitatief en kwantitatief onderzoek Auteurs: Hendriks H., Hitters K. Organisatie: Synovate, Amsterdam Jaar van uitgave: 2010 Doel: Doel van dit kwalitatieve en kwantitatieve onderzoek was inzicht krijgen in de gewenste implementatieaanpak van de Versterk je enkel -interventie: (1) welke mate intermediairs houden zich bezig met preventieve maatregelen om enkelletsel te voorkomen, (2) in welke mate zijn intermediairs -indien dat nog Titel interventie * 19

20 niet het geval is- bereid en toegerust zijn (met kennis en materiaal) om deze preventieve maatregelen uit te dragen, en (3) ' welke ondersteuning van derden kunnen intermediairs daarbij gebruiken'. Design & onderzoeksgroep: Vervolgonderzoek in 2010 onder trainers/coaches en (sport)fysiotherapeuten als intermediaire doelgroepen. Resultaten: Om uiteindelijk de sporter met de interventie te bereiken, lijken trainers/coaches de beste intermediair. Zij moeten zich wel direct aangesproken voelen door en nieuwsgierig gemaakt worden voor de kennis (denken al veel te weten en te doen). Een belangrijk informatiebron voor de trainers is de trainerscursus. Implementeren via deze bron is erg belangrijk. De kennis/informatie moet eenduidig zijn, makkelijk toepasbaar zijn, aanspreken en relevant zijn, afkomstig zijn van een aansprekende en ter zake deskundige, en het liefst aangeboden worden door de sportbonden en de verenigingen. Een laatste aanbeveling richtte zich op de Uitvouwkaart. Deze uitvouwkaart kan bij een nieuwe pilot-interventie gebruikt worden om recidieven te voorkomen. 3. Titel: Pilot themabijeenkomst enkelblessurepreventie. Procesevaluatie van de themabijeenkomsten. Auteurs: Klein Wolt K., Kemler E. Organisatie: Stichting Consument en Veiligheid, Amsterdam. Jaar van uitgave: Doel: Procesevaluatie onder 78 trainers van volleybalvereniging als intermediaire doelgroep van de Versterk je enkel pilot-interventie (2010). De pilot-interventie is uitgevoerd met de nieuwe implementatieaanpak via trainers van volleybalvereniging als intermediaire doelgroep. Doel van de evaluatie was inzicht krijgen in de waardering van trainers voor de themabijeenkomst en trainersset en in de mate waarin de oefeningen na de themabijeenkomst worden toegepast. Daarnaast is ook gekeken naar effecten op het gebied van kennis, attitude en gedrag van trainers.. Design & onderzoeksgroep: Vragenlijstonderzoek met voor- en nameting. De eerste vragenlijst is tijdens de themabijeenkomst afgenomen, voordat gestart werd met het inhoudelijke deel (allen najaar 2010). Alle 78 trainers vulden deze vragenlijst in. De tweede vragenlijst is aan het eind van het volleybalseizoen (april 2011) per mail gestuurd naar de trainers; deze vragenlijst is ingevuld door 22 trainers (respons 28%). Een trainersset, bestaande uit kaarten met daarop de 14 oefeningen uit het oefenprogramma aangevuld met de 6 algemene proprioceptieve oefeningen om de enkel te versterken, werd hiervoor speciaal ontwikkeld. De pilot bestond uit in totaal 4 themabijeenkomsten die in de volleybalregio Noord zijn georganiseerd, gegeven door een fysiotherapeut van de NeVoBo. In totaal hebben 78 trainers een bijeenkomst bezocht. Resultaten: De trainers beoordeelden de themabijeenkomst als informatief, professioneel, nuttig en leuk. De meerderheid (twee derde) van de trainers geeft aan door de bijeenkomst meer kennis te hebben gekregen over preventie van enkelblessures. Op twee na geven alle trainers aan de bijeenkomst aan te raden aan anderen. Of de trainers bereid zijn te betalen voor de interventie is niet eenduidig; 32% wil niet betalen, 27% weet het nog niet. Wel is duidelijk geworden dat als ze willen betalen het om een klein bedrag moet gaan. De materialen worden positief gewaardeerd, al staan er nog wel wat foutjes in de trainersset, is het etui te klein en worden er enkele opmerkingen gemaakt over de lettergrootte. De helft van de trainers heeft zijn trainingsprogramma aangepast naar aanleiding van de bijeenkomst, ze zijn vooral meer oefeningen gaan doen in de training. De trainersset wordt door het grootste deel van de trainers gebruikt, zowel tijdens de training als tijdens de voorbereiding ervan. Het tipboekje wordt ook gebruikt, de oefentol in iets mindere mate. Trainers delen de uitvouwkaart uit aan zowel geblesseerden als niet-geblesseerden. Procesevaluaties: bereik, gebruik en waardering van de Versterk je enkel App en uitvouwkaart onder sporters en intermediaire doelgroepen 4. Titel: Implementation of an App-based neuromuscular training programme to prevent ankle sprains: a process evaluation using the RE-AIM Framework. Auteurs: Vriend I., Coehoorn I., Verhagen E. Organisatie: VeiligheidNL, Amsterdam; EMGO+ Instituut, VU medisch centrum, Amsterdam Jaar van uitgave: 2014 Doel: De Versterk je enkel App is gereleased in september 2011 (ios) en in november 2011 (Android). Na maanden is het bereik, gebruik en waardering van de App door VeiligheidNL geëvalueerd. De App bevat een effectief neuromusculair trainingsprogramma om herhaalde enkeldistorsies te voorkomen. Met de Titel interventie * 20