havana #32 Haantje komt bij de bus. Goedemorgen Haantje, zegt de busmevrouw. Mag ik je kaartje? Bek houe, bitch! zegt Haantje.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "havana #32 Haantje komt bij de bus. Goedemorgen Haantje, zegt de busmevrouw. Mag ik je kaartje? Bek houe, bitch! zegt Haantje."

Transcriptie

1 havana Weekblad #32 voor de Hogeschool van Amsterdam 27 mei 2009 Aorta 20 jaar Zet drie ALO ers bij elkaar en je hebt een feest CMR-ramp Medezeggenschapsverkiezingen klucht zonder schuldige Bokskampioen Romano Audhoe over bloedneuzen en blauwe ogen Haantje komt bij de bus. Goedemorgen Haantje, zegt de busmevrouw. Mag ik je kaartje? Bek houe, bitch! zegt Haantje. (lees verder op pagina 12 en 13)

2 -advertenties- STUDIJOB BESTAAT 10 JAAR! In 2009 viert StudiJob Uitzendbureau haar 10-jarig Jubileum. Dit zal menigeen niet zijn ontgaan: een grote banner in het raam, een aangepast vrolijk feestlogo dat overal in terugkomt en ga zo maar door. Al 10 jaar staat het StudiJob team paraat om een kwalitatief goede match te maken tussen uitzendkracht en opdrachtgever. We hebben ons inmiddels gespecialiseerd in uitzending, payrolling, werving & selectie en loopbaanbegeleiding & coaching. We willen onze diensten nog lange tijd aan blijven bieden aan onze opdrachtgevers en uitzendkrachten. Kortom: Ben je op zoek naar flexibel en kwalitatief goed personeel? Of ben je juist op zoek naar een passende bijbaan? Neem dan snel contact op met een van de consulenten! Een feestelijke groet van het StudiJob team 2 havana

3 Mea maxima culpa In deze Havana kunt u onder andere een interview lezen met Louis Tavecchio. Een interessante en bevlogen man met een duidelijke mening die hij niet achter een rookgordijn verbergt. Over agressie heeft Tavecchio veel te melden. Hij ziet het als een wezenlijk aspect van de mannelijke identiteit. Ik ben man en heb dan ook regelmatig last van agressieve neigingen. Door mijn opvoeding en opleidingen heb ik geleerd creatief en constructief met mijn agressiegevoelens om te gaan. Hoewel ik het soms wel zou willen, deel ik nooit een tik uit, laat staan dat ik iemand in elkaar sla. Natuurlijk, ik dagdroom er wel eens over, maar tussen dagdroom en daad staat het vermogen om mijzelf te beheersen. Mijn ratio doet mij geloven in de kracht van het woord. Wat riep de afgelopen weken agressie bij mij op? De Sorbon? Nee, de voedselschuivers van de HvA roepen helemaal niets meer bij me op. Ik heb de culinaire terreur achter mij gelaten. Ik put hoop uit de gedachte dat we Sorbon binnenkort in het grote vergeetboek kunnen bijschrijven. Riep de klantenservice van de HvA dan mijn agressie op? Integendeel, die afdeling wordt steeds beter. Nee, van de week is er op de HvA iets gebeurd dat bij mij en bij vele anderen elk gevoel voor nuance met de snelheid van een rollercoaster deed verdwijnen. Waar heb ik het over? Juist, het mislukken van de CMR-verkiezingen. Wie er verantwoordelijk voor is, weet ik niet. Ik weet wel dat iedereen meent dat iemand anders verantwoordelijk is. Wat was er aan de hand? De afdeling M&C van de HvA bleek niet in staat een mail naar alle studenten te sturen. Een andere afdeling ook HvA kreeg het niet voor elkaar om uit een database de gewenste deelverzameling te halen. Nog een andere afdeling alweer HvA ontdekte of veroorzaakte allerlei technische problemen waardoor het stemmen werd bemoeilijkt. De CMR zelf? Verstijfd van verbijstering. Hoe is het in godsnaam mogelijk dat wij als HvA zo n relatief simpel klusje niet foutloos kunnen uitvoeren? Ik heb met vertegenwoordigers van alle betrokken afdelingen gesproken. Allemaal vriendelijke en bereidwillige mensen, maar niemand kon een welgemeend sorry over de lippen krijgen. Wat is er met ons aan de hand als we het mea (maxima?) culpa niet meer kunnen uitspreken? Niemand hoeft op traditioneel Japanse wijze seppuku te plegen, maar een diepgemeend sorry is toch wel het minste dat we mogen verwachten. Paul van de Water hoofdredacteur inhoud Redactieadres Weesperzijde 190 (kamer B.2.18), 1097 DZ Amsterdam, tel havana@hva.nl. Hoofdredactie/management Paul van de Water p.l.van.de.water@hva. nl Eindredactie Wim de Jong w.de.jong@hva.nl Redactie Jobien Groen j.groen@hva.nl, Jarinde de Klerk (stagiair), Selina van Loon (redactie-assistent) s.van.loon2@hva.nl, Thijs den Otter m.d.den.otter@hva.nl, Annemarie Vissers a.m.w.t.vissers@hva.nl, Medewerkers Kim Bos, Martien Bos (correctie), Anke Brouwer, René Glas, Anne Kleisen, Hans van Vinkeveen Redactieraad Maroesja Perizonius, Wijnand Scholtens, Evelien Spaan, Jerke van der Woerdt Fotografen Bram Belloni, Fred van Diem, Marc Deurloo, Jan-Maarten Hupkes, Henk Thomas, Christel Wolters Coverbeeld Pascal Tieman Illustratoren Pepijn Barnard, Martien Bos, Bas Kocken, Magda Rinkema, Pascal Tieman Vormgeving Pascal Tieman Ontwerp Lay-out Death Valley / Amsterdam Advertenties Bureau Van Vliet, Postbus 20, 2040AA, Zandvoort, telefoon fax of zandvoort@bureauvanvliet.com Abonnementen 18,15 per jaar, opgave via de redactie-assistent of per . Drukkerij Dijkman Offset Diemen. Havana Auteursrecht voorbehouden. Het is verboden zonder toestemming van de hoofdredacteur artikelen of illustraties geheel of gedeeltelijk over te nemen. ISSN Havana heeft een samenwerkingsverband met Folia. Redactie Nadine Böke, Mirna van Dijk, Jim Jansen, Anne Koeleman, Harmen van der Meulen, Dirk Wolthekker De volgende Havana verschijnt woensdag 3 juni Havana is het weekblad voor studenten en medewerkers van de Hogeschool van Amsterdam 27 mei 2009 jaargang 14 / #32 04 nieuws 09 knip en plak 09 vraag van de week 09 ondertussen in 19 passie 20 recensies 21 eten 21 zwartwit 22 dobbertjes 22 hva-agenda 23 weekgast 24 afstuderen 20 jaar togaparty s Bij Aorta, de studentenvereniging van de ALO, is het al twee decennia gezelligheid kent geen tijd. Herstelopvoeding Laat geweldsplegers zien welke schade ze aanrichten. Daarvoor pleit lector Louis Tavecchio. studenten. Wij sloten ons bij Erik en Jacob aan en haalden de verschillende commissies bij elkaar. Zo zat iedereen in de feest-, intro-, sport-, uit- of sooscommissie. Na een tijdje was ik meer op de ALO dan thuis. De eerste sociëteit van de ALO was een knap stukje doehetzelfwerk. Erik de doener van de twee, Jacob was de denker besloot dat we een eigen bar nodig hadden. Jacob regelde de diplomatieke zaken met het management en Erik koos een plek in de kelder, precies onder het zwembad. Hij verzamelde zelf houten planken en een tap, en timmerde daarvan de eerste soos in elkaar. Vanuit die soos werd in de verschillende commissies de basis gelegd voor veel tradities die nu nog gelden zoals beljatten, de introductieweek en themafeestjes. De togaparty is mijn hoogtepunt op de ALO. Daar worstelden de sterkste mannen uit de klassen tegen elkaar in lange gewaden en de mooiste meiden waren symbolisch de trofee. De jaren negentig De toenmalige ALO-directeur en een speciale commissie besluiten in 1996 dat de oude soos niet meer veilig is en sluiten de tent. Iwan de Koker, op dat moment voorzitter van Aorta, bedenkt een plan voor een nieuwe soos, tien meter naast de oude, wederom in een deel van de fietsenkelder. Voor dat plan weekten we een bak geld zo n twintigduizend gulden los van de HvA. In ruil daarvoor moesten we wel een stichting worden zodat het financieel wat overzichtelijker werd. Die nieuwe bar werd stevig gebouwd. Met gasbetonblokken zodat er door de voltallige sooscommissie aan gehangen kon worden bij het invechten van andere studenten. De lampen haalden we weg bij een verbouwing van bioscoop Tuschinski. Maar die waren van gips en zijn later jammerlijk gesneuveld. In die tijd leefde de soosfeesten op. Ik weet ook niet helemaal waarom, zegt Joppe de Vries, in die jaren ook actief in Aorta. We waren erg fanatiek met het ronselen van gasten, maar de dj was elke keer dezelfde en die was niet eens zo heel goed. De thema s sloegen ook nergens op, maar bijna iedereen Meer luxe, meer regels studentenvereniging aorta De eerste sociëteit timmerden de studenten destijds eigenhandig in elkaar. Twintig jaar later bestaat de studentenvereniging van de ALO nog steeds, maar met minder vrijheid en chiquere voorzieningen. Een wet T-shirt contest hoort er niet meer bij. Gijs Hardeman nus Gijs Hardeman ging in gesprek met drie generaties actieve Aortianen. Eind jaren 80 We wilden het studentenleven op gang brengen, zodat niet iedereen na de lessen direct terug de provincie indook, vertelt Sandy Spil. Eind jaren tachtig was Spil student op de ALO, nu is ze er docent Zelfverdediging. De belangrijkste mannen achter het ontstaan van een actief studentenleven op de ALO zijn Erik Herber en Jacob Nienhuis. In mijn jaar zat een groepje fanatieke Het begon met een kratje bier op vrijdag in het fietsenhok. Een jaar later bouwde het groepje studenten van de Academie voor Lichamelijke Opvoeding (ALO) een bar in die fietsenkelder en de soos was geboren. De vereniging die daar zijn intrek nam, genaamd Aorta, bestaat nu twintig jaar. Officieel staan die letters voor Als Onvermoeibaar Rustpunt Te ALO Amsterdam, al werd volgens sommigen die uitleg er pas later aan gegeven. En zo zijn er wel meer onduidelijkheden over de afgelopen twintig jaar. Oud-Havana-columnist en ALO-alumh a v a n a deed mee. De eerste keer hadden we overigens alleen gedacht aan opbouwen, niet aan afbreken. Toen het klaar was, stonden we daar met nog maar vijf man om de boel schoon te maken. Dat duurde dus tot laat in de ochtend. De soosfeesten werden steeds drukker en er konden er geen introducés meer bij. Na een vechtpartij zijn we uitsmijters gaan inhuren om te zorgen dat het niet weer uit de hand zou lopen, zegt Iwan. Dat waren jongens van de F-Side van Ajax dus toen bleef het gewoon rustig een nieuw gebouw Toen Cees Vervoorn directeur werd van de ALO, was hij vaak te vinden in de soos. In het begin ging ik daar twee keer per week een biertje drinken. Dat stelden de studenten op prijs en zo kon ik de sfeer op de ALO goed leren kennen. Aorta is altijd een bloeiende studentenvereniging geweest. Het werd volledig gerund door ALO ers die midden in de opleiding stonden en iedereen kenden. De laatste jaren is er veel veranderd. Het is niet makkelijker geworden voor de bestuurders. Vroeger kreeg de stichting voor elke student ongeveer 8 gulden per jaar, maar door een juridische uitspraak is die weggevallen. En er zijn twee opleidingen bijgekomen waardoor het studentenaantal van vijfhonderd naar tweeduizend ging. Tel daar dit nieuwe gebouw bij op, met allerlei andere regels, en dan kun je concluderen dat toen en nu niet vergelijkbaar zijn. Wij hebben als domein ook onze eigen houding veranderd. We hebben er na de verhuizing een tijdlang dichter op gezeten om te bewaken of de activiteiten wel pasten binnen de nieuwe sfeer. Een wet T-shirt contest hoorde daar bijvoorbeeld niet meer bij. Intussen is Vervoorn niet meer twee keer per week in de soos te vinden. Ik ben er nog wel af en toe. Op het jubileumfeest in het Sloterparkbad ga ik ook zeker een kijkje nemen. Ik denk niet dat ik achter de tap ga staan, zoals Aorta aan docenten gaat voorstellen. Ik geef veel te veel bier weg. Het huidige Aorta heeft het qua regels een stuk zwaarder, maar qua ruimte en luxe heeft de vereniging niets te klagen. Er is een lange bar en een keuken annex opruimhok en een achterdeur naar buiten zodat op een mooie dag in no time de banken in de zon staan. De ruimte die ze nu hebben is groter en moderner dan die in de oude ALO, hoewel de troep doet denken aan een studentenhuis op de dag na Koninginnedag. We moeten nog opruimen en sinds het laatste feest zijn de gesneuvelde fotolijsten nog niet vervangen, zegt Bas Beuse, de huidige voorzitter van Aorta. We zijn iets relaxter dan de commissie voor ons. De sfeer is sinds dit jaar erg ontspannen en we staan erg open voor iedereen. Er werd ons wel eens verweten dat we te veel een kliek waren die mensen buiten hield. Dat proberen we tegen te gaan, hoewel het lastig is om hier geen kliek te worden. Sinds de ingebruikname van het nieuwe gebouw, is er het nodige veranderd. Wij hebben nu te maken met drie opleidingen, waarbij de ALO toch nog steeds de dominante groep is, vertelt Bas. Sport Management & Ondernemen haakt wel aan, maar Voeding blijft wat achter. Die zouden we graag meer in de soos zien of zelfs in Aorta. En wat is er dan nog meer anders dan een paar jaar geleden? We zijn bijna elke dag open in plaats van alleen op dinsdag en donderdagmiddag. Studenten kunnen hier overdag komen chillen, een computerspelletje spelen of muziek luisteren. De activiteiten die al jaren hetzelfde waren, werken niet meer zo. Misschien moeten we weer eens wat nieuwe dingen bedenken. Aanstaande vrijdag: een knallend feest Om het twintigjarige bestaan te vieren vindt aanstaande vrijdag in het Sloterparkbad het jubileumfeest Wet n Wild plaats. Bijna alle oud-aortianen komen en nog zevenhonderd studenten van de Dr. Meurerlaan, vertelt Lex Bronkhorst van Aorta. Introducés zijn ook welkom, maar dan moet wel iemand van de ALO, SM&O of Voeding je meenemen. Het wordt een feest in het zwembad waarbij verschillende dj s zoals Hardwell, Bart Skillz en Marcel Woods komen draaien en het recreatiebad gewoon open blijft. Lex: Dit feest wordt de bom. Meer luxe, meer regels studentenvereniging aorta h a v a n a het te veranderen. Ik heb als wetenschapper natuurlijk geen pasklare oplossing. Ik heb wel wat inzichten geformuleerd en hopelijk kunnen we daar verder mee komen. Een collega van mij in Utrecht Daan Brugman pleit voor herstelopvoeding bij deze groep. Een onderdeel van die heropvoeding is dat je de geweldspleger laat zien wat hij voor schade aanricht bij anderen. Dat zou dan een corrigerend effect moeten hebben. Eigenlijk ben je natuurlijk al te laat als je het wilt herstellen bij iemand van 14 jaar, maar beter laat dan nooit. Ik ondersteun die initiatieven dan ook van harte. Maar waar komt dat gewelddadige gedrag vandaan? Het zijn bijna allemaal jongens. Ik zie een vrouw niet zo snel een buschauffeur in elkaar slaan omdat hij iets zegt wat haar niet welgevallig is. Vrouwen hebben die neiging veel minder. Het gewelddadige gedrag is een extreme uitingsvorm van mannelijke identiteit. We moeten uitzoeken en bestuderen hoe het komt dat er in de mannelijke identiteit een gevaarlijke kant zit die ervoor zorgt dat er ineens een buitenproportionele reactie ontstaat op vrij normaal gedrag van bijvoorbeeld een buschauffeur. Je kunt natuurlijk zeggen dat het een paar gekken zijn, net als die man in de Suzuki op Koninginnedag. Die gedachte vind ik te simpel. Volgens mij zit de kern van het probleem in het feit dat de dader op een of andere manier in zijn mannelijke identiteit is geraakt, zich gekrenkt, gedwarsboomd of miskend voelt. Hij ziet zichzelf als kansloos in een samenleving die de zijne niet is. In de combinatie van een laag zelfbeeld, een slecht toekomstperspectief en een dwingende behoefte aan materiële agressieve jongeren Surveillanten bedreigd. Buschauffeur in elkaar geslagen. Treinconducteur neergestoken. Leraar vermoord. Incidenten of is er meer aan de hand? Havana sprak hierover met Louis Tavecchio (63), hoogleraar aan de UvA en lector bij de HvA. Gewelddadig gedrag is een extreme uitingsvorm van mannelijke identiteit. Paul van de Water niets in elkaar geslagen. Ik ben daar niet zo optimistisch over, het zal niet gauw minder worden. Er komen steeds meer jongens met een laag ontwikkeld moreel besef die het volstrekt normaal vinden om bij het minste of geringste onmiddellijk tot geweld over te gaan. Je zou dat natuurlijk kunnen accepteren als een vaststaand gegeven. Blijkbaar zijn er mensen die af en toe een buschauffeur in elkaar slaan. Jammer, maar dat is nu eenmaal zo en dus gaan we weer over tot de orde van de dag. Je kunt ook proberen om U wordt wel de professor van het korte lontje genoemd. Waarom? Ik heb een keer iets in De Telegraaf gezegd over de verhuftering van de maatschappij door agressieve jongeren met een kort lontje. Die agressie richt zich vooral tegen mensen met een controlerende functie: buschauffeurs, ambulancepersoneel en treinconducteurs. Die jongeren accepteren de regels en normen van de samenleving niet. Daar willen ze tegenaan schoppen en dus worden de symbolische gezagsdragers van die samenleving om Het gewelddadige gedrag is een extreme uiting van mannelijke identiteit h a v a n a kinderen die niet naar de crèche zijn gegaan. Het is de betwistbare conclusie van op zich wel belangrijk wetenschappelijk onderzoek. Er is echter geen causale relatie aangetoond tussen kinderopvang en agressief gedrag. De conclusie ligt ik overdrijf nu een beetje op het niveau van de bewering dat er een causale relatie is tussen het misdaadcijfer en het aantal kerktorens in een stedelijke omgeving. Die relatie is er inderdaad maar dat komt omdat een grote stad meer kerken heeft en dat in een stad ook meer misdaad voorkomt dan op het platteland. Het is dan een beetje dom om te stellen dat religie misdaad veroorzaakt. U kent zowel de HvA als de UvA goed. Welke verschillen ziet u tussen de studenten van beide instellingen? HvA-studenten zijn wat minder zelfstandig en verlangen te vaak dat de docent ze instructies geeft hoe ze iets moeten doen. Ze zijn gewend geraakt aan veel begeleiding. Ze hebben mogelijk ook wat minder abstractievermogen dan UvA-studenten. Ze zijn veel meer geneigd meteen te handelen, wat ook best een goede eigenschap kan zijn. Maar een HvA-student moet leren dat afstand nemen, beschouwen en analyseren ook voor een hbo er belangrijke vaardigheden zijn. Ook zij hebben een theoretisch kader nodig. Zonder zo n kader kun je problemen eigenlijk niet oplossen. UvA-studenten zijn wat analytischer ingesteld en zijn ook meer bereid en beter in staat om de dingen zelf uit te zoeken. Waar ergert u zich aan? Ik kan mij ergeren aan de grote invloed van managers die alleen maar denken in termen van rendement en geld. Zo belemmeren ze de voortgang van onderwijs en onderzoek. Dat is jammer. Je ziet dat verschijnsel zowel op de UvA als de HvA. Ik erger mij ook aan docenten die wat kennis over methodologie en onderzoeksopzet betreft zijn blijven steken in de jaren zeventig. Ze dragen die verouderde kennis over op hun studenten of leren hun de kunstjes die ze zelf vroeger geleerd hebben. Dat is onacceptabele, intellectuele luiheid. Als ik de macht zou hebben, zou ik alle docenten verplicht laten bijscholen op het gebied van onderzoeksvaardigheden. Dat is binnen het domein waar ik werk geen overbodige luxe. Wat laat u achter als u de HvA verlaat? In de huidige situatie is in het domein Maatschappij en Recht te veel sprake van kleine, geïsoleerde onderzoekjes die ook niet op elkaar zijn afgestemd. Een of andere organisatie wil iets laten onderzoeken en een paar studenten gaan dat onder begeleiding van een docent doen. Er wordt een mooi rapportje gemaakt en daarna is iedereen tevreden. Klaar, volgende opdracht. Een jaartje later komt een soortgelijke vraag binnen en wordt het onderzoek opnieuw uitgevoerd. Op die manier wordt het wiel telkens opnieuw uitgevonden. Het zijn u vraagt en wij draaien -projectjes met losseflodderopbrengsten. Van een duidelijke visie en van een consistente, lange lijn is nu nog geen sprake. Dat veroorzaakt hijgerigheid. Ik zou de deur tevreden achter mij dichtdoen als we het niveau van incidentele hijgerigheid en het kortetermijndenken achter ons hebben gelaten. Dat vereist een cultuuromslag en daar maak ik mij hard voor. Ik wil over dit thema ook een mooi leerboek voor hbo ers achterlaten. Verder hoop ik een aantal promotietrajecten tot een goed einde te brengen. Tot slot wil ik graag dat ik samen met de docenten hier tot gemeenschappelijke criteria kan komen voor het beoordelen van scripties, eindverslagen en andere (onderzoeks)producten van studenten. CV Louis Tavecchio Geboren 10 maart 1946 Opleiding Psychologie aan de UvA, gepromoveerd in 1977 Functies Lector Vraaggerichte Methodiekontwikkeling (HvA) Hoogleraar in de Pedagogiek van de Kinderopvang (UvA) Bijzonderheden: Hoofdredacteur Pedagogiek Redactielid Kind & Adolescent Juryvoorzitter Vaderdagtrofee agressieve jongeren welvaart ontstaat dan agressie. Als je deze hypothese aanneemt dan kun je gaan zoeken naar een aanpak, naar behandelingen. Ook de school moet hier een belangrijke rol spelen. De school heeft immers ook een duidelijke opvoedende betekenis. Keihard aanpakken? Nee, ik ben geen voorstander van keiharde sancties zoals dat wel in Amerika wordt gedaan. Dat is niet effectief. Je maakt die jongens echt niet beter door op ze in te beuken. In een detentieoord wordt hun neiging alleen maar sterker. Jongens van 12 of 13 langdurig in de gevangenis opsluiten, is echt helemaal verkeerd. Ik zie veel meer in inzichtgevende gesprekken en behandeling. Je kunt beter aan iemand sleutelen om te kijken of er nog wat van te maken valt. In de behandeling moet wel een strafelement zitten, maar je moet altijd iemand de kans geven zich alsnog positief te ontwikkelen. Die jongens zijn echt niet zo maar agressief geworden. Er zit een wereld van frustraties achter. Juist die frustraties en het gevoel van miskenning moet je zien te voorkomen door middel van opvoeding en opleidingskansen. Je moet die jongeren in ieder geval niet alleen maar corrigeren en kleineren. Is er een relatie tussen agressief gedrag en opleidingsniveau? Bij dit soort grensoverschrijdend gedrag is er een duidelijke samenhang met opleidingsniveau. Ik zeg er meteen bij dat er ook grote schoften zijn met een hoge opleiding. Het nadenken over wat je doet en wat de gevolgen zijn van je handelen vereist een bepaald abstractieniveau. Je moet geleerd hebben afstand van jezelf te nemen en je moet leren behoeftebevrediging uit te stellen. Dat hangt zonder meer samen met intelligentieniveau en opleiding. Als we het over agressieve jongeren hebben dan gaat het toch veelal om jongens met een laag opleidingsniveau die ook denken dat ze kansloos zijn in deze samenleving. Er zijn collega s van u die een relatie zien tussen agressie en crèches. Het verblijf in een crèche zou tot gevolg hebben dat kinderen agressiever worden en dat ze hun agressie ook nog overdragen op Keihard inbeuken of nieuwe kansen? agressieve jongeren h a v a n a Voorheen zorgden radio- en televisiezenders voor muziek. De gebruiker kon bepalen welke zender hij beluisterde, maar de enige mogelijkheid om zijn voorkeursmuziek op te zetten, was naar de platenwinkel gaan of een nummer aanvragen bij een radio- of tv-zender. Met de komst van internet werd het mogelijk om je favoriete muziek direct te downloaden of te streamen. Muziek werd als kraanwater: overal en altijd beschikbaar. Anno 2009 is de website Last.fm een van de belangrijkste spelers in de oline muziekbranche. Mensen melden zich massaal aan om hun muzieksmaak verder te ontwikkelen en om in contact te komen met personen met dezelfde smaak. Vanaf 2002 is Last.fm in tweehonderd landen actief. Last.fm heeft momenteel meer dan 21 miljoen leden. Dagelijks worden er vijftien miljoen tracks beluisterd. Last.fm houdt statistisch bij waar mensen naar luisteren en probeert zo in te spelen op de voorkeuren van de gebruiker. Wij willen een kritisch oog werpen op de communitywebsite van Last.fm. In hoeverre kan een computer bijdragen aan de muzieksmaak van een mens? Op basis van welke informatie genereert de website suggesties? Verbreedt Last.fm de muzieksmaak van de gebruiker? Of leiden de suggesties eerder tot een tunnelvisie? Manipuleert Last.fm de muzieksmaak van de gebruikers? Lijstjes De kracht van Last.fm zit in het veelgeprezen suggestiesysteem. Online suggesties worden gegenereerd naar aanleiding van het luistergedrag van de gebruiker. Last.fm gebruikt twee methodes om de luisterende liefhebber muziek aan te bieden. Online kun je luisteren naar radiozenders, offline kun je muziek luisteren met je gangbare muziekprogramma en suggesties krijgen via de software van Last.fm. Tunnelvisie Onze enquête (zie kader) vertelt meer. Slechts 27% van de ondervraagden bleek meer buiten de deur dan thuis achter de pc te werken. Van deze 27% was nog niet eens de helft bekend met het bestaan van de website. Draait het de leden wel om het suggestiesysteem? Gebruiken ze Last.fm enkel om zich te profileren? Opmerkelijk is dat het overgrote deel van de ondervraagden Last.fm ook zou gebruiken zonder het suggestiesysteem. 86% geeft aan dat de gegeven suggesties niet of nauwelijks aansluiten bij hun smaak. De applicatie vindt haar populariteit door haar muzikale aanbevelingen. Een aanbeveling hoort niet meer dan een suggestie te zijn. Een gebruiker moet hiermee kunnen doen wat hij wil. Is er wel sprake van aanbevelingen, kijkend naar de werking van de online radio? Een gebruiker die zoekt naar een bepaalde artiest, krijgt muziek te horen van vergelijkbare artiesten. Nog zonder dat de gebruiker een keuze heeft gemaakt, wordt de muziek gedraaid en toegevoegd aan zijn bibliotheek. In hoeverre bestaat de muzikale bibliotheek dan nog uit jouw favoriete muziek? Misschien zat er muziek tussen die niet jouw interesse wekte. Het overgrote deel van je muzikale bibliotheek bestaat uit bands waarvan je misschien een enkele keer een nummer hebt gehoord. Interactiviteit is een van de belangrijkste kernwoorden voor web 2.0. Hoe interactief is Last.fm eigenlijk, kijkend naar de aanbevelingen? Gebruikers blijken zich niet bewust te zijn van het altijd aanwezige suggestiesysteem. Uit de enquête bleek dat bijna alle gebruikers Last.fm ook zouden gebruiken zonder de suggesties, maar iemand die naar een Last.fm-radiozender luistert, ontkomt niet aan verwante muziek. Heeft het suggestiesysteem van Last.fm dan een manipulatieve werking? Het suggestiesysteem neemt meer keuzevrijheid weg dan dat het keuzes creëert, zoals dat wel verwacht zou worden bij web 2.0. Is je nieuwe muzieksmaak mede mogelijk gemaakt door Last.fm of is het gecreëerd door Last.fm? Heb jij je smaak zelf ontwikkeld of heeft een computer die voor jou berekend? Het systeem is zo waterdicht dat een gebruiker er zelf nog weinig aan kan toevoegen. De gebruiker komt eerder in een tunnelvisie dan in een omgeving waarin hij zijn eigen weg bewandelt. Dit is een verkorte versie van een artikel dat Jurre en Edward voor het vak Research Lab schreven. Enquête (165 deelnemers) Waarom gebruik je Last.fm? Ga je zelf opzoek naar nieuwe muziek op Last.fm? Zijn de suggesties op jou van toepassing? Had je Last.fm ook gebruikt zonder suggesties? onderzoek Last van manipulatie? Muzieksite Last.fm beweert te kunnen helpen je muzieksmaak verbreden. Is dat ook zo? Of word je stiekem toch in een bepaalde richting geduwd? Twee studenten Interactieve Media deden onderzoek. Jurre Hehenkamp en Edward Boom h a v a n a interview Ik vond het altijd al gaaf om bokswedstrijden op tv te zien. Dat wilde ik ook! Maar het mocht niet van mijn ouders. Toch bleef het altijd in mijn hoofd zitten. Anderhalf jaar geleden ben ik lessen gaan volgen. Al snel wilde ik een grotere uitdaging: wedstrijden doen. Op het moment dat ik de ring instap, denk ik dat ik sterker ben dan mijn tegenstander. Ik wíl graag winnen, maar ik kan tegen verliezen als ik weet dat ik alles heb gegeven. Alleen de eerste wedstrijd heb ik verloren. Dat was een prestatiewedstrijd, waarin ik het tegen iemand met meer ervaring uit een zwaardere gewichtsklasse moest opnemen. Ik ben de eerste in de familie die bokst. Mijn familie staat inmiddels positief tegenover mijn sport. Ze staan achter me en zijn trots op me. Mijn moeder motiveert me zelfs en zorgt heel goed voor me. Na een wedstrijd houdt ze bijvoorbeeld ijs tegen mijn zwellingen. Ik ben echt een familiemens. Ik ben helemaal niet agressief en denk dat ik alleen echt kwaad zou kunnen worden als er iets met mijn zussen zou gebeuren. Als er een conflict is, dan begin ik er niet op los te rammen. Ik zou ook nooit als eerste een klap uitdelen en zou eerder weglopen. Maar als ik een klap krijg, dan zou ik me wel verdedigen. Droom Een wedstrijd duurt drie keer twee minuten. Na de laatste woorden van de scheids hou het gevecht netjes is het stil. Praten is verboden. Daar heb je tijdens de wedstrijd ook geen energie voor. Je weet dat je een klap krijgt, maar door de adrenaline voel je het niet echt. De kater komt later, hé? Tijdens de wedstrijd krijg ik alleen mee wat er in de ring gebeurt. Ik hoor het niet eens als mijn familie iets roept. Het enige waar ik op reageer is de stem van mijn trainer, omdat ik weet dat ik daarop moet letten. Een deel van de klappen geef ik op gevoel, maar ik merk dat ik steeds meer ervaring krijg, waardoor ik beter na kan denken. Mijn laatste wedstrijd was zwaar. De stand punten onder de tien blijven. En je krijgt pas punten als het een harde klap is. We waren allebei heel erg offensief, bleven aanvallen. De schade viel mee: een bloedneus tijdens de wedstrijd en achteraf een dikke neus en een blauw oog. Na een week was alles weer normaal. Ik heb nog geen erge verwondingen of een hersenschudding opgelopen, maar ik weet dat dat risico er is. Tijdens mijn laatste wedstrijd heb ik mijn tegenstander twee keer acht tellen gegeven. Dat is het ergste dat ik tot nu toe heb aangericht. Die jongen had na de wedstrijd een paarse kin. Natuurlijk krijg ik wel eens de vraag waarom ik ervoor kies om vrijwillig geslagen te worden. Maar het is niet alleen pijn die je krijgt, je deelt ook uit. Boksen is mooi. Ik heb het altijd al een mooie, technische sport gevonden. Het is niet wild erop los rammen, maar je moet goed kijken en nadenken. Het is een uitlaatklep voor me en boksen geeft mij meer zelfvertrouwen. Ik weet wat ik kan. Mijn familie filmt elke wedstrijd, zodat ik het later terug kan kijken. Achteraf denk ik wel eens: Die had ik kunnen ontwijken! Het boksen vraagt soms offers. Onlangs ben ik gestopt met werken. School, boksen en werken was te veel van het goede. Ik boks zelf in de lichtwelterklasse, tot 64 kilogram. Als je te zwaar bent, kun je gediskwalificeerd worden. Daarom zorg ik dat ik goed op gewicht blijf. Ik rook en drink uit principe niet en ben vegetarisch voor mijn Hindoestaanse geloof. Ik snoep niet, al vind ik het soms wel lastig. Ik houd bijvoorbeeld erg van Surinaamse cake, maar ik kan de verleiding wel weerstaan. Op dit moment zit ik vlak voor tentamens en het Nederlands Kampioenschap, dan moet ik mijn sociale leven even op een lager pitje zetten. Voorlopig is het winnen van de Nederlandse Kampioenschapschappen voor Nieuwelingen en C-klassers mijn doel. 31 mei weet ik of ik kampioen ben. Als dat zo is, dan is dat wel een droom die uitkomt. Daarna zie ik wel weer verder. Ik wil de komende jaren kijken hoe ver ik kom met mijn sport, maar niet ten koste van mijn studie. Na mijn studie wil ik gaan werken en dan kun je niet met een blauw oog aankomen. Het is niet alleen pijn In anderhalf jaar heeft Romano Audhoe (20) al twee bokstitels in de wacht gesleept. Tussen zijn tentamens International Business and Management door stoomt Romano zich klaar voor zijn vierde en belangrijkste wedstrijd: de Nederlandse Kampioenschapschappen 31 mei. Jarinde de Klerk De schade viel mee: een bloedneus en een blauw oog h a v a n a De verkiezingen van de Centrale Medezeggenschapsraad (CMR) voltrekken zich veelal achter de schaduw van de dagelijkse hectiek van het studentenleven. Veel studenten weten niet wat de CMR is en dat er verkiezingen zijn blijft al te vaak onopgemerkt. Dit studiejaar zijn de verkiezingen op 11 mei gestart. Veel tamtam van tevoren: folders, website, special in Havana, voorlichtingscampagnes, kortom: er werd veel uit de kast getrokken om ervoor te zorgen dat de verkiezingen succesvol zouden verlopen. Toch maakte het stembureau van de CMR op 14 mei bekend dat de verkiezingsperiode een week verleng werd en dat iedereen tot en met 22 mei zijn of haar stem kon uitbrengen. Waarom werd deze keuze gemaakt? Agnes van Furstenberg, griffier bij de verkiezingen, licht toe: De opkomst valt tegen. Tot nu toe [19 mei, red.] hebben 2100 studenten gestemd en dat komt neer op een dat percentage zo laag is. Er is van alles ondernomen om stemmers binnen te halen. Schuld Hebben alle inspanningen dan zo weinig effect gehad? Volgens leden van de CMR is er meer aan de hand. Verschillende afdelingen van de HvA zijn in gebreke gebleven. Zo bleek de afdeling Marketing & Communicatie (M&C) niet in staat om alle studenten een mail te sturen met informatie over de verkiezingen. De afdeling ICT kreeg het niet voor elkaar om de kiessite en de daarachterliggende programmatuur foutloos te laten werken. De afdeling Studenten Databeheer kreeg opdracht om een bestand van alle kiesgerechtigde studenten aan te leveren. Ook dat verliep verkeerd. Persoonlijk vind ik het zwaar kut, aldus Ruben van der Linde, student lerarenopleiding Geschiedenis en coördinator van de verkiezingscampagne. Het is belachelijk dat zoiets belangrijks met zo veel tegenslagen moet verlopen. Wim Hendriksen, voorzitter van het Centraal Stembureau, voegt hieraan toe: Wij zijn als stembureau eindverantwoordelijk, maar we besteden allerlei diensten uit aan de afdelingen die daar speciaal voor zijn. Vervolgens blijkt het daar mis te lopen. Dat is natuurlijk vervelend. Na de verkiezingen moeten we evalueren om te kijken wat er volgend jaar beter kan. M&C reageert verbaasd en een tikje geïrriteerd. Dat studenten niet konden inloggen op de site, ligt niet aan M&C. Dat is echt een ICT-probleem. Wij hebben natuurlijk wel de mailing verzorgd. Daarna hebben we gehoord dat door vervelende ICT-problemen niet alle studenten de verkiezingsmail hebben ontvangen. Het is onredelijk om ons daarvan de schuld te geven. Integendeel, we hebben juist extra tijd geïnvesteerd om dit probleem op te lossen en te zorgen dat iedereen in tweede instantie alsnog de mail heeft gekregen, aldus Gabriëlla Faneyter van de afdeling M&C. ICT-problemen vallen deels onder de verantwoordelijkheid van de afdeling ITS. Eduard Franke, hoofd ITS, vindt het vervelend dat de problemen zijn ontstaan, maar benadrukt dat het wat te ver gaat om zijn afdeling de schuld te geven. Eventuele inlogproblemen op de site liggen bij de afdeling die de site beheert en dat is niet mijn afdeling. Wat de niet verstuurde mails betreft: wij zijn slechts doorgeefluik. We mailen de studenten die in het bestand staan zoals wij dat door de studentenadministratie krijgen aangeleverd. Daar is iets misgegaan maar dat ligt buiten onze invloedssfeer. We moeten natuurlijk wel zorgvuldig uitzoeken wat de oorzaken zijn. Als blijkt dat wij iets fout gedaan hebben, dan ben ik de eerste om dat te erkennen en om ervoor te zorgen dat het niet meer zal voorkomen. Vinger Els Spreij van de afdeling Studenten Databeheer verantwoordelijk voor het maken van de mailbestanden laat per mail weten dat er inderdaad sprake is van technische problemen bij het genereren van de bestanden die nodig zijn om de mails aan studenten te versturen. Een medewerker van de studentenadministratie laat desgevraagd weten dat het een extern bedrijf is dat hier verantwoordelijk voor is. Willem Brouwer, CMR-lid en docent Informatica: Kijk, dat is nou typisch voor dit soort situaties. Iedereen schuift de zwarte piet naar een ander en wast daarna de handen in onschuld. Ondertussen zitten wij en daarmee dus eigenlijk de gehele HvA met een lastig probleem. Wat vindt algemeen directeur Jeroen Knigge? Jammer dat de opkomst voor zover we dat nu kunnen overzien opnieuw tegenvalt. Het heeft in ieder geval niet gelegen aan de inzet en betrokkenheid van de studenten van de CMR en de Week van de Amsterdamse Student. De activiteiten die hiervoor werden georganiseerd waren succesvol. Als het inderdaad zo is dat er veel mis is gegaan met de bestanden en het bereiken van de kiezers, dan is dat treurig. Ik ga nog geen beschuldigende vinger opheffen. Eerst maar eens kijken waar het echt is misgelopen. Er moet geëvalueerd worden en een verbeterplan opgesteld worden. In ieder geval niet de moed verliezen. Ieder jaar gaat het steeds een beetje beter, zo is mijn stellige overtuiging. cmr-verkiezingen Wet van Murphy slaat toe Mails kwamen niet aan en de kiessite was vaak niet bereikbaar: de CMR-verkiezingen zijn zwaar kut verlopen. Om het opkomstpercentage toch op een acceptabel niveau te krijgen werd de termijn een week verlengd. Paul van de Water h a v a n a sporten met... Of ik een cursus yoga op het Universitair Sportcentrum (USC) wil gaan doen, wordt me gevraagd. Ik? Maar ik heb helemaal niets met mystiek, houd ik de boot af. Des te beter, klonk het afgemeten. Daar zit ik, de vleesgeworden scepsis, mooi aan vast. Maar wat zeur ik! Yoga, dat is toch als een suf zoogdier een beetje wazig staren naar hoe het gras groeit. Een continu glimlachende dame in sarong serveert intussen kruidenthee. Terwijl het overspannen hoofd dankzij de wijze lessen van goeroe Swami Dinges langzaam leegloopt. Met aan het eind: geestelijke extase. Nirvana. Ik doe de rest van mijn leven niets meer. Helaas blijk ik de verkeerde yogavariant te hebben gekozen. Foutje. Even Apeldoorn bellen gaat niet meer. Ik ben welkom bij bharata yoga, zo ongeveer het tegendeel van de relaxte geitenwollensokkenvariant. Wij zijn niet van het gezweef naar verre oorden, helpt lerares Snežana Klobucar me hard uit de droom. Joh, we zitten al genoeg in ons hoofd, weg ermee, ga lekker bewegen. Bharata is een superactieve yogavariant, waarbij het lichaam kritisch wordt uitgelijnd. Alles draait om de wervelkolom. Is die eenmaal rechtgezet, dan verdwijnen lichaamsklachten als sneeuw voor de zon. Wat ligt daar, vraag ik wijzend op een stapel enge apparaten? Dat zijn hulpmiddelen: houten boogjes, grote rubberen trekdroppen, hoofdstandbankjes. Hare Krishna, denk ik, wat staat me straks te wachten? Ballon De start is rustgevend. Ik lig samen met veertien cursisten van alle leeftijden op een mat en een hoofdkussentje dat vast lekker slaapt. Indiase klanken geven het begin van een aangenaam roesje. Maar dat is niet de bedoeling. We moeten languit op de rug te gaan liggen met het opgerolde kussentje onder de onderrug. Focus op de ademhaling. Visualiseer dat de buik een ballon is die wordt opgeblazen. Ik voel de eerste pijn, maar deze pijn is volgens Snežana goed. Pijn is het weglopen van spanning. De volgende oefening is een standje genaamd de hond. Je staat met handen en voeten uitgestrekt. Rechte rug, anders is het een doorgezakte teckel. Afwisselend wordt een been opgetild alsof je een geurmarkering aanbrengt. Ik kijk met een schuin oog naar de hoger gelegen fitnessruimte. Gelukkig, geen pottenkijkers. Nu gaan we de wervels mobiliseren, zegt Snežana. Daarvoor dient een kratje met een ronde boog, waarover je de bovenrug wervel voor wervel moet uitrollen. Dat kan heftig aanvoelen. Niet erg, er komt beweging in iets wat al tijden vastzit. Er volgen nog meer oefeningen waarbij mijn botten angstaanjagend knakken. Als ze maar op z n vaste plek blijven. Toch wel raar, een wasbordje kweken via yoga, bedenk ik. Daar zullen ze in India van opkijken. Tot slot nog een handstand met het hoofd door de zitting van een krukje. Het staan lukt wonderwel, ik weet alleen niet hoe ik terug moet komen. Trekdrop Na afloop blijk ik niet de enige die door de cursus is verrast. Ik verwachtte dat we in kleermakerszit rustig rondjes met de vingers gingen draaien, vertelt Barbara van Schuren (19), aankomend UvA-student. Ik heb na de eerste les dagenlang spierpijn gehad. Die rubberen trekdrop in je rug voelde aan als martelen. Ze is samen met Marianne Nuij (20), eerstejaars Kunstgeschiedenis aan de UvA, op yoga gegaan. We zijn geen typische yogamensen, het leek ons wel grappig. Agendatechnisch kwam ik bij deze cursus uit, zegt Marianne. Af en toe schiet het tweetal wel in de slappe lach bij gekke standjes. Maar opgeven, dat nooit. Hierna gaan we op kickboksen, om alle agressie eruit te slaan. Cursist Eefke Eenink (23) is positief. Ik had nek- en rugklachten en spanning in de schouders. Dat is nu al een stuk minder. Eefke houdt zich als aan de HvA afgestudeerde ergotherapeut vakmatig met het bewegingsapparaat bezig: de juiste werkhouding, goed rechtop zitten. De inhoud van de cursus sluit prima aan bij wat zij geleerd heeft, vindt zij. Sjorren Volgens Snežana helpt bharata yoga tegen allerlei klachten als rsi, hernia, tennisarm en ook hyperventilatie en depressies. Is het eigenlijk niet gewoon fitness? Dat doet ook pijn. Nee, fitness is beweging vanuit kracht. Je staat te sjorren aan gewichten, bouwt de spanning in het lichaam steeds meer op en kweekt zo dikke spierbundels. Maar het is domme kracht waarmee je niets kan. Een bodybuilder houdt een handstand nog geen twee seconden vol. Yoga daarentegen is beweging vanuit ontspanning. Je beweegt ook de verstijfde gebieden. Allemaal leuk en aardig, maar ik mis toch een meditatief moment. Dat is er als er aandacht is voor het ademen, zodat je voelt dat je krachten opbouwt, vertelt Snežana. Maar die verstilling is er in andere lessen wat vaker. Dan zijn we meer gefixeerd op het leegmaken van het hoofd. Ik kan er een heel boek over schrijven. Ik heb vanavond pech. Moeizaam sleep ik me op de fiets naar huis. Geradbraakt na een yogales, hoe leg ik dit aan het thuisfront uit? Bottenkraken op Indiase klanken Havana doet mee aan een cursus: deze keer bharata yoga. Niks wazig voor je uit staren! Het hele lichaam wordt met behulp van apparaten gemangeld. Nu gaan we de ruggenwervel mobiliseren. Hans van Vinkeveen Hare Krishna, wat staat me straks te wachten h a v a n a En verder Tunnelvisie Last.fm verbreedt je smaak niet, maar dringt juist muziek op waar je niets mee hebt. Boksen vraagt offers Romano Audhoe stoomt zich klaar voor de Nederlandse Kampioenschapschappen Boksen. Dikke pech Zo n beetje alles ging mis bij de CMR-verkiezing, maar niemand is verantwoordelijk. Geradbraakt Havana-verslaggever Hans van Vinkeveen mist een meditatief moment bij de yogales van het USC havana 3

4 nieuws Jobien Groen / Wim de Jong / Jarinde de Klerk / Thijs den Otter (coördinatie) / Annemarie Vissers CMR: domeinvoorzitters terug in het gareel Het College van Bestuur heeft de centrale medezeggenschapsraad (CMR) beloofd een actievere rol te gaan spelen in de HvA. Volgens CMR-voorzitter Bert Pinkster slagen ze daar nog niet in: Het College moet de domeinvoorzitters beter aansturen, aldus Pinkster, zeker als de post van algemeen directeur straks is verdwenen. Het door de CMR aangevraagde overleg tussen het College van Bestuur plus Jeroen Knigge vond vorige week plaats in het bijzijn van de Raad van Toezicht. Tijdens de besloten sessie stond het functioneren van het CvB binnen de hogeschool centraal. Uiterlijk volgend jaar verdwijnt de post van de algemeen directeur. In plaats van die post komt er een speciale secretaris voor de HvA, maar die voert niet de regie. Wij maken ons daar zorgen over. Binnen de organisatie zijn ze niet zichtbaar genoeg, zegt Bert Pinkster. Van kwade opzet is geen sprake. Ze wijten het zelf aan nieuwigheid en hebben omstandig beterschap beloofd. Volgens de CMR is verbetering noodzakelijk, omdat de domeinen anders te veel gaan freewheelen. De secretaris die er straks komt, stuurt de domeinvoorzitters niet aan. Als het bestuur zich niet duidelijker bemoeit met centrale afspraken, hebben we straks geen UvA-HvA, maar een UvA en zeven domeinen die opereren als individuele, gespecialiseerde hogescholen. Pinkster vindt dat nu al moet worden opgetreden. De domeinvoorzitters moeten terug in het gareel. Want per Wijzigingen OER ingetrokken Er komen voorlopig geen radicale wijzigingen in de format-onderwijs- en Examenregeling (OER). De onlangs gelanceerde plannen om studenten alleen te laten herkansen als ze een onvoldoende hebben gescoord voor een tentamen, en om na een her niet langer het hoogste maar het laatste cijfer te laten gelden, gaan in afwachting van een nieuwe hogeronderwijswet de ijskast in. Minister Plasterk (Onderwijs) is met de Tweede Kamer in overleg over een nieuwe wet, waarin onder meer de rol van de examencommissies zal worden aangepast. Waarschijnlijk kan hij de wet in de loop van 2010 invoeren. Het College van Bestuur heeft daarom besloten te wachten met grote wijzigingen tot die wet er daadwerkelijk is. Dat betekent onder meer dat er in de OER voorlopig geen uniforme cum laude-regeling wordt vermeld. Verder blijft het voor studenten mogelijk voldoendes te herkansen en is er voorlopig geen regeling waarin een duidelijke keuze wordt gemaakt tussen het hoogste cijfer telt of het SPORTFLITS laatst behaalde cijfer telt. De CMR heeft nog geen officiële reactie gegeven op de actie van het CvB. Maar persoonlijk vind ik het nogal een gezocht argument, zegt Ruben van der Linde van de studentgeleding. De conceptwet ligt al maanden op het Maagdenhuis. En dan is het nu ineens een argument om de wijzigingen in de ijskast te zetten? Ik wil de discussie graag afronden, zodat studenten ook na volgend jaar niet met dit soort regels te maken krijgen. Hoofd juridische zaken Kees Koppenol stelt echter dat de wijzigingen in de format-oer niet betekenen dat de discussie ten einde is. Het staat de CMR vrij om de discussie te voeren. Ze hoeven het alleen maar te agenderen, laat hij desgevraagd weten. De format-oer geldt als de basis voor de diverse regelingen binnen de verschillende domeinen. Die kunnen afwijken van het format, al is daar wel schriftelijke toestemming van het CvB voor nodig. (TdO) n HOCKEY Voor het eerst in zeventien jaar zijn de dames van Amsterdam nationaal hockeykampioen geworden. Afgelopen weekend maakte de ploeg met HvA-studenten Sophie Polkamp (Amfi) en Ellen Hoog (MIM) een einde aan de elf jaar durende hegemonie van de hockeydames van Den Bosch. (TdO) domein zijn de afspraken verschillend, maar er zijn ook zaken die centraal worden bepaald: dat wordt nu al vergeten. Binnen Maatschappij en Recht wordt bijvoorbeeld op een verkeerde manier invulling gegeven aan seniorenregelingen, binnen Techniek is de verlofregeling op een onjuiste manier aangepakt en bij Economie en Management is de taakverdeling niet conform de afspraak. Dat moet snel anders. De Raad van Toezicht speelde geen actieve rol in de vergadering. Zij hebben alleen uitgesproken dat ze het volste vertrouwen hebben in het CvB, aldus Pinkster. Gelukkig maar, want als ze dat niet hadden gehad, dan hadden we een veel groter probleem gehad. Collegevoorzitter Karel van der Toorn ziet af van een reactie. (TdO) Individuals on sale Kleding van Individuals de merknaam achter de producten van de fashion studenten is tot en met eind juli in de uitverkoop. Woensdag 13 mei ging er een driedaagse stocksale van start in de AMFI-Garden. Liefhebbers konden hun hart ophalen bij rekken vol met outfits uit voorgaande collecties, in alle soorten en maten, van 10 euro kostende samples tot wollen vesten van 300 euro. Die laatste kostten overigens 1400 euro in de winkel. Echt een koopje! volgens Janine Schultink, storemanager van Individuals. De eerste dag liep het echt storm. Ook de andere dagen heb ik regelmatig bonnetjes uitgeschreven. Zelfs op het laatste moment van de sale kwamen er nog een paar mensen binnendruppelen. De omzet heeft me positief verbaasd. Studenten hebben vaak niet zo veel geld, maar er werd voor behoorlijke bedragen en hoeveelheden gekocht. Soms hebben studenten geen geld voor eten, maar dan kopen ze wel een truitje. Wie de sale heeft gemist, maar toch een modebewust koopje op de kop wil tikken, kan tot en met eind juli in de winkel van de Individuals Statement Store op het Spui terecht. (JdK) Sta jij ook altijd zo te hannesen met het snoertje van je koptelefoon? Kijk dan eens deze commercial van de Rewinder, een handig apparaatje dat je kabeltje oprolt voordat het in de knoop kan raken. Het filmpje is beloond met de award voor beste commercial bij 30 Seconds of Sale, waarbij studenten van de minor Ondernemerschap onder begeleiding van het Medialab een promotiefilmpje voor hun bedrijf maken. Kijk op 30seconds.medialab.hva.nl voor meer informatie. (WdJ) Vraag/Antwoord Putlucht in de Leeuwenburg Maandagmiddag: een doordringende zwavellucht neemt langzaam de complete Leeuwenburg, inclusief de Havanaburelen over. Tijd voor een stukje diepgravende riooljournalistiek. Dag huismeester Vrieze, kunt u vertellen waar de stank op de Leeuwenburg vandaan komt? Stank? Ik heb er nog niets over gehoord, ik ben vrij en ben er morgen pas weer. Bel Dalkia maar, die helpen je verder. Oké, dan bellen we Dalkia Goedemiddag, met Sander.? We zitten in de rioollucht. Waar komt die stank vandaan! Nou... van de riolering dus. Er zijn al jaren klachten over die lucht. Elke maand is er wel iets. Als we wisten wat het was, dan hadden we het al opgelost. Ik heb nog niets gemerkt. Ik hoor het ook pas als laatste. Als de riolering droog komt te staan, dan gaat het stinken. Er komt wel eens een klacht van de huismeesters, maar die gooien dan slaolie in het putje. Dagelijks Beheer zou op dit moment meer moeten weten. Dagelijks Beheer 1176 Goeiedag. Als het goed is, is de stank weg. Ze hebben er iets aan gedaan. Dat klopt. Er staat hier een meneer met een indrukwekkend oranje apparaat. Ik ben van gebouwbeheer. Jullie hadden gebeld toch? De putjes op de gang heb ik aangepakt, er kwam van alles uit. Kauwgom enzo. Dus eigenlijk zijn én de gootsteen én de putjes niet goed? Eh, ja. Maar de putjes zijn nu weer opgelost. (JdK) 4 havana

5 nieuws Sorbon moet zich meer laten zien Cateraar Sorbon laat in reactie op kritische stukken in Havana en Folia weten aan de slag te gaan met de kritiek op prijs en kwaliteit. Sorbon moet zich meer laten zien, aldus interim-manager Rob Benningen. Als we met ons assortiment aan de gang gaan, moeten we dat duidelijk laten weten. We werken dan ook aan een plan om de communicatie te verbeteren. Dat moet centraal worden aangepakt. Benningen wijst erop dat de cateraar veelvuldig contact heeft met panels. Sorbon heeft maandelijks overleg met diverse studentenverenigingen en de medezeggenschapsraden van de UvA en de HvA. Daar leren we veel van. Onlangs lanceerde Sorbon samen met de HvA een enquête over de kwaliteit van de bestelservice of banquetting, zoals Benningen het noemt. Op de Sorbon-site stonden fouten. Die zijn we aan het rechtzetten, maar gelukkig hebben de diverse afdelingen de service moeiteloos kunnen vinden via de HvA-site. Zo n onderzoek moet uitwijzen waarover de klanten tevreden zijn en waarover niet. De bedoeling is dat we voortaan jaarlijks enquêteren, zodat we kunnen zien hoe we onze service ontwikkelen. (TdO) ipabo wil Almere niet delen met Windesheim Christelijke Hogeschool Windesheim en de HvA hakken pas begin juni een knoop door over de overname van de opleidingen in Almere. In die extra tijd wordt een ultieme poging ondernomen om de ipabo te laten instemmen met een partnerschap met Windesheim. ipabo-voorzitter Maarten Denters ziet er echter weinig in. De Hogeschool van Amsterdam wil als het even kan komend studiejaar al af van de opleidingen in Almere. Windesheim is daar momenteel voor in de markt, maar het is nog hoogst onzeker dat de overdracht op korte termijn haalbaar is. Dat ligt niet alleen aan de financiële garanties die de Zwolse instelling wil van het rijk en de gemeente Almere, of aan vergunningen voor veertig nieuwe opleidingen in de polder. Ook de ipabo, partner van de HvA bij de Pabo Almere, moet het willen. In een gesprek dat de Centrale Medezeggenschapsraad (CMR) vorige week had met het College van Bestuur, werd duidelijk dat de komende weken een poging wordt gewaagd met de ipabo tot een vergelijk te komen. Er komt een overleg tussen de drie partijen, waarbij het uitgangspunt toch is dat Windesheim en ipabo een samenwerkingsverband aangaan. Worden de plooien niet recht gestreken, dan volgt hoogstwaarschijnlijk een rechtszaak, verwacht CMRvoorzitter Bert Pinkster. Francis Meester, directeur van de Pabo Almere, houdt zich zo weinig mogelijk bezig met de overnameperikelen. Ik concentreer me op het dagelijks functioneren van de opleiding. We zijn bezig met een plan voor Opleiden in de School en dat ziet er goed uit. Van de overname weet ik eigenlijk alleen dat de raden van toezicht van de drie instellingen in een ultieme poging bij elkaar zouden komen om tot een vergelijk te komen. Denters laat echter voorafgaand aan de gesprekken dat de ipabo geen behoefte heeft aan een nieuwe partner. Ik heb niets tegen Windesheim, maar er ligt een afspraak waar we de HvA aan willen houden. In het belang van de Pabo Almere. Want Windesheim heeft grote plannen in de stad en als halverwege blijkt dat ze die niet kunnen verwezenlijken, kunnen er continuïteitsproblemen ontstaan voor onze instelling. Daar heb ik weinig trek in. De opstelling van de ipabo maakt het overnameproces moeilijk. Voor Windesheim is een nevenvestiging zonder pabo ondenkbaar. Dat de HvA en Windesheim de komende weken komen praten, neemt Denters ter kennisgeving aan. We hebben de afgelopen maanden al vele malen gepraat. Ik drink graag een kop koffie met de onderhandelaars, maar daar blijft het wat mij betreft bij. Samenwerking met Windesheim is niet aan de orde. Op de vraag of de ipabo eerder voor een rechtszaak kiest dan voor samenwerking, reageert Denters helder: Dat klopt. Hoofd juridische zaken Kees Koppenol meent dat de ipabo niet veel kan doen als de HvA zou beslissen de lesplaats Almere juridisch af te splitsen van de HvA en te laten fuseren met Windesheim. Volgens hem is dat vooral een kwestie tussen de HvA en de Zwolse instelling. Denters doet net of er maar één mogelijkheid is, maar de exitprocedure houdt rekening met verschillende opties, waaronder de mogelijkheid dat twee hogescholen in Almere pabo-onderwijs aanbieden, aldus Koppenol. De HvA zou dus ook kunnen besluiten de samenwerking te beëindigen om vervolgens een eigen pabo te beginnen in Almere, die vervolgens door Windesheim kan worden overgenomen: er zijn namelijk twee licenties voor een pabo. (TdO) Erkenning voor opleiden in de school De lerarenopleidingen organiseerden op 15 mei een stagemarkt met speciale aandacht voor Opleiden in de School. De helft van de studenten maakt inmiddels gebruik van de leermethode, die verder gaat dan een reguliere stage. Bovendien heeft het ministerie van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap (OCW) onlangs besloten om de methode definitief op te nemen in de structuur van het opleiden van leraren. Om deze prestaties te markeren is het boekje Van pilot tot pijler, acht jaar opleiden in de school samengesteld. Het boekje werd tijdens de gelegenheid uitgedeeld aan de aanwezigen en werd in het bijzonder overhandigd aan de heer van der Vlugt, directeur van de Directie leraren OCW. Verder waren alle veertig opleidingsscholen vertegenwoordigd waarmee wordt samengewerkt, zodat de leraren in opleiding zich goed konden oriënteren op de kansen die Opleiden in de School biedt. Het onderwijs laat studenten namelijk niet alleen oefenen in een echte les, ze krijgen ook speciale leertaken toegewezen en doen zo meer praktijkervaring op. Er is meer coaching en naast aandacht voor de omgeving is het onderwijs ook persoonsgericht. Bovendien zijn het opleidingsinstituut en de school partners en spreken ze één taal. Van links naar rechts: de twee initiatiefnemers van Opleiden in de School Hein Dirks en Fons Morsch en Hans van der Vlugt. (JdK) Nieuw lectoraat e-discovery Met de benoeming van Hans Henseler tot lector e-discovery heeft de HvA een primeur: geen andere instelling stelde tot op heden een dergelijk lectoraat in. Een landelijke commissie moet toezien op de examinering van vakkennis aan de lerarenopleidingen. Dat stelt de Onderwijsraad in haar advies aan staatssecretaris Van Bijsterveldt. Een wat voorbarig advies, zegt domeinvoorzitter Marjan Freriks (Onderwijs en Opvoeding). De Onderwijsraad stelt dat er al jaren zorgen zijn over het kennisniveau van toekomstige leraren: het aanleren van didactische vaardigheden zou Henseler is director forensic technology solutions bij multinational PricewaterhouseCoopers. Zijn HvA-post is mede tot stand gekomen op initiatief van het Nederlands Forensisch Instituut en de Politieacademie. E-discovery bestudeert digitaal opgeslagen gegevens als bewijs de laatste jaren voorrang hebben gekregen, ten koste van inhoudelijke vakkennis. De lerarenopleidingen spraken daarom af gezamenlijke eindtermen vast te stellen voor de kennisvakken. Ook maken ze afspraken over de examinering daarvan. Om de kwaliteit van die eindtermen en toetsen te waarborgen, adviseert de Onderwijsraad staatssecretaris Van Bijsterveldt een landelijke examencommissie in te stellen voor de lerarenopleidingen in het hbo. De commissie zal bestaan uit lectoren, in particulier, civiel of strafrechtelijk onderzoek. In de zaak tegen miljardenfraudeur Bernard Madoff heeft de techniek een voorname rol gespeeld. Met het lectoraat wil de HvA het onderwijs op het gebied van e-discovery verbeteren. (Thijs den Otter) Landelijke examencommissie lerarenopleidingen hoogleraren en andere deskundigen. Een ander voorstel is om vaker externe examinatoren te betrekken bij het afnemen en beoordelen van tentamens. Met dit advies loopt de Onderwijsraad wat mij betreft wat te ver voor de troepen uit, reageert Freriks. Binnen de HBO-raad werken de pabo s en de lerarenopleidingen gezamenlijk aan een kennisbasis, waarin ideeën staan geformuleerd over centrale toetsing. Dat overleg verloopt zeer constructief, en er worden op korte termijn resultaten van verwacht. (HOP/TdO) havana 5

6 nieuws Huygensbeurs voor student fysiotherapie Tweedejaars fysiotherapie Tokunbo Eghidemwivbie krijgt voor komend studiejaar een Huygensbeurs. Deze beurs is bedoeld voor excellente studenten die in het buitenland willen studeren. Met de beurs, ter waarde van euro, kan de Nigeriaanse voorzien in de kosten voor collegegeld, verblijfsvergunning en de vlucht naar het thuisland. De 24-jarige Eghidemwivbie is niet voor niks al een paar dagen in de wolken na het horen van het goede nieuws. Zo ook haar zus, die de studie van Eghidemwivbie en haar broer betaalt. De studenten zijn geselecteerd op basis van hun cv, academische achtergrond, motivatie brief en enkele referenties. Ze is de eerste HvA-student die de beurs ontrvangt. Waarom de studente precies de beurs gewonnen heeft, heeft ze nog niet te horen gekregen. De uitreiking van de certificaten vindt eind oktober plaats. Sinds 2006 worden er per jaar rond de tweehonderd beurzen uitgereikt door de Nuffic, de internationaliseringsorganisatie van het Nederlandse hoger onderwijs. (JG) Even bellen met Frank Verhoef (20, derdejaars Media en Informatie Management) zou volgens de website van Campus.tv uit de JOVD de jongerenafdeling van de VVD zijn gezet. Aanleiding zou een blog en eerdere uitspraken in Havana zijn geweest over zijn weerstand tegen het homohuwelijk. We lezen dat je de JOVD-laan bent uitgestuurd? Nou, het ligt iets anders. Ik ben zelf opgestapt. Dat Campus.tv op haar site meldt dat ik het te bont heb gemaakt met mijn uitlatingen in Havana klopt dus niet. Vertel. Ik heb een blog geschreven over mijn weerstand tegen het homohuwelijk, op de site De Dagelijkse Standaard. Die blog is overgenomen door Geen Stijl.nl. Mijn hoofdredacteur bij De Driemaster, het blad van de JOVD, vond dat ik als redacteur met mijn beschreven mening de ondergrens van het liberalisme homohuwelijk en scheidingsrechten schaadt. Dat mailde hij me. Met daarbij de vraag hoe ik mijn redacteurschap in de toekomst zag. Opkomst: 7% Een motie van wantrouwen Zo zou je het kunnen noemen. Aardige jongen hoor, die hoofdredacteur. Ik heb hem na die mail nog even gesproken, maar ik zie het in ieder geval als political speech voor je bent ontslagen. Iets anders kan ik er niet van maken. Vandaar dat ik mijn ontslag zelf heb ingediend. De liberale ondergrens is inderdaad bereikt: die van de vrijheid van meningsuiting. Daar is blijkbaar geen plek voor. Wilders al enthousiast aan de telefoon gehad? Nee, maar daar zit ik ook niet op te wachten. Ik ben het lang niet eens met hem. Voorlopig blijf ik lekker onafhankelijk, en bloggen op DagelijkseStandaard.nl. Ik heb overigens heel veel steunbetuigingen gehad. (AV) Zeven procent van de HvA-studenten heeft dit jaar zijn stem uitgebracht in de verkiezingen voor de studentgeleding van de Centrale Medezeggenschapsraad. Griffier Agnes van Furstenberg is tevreden: We hadden gehoopt op tien procent, maar met alle problemen in het achterhoofd valt dit niet tegen. De studenten die zich verkiesbaar hebben gesteld, zijn inmiddels op de hoogte van de voorlopige uitslag. Ze hebben tot 2 juni de tijd om bezwaar aan te tekenen. Maar dat gebeurt bijna nooit, aldus Van Furstenberg. Om ervoor te zorgen dat de verkiezingen volgend jaar beter verlopen, vindt er op 8 juni een evaluatie met alle betrokkenen plaats. Furstenberg: Volgend jaar zijn er verkiezingen voor medewerkers én studenten. Dat is nog omvangrijker. (JdK) Beveiligers tentamens VU De economische faculteit van de Vrije Universiteit zet beveiligers in om tentamens in goede orde te laten verlopen. Want het moet maar eens afgelopen zijn met fraude door studenten. Uniek is dat niet: bij economietentamens op de Leeuwenburg werden begin dit jaar ook al beveiligers aangesteld. Daar was toen ook sprake van bedreiging aan het adres van surveillanten. De VU-faculteit heeft zijn tentamencode aangescherpt. Studenten moeten ruim van tevoren aanwezig zijn en mogen tijdens het tentamen niet meer naar het toilet. We hebben geconstateerd dat er gefraudeerd wordt en dat willen we voorkomen, zegt onderwijsdirecteur Peter Sneep van de faculteit. Dat leverde conflicten op. Sneep: We moeten het niet overdrijven, maar er zijn studenten geweest die zich op zijn minst intimiderend hebben gedragen tegenover docenten. Dan waren ze het bijvoorbeeld niet eens met de plek die ze toegewezen kregen. De beveiligers dragen wel een embleem en een oortje, maar het zijn geen uitsmijtertypes, zegt Sneep. Het zijn professionele evenementenbegeleiders, die bijvoorbeeld ook tijdens een Europese top kunnen worden ingezet. Ze weten hoe het hoort en stralen rust uit. Op donderdag 21 mei vierde Mimagine, de studentenvereniging van Media en Informatie Management, haar zevende verjaardag. De happening vond plaats in de Schreierstoren aan de Prins Hendrikkade. Iedereen kwam fashionably late, want alleen dan kan je een goeie entree maken. In dit geval was het geen verstandige zet aangezien het bier aan het begin van de avond goedkoper was. Uiteindelijk waren alle straffe tanga s en bobbelende bazen binnen en is er minimaal een ziljard keer geproost op de studentenvereniging. (Thijs Smeele, Mimagine) De situatie lijkt vergelijkbaar met die tijdens tentamens van de economieopleidingen op de Leeuwenburg, begin dit jaar. Managers van het domein Economie en Management concludeerden toen dat de sfeer tijdens de tentamens te grimmig was om te volstaan met een surveillanceteam van docenten, studenten en een handvol senioren, en schakelden professionals in. Volgens Joséphine Rutten, opleidingsmanager voltijd van de economiestudies, is nog steeds professionele beveiliging aanwezig bij de toetsen. Ze zijn zichtbaar aanwezig, maar opereren meer op afstand. Want na de aanvankelijke opwinding is de rust weer teruggekeerd. De regels rond de toetsen zijn aangescherpt, en we hebben alle studenten laten weten dat we eisen stellen aan hun gedrag tijdens tentamens. Ook lopen er meer ervaren surveillanten rond, en worden de andere surveillanten duidelijker geïnstrueerd. Dat heeft geholpen: tijdens het laatste tentamenblok hebben zich geen noemenswaardige incidenten meer voorgedaan. (TdO/HOP) Internationalisering, hoezo? De eerste sessie waarbij elf internationale HvAstudenten onlangs met Collegevoorzitter Karel van der Toorn aan de ontbijttafel schoven, is positief verlopen. Toch was er ook ruimte voor kritiek. Elaine in finale Elaine Steenstra (22, Voeding en Diëtetiek) is verzekerd van een plek in de finale van de Student of the Year-verkiezing, die dit jaar voor de zevende keer wordt georganiseerd. Van de 184 deelnemers zijn er, na een intensieve selectie in de halve finale, nu nog drie mannelijke en twee andere vrouwelijke studenten met haar in de Dat meldt de nieuwsbrief van het domein Gezondheid, dat vier studenten afvaardigde voor de maaltijd. De studenten spraken aan de ontbijttafel met Van der Toorn over de onderwijscultuur, praktische onderwijszaken en docenten. Niet alles verloopt vlekkeloos, blijkt. Zo vindt de groep dat het contact met Nederlandse medestudenten moeizaam verloopt. Van internationalisering is niet echt sprake, aldus het elftal, aangezien er vrij weinig tot geen contact met Nederlandse studenten is binnen en buiten de lessen. De organisatie van het onderwijs kan volgens de groep ook nog een stuk efficiënter. Nu verlopen bepaalde onderwijszaken nog te chaotisch, zoals de uitval van lessen en rooster- en lokaalwijzigingen. Over de onderwijscultuur aan de HvA was de groep tevreden, hoewel het lastig blijkt deze meteen te begrijpen. Ook de HvA-docent werd positief beoordeeld: die blijkt open en makkelijk benaderbaar. Het idee is om de sessie halfjaarlijks te organiseren. (AV) running voor de uiteindelijke eerste plek. Een fotoshoot en een columnwedstrijd staat het zestal nog te wachten. De winnaars één man en één vrouw pakken hun koffers voor een trip naar Griekenland, krijgen een beautypakket, kleding en een modellencontract bij Dutch Casting Agency. Wie meer wil weten over Elaine, kan doorbladeren naar pagina 23: ze is namelijk ook Weekgast. (AV) 6 havana

7 nieuws Beeld Henk Thomas Urban projection Het Singelgrachtgebouw maar anders dan anders. Beetje versierd met een plaatje? Ingepakt door Christo? Verbouwd? Ander verfje? Niets van dat alles. Het is een videoprojectie, nu een kleintje maar straks een projectie van ruim vierhonderd vierkante meter. In trendy taalgebruik: het is een urban projection. Doel? Grote gebouwen in een stad een tweede huid van gekleurd licht geven. Het initiatief van de HvA, de UvA en het Institute For Netwerk Cultures is een afstudeerproject van studenten van het Medialab. Dit was trouwens de generale repetitie. Op 28 mei is de officiële uitvoering. (PvdW) havana 7

8 -advertenties- Event & Ticketing Software Benelux BV is een toonaangevend, uniek softwarebedrijf voor met name de culturele sector: we ontwikkelen en onderhouden software voor belangrijke concertzalen, theaters, schouwburgen, musea en andere instellingen in Nederland en België (o.a. de Griffioen en het sportcentrum van de VU). Wij zoeken op korte termijn support- en servicemedewerkers voor ons hoofdkantoor in Amsterdam. De functie Reporting Specialist Je werkzaamheden Als reporting specialist ben je verantwoordelijk voor de ontwikkeling van rapportages. Je werkt drie of vier dagen per week in ons team in Amsterdam. Full- of parttime is bespreekbaar. Functie-eisen Wij zoeken een collega: met gedegen kennis van Microsoft-producten: Office, SQL Server, Visual Studio en het maken van SQL Query s of hiervoor opgeleid willen worden; minimaal een MBO- of HBO-denkniveau; die in een klein team én zelfstandig goed functioneert; of iemand die hiervoor opgeleid wil worden! Wij bieden een leuke, afwisselende baan; een goed salaris, afhankelijk van ervaring en inzet; enthousiaste collega s; elke maandag een stoelmassage; een prachtige werkplek in hartje Amsterdam; een interne opleiding door ons eigen team. Mail je sollicitatie met CV naar info@event-ticketingsoftware.com t.a.v. Jalila Mahdad, coördinator support & services. Meer informatie over onze bedrijven en producten vind je op Weesperzijde 125, 1091 ER Amsterdam +31(0) / info@event-ticketingsoftware.com 8 havana

9 actueel Vraag van de week Volgens verschillende theorieën vergaat de wereld in Ben jij al bang? Bekir Koncak (19) tweedejaars Aviation Het valt allemaal wel mee. Er komt een keer een einde, waarom zou dat nu zijn? Als het moet gebeuren, dan gebeurt het toch wel. Je weet niet wat de toekomst brengt. Het maakt mij in principe niet uit als de wereld in 2012 vergaat. Ik ben niet bang voor de dood. Ik ben in 2011 klaar met mijn studie, dan heb ik nog een jaar om te werken. Roy Kokkelkoren (19) tweedejaars Technische Informatica Ik twijfel een beetje. Ik geloof wel dat er íets dramatisch gaat gebeuren in 2012, maar dat de hele wereld zou vergaan, dat vind ik iets te drastisch. Ik heb een artikel gelezen over verschillende geloven en hun theorieën. Omdat er zoveel theorieën zijn die hetzelfde zeggen, denk ik dat er logica inzit. Vooral die van de Maya s vond ik overtuigen. Ze kijken ver vooruit en hebben vaker gelijk gehad. Nargis Zamaray (20) tweedejaars Aviation Ik denk er niet eens aan. Ik leef elke dag gewoon, ik ga niet vooruit denken. De dood komt meestal toch onverwachts. Verga je, dan verga je. Ik geloof niet dat de hele wereld vergaat. En ik denk dat de wetenschap er wel iets op zou vinden als het echt zover komt. Tot die tijd leef ik met de dag. Ik ga geen voorbereidingen treffen, maar als een deel van de wereld vergaat, dan ga ik natuurlijk wel verhuizen. Kees Rozemeijer (25) eerstejaars Commerciële Economie voor Toekomstige Ondernemers Er zijn zo veel momenten geweest waarop de wereld zou vergaan, maar er is nooit iets in die omvang uitgekomen. Ik denk puur op gevoel dat er volgend jaar wel een natuurramp zal zijn. Maar Nederland komt niet aan de beurt, ook niet in Ons land is te klein. Als er wel iets gebeurt, dan ga ik maatregelen treffen. Hoe meer crisis, hoe minder ik droom en hoe logischer ik na ga denken. Erik Hoogeveen (19) tweedejaars Aviation Ik heb erover gelezen, maar ik geloof het niet. Ik verwacht dat de wereld nog heel lang meegaat. Als ze echt bewijzen dat het water bijvoorbeeld heel erg stijgt, dan zal ik wel overwegen om te verhuizen. Maar ik maak me nog geen zorgen. Ik weet niet wat ik ervan moet verwachten. Er kunnen veel erge dingen gebeuren. Als het zover komt, dan merk ik het wel. Als het echt uit de hand loopt, dan ga ik wel een oplossing zoeken. (JdK) Heb je een mening? Reageer zelf op havanaweb.nl Ondertussen in Nicaragua Steven de Geus (22, vierdejaars Engineering, Design and Innovation) leert de Nicaraguaanse voetbalcultuur kennen. Tikkie terug Een paar weken geleden heb ik de voetbalclub in Jinotega opgezocht. Een paar collega s weten dat ik voetbal, dus die wilden graag dat ik bij de club kwam. Het inschrijven was snel geregeld, de vrijdag daarna heb ik het tenue gepast, op zaterdag schoenen gekocht en zondag stond ik negentig minuten in de basis. Het is een recreatieve competitie met twaalf teams in derde divisie en twaalf teams in tweede divisie. Ik speelde in het team Sandinos in de tweede divisie. Het was moeilijk voetballen onder Nicaraguaanse omstandigheden. De wedstrijd was gepland om acht uur s ochtends. Maar dat is Nica-tijd, dus rond negen uur zijn we begonnen. Aan het einde van de wedstrijd speelden we bijna op heetst van de dag. Het was chaos op het veld en er kwam enorm veel stof van de ondergrond af. We leken wel een kudde vee in de woestijn. We hebben met 4-3 verloren. De speelstijl is hier kick and run, in plaats van tikken en combineren wat ik in Nederland gewend ben. Door het hobbelveld lukt het ook niet om te kaatsen. Trainen is helaas niet mogelijk, want iedereen werkt door de weeks en rond 6 uur is het hier donker, zowel in het regen- als in het droogseizoen. Er is geen verlichting om s avonds te kunnen trainen. De eerste wedstrijd ging niet zo lekker. Maar met voetbal kan je gelukkig altijd alles de schuld geven, behalve jezelf. De bal was anders, het veld was hobbelig, de temperatuur was rond de 30 graden, de zon was te fel, er was minder zuurstof omdat we op meer dan 1000 meter hoogte speelden, mijn schoenen waren nieuw, ik had een blaar, het team was nieuw, ze hebben een andere speelstijl, de woorden van de coach waren onbekend, ik had weinig getraind en ik kreeg kramp. Maar ik had wel veel lol. n Knip/Plak Discriminatie Haagse school Op een aantal opleidingen van de Haagse Hogeschool wordt gediscrimineerd onder studenten en docenten. Bepaalde studenten worden aap genoemd en één voormalig docent heeft het gemunt op gehandicapten, vrouwen en andersgekleurden. Dit blijkt uit een onderzoeksrapport van de Commissie Gelijke Behandeling. De Haagse Studentenvakbond vindt de houding van de hogeschool passief, omdat de enige actie het instellen van een onderzoek was. De hogeschool zegt in een reactie docenten vaardigheden aan te willen leren om de discriminatie tegen te gaan. Metro, 19 mei Woning bij elkaar klussen Een gratis studentenwoning? In Ede kan het. Studenten van de Christelijke Hogeschool Ede (CHE) maken kans op een gratis woning wanneer ze hand- en spandiensten verrichten in de Uitvindersbuurt in Ede. Dit heeft de huurdersbond gisteren bekendgemaakt. In de Uitvindersbuurt staan sloopwoningen. Vanwege de leegstandswet mogen mensen hier voor een onkostenvergoeding wonen. De bewonerscommissie kwam met het plan om de lege woningen te gunnen aan studenten, in ruil voor het opknappen van klusjes. Metro, 19 mei Droom lekker verder! Dagdromen maakt creatief en bereidt ons voor op toekomstige gebeurtenissen. Psychologen die met een MRI-scanner hebben ingezoomd op de hersenactiviteit die aan dagdromen ten grondslag ligt zijn tot deze conclusie gekomen. De manier van dromen is goed voor de creativiteit, aangezien het vaak over onrealistische gedachten gaat (het zogenaamde wat als denken). Het onderzoek wees uit dat hoe sterker dit default mode netwerk actief werd, hoe meer originele gedachten mensen rapporteerden. Bovendien werden de gedachten vaak als prettig ervaren en zijn grote wetenschappers als Einstein zo op grote ideeën gekomen. Kennislink.nl, 20 mei havana 9

10 studentenvereniging aorta Meer luxe, meer De eerste sociëteit timmerden de studenten destijds eigenhandig in elkaar. Twintig jaar later bestaat de studentenvereniging van de ALO nog steeds, maar met minder vrijheid en chiquere voorzieningen. Een wet T-shirt contest hoort er niet meer bij. Gijs Hardeman Het begon met een kratje bier op vrijdag in het fietsenhok. Een jaar later bouwde het groepje studenten van de Academie voor Lichamelijke Opvoeding (ALO) een bar in die fietsenkelder en de soos was geboren. De vereniging die daar zijn intrek nam, genaamd Aorta, bestaat nu twintig jaar. Officieel staan die letters voor Als Onvermoeibaar Rustpunt Te ALO Amsterdam, al werd volgens sommigen die uitleg er pas later aan gegeven. En zo zijn er wel meer onduidelijkheden over de afgelopen twintig jaar. Oud-Havana-columnist en ALO-alum- nus Gijs Hardeman ging in gesprek met drie generaties actieve Aortianen. Eind jaren 80 We wilden het studentenleven op gang brengen, zodat niet iedereen na de lessen direct terug de provincie indook, vertelt Sandy Spil. Eind jaren tachtig was Spil student op de ALO, nu is ze er docent Zelfverdediging. De belangrijkste mannen achter het ontstaan van een actief studentenleven op de ALO zijn Erik Herber en Jacob Nienhuis. In mijn jaar zat een groepje fanatieke studenten. Wij sloten ons bij Erik en Jacob aan en haalden de verschillende commissies bij elkaar. Zo zat iedereen in de feest-, intro-, sport-, uit- of sooscommissie. Na een tijdje was ik meer op de ALO dan thuis. De eerste sociëteit van de ALO was een knap stukje doehetzelfwerk. Erik de doener van de twee, Jacob was de denker besloot dat we een eigen bar nodig hadden. Jacob regelde de diplomatieke zaken met het management en Erik koos een plek in de kelder, precies onder het zwembad. Hij verzamelde zelf houten planken en een tap, en timmerde daarvan de eerste soos in elkaar. Vanuit die soos werd in de verschillende commissies de basis gelegd voor veel tradities die nu nog gelden zoals beljatten, de introductieweek en themafeestjes. De togaparty is mijn hoogtepunt op de ALO. Daar worstelden de sterkste mannen uit de klassen tegen elkaar in lange gewaden en de mooiste meiden waren symbolisch de trofee. De jaren negentig De toenmalige ALO-directeur en een speciale commissie besluiten in 1996 dat de oude soos niet meer veilig is en sluiten de tent. Iwan de Koker, op dat moment voorzitter van Aorta, bedenkt een plan voor een nieuwe soos, tien meter naast de oude, wederom in een deel van de fietsenkelder. Voor dat plan weekten we een bak geld zo n twintigduizend gulden los van de HvA. In ruil daarvoor moesten we wel een stichting worden zodat het financieel wat overzichtelijker werd. Die nieuwe bar werd stevig gebouwd. Met gasbetonblokken zodat er door de voltallige sooscommissie aan gehangen kon worden bij het invechten van andere studenten. De lampen haalden we weg bij een verbouwing van bioscoop Tuschinski. Maar die waren van gips en zijn later jammerlijk gesneuveld. In die tijd leefde de soosfeesten op. Ik weet ook niet helemaal waarom, zegt Joppe de Vries, in die jaren ook actief in Aorta. We waren erg fanatiek met het ronselen van gasten, maar de dj was elke keer dezelfde en die was niet eens zo heel goed. De thema s sloegen ook nergens op, maar bijna iedereen 10 havana

11 studentenvereniging aorta Beeld Aorta/Pascal Tieman regels deed mee. De eerste keer hadden we overigens alleen gedacht aan opbouwen, niet aan afbreken. Toen het klaar was, stonden we daar met nog maar vijf man om de boel schoon te maken. Dat duurde dus tot laat in de ochtend. De soosfeesten werden steeds drukker en er konden er geen introducés meer bij. Na een vechtpartij zijn we uitsmijters gaan inhuren om te zorgen dat het niet weer uit de hand zou lopen, zegt Iwan. Dat waren jongens van de F-Side van Ajax dus toen bleef het gewoon rustig. De afstand in het afgelegen Osdorp tot de grote boze HvA had zijn voordelen. Iwan: Wij zaten in een lekker oud en aftands gebouw. Daar kon veel meer. Als we de boel wilden ombouwen voor een feest, dan was dat geen probleem. We hebben ons ook wel eens laten insluiten in het gebouw om de hele nacht film te kijken. De HvA was vooral de Leeuwenburg en o ja, er was ook nog een gebouwtje waar werd gesport. Met die status waren wij eigenlijk best tevreden, want zo konden we lekker onze gang gaan. Zet een stel ALO ers bij elkaar en er ontstaat gegarandeerd een feest een nieuw gebouw Toen Cees Vervoorn directeur werd van de ALO, was hij vaak te vinden in de soos. In het begin ging ik daar twee keer per week een biertje drinken. Dat stelden de studenten op prijs en zo kon ik de sfeer op de ALO goed leren kennen. Aorta is altijd een bloeiende studentenvereniging geweest. Het werd volledig gerund door ALO ers die midden in de opleiding stonden en iedereen kenden. De laatste jaren is er veel veranderd. Het is niet makkelijker geworden voor de bestuurders. Vroeger kreeg de stichting voor elke student ongeveer 8 gulden per jaar, maar door een juridische uitspraak is die weggevallen. En er zijn twee opleidingen bijgekomen waardoor het studentenaantal van vijfhonderd naar tweeduizend ging. Tel daar dit nieuwe gebouw bij op, met allerlei andere regels, en dan kun je concluderen dat toen en nu niet vergelijkbaar zijn. Wij hebben als domein ook onze eigen houding veranderd. We hebben er na de verhuizing een tijdlang dichter op gezeten om te bewaken of de activiteiten wel pasten binnen de nieuwe sfeer. Een wet T-shirt contest hoorde daar bijvoorbeeld niet meer bij. Intussen is Vervoorn niet meer twee keer per week in de soos te vinden. Ik ben er nog wel af en toe. Op het jubileumfeest in het Sloterparkbad ga ik ook zeker een kijkje nemen. Ik denk niet dat ik achter de tap ga staan, zoals Aorta aan docenten gaat voorstellen. Ik geef veel te veel bier weg. Het huidige Aorta heeft het qua regels een stuk zwaarder, maar qua ruimte en luxe heeft de vereniging niets te klagen. Er is een lange bar en een keuken annex opruimhok en een achterdeur naar buiten zodat op een mooie dag in no time de banken in de zon staan. De ruimte die ze nu hebben is groter en moderner dan die in de oude ALO, hoewel de troep doet denken aan een studentenhuis op de dag na Koninginnedag. We moeten nog opruimen en sinds het laatste feest zijn de gesneuvelde fotolijsten nog niet vervangen, zegt Bas Beuse, de huidige voorzitter van Aorta. We zijn iets relaxter dan de commissie voor ons. De sfeer is sinds dit jaar erg ontspannen en we staan erg open voor iedereen. Er werd ons wel eens verweten dat we te veel een kliek waren die mensen buiten hield. Dat proberen we tegen te gaan, hoewel het lastig is om hier geen kliek te worden. Sinds de ingebruikname van het nieuwe gebouw, is er het nodige veranderd. Wij hebben nu te maken met drie opleidingen, waarbij de ALO toch nog steeds de dominante groep is, vertelt Bas. Sport Management & Ondernemen haakt wel aan, maar Voeding blijft wat achter. Die zouden we graag meer in de soos zien of zelfs in Aorta. En wat is er dan nog meer anders dan een paar jaar geleden? We zijn bijna elke dag open in plaats van alleen op dinsdag en donderdagmiddag. Studenten kunnen hier overdag komen chillen, een computerspelletje spelen of muziek luisteren. De activiteiten die al jaren hetzelfde waren, werken niet meer zo. Misschien moeten we weer eens wat nieuwe dingen bedenken. Aanstaande vrijdag: een knallend feest Om het twintigjarige bestaan te vieren vindt aanstaande vrijdag in het Sloterparkbad het jubileumfeest Wet n Wild plaats. Bijna alle oud-aortianen komen en nog zevenhonderd studenten van de Dr. Meurerlaan, vertelt Lex Bronkhorst van Aorta. Introducés zijn ook welkom, maar dan moet wel iemand van de ALO, SM&O of Voeding je meenemen. Het wordt een feest in het zwembad waarbij verschillende dj s zoals Hardwell, Bart Skillz en Marcel Woods komen draaien en het recreatiebad gewoon open blijft. Lex: Dit feest wordt de bom. n havana 11

12 agressieve jongeren Surveillanten bedreigd. Buschauffeur in elkaar geslagen. Treinconducteur neergestoken. Leraar vermoord. Incidenten of is er meer aan de hand? Havana sprak hierover met Louis Tavecchio (63), hoogleraar aan de UvA en lector bij de HvA. Gewelddadig gedrag is een extreme uitingsvorm van mannelijke identiteit. Paul van de Water het te veranderen. Ik heb als wetenschapper natuurlijk geen pasklare oplossing. Ik heb wel wat inzichten geformuleerd en hopelijk kunnen we daar verder mee komen. Een collega van mij in Utrecht Daan Brugman pleit voor herstelopvoeding bij deze groep. Een onderdeel van die heropvoeding is dat je de geweldspleger laat zien wat hij voor welgevallig is. Vrouwen hebben die neiging veel minder. Het gewelddadige gedrag is een extreme uitingsvorm van mannelijke identiteit. We moeten uitzoeken en bestuderen hoe het komt dat er in de mannelijke identiteit een gevaarlijke kant zit die ervoor zorgt dat er ineens een buitenproportionele reactie ontstaat op vrij normaal gedrag van bijvoor- Het gewelddadige gedrag is een extreme uiting van mannelijke identiteit U wordt wel de professor van het korte lontje genoemd. Waarom? Ik heb een keer iets in De Telegraaf gezegd over de verhuftering van de maatschappij door agressieve jongeren met een kort lontje. Die agressie richt zich vooral tegen mensen met een controlerende functie: buschauffeurs, ambulancepersoneel en treinconducteurs. Die jongeren accepteren de regels en normen van de samenleving niet. Daar willen ze tegenaan schoppen en dus worden de symbolische gezagsdragers van die samenleving om niets in elkaar geslagen. Ik ben daar niet zo optimistisch over, het zal niet gauw minder worden. Er komen steeds meer jongens met een laag ontwikkeld moreel besef die het volstrekt normaal vinden om bij het minste of geringste onmiddellijk tot geweld over te gaan. Je zou dat natuurlijk kunnen accepteren als een vaststaand gegeven. Blijkbaar zijn er mensen die af en toe een buschauffeur in elkaar slaan. Jammer, maar dat is nu eenmaal zo en dus gaan we weer over tot de orde van de dag. Je kunt ook proberen om schade aanricht bij anderen. Dat zou dan een corrigerend effect moeten hebben. Eigenlijk ben je natuurlijk al te laat als je het wilt herstellen bij iemand van 14 jaar, maar beter laat dan nooit. Ik ondersteun die initiatieven dan ook van harte. Maar waar komt dat gewelddadige gedrag vandaan? Het zijn bijna allemaal jongens. Ik zie een vrouw niet zo snel een buschauffeur in elkaar slaan omdat hij iets zegt wat haar niet beeld een buschauffeur. Je kunt natuurlijk zeggen dat het een paar gekken zijn, net als die man in de Suzuki op Koninginnedag. Die gedachte vind ik te simpel. Volgens mij zit de kern van het probleem in het feit dat de dader op een of andere manier in zijn mannelijke identiteit is geraakt, zich gekrenkt, gedwarsboomd of miskend voelt. Hij ziet zichzelf als kansloos in een samenleving die de zijne niet is. In de combinatie van een laag zelfbeeld, een slecht toekomstperspectief en een dwingende behoefte aan materiële 12 havana

13 agressieve jongeren welvaart ontstaat dan agressie. Als je deze hypothese aanneemt dan kun je gaan zoeken naar een aanpak, naar behandelingen. Ook de school moet hier een belangrijke rol spelen. De school heeft immers ook een duidelijke opvoedende betekenis. Keihard aanpakken? Nee, ik ben geen voorstander van keiharde sancties zoals dat wel in Amerika wordt gedaan. Dat is niet effectief. Je maakt die jongens echt niet beter door op ze in te beuken. In een detentieoord wordt hun neiging alleen maar sterker. Jongens van 12 of 13 langdurig in de gevangenis opsluiten, is echt helemaal verkeerd. Ik zie veel meer in inzichtgevende gesprekken en behandeling. Je kunt beter aan iemand sleutelen om te kijken of er nog wat van te maken valt. In de behandeling moet wel een strafelement zitten, maar je moet altijd iemand de kans geven zich alsnog positief te ontwikkelen. Die jongens zijn echt niet zo maar agressief geworden. Er zit een wereld van frustraties achter. Juist die frustraties en het gevoel van miskenning moet je zien te voorkomen door Keihard inbeuken of nieuwe kansen? middel van opvoeding en opleidingskansen. Je moet die jongeren in ieder geval niet alleen maar corrigeren en kleineren. Is er een relatie tussen agressief gedrag en opleidingsniveau? Bij dit soort grensoverschrijdend gedrag is er een duidelijke samenhang met opleidingsniveau. Ik zeg er meteen bij dat er ook grote schoften zijn met een hoge opleiding. Het nadenken over wat je doet en wat de gevolgen zijn van je handelen vereist een bepaald abstractieniveau. Je moet geleerd hebben afstand van jezelf te nemen en je moet leren behoeftebevrediging uit te stellen. Dat hangt zonder meer samen met intelligentieniveau en opleiding. Als we het over agressieve jongeren hebben dan gaat het toch veelal om jongens met een laag opleidingsniveau die ook denken dat ze kansloos zijn in deze samenleving. Er zijn collega s van u die een relatie zien tussen agressie en crèches. Het verblijf in een crèche zou tot gevolg hebben dat kinderen agressiever worden en dat ze hun agressie ook nog overdragen op Beeld Bas Uterwijk kinderen die niet naar de crèche zijn gegaan. Het is de betwistbare conclusie van op zich wel belangrijk wetenschappelijk onderzoek. Er is echter geen causale relatie aangetoond tussen kinderopvang en agressief gedrag. De conclusie ligt ik overdrijf nu een beetje op het niveau van de bewering dat er een causale relatie is tussen het misdaadcijfer en het aantal kerktorens in een stedelijke omgeving. Die relatie is er inderdaad maar dat komt omdat een grote stad meer kerken heeft en dat in een stad ook meer misdaad voorkomt dan op het platteland. Het is dan een beetje dom om te stellen dat religie misdaad veroorzaakt. U kent zowel de HvA als de UvA goed. Welke verschillen ziet u tussen de studenten van beide instellingen? HvA-studenten zijn wat minder zelfstandig en verlangen te vaak dat de docent ze instructies geeft hoe ze iets moeten doen. Ze zijn gewend geraakt aan veel begeleiding. Ze hebben mogelijk ook wat minder abstractievermogen dan UvA-studenten. Ze zijn veel meer geneigd meteen te handelen, wat ook best een goede eigenschap kan zijn. Maar een HvA-student moet leren dat afstand nemen, beschouwen en analyseren ook voor een hbo er belangrijke vaardigheden zijn. Ook zij hebben een theoretisch kader nodig. Zonder zo n kader kun je problemen eigenlijk niet oplossen. UvA-studenten zijn wat analytischer ingesteld en zijn ook meer bereid en beter in staat om de dingen zelf uit te zoeken. Waar ergert u zich aan? Ik kan mij ergeren aan de grote invloed van managers die alleen maar denken in termen van rendement en geld. Zo belemmeren ze de voortgang van onderwijs en onderzoek. Dat is jammer. Je ziet dat verschijnsel zowel op de UvA als de HvA. Ik erger mij ook aan docenten die wat kennis over methodologie en onderzoeksopzet betreft zijn blijven steken in de jaren zeventig. Ze dragen die verouderde kennis over op hun studenten of leren hun de kunstjes die ze zelf vroeger geleerd hebben. Dat is onacceptabele, intellectuele luiheid. Als ik de macht zou hebben, zou ik alle docenten verplicht laten bijscholen op het gebied van onderzoeksvaardigheden. Dat is binnen het domein waar ik werk geen overbodige luxe. Wat laat u achter als u de HvA verlaat? In de huidige situatie is in het domein Maatschappij en Recht te veel sprake van kleine, geïsoleerde onderzoekjes die ook niet op elkaar zijn afgestemd. Een of andere organisatie wil iets laten onderzoeken en een paar studenten gaan dat onder begeleiding van een docent doen. Er wordt een mooi rapportje gemaakt en daarna is iedereen tevreden. Klaar, volgende opdracht. Een jaartje later komt een soortgelijke vraag binnen en wordt het onderzoek opnieuw uitgevoerd. Op die manier wordt het wiel telkens opnieuw uitgevonden. Het zijn u vraagt en wij draaien -projectjes met losseflodderopbrengsten. Van een duidelijke visie en van een consistente, lange lijn is nu nog geen sprake. Dat veroorzaakt hijgerigheid. Ik zou de deur tevreden achter mij dichtdoen als we het niveau van incidentele hijgerigheid en het kortetermijndenken achter ons hebben gelaten. Dat vereist een cultuuromslag en daar maak ik mij hard voor. Ik wil over dit thema ook een mooi leerboek voor hbo ers achterlaten. Verder hoop ik een aantal promotietrajecten tot een goed einde te brengen. Tot slot wil ik graag dat ik samen met de docenten hier tot gemeenschappelijke criteria kan komen voor het beoordelen van scripties, eindverslagen en andere (onderzoeks)producten van studenten. n CV Louis Tavecchio n Geboren 10 maart 1946 n Opleiding Psychologie aan de UvA, gepromoveerd in 1977 n Functies Lector Vraaggerichte Methodiekontwikkeling (HvA) n Hoogleraar in de Pedagogiek van de Kinderopvang (UvA) n Bijzonderheden: Hoofdredacteur Pedagogiek n Redactielid Kind & Adolescent n Juryvoorzitter Vaderdagtrofee havana 13

14 -advertenties- VADERDAGCADEAU: enkele reis Roemenië Problemen met studeren in verband met een functiebeperking? Kalfjes in de bio-industrie gaan op transport nog voordat ze vader kunnen worden. Voor informatie over studeren met een functiebeperking kun je terecht bij: De UvA studentendecanen: of De HvA studentendecanen: of havana

15 onderzoek Last van manipulatie? Beeld Pascal Tieman Muzieksite Last.fm beweert te kunnen helpen je muzieksmaak verbreden. Is dat ook zo? Of word je stiekem toch in een bepaalde richting geduwd? Twee studenten Interactieve Media deden onderzoek. Jurre Hehenkamp en Edward Boom aansluiten bij hun smaak. De applicatie vindt haar populariteit door haar muzikale aanbevelingen. Een aanbeveling hoort niet meer dan een suggestie te zijn. Een gebruiker moet hiermee kunnen doen wat hij wil. Is er wel sprake van aanbevelingen, kijkend naar de werking van de online radio? Een gebruiker die zoekt naar een bepaalde artiest, krijgt muziek te horen van vergelijkbare artiesten. Nog zonder dat de gebruiker een keuze heeft gemaakt, wordt de muziek gedraaid en toegevoegd aan zijn bibliotheek. In hoeverre bestaat de muzikale bibliotheek dan nog uit jouw favoriete muziek? Misschien zat er muziek tussen die niet jouw interesse wekte. Het overgrote deel van je muzikale bibliotheek bestaat uit bands waarvan je misschien een enkele keer een nummer hebt gehoord. Interactiviteit is een van de belangrijkste kernwoorden voor web 2.0. Hoe interactief is Last.fm eigenlijk, kijkend naar de aanbevelingen? Gebruikers blijken zich niet bewust te zijn van het altijd aanwezige suggestiesysteem. Uit de enquête bleek dat bijna alle gebruikers Last.fm ook zouden gebruiken zonder de suggesties, maar iemand die naar een Last.fm-radiozender luistert, ontkomt niet aan verwante muziek. Heeft het suggestiesysteem van Last.fm dan een manipulatieve werking? Het suggestiesysteem neemt meer keuzevrijheid weg dan dat het keuzes creëert, zoals dat wel verwacht zou worden bij web 2.0. Is je nieuwe muzieksmaak mede mogelijk gemaakt door Last.fm of is het gecreëerd door Last.fm? Heb jij je smaak zelf ontwikkeld of heeft een computer die voor jou berekend? Het systeem is zo waterdicht dat een gebruiker er zelf nog weinig aan kan toevoegen. De gebruiker komt eerder in een tunnelvisie dan in een omgeving waarin hij zijn eigen weg bewandelt. Voorheen zorgden radio- en televisiezenders voor muziek. De gebruiker kon bepalen welke zender hij beluisterde, maar de enige mogelijkheid om zijn voorkeursmuziek op te zetten, was naar de platenwinkel gaan of een nummer aanvragen bij een radio- of tv-zender. Met de komst van internet werd het mogelijk om je favoriete muziek direct te downloaden of te streamen. Muziek werd als kraanwater: overal en altijd beschikbaar. Anno 2009 is de website Last.fm een van de belangrijkste spelers in de oline muziekbranche. Mensen melden zich massaal aan om hun muzieksmaak verder te ontwikkelen en om in contact te komen met personen met dezelfde smaak. Vanaf 2002 is Last.fm in tweehonderd landen actief. Last.fm heeft momenteel meer dan 21 miljoen leden. Dagelijks worden er vijftien miljoen tracks beluisterd. Last.fm houdt statistisch bij waar mensen naar luisteren en probeert zo in te spelen op de voorkeuren van de gebruiker. Wij willen een kritisch oog werpen op de communitywebsite van Last.fm. In hoeverre kan een computer bijdragen aan de muzieksmaak van een mens? Op basis van welke informatie genereert de website suggesties? Verbreedt Last.fm de muzieksmaak van de gebruiker? Of leiden de suggesties eerder tot een tunnelvisie? Manipuleert Last.fm de muzieksmaak van de gebruikers? Lijstjes De kracht van Last.fm zit in het veelgeprezen suggestiesysteem. Online suggesties worden gegenereerd naar aanleiding van het luistergedrag van de gebruiker. Last.fm gebruikt twee methodes om de luisterende liefhebber muziek aan te bieden. Online kun je luisteren naar radiozenders, offline kun je muziek luisteren met je gangbare muziekprogramma en suggesties krijgen via de software van Last.fm. Offline wordt je luistergedrag vastgelegd door middel van een plug-in. Deze plug-in werkt met alle bekende muziekprogramma s zoals Winamp en itunes. De titel en uitvoerende artiest van de muziek worden verzonden naar de server van Last.fm en opgeslagen in een database. De beluisterde muziek wordt opgeslagen in lijstjes op je profielpagina. Online bevat Last.fm een radiozender, een ingebouwde mediaplayer op de website. De playlist wordt aangepast aan jouw muzieksmaak, geregistreerd op jouw profiel. Ook is het mogelijk een radiozender te genereren die zich specificeert op een door jou gekozen artiest. De radiozender speelt dan muziek af van vergelijkbare artiesten. Ook kun je een radiozender genereren op basis van een genre. Of de muzieksmaak van een ander lid op Last.fm. Tunnelvisie Onze enquête (zie kader) vertelt meer. Slechts 27% van de ondervraagden bleek meer buiten de deur dan thuis achter de pc te werken. Van deze 27% was nog niet eens de helft bekend met het bestaan van de website. Draait het de leden wel om het suggestiesysteem? Gebruiken ze Last.fm enkel om zich te profileren? Opmerkelijk is dat het overgrote deel van de ondervraagden Last.fm ook zou gebruiken zonder het suggestiesysteem. 86% geeft aan dat de gegeven suggesties niet of nauwelijks Dit is een verkorte versie van een artikel dat Jurre en Edward voor het vak Research Lab schreven. n Enquête (165 deelnemers) n Waarom gebruik je Last.fm? Vermaak 53% Nieuwe bands ontdekken 40% Ik ken geen vergelijkbaar alternatief 27% Anders 27% n Ga je zelf opzoek naar nieuwe muziek op Last.fm? Ja 50% Nee 50% n Zijn de suggesties op jou van toepassing? Ja 14% Nee 29% Soms 57% n Had je Last.fm ook gebruikt zonder suggesties? Ja 83% Nee 17% havana 15

16 interview Het is niet alleen pijn Beeld Jan-Maarten Hupkes In anderhalf jaar heeft Romano Audhoe (20) al twee bokstitels in de wacht gesleept. Tussen zijn tentamens International Business and Management door stoomt Romano zich klaar voor zijn vierde en belangrijkste wedstrijd: de Nederlandse Kampioenschapschappen 31 mei. Jarinde de Klerk Ik vond het altijd al gaaf om bokswedstrijden op tv te zien. Dat wilde ik ook! Maar het mocht niet van mijn ouders. Toch bleef het altijd in mijn hoofd zitten. Anderhalf jaar geleden ben ik lessen gaan volgen. Al snel wilde ik een grotere uitdaging: wedstrijden doen. Op het moment dat ik de ring instap, denk ik dat ik sterker ben dan mijn tegenstander. Ik wíl graag winnen, maar ik kan tegen verliezen als ik weet dat ik alles heb gegeven. Alleen de eerste wedstrijd heb ik verloren. Dat was een prestatiewedstrijd, waarin ik het tegen iemand met meer ervaring uit een zwaardere gewichtsklasse moest opnemen. Ik ben de eerste in de familie die bokst. Mijn familie staat inmiddels positief tegenover mijn sport. Ze staan achter me en zijn trots op me. Mijn moeder motiveert me zelfs en zorgt heel goed voor me. Na een wedstrijd houdt ze bijvoorbeeld ijs tegen mijn zwellingen. Ik ben echt een familiemens. Ik ben helemaal niet agressief en denk dat ik alleen echt kwaad zou kunnen worden als er iets met mijn zussen zou gebeuren. Als er een conflict is, dan begin ik er niet op los te rammen. Ik zou ook nooit als eerste een klap uitdelen en zou eerder weglopen. Maar als ik een klap krijg, dan zou ik me wel verdedigen. Droom Een wedstrijd duurt drie keer twee minuten. Na de laatste woorden van de scheids hou het gevecht netjes is het stil. Praten De schade viel mee: een bloedneus en een blauw oog is verboden. Daar heb je tijdens de wedstrijd ook geen energie voor. Je weet dat je een klap krijgt, maar door de adrenaline voel je het niet echt. De kater komt later, hé? Tijdens de wedstrijd krijg ik alleen mee wat er in de ring gebeurt. Ik hoor het niet eens als mijn familie iets roept. Het enige waar ik op reageer is de stem van mijn trainer, omdat ik weet dat ik daarop moet letten. Een deel van de klappen geef ik op gevoel, maar ik merk dat ik steeds meer ervaring krijg, waardoor ik beter na kan denken. Mijn laatste wedstrijd was zwaar. De stand was 53-35, terwijl het gebruikelijk is dat de punten onder de tien blijven. En je krijgt pas punten als het een harde klap is. We waren allebei heel erg offensief, bleven aanvallen. De schade viel mee: een bloedneus tijdens de wedstrijd en achteraf een dikke neus en een blauw oog. Na een week was alles weer normaal. Ik heb nog geen erge verwondingen of een hersenschudding opgelopen, maar ik weet dat dat risico er is. Tijdens mijn laatste wedstrijd heb ik mijn tegenstander twee keer acht tellen gegeven. Dat is het ergste dat ik tot nu toe heb aangericht. Die jongen had na de wedstrijd een paarse kin. Natuurlijk krijg ik wel eens de vraag waarom ik ervoor kies om vrijwillig geslagen te worden. Maar het is niet alleen pijn die je krijgt, je deelt ook uit. Boksen is mooi. Ik heb het altijd al een mooie, technische sport gevonden. Het is niet wild erop los rammen, maar je moet goed kijken en nadenken. Het is een uitlaatklep voor me en boksen geeft mij meer zelfvertrouwen. Ik weet wat ik kan. Mijn familie filmt elke wedstrijd, zodat ik het later terug kan kijken. Achteraf denk ik wel eens: Die had ik kunnen ontwijken! Het boksen vraagt soms offers. Onlangs ben ik gestopt met werken. School, boksen en werken was te veel van het goede. Ik boks zelf in de lichtwelterklasse, tot 64 kilogram. Als je te zwaar bent, kun je gediskwalificeerd worden. Daarom zorg ik dat ik goed op gewicht blijf. Ik rook en drink uit principe niet en ben vegetarisch voor mijn Hindoestaanse geloof. Ik snoep niet, al vind ik het soms wel lastig. Ik houd bijvoorbeeld erg van Surinaamse cake, maar ik kan de verleiding wel weerstaan. Op dit moment zit ik vlak voor tentamens en het Nederlands Kampioenschap, dan moet ik mijn sociale leven even op een lager pitje zetten. Voorlopig is het winnen van de Nederlandse Kampioenschapschappen voor Nieuwelingen en C-klassers mijn doel. 31 mei weet ik of ik kampioen ben. Als dat zo is, dan is dat wel een droom die uitkomt. Daarna zie ik wel weer verder. Ik wil de komende jaren kijken hoe ver ik kom met mijn sport, maar niet ten koste van mijn studie. Na mijn studie wil ik gaan werken en dan kun je niet met een blauw oog aankomen. n 16 havana

17 cmr-verkiezingen Wet van Murphy slaat toe Beeld Fred van Diem Mails kwamen niet aan en de kiessite was vaak niet bereikbaar: de CMR-verkiezingen zijn zwaar kut verlopen. Om het opkomstpercentage toch op een acceptabel niveau te krijgen werd de termijn een week verlengd. Paul van de Water De verkiezingen van de Centrale Medezeggenschapsraad (CMR) voltrekken zich veelal achter de schaduw van de dagelijkse hectiek van het studentenleven. Veel studenten weten niet wat de CMR is en dat er verkiezingen zijn blijft al te vaak onopgemerkt. Dit studiejaar zijn de verkiezingen op 11 mei gestart. Veel tamtam van tevoren: folders, website, special in Havana, voorlichtingscampagnes, kortom: er werd veel uit de kast getrokken om ervoor te zorgen dat de verkiezingen succesvol zouden verlopen. Toch maakte het stembureau van de CMR op 14 mei bekend dat de verkiezingsperiode een week verleng werd en dat iedereen tot en met 22 mei zijn of haar stem kon uitbrengen. Waarom werd deze keuze gemaakt? Agnes van Furstenberg, griffier bij de verkiezingen, licht toe: De opkomst valt tegen. Tot nu toe [19 mei, red.] hebben 2100 studenten gestemd en dat komt neer op een dikke 5 procent. Ik kan niet verklaren waarom dat percentage zo laag is. Er is van alles ondernomen om stemmers binnen te halen. Schuld Hebben alle inspanningen dan zo weinig effect gehad? Volgens leden van de CMR is er meer aan de hand. Verschillende afdelingen van de HvA zijn in gebreke gebleven. Zo bleek de afdeling Marketing & Communicatie (M&C) niet in staat om alle studenten een mail te sturen met informatie over de verkiezingen. De afdeling ICT kreeg het niet voor elkaar om de kiessite en de daarachterliggende programmatuur foutloos te laten werken. De afdeling Studenten Databeheer kreeg opdracht om een bestand van alle kiesgerechtigde studenten aan te leveren. Ook dat verliep verkeerd. Persoonlijk vind ik het zwaar kut, aldus Ruben van der Linde, student lerarenopleiding Geschiedenis en coördinator van de verkiezingscampagne. Het is belachelijk dat zoiets belangrijks met zo veel tegenslagen moet verlopen. Wim Hendriksen, voorzitter van het Centraal Stembureau, voegt hieraan toe: Wij zijn als stembureau eindverantwoordelijk, maar we besteden allerlei diensten uit aan de afdelingen die daar speciaal voor zijn. Vervolgens blijkt het daar mis te lopen. Dat is natuurlijk vervelend. Na de verkiezingen moeten we evalueren om te kijken wat er volgend jaar beter kan. M&C reageert verbaasd en een tikje geïrriteerd. Dat studenten niet konden inloggen op de site, ligt niet aan M&C. Dat is echt een ICT-probleem. Wij hebben natuurlijk wel de mailing verzorgd. Daarna hebben we gehoord dat door vervelende ICT-problemen niet alle studenten de verkiezingsmail hebben ontvangen. Het is onredelijk om ons daarvan de schuld te geven. Integendeel, we hebben juist extra tijd geïnvesteerd om dit probleem op te lossen en te zorgen dat iedereen in tweede instantie alsnog de mail heeft gekregen, aldus Gabriëlla Faneyter van de afdeling M&C. ICT-problemen vallen deels onder de verantwoordelijkheid van de afdeling ITS. Eduard Franke, hoofd ITS, vindt het vervelend dat de problemen zijn ontstaan, maar benadrukt dat het wat te ver gaat om zijn afdeling de schuld te geven. Eventuele inlogproblemen op de site liggen bij de afdeling die de site beheert en dat is niet mijn afdeling. Wat de niet verstuurde mails betreft: wij zijn slechts doorgeefluik. We mailen de studenten die in het bestand staan zoals wij dat door de studentenadministratie krijgen aangeleverd. Daar is iets misgegaan maar dat ligt buiten onze invloedssfeer. We moeten natuurlijk wel zorgvuldig uitzoeken wat de oorzaken zijn. Als blijkt dat wij iets fout gedaan hebben, dan ben ik de eerste om dat te erkennen en om ervoor te zorgen dat het niet meer zal voorkomen. Vinger Els Spreij van de afdeling Studenten Databeheer verantwoordelijk voor het maken van de mailbestanden laat per mail weten dat er inderdaad sprake is van technische problemen bij het genereren van de bestanden die nodig zijn om de mails aan studenten te versturen. Een medewerker van de studentenadministratie laat desgevraagd weten dat het een extern bedrijf is dat hier verantwoordelijk voor is. Willem Brouwer, CMR-lid en docent Informatica: Kijk, dat is nou typisch voor dit soort situaties. Iedereen schuift de zwarte piet naar een ander en wast daarna de handen in onschuld. Ondertussen zitten wij en daarmee dus eigenlijk de gehele HvA met een lastig probleem. Wat vindt algemeen directeur Jeroen Knigge? Jammer dat de opkomst voor zover we dat nu kunnen overzien opnieuw tegenvalt. Het heeft in ieder geval niet gelegen aan de inzet en betrokkenheid van de studenten van de CMR en de Week van de Amsterdamse Student. De activiteiten die hiervoor werden georganiseerd waren succesvol. Als het inderdaad zo is dat er veel mis is gegaan met de bestanden en het bereiken van de kiezers, dan is dat treurig. Ik ga nog geen beschuldigende vinger opheffen. Eerst maar eens kijken waar het echt is misgelopen. Er moet geëvalueerd worden en een verbeterplan opgesteld worden. In ieder geval niet de moed verliezen. Ieder jaar gaat het steeds een beetje beter, zo is mijn stellige overtuiging. n havana 17

18 sporten met... Bottenkraken op Indiase klanken Beeld Christel Wolters Havana doet mee aan een cursus: deze keer bharata yoga. Niks wazig voor je uit staren! Het hele lichaam wordt met behulp van apparaten gemangeld. Nu gaan we de ruggenwervel mobiliseren. Hans van Vinkeveen Of ik een cursus yoga op het Universitair Sportcentrum (USC) wil gaan doen, wordt me gevraagd. Ik? Maar ik heb helemaal niets met mystiek, houd ik de boot af. Des te beter, klonk het afgemeten. Daar zit ik, de vleesgeworden scepsis, mooi aan vast. Maar wat zeur ik! Yoga, dat is toch als een suf zoogdier een beetje wazig staren naar hoe het gras groeit. Een continu glimlachende dame in sarong serveert intussen kruidenthee. Terwijl het overspannen hoofd dankzij de wijze lessen van goeroe Swami Dinges langzaam leegloopt. Met aan het eind: geestelijke extase. Nirvana. Ik doe de rest van mijn leven niets meer. Helaas blijk ik de verkeerde yogavariant te hebben gekozen. Foutje. Even Apeldoorn bellen gaat niet meer. Ik ben welkom bij bharata yoga, zo ongeveer het tegendeel van de relaxte geitenwollensokkenvariant. Wij zijn niet van het gezweef naar verre oorden, helpt lerares Snežana Klobucar me hard uit de droom. Joh, we zitten al genoeg in ons hoofd, weg ermee, ga lekker bewegen. Bharata is een superactieve yogavariant, waarbij het lichaam kritisch wordt uitgelijnd. Alles draait om de wervelkolom. Is die eenmaal rechtgezet, dan verdwijnen lichaamsklachten als sneeuw voor de zon. Wat ligt daar, vraag ik wijzend op een stapel enge apparaten? Dat zijn hulpmiddelen: houten boogjes, grote rubberen trekdroppen, hoofdstandbankjes. Hare Krishna, denk ik, wat staat me straks te wachten? Ballon De start is rustgevend. Ik lig samen met veertien cursisten van alle leeftijden op een mat en een hoofdkussentje dat vast lekker slaapt. Indiase klanken geven het begin van een aangenaam roesje. Maar dat is niet de bedoeling. We moeten languit op de rug te gaan liggen met het opgerolde kussentje onder de onderrug. Focus op de ademhaling. Visualiseer dat de buik een ballon is die wordt opgeblazen. Ik voel de eerste pijn, maar deze pijn is volgens Snežana goed. Pijn is het weglopen van spanning. De volgende oefening is een standje genaamd de hond. Je staat met handen en voeten uitgestrekt. Rechte rug, anders is het een doorgezakte teckel. Afwisselend wordt een been opgetild alsof je een geurmarkering aanbrengt. Ik kijk met een schuin oog naar de hoger gelegen fitnessruimte. Gelukkig, geen pottenkijkers. Nu gaan we de wervels mobiliseren, zegt Snežana. Daarvoor dient een kratje met een ronde boog, waarover je de bovenrug wervel voor wervel moet uitrollen. Dat kan heftig aanvoelen. Niet erg, er komt beweging in iets wat al tijden vastzit. Er volgen nog meer oefeningen waarbij mijn botten angstaanjagend knakken. Als ze maar op z n vaste plek blijven. Toch wel raar, een wasbordje kweken via yoga, bedenk ik. Daar zullen ze in India van opkijken. Tot slot nog een handstand met het hoofd door de zitting van een krukje. Het staan lukt wonderwel, ik weet alleen niet hoe ik terug moet komen. Trekdrop Na afloop blijk ik niet de enige die door de cursus is verrast. Ik verwachtte dat we in kleermakerszit rustig rondjes met de vingers gingen draaien, vertelt Barbara van Schuren (19), aankomend UvA-student. Ik heb na de eerste les dagenlang spierpijn gehad. Die rubberen trekdrop in je rug voelde aan als martelen. Ze is samen met Marianne Nuij (20), eerstejaars Kunstgeschiedenis aan de UvA, op yoga gegaan. We zijn geen typische yogamensen, het leek ons wel grappig. Agendatechnisch kwam ik bij deze cursus uit, zegt Marianne. Af en toe schiet het tweetal wel in de slappe lach bij gekke standjes. Maar opgeven, dat nooit. Hierna gaan we op kickboksen, om alle agressie eruit te slaan. Cursist Eefke Eenink (23) is positief. Ik had nek- en rugklachten en spanning in de schouders. Dat is nu al een stuk minder. Eefke houdt zich als aan de HvA afgestudeerde ergotherapeut vakmatig met het bewegingsapparaat bezig: de juiste werkhouding, goed rechtop zitten. De inhoud van de cursus sluit prima aan bij wat zij geleerd heeft, vindt zij. Sjorren Volgens Snežana helpt bharata yoga tegen allerlei klachten als rsi, hernia, tennisarm en ook hyperventilatie en depressies. Is het eigenlijk niet gewoon fitness? Dat doet ook pijn. Nee, fitness is beweging vanuit kracht. Je staat te sjorren aan gewichten, bouwt de spanning in het lichaam steeds meer op en kweekt zo dikke spierbundels. Maar het is domme kracht waarmee je niets kan. Een bodybuilder houdt een handstand nog geen Hare Krishna, wat staat me straks te wachten twee seconden vol. Yoga daarentegen is beweging vanuit ontspanning. Je beweegt ook de verstijfde gebieden. Allemaal leuk en aardig, maar ik mis toch een meditatief moment. Dat is er als er aandacht is voor het ademen, zodat je voelt dat je krachten opbouwt, vertelt Snežana. Maar die verstilling is er in andere lessen wat vaker. Dan zijn we meer gefixeerd op het leegmaken van het hoofd. Ik kan er een heel boek over schrijven. Ik heb vanavond pech. Moeizaam sleep ik me op de fiets naar huis. Geradbraakt na een yogales, hoe leg ik dit aan het thuisfront uit? n 18 havana

19 passie Eén blik op een rondslingerende foto of een ansichtkaart, daar wil Rick Ruhland (43, docent HES) vanaf zijn ruim twintig jaar geleden, leidde tot een mateloze liefde voor álles wat met Schotland te maken heeft. Vooruit: voor de haggis hoef je er niet heen. Annemarie Vissers Beeld Fred van Diem Ik zag een plaatje van de Schotse hooglanden vraag me niet meer precies waar, hoe en wat het kan ook in een flits op tv of in een film zijn geweest. Dat licht. Dat groen. Die overweldigende weidsheid. Stunning vond ik het. Ik heb er nog steeds geen ander woord voor. Vanaf toen was ik verkocht. Let wel: toen had ik nog geen Schot ontmoet, niks gezien, gehoord of gelezen. Schotland, het zei me verder niets. Omdat ik mezelf als arme student niet makkelijk op een lekker tripje Schotland kon trakteren, ben ik begonnen met het verzamelen van allerlei informatie. Ik las alles wat los en vast zat: over de natuur, de cultuur, gewoonten en leerde de muziek kennen nu kan ik geen dag meer zonder Schotse folk. Ondertussen spaarde ik tot ik een retourtje veerboot en bus kon betalen. Eenmaal voor het eerst in dat landschap viel alles op z n plek: het licht en de lucht daar, die raken me tot in mijn ziel. Ik heb het nergens puurder gezien. Geniepig ook, dat licht. Het komt niet rechtsreeks je ogen binnen, zo lijkt het wel. Ik kan maar één ding bedenken waarvoor men níet naar Schotland hoeft: de haggis, gevulde schapenmaag. Daar raak ik in ieder geval niet enthousiast van. Over Schotse whisky daarentegen raak ik niet uitgepraat. Vooral als de fles Islay half leeg raakt, natuurlijk. Niet dat ik er hier veel mensen een plezier mee doe, overigens. Te zwaar, te rokerig vindt men vaak, dus heb ik ook altijd een ander merk in huis. Zeker, deze liefhebberij kost me behoorlijk wat. Ik betaal met gemak ruim tachtig euro voor een flesje whisky. En een echte, officiële kilt, daar wil ik best geld voor opzij zetten. Dat loopt in de honderden euro s. Ieder jaar naar Schotland afreizen zit er niet in voor me, maar dat heeft niet alleen met financiën te maken. Mijn vriendin wil ook wel eens wat anders, Italië bijvoorbeeld. Van de andere kant: ik kan haar tijdens mijn Schotse solotrips rustig drie weken missen. Terwijl ik hier nog geen dag zonder haar kan. Stiekem weet ze ook niet dat ik alle bonnetjes, rekeningen, toeristische foldertjes, kaartjes en bewijsjes bewaar in mapjes. Netjes gerangschikt op jaartal. Als ze toch eens wist dat ik vrijwel alle bus- en veertijden uit mijn hoofd weet vanaf de jaren tachtig Balen dat ik geen Schot maar een Nederlander ben? Ja. Zeker op de momenten dat ik Nederland helemaal zat ben. Dan zou ik willen dat we als volk zo voor elkaar klaarstaan als het Schotse volk. Ze durven te vertrouwen op elkaar. En terecht. De combinatie van ongelofelijke trots, humor en hulpvaardigheid, die bewonder ik mateloos. n havana 19

20 recensies Cd Johan 4 (Excelsior) HHHHH Wie Johan, de populairste Nederlandse gitaarband van de afgelopen tien jaar, kreeg voor de drie voorgaande platen louter positieve recensies en verkocht daarnaast verdomd veel cd s. Wat De titel spreekt boekdelen. Als je de verzamelaar die in maart verscheen niet meetelt. 4 zag op 4 mei het levenslicht en was meteen de best verkochte cd bij Concerto in Utrechtsestraat. Vreemd is dat niet, want bij Concerto komen vooral dertigers en veertigers die nog wél cd s kopen. Daarnaast werken de goede recensies in onder meer Revu en de Volkskrant natuurlijk ook mee. Waarom wel Johan raakt me. De muziek is even eenvoudig als prachtig. Johan doet niet veel meer dan mooie gitaarliedjes maken, helder gezongen door Jacco de Greeuw, waar je ongemerkt vrolijk van wordt. En dan die refreinen: Johan knutselt ze dermate vernuftig in elkaar dat ze zich ongemerkt na twee keer luisteren in je gedachten nestelen. Nieuw aan deze plaat is dat niet alleen De Greeuw die zingt, maar ook gitarist Maarten Kooijman en bassist Diets Dijkstra. Kooijmans meeslepende Maria grijpt je onmiddellijk bij de strot. Het uptempo #1 een en het typisch Johan-klinkende Together Now vormen een mooie afwisseling. 4 is een prima plaat is die het goed zal doen bij liefhebbers van The Beatles, The Smiths en REM. Waarom niet Op deze plek gaf ik Pergola en THXJHN allebei vijf sterren. Nu blijft de teller op vier hangen. Dat zegt overigens meer over de kwaliteit van die twee cd s dan iets over 4. Wanneer Johan doet deze maand een beperkt aantal optredens en vervolgens een hoeveelheid festivals. Na de zomer is de band terug voor een complete clubtour. Negen oktober staan ze in Paradiso, een datum om alvast in de agenda te noteren. n Jim Jansen Boek Taal is zeg maar echt mijn ding Paulien Cornelisse (Contact) HHHHH Wie Columnist (voor o.a. Nrc.next en Mind Magazine) en theatermaker Paulien Cornelisse. Wat Taal veroorzaakt verwarring, volgens Paulien Cornelisse, omdat mensen bijna altijd iets anders zeggen dan ze bedoelen. Haar bundeling van (eerder verschenen) columns Taal is zeg maar echt mijn ding gaat niet over hoe het dan wel zou moeten, maar over wat haar opvalt in het taalgebruik van tegenwoordig. Zoals het Beledigende Compliment: Weet je wat er zo leuk is aan jou? Dat je volgens mij helemaal niet zít met die grote neus van je. En zo volgen er nog talloze andere voorbeelden. Over hoeissie (als je echt niet wilt weten hoe het met iemand gaat), over het mogelijk nieuwe spreekwoord Ja maar is nee en over praten tegen een huisdier. Ze gebruikt veel recente voorbeelden uit de media. Bijvoorbeeld de tranentrekkende acceptance speech van Obama. En dat duidelijk niet iedereen dit talent bezit: Balkenende had Obama van harte gelukgewenst met zijn overwinning. Gottegot. Jan Peter, we zijn toch niet op een zilveren huwelijksfeest in Etten-Leur? In het boek verschijnen regelmatig tekeningen van fantasiebeestjes, zij doen uitspraken als: Lekker je eigen ding doen. Dat is het Al-ler-belangrijkste. Je ei-gen ding. Doen. Opmerkelijk detail: Sommige voorbeelden die Cornelisse noemt zijn hilarisch, daarom schrijft ze er regelmatig bij dat ze het écht gehoord heeft, écht waar. Ja écht! Om even later te beweren dat hoe vaker een bepaalt woord valt, hoe minder waar het is Waarom wel Taal is zeg maar echt mijn ding is vermakelijk en herkenbaar. Cornelisse heeft een scherp oog voor de eigenaardigheden van de Nederlandse taal en weet deze treffend te verwoorden. Kort maar krachtig, waardoor het snel wegleest. Waarom niet Gek op boeken met een duidelijke verhaallijn? Dan is dit niet de goede keus. De stukjes variëren van twee regels tot twee bladzijden en gaan steeds weer over een ander onderwerp. En als je regelmatig Nrc.next of Mind Magazine leest, kunnen sommige gedeeltes je bekend voorkomen. www n Linda Slagter Film Coco avant Chanel Vanaf 28 mei, Pathé-bioscopen Wel gaan Het biografische verhaal over de oorsprong van Chanel, een van de beroemdste modenamen ter wereld, gaat verder dan alleen maar kleding. Het leven van het stijlicoon van de haute couture vindt zijn oorsprong in een vervallen armenhuis in Frankrijk. Niet gaan Je moet er wel tegen kunnen om twee uur lang tegen de pruillip van Audrey Tautou aan te kijken. Muziek The Killers 29 mei, Heineken Music Hall Wel gaan De Amerikaanse pop-rockband scoorde met zijn Britse (!) sound niet voor niets al diverse hits als Human, Somebody told me, All these things that I ve done en Spaceman. Niet gaan Vervangend concert van 12 maart. Verwacht wordt dat het concert snel is uitverkocht, dus de kans is groot dat je via andere (duurdere) wegen een kaartje moet zien te bemachtigen. Party We all love 80 s & 90 s 30 mei, Panama Wel gaan Weer eens iets anders: dansen op classics en meezingen met Michael Jackson. Indien je de classics/disco/funk/happy hardcore en oldschool in de grote zaal zat bent, dan kun je altijd nog kijken of de muziek in de kleinere zaal beter bevalt. Niet gaan Het feest duurt maar tot uur s nachts en de locatie biedt weinig opties voor een afterparty. Muziek Gavin DeGraw 1 en 2 juni, Paradiso Wel gaan Goed alternatief als je geen kaartje voor The Killers hebt weten te bemachtigen. Niet gaan Het (pop)geluid van Gavin DeGraw is een beetje veel van hetzelfde. Literatuur Maand van het Spannende Boek The Power of Plots 2 juni, Melkweg Wel gaan Feestelijke opening van de Maand van het Spannende Boek vol schrijvers, misdaadjournalisten, film en muziek. Aanwezig zijn onder andere Esther Verhoef, Rita Verdonk, Jan Pronk, Baantjer, Leo Blokhuis, Roel Janssen en Charles den Tex. Niet gaan De maand van het spannende boek duurt tot en met 30 juni. Voor wie een dinsdagavond minder goed uitkomt zijn er nog genoeg alternatieven. Festival Holland Festival 4 t/m 28 juni Wel gaan Het Holland Festival organiseert op verschillende podia in de stad een mix van (internationale) podium- en beeldende kunsten, grote namen en gedurfde experimenten. Niet gaan Als je last hebt van mensenvrees. Het aantal bezoekers kan aardig oplopen, vorig jaar bleef de teller rond de hangen. Dans Storytellers 4 en 5 juni, Griffioen (Amstelveen) Wel gaan Met een combinatie van danstechnieken als moderne dans, streetdance en jazz worden drie verhalen verteld. Studenten krijgen korting en betalen vijf euro. Niet gaan De productie is in korte tijd met cursisten tot stand gekomen. Als je professionele dansers verwacht, kan het resultaat enigszins tegenvallen. 20 havana

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school. Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan

Nadere informatie

Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering.

Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. Bij SNAP leren we ouders en kinderen vaardigheden om problemen op te lossen en meer zelfcontrole te ontwikkelen. Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. SNAP (STOP

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Lekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten.

Lekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten. Lekker ding Pas op!, roept Anita. Achter je zitten de hersendoden! Ik kijk achterom. Achter ons zitten twee jongens en drie meisjes hun boterhammen te eten. Ze zijn gevaarlijk, zegt Anita. Ze schudt haar

Nadere informatie

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl.

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Chatten Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Colofon Een uitgave van Eenvoudig Communiceren

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

Weer naar school. De directeur stapt het toneel op. Goedemorgen allemaal, zegt hij. * In België heet een mentor klastitularis.

Weer naar school. De directeur stapt het toneel op. Goedemorgen allemaal, zegt hij. * In België heet een mentor klastitularis. Weer naar school Kim en Pieter lopen het schoolplein op. Het is de eerste schooldag na de zomervakantie. Ik ben benieuwd wie onze mentor * is, zegt Pieter. Kim knikt. Ik hoop een man, zegt ze. Pieter kijkt

Nadere informatie

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN?

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Je vindt dat je teveel tijd doorbrengt met het spelen van games. Je beseft dat je hierdoor in de problemen kunt raken: je huiswerk lijdt

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

Gevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet!

Gevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet! Gevaarlijke liefde Gevaarlijke liefde In de pauze Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Als je verliefd wordt ben je in de wolken. Tegelijk voel je je

Nadere informatie

Niet eerlijk. Kyara Blaak

Niet eerlijk. Kyara Blaak Kyara Blaak Niet eerlijk Kyara Blaak Kyara Blaak 248media uitgeverij, Steenwijk Grafische realisatie: MDS Grafische Vormgeving Illustraties binnenwerk: Kyara Blaak Alle rechten voorbehouden. Niets uit

Nadere informatie

Juridische medewerker

Juridische medewerker 28-11-2013 Sectorwerkstuk Juridische medewerker Temel, Elif HET ASSINK LYCEUM Inhoudsopgave Inhoud Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 2 Hoeveel procent van de opleiding bestaat uit stage?... 6 o Begeleiding...

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug, want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

Een land waar. mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps

Een land waar. mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps Een land waar mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps Lilian (48) vraagt haar zoontje om even een handje te komen geven. Dat doet hij en dan gaat hij weer lekker verder spelen. Wij nemen plaats aan

Nadere informatie

Thema Op het werk. Lesbrief 16. Herhaling thema.

Thema Op het werk. Lesbrief 16. Herhaling thema. http://www.edusom.nl Thema Op het werk Lesbrief 16. Herhaling thema. Wat leert u in deze les? De woorden van les 12, 13, 14 en 15. Veel succes! Deze les is ontwikkeld in opdracht van: Gemeente Den Haag

Nadere informatie

13 Acquisitietips. AngelCoaching. Coaching en training voor de creatieve sector www.angelcoaching.nl

13 Acquisitietips. AngelCoaching. Coaching en training voor de creatieve sector www.angelcoaching.nl 13 Acquisitietips AngelCoaching Coaching en training voor de creatieve sector Tip 1 Wat voor product/dienst ga je aanbieden? Maak een keuze, niemand kan alles! Tip 1 Veel ondernemers zijn gezegend met

Nadere informatie

Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie

Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Ervaringen, belevenissen, vragen in woorden gevangen om die woorden weer vrij te laten in nieuwe ervaringen, belevenissen, vragen. Marcel Zagers www.meerstemmig.nl

Nadere informatie

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft!

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! Scott de Jong http://www.positiefleren.nl - 1 - Je leest op dit moment versie 2.0 van het Ebook: 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft.

Nadere informatie

Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen.

Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen. Een klein gesprekje met God Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen. God lachte breed. Dat is waar!, zei God. Jij bent ook het licht.

Nadere informatie

2c nr. 1 zinnen met want en omdat

2c nr. 1 zinnen met want en omdat OPDRACHTKAART www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. U kunt ook veel oefeningen

Nadere informatie

4 Denken. in het park een keer gebeten door een hond. Als Kim een hond ziet wil ze hem graag aaien. Als

4 Denken. in het park een keer gebeten door een hond. Als Kim een hond ziet wil ze hem graag aaien. Als 4 Denken In dit hoofdstuk vertellen we hoe jij om kan gaan met je gedachten. Veel gedachten maak je zelf. Ze bepalen hoe jij je voelt. We geven tips hoe jij jouw gedachten en gevoelens zelf kunt sturen.

Nadere informatie

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang. Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard

Nadere informatie

OPA EN OMA DE OMA VAN OMA

OPA EN OMA DE OMA VAN OMA Hotel Hallo - Thema 4 Hallo opdrachten OPA EN OMA 1. Knip de strip. Strip Knip de strip los langs de stippellijntjes. Leg de stukken omgekeerd en door elkaar heen op tafel. Draai de stukken weer om en

Nadere informatie

Knallen met je vrienden! Leuk, maar ook voor anderen?

Knallen met je vrienden! Leuk, maar ook voor anderen? Knallen met je vrienden! Leuk, maar ook voor anderen? Vooraf Oud en nieuw is leuk en gezellig: oliebollen eten, spelletjes doen, televisie kijken, met zijn allen aftellen tot twaalf uur en vuurwerk afsteken.

Nadere informatie

Inspirerend Presenteren

Inspirerend Presenteren Inspirerend Presenteren Door Kai Vermaas & Charis Heising Bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla Inleiding Wil je leren hoe jij een presentatie kunt geven waar je zeker bent van je verhaal? En

Nadere informatie

Les 1 Voorspellen Leestekst: De nieuwe computer. Introductiefase: 2. Vraag: "Kan iemand mij vertellen wat voorspellen betekent?"

Les 1 Voorspellen Leestekst: De nieuwe computer. Introductiefase: 2. Vraag: Kan iemand mij vertellen wat voorspellen betekent? Les 1 Voorspellen Leestekst: De nieuwe computer "Welkom:..." Introductiefase: 1. "We gaan vandaag proberen te voorspellen." 2. Vraag: "Kan iemand mij vertellen wat voorspellen betekent?" 3. Discussie:...

Nadere informatie

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF

Nadere informatie

Thema Nederlandse cultuur en gewoontes

Thema Nederlandse cultuur en gewoontes http://www.edusom.nl Thema Nederlandse cultuur en gewoontes Lesbrief 32. Mag ik even uitpraten? Wat leert u in deze les? Eén lange zin maken van twee korte zinnen. Je mening geven. Veel succes! Deze les

Nadere informatie

Help, mijn papa en mama gaan scheiden!

Help, mijn papa en mama gaan scheiden! Help, mijn papa en mama gaan scheiden! Joep ligt in bed. Hij houdt zijn handen tegen zijn oren. Beneden hoort hij harde boze stemmen. Papa en mama hebben ruzie. Papa en mama hebben vaak ruzie. Ze denken

Nadere informatie

Niet veel mensen krijgen deze ziekte en sommige volwassenen hebben er vaak nog nooit van gehoord of weten er weinig vanaf.

Niet veel mensen krijgen deze ziekte en sommige volwassenen hebben er vaak nog nooit van gehoord of weten er weinig vanaf. Je leest waarschijnlijk dit boekje omdat je mama of papa of iemand anders speciaal in je familie Amyotrofische Lateraal Sclerose heeft. Het is een lang woord en het wordt vaak afgekort tot ALS. Niet veel

Nadere informatie

Wees duidelijk tegen je klanten

Wees duidelijk tegen je klanten Ronald Dingerdis Wees duidelijk tegen je klanten 3 In onze training Klantgerichtheid en communicatie vroeg een cursist me onlangs of je tegen je klant kan zeggen dat hij extreem vervelend is. Dat hij onredelijk

Nadere informatie

Hoe gaat het in groep 1/2 b

Hoe gaat het in groep 1/2 b Hoe gaat het in groep 1/2 b Binnenkomst: - Als je op school komt hang je je jas op je eigen haakje onder je tent. Je tas zet je op de plank. - In de klas geef je de juf een hand en je pakt een spelletje

Nadere informatie

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop.

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. Woordenlijst bij hoofdstuk 4 de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. alleen zonder andere mensen Hij is niet getrouwd. Hij woont helemaal a, zonder familie.

Nadere informatie

CHATTEN. verborgen verdriet MARIAN HOEFNAGEL

CHATTEN. verborgen verdriet MARIAN HOEFNAGEL CHATTEN verborgen verdriet MARIAN HOEFNAGEL Stotteren Kom op, Roy. Het is allang tijd. De leraar informatica legt een hand op Roys schouder. Maar Roy kijkt niet op of om. Hij zit achter de fijnste computer

Nadere informatie

Inhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197

Inhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197 Inhoud Aan jou de keuze 7 D/2012/45/239 - isbn 978 94 014 0183 8 - nur 248 Tweede druk Vormgeving omslag en binnenwerk: Nanja Toebak, s-hertogenbosch Illustraties omslag en binnenwerk: Marcel Jurriëns,

Nadere informatie

Maatschappelijk werk (alweer)

Maatschappelijk werk (alweer) Maatschappelijk werk (alweer) Na mijn tweede miskraam heb ik toch weer besloten om het er op te wagen naar maatschappelijk werk te gaan. Ik vond de stap echt wel heel zwaar, want ik hou er niet zo van.

Nadere informatie

HANDIG ALS EEN HOND DREIGT

HANDIG ALS EEN HOND DREIGT l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n HANDIG ALS EEN HOND DREIGT OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER HONDEN DIE DREIGEN. JE KUNT

Nadere informatie

Ik denk eigenlijk dat deze blessure niet slecht is geweest voor mijn carrière

Ik denk eigenlijk dat deze blessure niet slecht is geweest voor mijn carrière In de rubriek vertelt een (oud) prof-voetballer/voetbalster over zijn/haar voorste kruisband blessure. Vanaf het moment dat deze blessure werd opgelopen, de operatie, de revalidatie, de rentree en daarna.

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

Musical De Eendenclub verdwaalt

Musical De Eendenclub verdwaalt Pagina 1 van 9 Musical De Eendenclub verdwaalt Normale versie voor 3 typetjes (Otto/Elle/Izzi) Een eigen productie van Recrateam Zang: Leonie van Gent en Martijn Boer Stemmen op de cd-versie: Martijn Boer

Nadere informatie

Beeld Hoofdstuk 5. Uitgeschreven tekst. NL test

Beeld Hoofdstuk 5. Uitgeschreven tekst. NL test Beeld Hoofdstuk 5 Uitgeschreven tekst NL test www.ncrv.nl/ncrvgemist/8-1-2011/nl-test-2011-afl-1 (fragment tot 8:53 min.) NL test (NCRV) Duur fragment: 8:53 min. Duur uitzending: 24:49 min. Datum uitzending:

Nadere informatie

3 Pesten is geen lolletje

3 Pesten is geen lolletje Na deze les kun je: het verschil tussen plagen en pesten noemen; jouw ervaringen met pesten vertellen; uitleggen hoe je pesten kunt stoppen; afspraken maken over pesten. 3 Pesten is geen lolletje Pesten

Nadere informatie

Alles onder de knie? 1 Herhalen. Intro. Met de docent. 1 Werk samen. Lees het begin van de gesprekjes. Maak samen de gesprekjes af.

Alles onder de knie? 1 Herhalen. Intro. Met de docent. 1 Werk samen. Lees het begin van de gesprekjes. Maak samen de gesprekjes af. Intro Met de docent Wat ga je doen in dit hoofdstuk? 1 Herhalen: je gaat herhalen wat je hebt geleerd in hoofdstuk 7, 8 en 9. 2 Toepassen: je gaat wat je hebt geleerd gebruiken in een situatie over werk.

Nadere informatie

Ervaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier

Ervaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier Ervaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier Vraag 1 Hoe heb je zielsliefde ontdekt, en ontdekte je zielsliefde het ook op dat moment? Ik ontmoette haar op mijn werk in de rookruimte. We konden

Nadere informatie

Vragenlijst: Wat vind jij van je

Vragenlijst: Wat vind jij van je Deze vragenlijst is bedacht door leerlingen. Met deze vragenlijst kunnen leerlingen er zelf achter kunnen komen wat andere leerlingen van hun school vinden. De volgende onderwerpen komen langs: Sfeer op

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

In 3 stappen naar meer regie in werk en leven. - Vera Winkel -

In 3 stappen naar meer regie in werk en leven. - Vera Winkel - In 3 stappen naar meer regie in werk en leven - Vera Winkel - Inhoudsopgave Inleiding pagina 3 Ik wil... pagina 4 Waarom kan ik jou helpen? pagina 5 Stap 1 - Luister pagina 6 Stap 2 - Lach pagina 9 Stap

Nadere informatie

3 Hoogbegaafdheid op school

3 Hoogbegaafdheid op school 3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan ja soms nee Ik vind de lessen op school interessant meestal soms nooit Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit

Nadere informatie

EDC wint thriller tegen PSV en blijft in de Hoofdklasse!

EDC wint thriller tegen PSV en blijft in de Hoofdklasse! EDC wint thriller tegen PSV en blijft in de Hoofdklasse! EDC heeft dit seizoen met slechts 2 overwinningen nog net de nacompetitie bereikt. Daarin werd het thuis opgenomen tegen PSV Dammen uit Eindhoven.

Nadere informatie

explore the big questions of life Een introductie

explore the big questions of life Een introductie explore the big questions of life Een introductie www.youthalpha.nl Youth Alpha is een programma van Youth for Christ Nederland en stichting Alpha-cursus Nederland. 2 Youth for Christ Nederland www.yfc.nl

Nadere informatie

Online Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week

Online Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week onderbouw Les 1 Online Dit ben ik! Besef van jezelf Forming Ik kan mezelf voorstellen aan een ander. Ken je iemand nog niet? Vertel hoe je heet. Les 2 Online Hoe spreken we dit af? Keuzes maken Norming

Nadere informatie

JUST BE YOU.NL. Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen. Marian Palsgraaf - www.justbeyou.

JUST BE YOU.NL. Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen. Marian Palsgraaf - www.justbeyou. JUST BE YOU.NL Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen Marian Palsgraaf - www.justbeyou.nl Het mooiste wat je kunt worden is jezelf. Mijn passie is mensen te helpen

Nadere informatie

Tineke Boudewijns VERSTAG

Tineke Boudewijns VERSTAG Tineke Boudewijns VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen

Nadere informatie

Iedereen heeft een verhaal

Iedereen heeft een verhaal informatie voor jongeren Iedereen heeft een verhaal > Goed om te weten als je tijdelijk naar JJC gaat Iedereen heeft een eigen verhaal. Veel verhalen gaan over waarom het niet allemaal gelopen is zoals

Nadere informatie

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave

Nadere informatie

WANNEER EEN SPECIAAL IEMAND ALS HEEFT

WANNEER EEN SPECIAAL IEMAND ALS HEEFT WANNEER EEN SPECIAAL IEMAND ALS HEEFT 1 Je leest waarschijnlijk dit boekje omdat je mama of papa of iemand anders speciaal in je familie Amyotrofische Laterale Sclerose heeft. Het is een lang woord en

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,

Nadere informatie

Interview met DJ Kit T

Interview met DJ Kit T Interview met DJ Kit T Ik denk dat heel veel mensen nieuwsgierig zijn naar wie Kit-T nu precies is. Kun je ons wat over jezelf vertellen? Mijn naam is Kitty Nendels, geboren in Kerkdriel en opgegroeid

Nadere informatie

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.

Nadere informatie

Micha kijkt Ruben aan. Hij trekt een gek gezicht. Micha houdt niet van puzzelen, want de puzzels die oma maakt, zijn altijd heel erg moeilijk.

Micha kijkt Ruben aan. Hij trekt een gek gezicht. Micha houdt niet van puzzelen, want de puzzels die oma maakt, zijn altijd heel erg moeilijk. 1. Puzzelen Wie er het eerst is! Micha staat bij het schoolhek. Hij krijgt een harde klap op zijn schouder van Ruben, zijn grote broer. Oké. Micha is wel in voor een wedstrijdje. Hij begint meteen te rennen,

Nadere informatie

Vragenlijst Depressie

Vragenlijst Depressie Vragenlijst Depressie Deze vragenlijst bestaat uit een aantal uitspraken die in groepen bij elkaar staan (A t/m U). Lees iedere groep aandachtig door. Kies dan bij elke groep die uitspraak die het best

Nadere informatie

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen. De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.

Nadere informatie

KINDEREN LEKKER IN HUN VEL

KINDEREN LEKKER IN HUN VEL KINDEREN LEKKER IN HUN VEL 1. Welkom wij zijn Karin Hallegraeff en Noelle van Delden van Praktijk IKKE Karin stelt zich voor en er komt een foto van Karin in beeld. Noelle stelt zich voor en er komt een

Nadere informatie

Voor Indigo en Nhimo Papahoorjeme_bw.indd :02

Voor Indigo en Nhimo Papahoorjeme_bw.indd :02 Papahoorjeme_bw.indd 2 05-05-11 15:02 Papahoorjeme_bw.indd 3 05-05-11 15:02 Voor Indigo en Nhimo Tamara Bos Papa, hoor je me? met tekeningen van Annemarie van Haeringen Leopold / Amsterdam De liefste

Nadere informatie

Sta zonder twijfels en vragen, vol overtuiging en vreugde, in jouw authentieke kracht! Dit zegt een enthousiast gebruiker van deze planner:

Sta zonder twijfels en vragen, vol overtuiging en vreugde, in jouw authentieke kracht! Dit zegt een enthousiast gebruiker van deze planner: Boetseweg 47 7895 AV Roswinkel telefoon: 0591 785 780 www.jolandalinders.com e-mail: info@jolandalinders.com IBAN: NL32 KNAB 0729 6439 99 BIC: KNABNL2H KvK nummer: 59561742 BTW nummer: NL155366701B02 Alsjeblieft!

Nadere informatie

Inleiding. Veel plezier!

Inleiding. Veel plezier! Inleiding In dit boek lees je over Danny. Danny is een jongen van 14 jaar. Er zijn veel dingen die Danny verkeerd doet. Hij rent door de school. Hij scheldt zomaar een klasgenoot uit. Of hij spuugt op

Nadere informatie

Apostolische rondzendbrief

Apostolische rondzendbrief oktober 9, 2011 Jaargang 1, nummer 1 Lieve mensen, Zo bent u een voorbeeld voor alle gelovigen in Macedonië en Achaje geworden. Wij zijn nu al weer een tijdje hier in het zuiden van Griekenland, in de

Nadere informatie

Luisteren naar de Heilige Geest

Luisteren naar de Heilige Geest Luisteren naar de Heilige Geest Johannes 14:16-17 En Ik zal de Vader bidden en Hij zal u een andere Trooster geven om tot in eeuwigheid bij u te zijn, de Geest der waarheid, die de wereld niet kan ontvangen,

Nadere informatie

U leert in deze les om een mening vragen. U wilt dan weten wat iemand vindt.

U leert in deze les om een mening vragen. U wilt dan weten wat iemand vindt. UW MENING GEVEN spreken inleiding en doel Een mening is wat iemand denkt of vindt. U leert in deze les om een mening vragen. U wilt dan weten wat iemand vindt. U leert ook uw mening geven. Uw mening geven

Nadere informatie

Waar een wil is, is een Weg!

Waar een wil is, is een Weg! 5 tips om moeiteloos voor jezelf te kiezen en een stap te zetten. Waar een wil is, is een Weg! - Lifecoach http://www.facebook.com/arlettevanslifecoach 0 Je bent een ondernemende 40+ vrouw die vooral gericht

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

Wat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst.

Wat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst. Interview op zaterdag 16 mei, om 12.00 uur. Betreft een alleenstaande mevrouw met vier kinderen. Een zoontje van 5 jaar, een dochter van 7 jaar, een dochter van 9 jaar en een dochter van 12 jaar. Allen

Nadere informatie

Vragen bij het prentenboek 'De tovenaar die vergat te toveren'

Vragen bij het prentenboek 'De tovenaar die vergat te toveren' De tovenaar tovert De verhalenvertelster vertelt Wat zou een tovenaar allemaal kunnen toveren? Hoe zouden de kinderen zich voelen? Waar zie je dat aan? Is de tovenaar blij/ boos/ verdrietig of bang? Hoe

Nadere informatie

ik? Houd je spreekbeurt over GGNet

ik? Houd je spreekbeurt over GGNet ik? Houd je spreekbeurt over GGNet 1 Houd je spreekbeurt over GGNet Krijg je zelf hulp van GGNet Jeugd? Of je vader/moeder/broer(tje)/zus(je) of iemand anders die je kent? Werkt één van je ouders bij GGNet?

Nadere informatie

Vraag aan de zee. Vraag aan de tijd. wk 3. wk 2

Vraag aan de zee. Vraag aan de tijd. wk 3. wk 2 Bladzijde negen, Bladzijde tien, Krijg ik het wel ooit te zien? Ander hoofdstuk, Nieuw begin.. Maar niets, Weer dicht, Het heeft geen zin. Dan probeer ik achterin dat dikke boek. Dat ik daar niet vaker

Nadere informatie

JANUARI. arkbwspiegelssmileysenstilletijdmetgod.indd 3

JANUARI. arkbwspiegelssmileysenstilletijdmetgod.indd 3 JANUARI 3 arkbwspiegelssmileysenstilletijdmetgod.indd 3 05-07-16 09:56 1 JANUARI De Heer houdt zich echt aan zijn belofte, ook al beweren sommige mensen van niet. Hij wacht omdat hij geduld heeft met jullie!

Nadere informatie

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur 1 Les één Welkom bij deze e-cursus waarin we je zullen laten zien hoe jij groter kunt worden en je problemen kleiner! Zijn er

Nadere informatie

Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W

Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W 1 Naam student: Studentnummer: Datum: Naam leercoach: Inleiding Voor jou ligt het meetinstrument ondernemende houding. Met dit meetinstrument

Nadere informatie

Charles den Tex VERDWIJNING

Charles den Tex VERDWIJNING Charles den Tex VERDWIJNING 3 Klikketik-tik-tik Het is halftwaalf s ochtends. Marja vouwt een hemd. En kijkt om zich heen. Even staat ze op haar tenen. Zo kan ze over de kledingrekken kijken. Die rekken

Nadere informatie

1 Ben of word jij weleens gepest?

1 Ben of word jij weleens gepest? Onderzoeksresultaten TipHorstaandeMaas.nl Pesten Pesten is van alle generaties. Het kan bijna overal plaatsvinden en is daarom dichterbij dan mensen soms denken 8 1 Ben of word jij weleens gepest? 7 6

Nadere informatie

We hebben verleden week nog gewinkeld. Toen wisten we het nog niet. De kinderbijslag was binnen en ik mocht voor honderd euro kleren uitkiezen.

We hebben verleden week nog gewinkeld. Toen wisten we het nog niet. De kinderbijslag was binnen en ik mocht voor honderd euro kleren uitkiezen. Woensdag Ik denk dat ik gek word! Dat moet wel, want ik heb net gehoord dat mijn moeder kanker heeft. Niet zomaar een kankertje dat met een chemo of bestraling overgaat. Nee. Het zit door haar hele lijf.

Nadere informatie

Omgaan met klachten volgens de BOOS-formule

Omgaan met klachten volgens de BOOS-formule Omgaan met klachten volgens de BOOS-formule Een klacht is een kans. Wanneer een klant de moeite neemt om zijn onvrede te laten blijken, biedt dat je de mogelijkheid de klant alsnog tevreden te stellen

Nadere informatie

Twee blauwe vinkjes. Door: Lenneke Sprong

Twee blauwe vinkjes. Door: Lenneke Sprong Twee blauwe vinkjes Door: Lenneke Sprong Nog steeds maar een vinkje. Buiten begon de zon te schijnen, waardoor er schaduwen op de lichtblauwe muur ontstonden. Waarom ontvangt hij niet mijn berichtje vroeg

Nadere informatie

Aan de slag met de Werk Ster!

Aan de slag met de Werk Ster! Aan de slag met de Werk Ster! Werk Ster Copyright EgberinkDeWinter 2013-2014 Werk Ster Stappen naar werk De Werk Ster helpt je duidelijk te krijgen waar jij op dit moment staat op weg naar werk. Je krijgt

Nadere informatie

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, jongens en meisjes,

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, jongens en meisjes, Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, jongens en meisjes, Hé Joyce, ga je mee? Emma rent achter Joyce aan als ze van het schoolplein lopen. Joyce, wij gaan vanmiddag op bezoek bij mijn oom,

Nadere informatie

Hoe gaat het met je studie?

Hoe gaat het met je studie? 195 195 HOOFDSTUK 12 Hoe gaat het met je studie? WOORDEN 1 Kies uit: onvoldoende controleren gymnastiek mening huiswerk 1 Heb je je al gemaakt? 2 Ik was op school niet zo goed in. Ik vond sport niet leuk.

Nadere informatie

ADHD: je kunt t niet zien

ADHD: je kunt t niet zien ➂ ADHD: je kunt t niet zien Je ziet het niet aan de buitenkant. Je kunt niet gelijk naar iemand kijken en zeggen: die heeft ADHD. Dat kan een voordeel zijn. Als iemand niet weet dat jij het hebt, dan kunnen

Nadere informatie

Huiselijk geweld tussen zussen

Huiselijk geweld tussen zussen Huiselijk geweld tussen zussen Motiverende gespreksvoering: Casus huiselijk geweld tussen zussen Door drs. Sergio van der Pluijm Een tijd terug had ik een jonge vrouw (18) van allochtone afkomst in begeleiding

Nadere informatie

Energiek de lente in!

Energiek de lente in! Miniboekje Energiek de lente in! 10 tips voor meer balans & energie Beste lezer, Dit boekje is een klein cadeautje voor u! De lente is weer begonnen en de bomen staan te popelen om uit te lopen. Koeien

Nadere informatie

Luisteren en samenvatten

Luisteren en samenvatten Luisteren en samenvatten Goede communicatie, het voeren van een goed gesprek valt of staat met luisteren. Vaak denk je: Dat doe ik van nature. Maar schijn bedriegt: luisteren is meer dan horen. Vaak luister

Nadere informatie

Inhoud. Een nacht 7. Voetstappen 27. Strijder in de schaduw 51

Inhoud. Een nacht 7. Voetstappen 27. Strijder in de schaduw 51 Inhoud Een nacht 7 Voetstappen 27 Strijder in de schaduw 51 5 Een nacht 6 Een plek om te slapen Ik ben gevlucht uit mijn land. Daardoor heb ik geen thuis meer. De wind neemt me mee. Soms hierheen, soms

Nadere informatie

Eindverslag SLB module 12

Eindverslag SLB module 12 Eindverslag SLB module 12 Marthe Verwater HDT 3C 0901129 Inhoudsopgave: Eindreflectie.. Blz.3 Reflectieverslag les 1.. Blz.4 Reflectieverslag les 2.. Blz.6 Reflectieverslag les 3.. Blz.8 2 Eindreflectie

Nadere informatie

Johannes 6,1-15 - We danken God, want Jezus zorgt voor ons

Johannes 6,1-15 - We danken God, want Jezus zorgt voor ons Johannes 6,1-15 - We danken God, want Jezus zorgt voor ons Dankdag voor gewas en arbeid Liturgie Voorzang LB 448,1.3.4 Stil gebed Votum Groet Zingen: Gez 146,1.2 Gebed Lezen: Johannes 6,1-15 Zingen: Ps

Nadere informatie

Het verkoop-adviesgesprek. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? Verkopen

Het verkoop-adviesgesprek. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? Verkopen Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over verkopen aan en adviseren van gasten in horecabedrijven. Oftewel: het verkoopadviesgeprek. Wat wordt er van je verwacht? Na het bestuderen van deze kaart

Nadere informatie

Dit is het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie. Dit vindt de ChristenUnie belangrijk voor Nederland. Lees maar!

Dit is het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie. Dit vindt de ChristenUnie belangrijk voor Nederland. Lees maar! Over een paar weken kiest Nederland een nieuwe regering. Op 12 september Jij kunt ook kiezen. Stemmen noemen we dat. Als je stemt, kies je voor de politieke partij die jij het beste vindt. Jij kunt straks

Nadere informatie

Onderzoek Stress. 5 Juni 2014. Over het 1V Jongerenpanel

Onderzoek Stress. 5 Juni 2014. Over het 1V Jongerenpanel Onderzoek Stress 5 Juni 2014 Over het onderzoek Aan dit online onderzoek, gehouden van 20 mei tot en met 5 juni 2014 in samenwerking met 7Days, deden 2.415 jongeren mee. Hiervan zijn er 949 scholier en

Nadere informatie

Er was eens een heel groot bos. Met bomen en bloemen. En heel veel verschillende dieren. Aan de rand van dat bos woonde, in een grot, een draakje. Dat draakje had de mooiste grot van iedereen. Lekker vochtig

Nadere informatie

Veertien leesteksten. Leesvaardigheid A1. Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek. Ad Appel

Veertien leesteksten. Leesvaardigheid A1. Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek. Ad Appel Veertien leesteksten Leesvaardigheid A1 Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek Ad Appel Uitgave: Appel, Aerdenhout 2011-2016 Verkoopprijs: 1,95 Ad Appel Te bestellen via www.adappelshop.nl

Nadere informatie