EEN BOOM MET VELE WORTELS EN TAKKEN EEN NIEUWE ORDENING VAN DE BELANGENBEHARTIGING IN DE PODIUMKUNSTEN

Transcriptie

1 EEN BOOM MET VELE WORTELS EN TAKKEN EEN NIEUWE ORDENING VAN DE BELANGENBEHARTIGING IN DE PODIUMKUNSTEN VERENIGINGSZAKEN Ledenvergaderingen, secties, clusters, commissies enz. Studiedagen, congressen, scholing, opleiding e.d. Beleidsondersteuning door vaksecretarissen BUREAU ARBEIDSZAKEN individueel advies e.d. Ondersteuning subsectorale Cao s Ondersteuning beleidsdicussies standpuntbepaling BELEIDSBEÏNVLOEDING, LOBBY Arbo en OSAT Regelgeving, brandvoorschriften en vergunningen Auteursrecht Europese wetgeving Bevordering podiumkunsten Festival H Theater X Orkest A Concertzaal Y Dansgroep K Producent B Poppodium Y Ensemble P 1 Gezelschap Z

2 ÉÉN BOOM MET VELE TAKKEN Naar een nieuwe organisatie voor de belangenbehartiging in de Podiumkunsten Hans Onno van den Berg December 2007 / Februari 2008 / Mei 2008 De droom Het is tijd voor een nieuwe ordening van de belangenbehartiging binnen de podiumkunsten. Niet langer een versplinterd mozaïek van kleine en nog kleinere belangenorganisatie, maar één stevige (maar ook dan zal het woord groot nog te groot zijn) organisatie die gezamenlijk doet wat gezamenlijk georganiseerd moet worden en verschillen van inzicht en standpunt over het voetlicht brengt waar deze verschillen bestaansrecht hebben en van belang zijn voor de belangenbehartiging of ontwikkeling van de podiumkunst. De gedeelde, overeenkomstige belangen worden pro actief gedefinieerd door regelmatig en indringend contact met leden via afdelingen, secties en clusters, door ledenbezoek, websites e.d. en afgezegend door bestuur en ledenvergadering. De deelbelangen worden gedefinieerd door de afzonderlijke verenigingen, afdelingen, clusters en secties, daarin actief ondersteund door het bureau (secretarissen), maar uitgedragen door eigen spokes(wo)men die een centrale rol spelen in de onderlinge en externe discussie. Vanuit één hand behartigen we onze belangen bij arbozaken, auteursrecht, de fiscus. De organisatie ondersteunt de weliswaar overeenkomstige, maar op onderdelen noodzakelijk verschillende werkgeverszaken (Cao) en ontwikkelt toegesneden cursussen en studiedagen die voor sommige leden van meer belang zijn dan voor anderen. Wanneer een bepaald aantal leden (10? 15?) een gezamenlijk belang heeft kan daarvoor steun worden gevonden bij het bureau. Waar belangen tegengesteld zijn in de aandacht van de overheid of de markt worden deze helder geformuleerd en als stem en tegenstem hoorbaar gemaakt in beleidsstukken of als overeenkomst tussen partijen opgeschreven in standaardcontracten of bespelingsovereenkomsten. VSCD en VNT en/of DOD en/of VNPF en/of VNME en/of VVTP federeren of fuseren tot één stam en faciliteren van daaruit de afzonderlijke verenigingen (takken/branches). Iedereen is via de eigen vereniging lid van de federatie en krijgt alle ondersteuning bij het formuleren van deelbelangen. Procedure: mobiliseren van draagvlak en enthousiasme In de eerste maanden van 2008 is deze gedachte door directie en bestuur van de VSCD intern besproken. Vervolgens is een aantal verkennende gesprekken gevoerd met besturen en leden van andere verenigingen, zoals VNT en CNO. In deze gesprekken is voorzichtig positief gereageerd. Bundeling van krachten werd door iedereen zinvol gevonden, over tempo en de te nemen concrete stappen werd verschillend gedacht. Om deze ontwikkeling verder te stimuleren is besloten dit document op te stellen en daarover zowel intern als extern over in gesprek te gaan. Hoe ver kunnen en willen we gaan? Hoe moet verdergaande samenwerking er concreet uitzien? In die gesprekken wordt duidelijk hoe groot het draagvlak voor één boom met vele takken kan zijn en welk enthousiasme ervoor bestaat. Hoe het nu is We kennen binnen de podiumkunsten een brede waaier aan verschillende branche- en werkgeversverenigingen 1. We maken onderscheid op meerdere niveaus: plaats in keten: productie of afname financiering: o wel of niet overheid gefinancierd (VVTP en Vecta versus VNT, DOD, VNME e.d.) o rijk of gemeente gefinancierd (VNT/ DOD e.d. versus VSCD / VNPF) 1 Vereniging van Vrije Theaterproducenten (VVTP), Vereniging van Nederlandse Theatergezelschappen en Producenten (VNT), Contactorgaan van Nederlandse Orkesten (CNO), Directie overleg Dansgezeslchappen (DOD), Vereniging van Nederlandse Muziekensembles (VNME), Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties (VSCD), Vereniging van Nederlandse Poppodia en Festivals (VNPF), Vereniging van Jazz- en Improvisatiemuziek Podia (VIP), Vereniging van Actuele Muziekpodia (VAMP), Vereniging van Kleine Muziekpodia en Concertorganisatoren (VKMC), Vereniging van Organisatoren van Evenementen, Concerten en Theateractiviteiten (VECTA, Vereniging van Evenementenmakers (VVEM) e.a. 2

3 genre: dans, klassieke muziek, toneel, ensembles grootte/rijkdom: groot/rijk versus klein/arm (VKMC, VAMP en VIP versus anderen alleen branchebelangen of ook/apart werkgeverszaken (gesplitst vscd/vnpf of samen vnt/cno) We doen heel erg ons best om allemaal verschillend te zijn. Een niet altijd even beredeneerde eigen identiteit en autonomie worden gekoesterd. De vraag is of we hiermee de meest optimale inrichting van de belangenbehartiging in de podiumkunsten realiseren, of dat het zin heeft de vertegenwoordiging anders in ter richten. Wat gaat er mis: schijneenheid en schijntegenstellingen De afgelopen jaren laten zien dat de inrichting van de belangenbehartiging langs lijnen van plaats in de keten, wel/niet overheidsfinanciering, rijk/gemeente, genre en grootte niet de meeste effectieve en doelmatige vorm van belangenbehartiging oplevert. We komen apart opdraven of werken elkaar zelfs tegen op plekken waar het gezamenlijk belang evident éénduidig is en we met één vertegenwoordiger zouden kunnen volstaan (mits alle partijen goed zijn gehoord) en aan de andere kant proberen we één geluid te laten horen op onderwerpen waar dat niet/nauwelijks lukt. Schijntegenstellingen dan wel onnodig naast elkaar aanwezig zijn treffen we aan bij fiscale regelingen voor cultuur en podiumkunst vermindering van administratieve lasten en regelgeving op landelijk en locaal niveau beïnvloeding van arbo-wetgeving en ontwikkelen van Arbobeleid en branchecatalogi vermindering en vereenvoudiging van afdrachten groot en klein auteursrecht Buma en Sena nationale vertegenwoordiging bij MKB Nederland internationale vertegenwoordiging bij PEARLE Europa bijscholing en training van niet-artistiek personeel (APK) overleg Theatertechniek en arbeidsmarkt (OSAT) studiedagen, congres onderzoek en statistiek: elk zijn eigen TAS, PAS, KAS, Saint e.d. Op al deze onderwerpen gaat er regelmatig iets mis: we stemmen niet/te laat af wie waar zal zijn en wie wat vindt (o.a. Auteursrecht) we zitten naast elkaar hetzelfde te doen (o.a. MKB, Pearle) we werken elkaar tegen om onduidelijke prestigeoverwegingen (o.a. Arbopodium) Door samenvoeging van deze functies worden we ten faveure van de podiumkunst vollediger, slimmer, effectiever en goedkoper. Dit alles nog los van de organisatie- en financiële voordelen van één secretariaat, één ict omgeving, één database. Schijneenheid treffen we o.a. aan bij: standpuntbepaling per vereniging over de nieuwe inrichting van het kunstbeleid OCW standpuntbepaling t.a.v. cultuurbeleid gemeenten, provincies en rijk en omroep Het lukt vaak niet om één krachtige en gezamenlijke visie richting overheid (overheden) uit te dragen. Discussies lopen intern vast en leiden tot een wel heel erg sterk verdunde grootste gemene deler. Maar ook als het per vereniging wel lukt om tot één visie/standpunt te komen wordt de betekenis ervan ernstig verzwakt omdat er onvoldoende met andere verenigingen over is gesproken en er per saldo onsamenhangende of zelfs tegenstrijdige opvattingen worden ingenomen, zonder dat deze goed zijn beargumenteerd. Overeenkomst in doelstelling Alle genoemde verenigingen hebben vrijwel dezelfde doelstellingen: collectieve /gezamenlijke belangenbehartiging dienstverlening en professionalisering bevordering van de podiumkunst/klassieke muziek/dans/ensemblecultuur/enz. enz. werkgeversbelangen Ook de daarbij behorende activiteiten zoals lobby, informatie, scholing, onderling overleg, enz. enz. zijn zeer overeenkomstig. Het verschil ontstaat pas bij de concrete invulling. 3

4 Onderscheid branche- en werkgeverszaken Veel verenigingen combineren twee nogal uiteenlopende zaken: branchevertegenwoordiging en werkgeverszaken. Deze combinatie is op onderdelen problematisch: een cao bindt partijen onderling, belangenbehartiging doet dat veel minder, soms zelfs niet de verhouding tussen algemene (raamcao?) en specifieke (3 e harp) voorwaarden is bij werkgeverszaken een andere dan bij branchetaken. De VSCD heeft mede om deze redenen de werkgeversbelangen apart georganiseerd in een Werkgeversorganisatie Nederlandse Podia (WNP), waar niet alle leden van de VSCD lid van zijn en waar ook niet VSCD leden lid van kunnen worden. Bij VNT, CNO en DOD worden beide functies binnen één bureau/organisatie verenigd. Eenheid in Verscheidenheid: een dynamische keuze Het dilemma is steeds en overal hetzelfde: een te groot accent op eigenheid heeft het grote voordeel van maximale herkenning, maar leidt tot zwakte. Een te groot accent op gezamenlijkheid leidt tot kracht, maar heeft als nadeel gebrek aan herkenning door de eigen achterbannen. Of de cultuur- en podiumkunsten een grotere voorkeur hebben voor machteloze eigenheid dan andere sectoren is niet goed uit te maken (ook garages en schoenwinkels, reclamebureaus en organisatieadviseurs kennen meerdere verenigingen), maar dat we opereren vanuit een grote gehechtheid aan eigenheid, identiteit, herkenning en dus de neiging hebben klein te blijven is zeker. De keuze die gemaakt moet worden is die tussen het organiseren van de gezamenlijkheid vanuit de afzonderlijke (kleine) subbundelingen of andersom dat we eerst samen gaan (federatie/fusie) en vervolgens de eigenheid organiseren. We hebben inmiddels op verschillende plekken enige ervaring met het organiseren van gezamenlijkheid: Federatie Podiumverenigingen (met VNPF), Federatie Cultuur, Club d Ancona en Arbopodium. Afhankelijk van het onderwerp levert deze samenwerking meer of minder op en verloopt meer of minder soepel. Het is tijd om deze voorzichtige en soms haperende vormen van samenwerking te intensiveren en ons in te zetten voor een krachtige bundeling. Van daaruit kunnen eigenheid, en verscheidenheid worden georganiseerd. De organisatie van het verschil (van inzicht) Om vanuit een dergelijke keuze de verschillen van belang en inzicht tot hun recht te laten komen moeten deze actief zichtbaar worden gemaakt of zelfs georganiseerd. De verschillen zullen daarna meer variatie kennen dan de traditionele zuilen. Concreet voorbeeld: een toneelverbond vindt dan direct zijn plek. Het zal erom gaan deze verschillen tijdig waar te nemen, ze vanuit het centrale bureau (aparte secretarissen) te ondersteunen, te articuleren en zichtbaar te maken en na afronding van interne discussie zo helder mogelijk naar buiten te brengen. Spreken met één stem is niet langer het ultieme doel. Het zal gaan om spreken met één stem waar mogelijk, heldere belangentegenstellingen formuleren waar nodig. Een ander tegengesteld voorbeeld: een mantelovereenkomst voor de bespeling van podia ordent twee duidelijk verschillende belangen: producenten en gezelschappen enerzijds en ontvangende partijen anderzijds. Deze belangentegenstelling is uitgangspunt voor het tot stand brengen ervan. Maar het verschil tussen muziekimpresario s, vrije producenten, gesubsidieerde gezelschappen, orkesten en dansgezelschappen is op dit onderwerp tamelijk kunstmatig, net zo goed als het verschil tussen poppodia en vscd podia. 4 voorbeelden De mantelovereenkomst podia gezelschappen/producenten Hier gaat het om een duidelijk verschil in belang tussen podia en gezelschappen/producenten. De één koopt, de ander verkoopt. De nieuwe vereniging organiseert het gesprek. Partijen zorgen voor een stevige vertegenwoordiging en formuleren per partij uitgangspunten. De vereniging ondersteunt die proces aan beide kanten (2 secretarissen). Ook bij de onderhandelingen levert de vereniging een secretaris, jurist? Die voortgang bewaakt en resultaten vast legt. Cultuurbeleid rijksoverheid De federatie/vereniging organiseert een discussie tussen alle soorten betrokkenen. Iedereen krijgt de gelegenheid eigen standpunten in te brengen. De secretarissen schrijven een beleidsstuk waarin wordt geformuleerd over welke punten men het eens is en waar wie niet. Dat verschil van mening wordt nog één keer scherp geslepen (weten we het zeker?) en dan op zijn best geformuleerd. Arbopodium/Digirie 4

5 De vereniging organiseert inbreng vanuit alle betrokkenen (huisgezelschappen, reizende producenten en ontvangende podia) om tot een optimale opzet van een Digirie te komen. Doe wordt vervolgens ontwikkeld. Cao s Cao s worden afgesloten op het optimale subsectorniveau: podia, orkesten, toneelgezelschappen, enz enz. Dwars daar doorheen lopen onderwerpen die elke subsector aangaan en worden versterkt door samenwerking, zoals leeftijdsbewust personeelbeleid of bijscholing. De onderhandelingen worden ondersteund door de vereniging, maar gevoerd door afzonderlijke delegaties. Metafoor: een boom met vele takken en wortels (zie voorkant) De tekening is bedoeld om deze nieuwe aanpak zichtbaar te maken. De wortels worden gevormd en gevoed door alle individuele leden in alle denkbare takken van podiumkunst. De stam is de federatieve? bundeling van het gezamenlijk belang en het bureau van waaruit de deelbelangen en overleggen worden gevoed. De takken en bladeren vormen de afzonderlijke verenigingen, secties en clusters waarin de leden zich bundelen. Hoe verder? Nadat de afgelopen maanden de eerste voorzichtige gesprekken over dit onderwerp zijn gevoerd is het goed er met elkaar goed over van gedachten te wisselen. Doel van dit document is startpunt te zijn voor het gesprek erover bij zowel de VSCD intern (secties, regio s) als met en binnen de andere verenigingen van podiumkunsten. Daartoe wordt dit document verzonden aan betrokkenen en worden vanuit bureau en bestuur van de VSCD gesprekken georganiseerd met zowel de formele vertegenwoordigers van besturen van verenigingen als met individuele organisaties. DE BOOM (gedeelde belangen, belangenbundeling) kent vier hoofdstromen/peilers: Bureau arbeidsvoorwaarden: werkgeverszaken die onder de afzonderlijke Cao s hetzelfde zijn. landelijke ontwikkelingen arbeidsvoorwaarden juridische dienst? personeelsbeleid, in- door uitstroom scholing enz Beleidsbeïnvloeding, gezamenlijke belangbehartiging Europese wetgeving fiscale zaken (btw) Arbo administratieve lasten, regelgeving auteursrecht Dienstverlening, professionalisering cursussen congressen studiemiddagen beantwoorden van vragen Verenigingsleven, platform beleidsondersteuning, secretarissen per sectie/afdeling ledenvergaderingen bijeenkomsten Bureau/ secretariaat één computernetwerk één secretariaat één telefoon vijf websites gedeelde vergaderruimte 5

6 De afzonderlijke takken: de organisatie van het verschil De afzonderlijke verenigingen, afdelingen en secties, die zich meer of minder vaststaand bundelen om een gezamenlijk deelbelang te behartigen: orkesten grote toneelgezelschappen grote podia muziekpodia kleine podia productiehuizen enz Ook meer ad hoc samenbundelingen zijn denkbaar: toneelverbond muziekverbond amusementstheaters inkoopcombinatie (toneel, muziek, dans) importcombinaties (muziek, dans) 6