Monitoring van totaal vet en vetzuren in diverse levensmiddelen Publicatiedatum 6 april 2017

Transcriptie

1 Monitoring van totaal vet en vetzuren in diverse levensmiddelen 2015 Publicatiedatum 6 april 2017

2 Monitoring van totaal vet en vetzuren in diverse levensmiddelen april 2017 Inhoud Samenvatting... 3 Inleiding... 8 Doel Werkwijze Resultaten en conclusies Hartige grote snacks Hartige kleine snacks Zoete snacks Gehakt en vleesbereidingen Vleesproducten Algemene conclusie Bijlage 1 t/m 7 tabellen Pagina 2

3 Samenvatting In oktober 2015 heeft het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) samen met het ministerie van Economische Zaken de brief Voedingsbeleid aan de Tweede Kamer aangeboden. Deze brief beschrijft onder andere het overheidsbeleid op het gebied van voeding in relatie tot gezondheid. De Nederlandse overheid streeft ernaar dat consumenten een bewuste keuze kunnen maken voor gezonder en duurzaam voedsel. Een gezonder voedselpatroon heeft positieve effecten op de gezondheid en voor de kosten van de gezondheidszorg. Om het productaanbod over de hele linie gezonder te maken, heeft de Minister van VWS al begin 2014 met de brancheorganisaties van producenten, supermarkten, cateraars en horeca 1 afspraken gemaakt in het Akkoord Verbetering Productsamenstelling (verder: Akkoord). Dit Akkoord bevat ambitieuze doelstellingen voor de reductie van de hoeveelheden zout, verzadigd vet en calorieën in levensmiddelen tot en met De reductie van zout (natrium), verzadigd vet en calorieën tot gewenste niveaus in levensmiddelen wordt stapsgewijs bereikt om de consument te laten wennen aan mogelijke veranderingen in smaak. In 2020 moet het bijvoorbeeld makkelijk zijn om minder dan 10% van de totale energie-inname 2 (=10 energieprocent) in de vorm van verzadigde vetten te consumeren. Het gebruik van enkelvoudig trans-onverzadigde vetzuren (transvet) dient daarnaast zo laag mogelijk te zijn. In de Richtlijnen Gezonde Voeding (Gezondheidsraad, 2015) 3 adviseert de Gezondheidsraadcommissie het gebruik van boter, harde margarine en bak- en braadvetten te vervangen door zachte margarine, vloeibaar bak- en braadvet en plantaardige oliën. Volgens de VCP had meer dan 85% van de bevolking een te hoge bijdrage van verzadigd vet aan de totale energie: gemiddeld 13 energieprocent. Met het verlagen van verzadigd vet is dus nog aanzienlijke gezondheidswinst te halen. Teveel verzadigd vet verhoogt het LDL-cholesterol van het bloed. LDL-cholesterol is niet goed voor de bloedvaten. Dataset 2015 In dit kader heeft de NVWA van september tot en met december 2015 een monitoringsonderzoek uitgevoerd naar het vetgehalte en het gehalte aan onverzadigde en verzadigde vetzuren in vijf verschillende productgroepen. Daarbij heeft de NVWA zich gebaseerd op de volgende criteria met focus op verzadigd vet: - Is het product herformuleerbaar? Dat wil zeggen het moet mogelijk zijn het gehalte aan verzadigd vet in het product te verlagen. - Hoeveel verzadigd vet bevat het product en hoe groot is de bijdrage aan verzadigd vet aan de inname? 1 FNLI, CBL, KHN en Veneca 2 De energie-inname is het aantal calorieën dat men per dag nodig heeft. Voor een vrouw is dit 2000 kcal en voor een man 2500 kcal Pagina 3 van 74

4 - Is het product benoemd in het Akkoord? De ambitie is om het verzadigd vetgehalte in het productaanbod te verminderen, zodat het voor de consument makkelijk wordt om in 2020 maximaal 10 energieprocent verzadigd vetten per dag te consumeren. Op basis van deze criteria zijn in supermarkten 414 levensmiddelen die 36 productsoorten vertegenwoordigen bemonsterd en geanalyseerd op totaal vet, onverzadigde (enkelvoudig, meervoudig en transvet) en verzadigde vetzuren. Zowel huis- als overige merken zijn bemonsterd. Onbereide waren zijn onbereid verwerkt. Tabel 1 Overzicht van de bemonstering naar productgroep en productsoort Productgroep Productsoort Totaal Hartige grote snacks Croissant, frikadel, rundvleeskroket, saucijzenbroodje en worstenbroodje 66 Hartige kleine snacks Bladerdeeg, chips naturel, chips tortilla, kaaszoutje, krokante knabbel en zout koekje/biscuit 65 Zoete snacks Gehakt 5 en vleesbereidingen 6 (vers) (Bakkers-)speculaas, (hotel-)cake, candybar, chocolate chip cookie, digestive (biscuit), gevulde koek, glacékoek (roze koek), Luikse wafels, sprits en stroopwafel Braadworst of saucijs, half-om-half gehakt, hamburger, rundergehakt en slavink Vleesproducten 7 (voorverpakt) Boterhamworst, cervelaatworst, filet americain, gebraden gehakt, Gelderse kookworst, Gelderse rookworst, paté, Saksische smeerleverworst, salami en slagersleverworst 113 Totaal 414 Indien data beschikbaar, zijn de verzadigd vet resultaten van dit onderzoek vergeleken met resultaten van eerdere onderzoeken uit 2009, 2010 en Totaal vet Uit het onderzoek van de NVWA bleek dat het vetgehalte binnen een productsoort sterk kan varieren. Zo bevat bijvoorbeeld het zoute koekje met het meeste vet 3,6 keer zo veel vet als het zoute koekje met het minste vet. De minste vette zoute koekjes waren zout koekjes die op in de oven waren bereid of gebakken (verder: ovenzoutjes). De candybar met het meeste vet (35,9%) bevat 2,2 keer zoveel vet als de candybar met het minste vet (16,1%) en voor digestive biscuit varieert het vetgehalte van 12,5 tot 23,7 %. In paté en cervelaatworst variëren de vetgehaltes respectievelijk van 16,8% tot 37,9% en van 20,8% tot 44,0%. Verzadigd vet Uit het onderzoek van de NVWA bleek dat de grootste variatie in verzadigd vetgehalte wordt aangetroffen in soorten uit de productgroepen hartige grote, hartige kleine en zoete snacks. De grootste quotiënt tussen hoogste gevonden en laagste gevonden waarde is een factor 37,6 in de pro- 5 Definitie van gehakt volgens artikel 1 lid g van het Warenwetbesluit Vlees, gehakt en vleesproducten: al dan niet toebereide vleesbereiding, niet zijnde separatorvlees, afkomstig van één of meer slachtdieren, die: door hakken, malen of op andere wijze min of meer sterk verkleind is; zodanig kneedbaar is dat het tot verschillende vormen te bewerken is; en geen vleesvreemd eiwit bevat; 6 Definitie van vleesbereiding volgens artikel 1 lid f van het Warenwetbesluit Vlees, gehakt en vleesproducten: vlees waaraan eet- of drinkwaren, kruiderijen of levensmiddelenadditieven zijn toegevoegd, of dat een behandeling heeft ondergaan in een mate die niet volstaat om de inwendige celstructuur van het vlees te veranderen zodat de kenmerken van vers vlees niet zijn verdwenen; 7 Definitie van vleesproduct volgens artikel 1 lid h van het Warenwetbesluit Vlees, gehakt en vleesproducten: product bereid van of met zodanig behandeld vlees dat, aan de hand van het snijvlak van de hartdoorsnijding, de verdwijning van de kenmerken van vers vlees kan worden geconstateerd, met uitzondering van vlees dat alleen een koudebehandeling heeft ondergaan, gehakt vlees en vleesbereidingen;. In de detailhandel worden de meeste vleesproducten verhandeld als vleeswaren. Pagina 4 van 74

5 ductsoort zout koekje. Dit komt door een aantal zoute koekjes die in de oven zijn bereid of gebakken en weinig vet en verzadigd vet bevatten. Maar ook in andere productsoorten kan het verzadigd vetgehalte variëren door onder andere het gebruikte vet (margarine, roomboter of andere vetten) of gebruikte ingrediënten (kaas) bij de bereiding. Voorbeelden zijn croissant, digestive (biscuit), kaaszoutje, naturel chips en zout koekje. In kaaszoutje en zout koekje met het meeste verzadigde vet bestaat het aanwezige vet voor bijna 90% uit verzadigd vet. Transvet Croissant, bladerdeeg en sprits bevatten naar verhouding gemiddeld het meeste transvet (0,5; 0,8 en 0,7%). Alhoewel er sprits is geanalyseerd waarin geen transvet is gevonden, is er ook sprits geanalyseerd met 0,9% transvet. Ook stroopwafel bevat in verhouding tot de rest relatief veel transvet (0,8 %). De meeste productsoorten bevatten gemiddeld weinig tot geen transvet (0,1 tot <0,05 %). Etiket In het algemeen waren de vetgehalten en verzadigd vetgehalten zoals vermeld in de voedingswaarde op het etiket hoger dan de gemiddelde geanalyseerde waarden voor totaal vet en verzadigd vet, respectievelijk 3,4-12,3% en 4,7-12,5%. Alleen in de groepen gehakt en vleesbereidingen en vleesproducten waren de gemiddeld verzadigd vetgehalten zoals vermeld in de voedingswaarde op het etiket iets lager dan de gemiddeld geanalyseerde verzadigd vetgehalten: 2,5-2,9%. Bij individuele waarden moet rekening worden gehouden met de tolerantiegrenzen uit de Guidance van de EU 8. Trend Wanneer de resultaten uit 2015 worden vergeleken met resultaten uit voorgaande jaren blijkt dat het mediane 9 gehalte aan totaal vet en het verzadigd vetgehalte in de meeste productsoorten de afgelopen jaren praktisch ongewijzigd is gebleven. In sommige soorten is het gehalte aan totaal vet en verzadigd vetgehalte gestegen. In de verschillende jaren zijn niet altijd exact dezelfde producten bemonsterd. Onderstaande vergelijkingen moeten daarom als indicatie voor wijzigingen worden beschouwd. Hartige grote snacks In rundvleeskroket nam het mediane vetgehalte in 2015 ten opzichte van 2012 met 10% af. De grootste mediane afname van verzadigd vet is in 2015 ten opzichte van 2009 waarneembaar bij saucijzenbroodje (11%). Daarentegen nam het mediane verzadigd vetgehalte in 2015 ten opzichte van 2012 in worstenbroodje met 11% toe. Hartige kleine snacks Het mediane vetgehalte in bladerdeeg en chips tortilla nam toe met respectievelijk 16% en 15% in 2015 ten opzichte van De grootste mediane afname in vet (43%) en verzadigd vet (46%) Voor het met elkaar vergelijken van analyseresultaten uit verschillende jaren wordt de mediaan gebruikt omdat deze minder gevoelig is voor uitschieters. Pagina 5 van 74

6 wordt in 2015 ten opzichte van 2012 waargenomen in zout koekje, als gevolg van een groter aandeel ovenzoutjes. Deze bevatten weinig vet en daardoor ook weinig verzadigd vet. In dit type zout koekje werd een sterke vet en verzadigd vetreductie geconstateerd. De in 2012 bemonsterde ovenzoutjes bevatten destijds vergelijkbare gehaltes aan vet en verzadigd vet als de overige zoute koekjes. Hartige zoete snacks Het mediane gehalte aan vet in (hotel)cake nam in 2015 ten opzichte van 2009 af met 14%. Het mediane verzadigd vetgehalte steeg in dezelfde periode in deze soort ook met 14%. In (bakkers)- speculaas daalde het mediane verzadigd vetgehalte met 13%. In sprits en stroopwafel steeg in 2015 ten opzichte van 2009 het mediane verzadigd vetgehalte met respectievelijk 24% en 21%. Gehakt en vleesbereidingen Het mediane vetgehalte in braadworst/saucijs en rundergehakt is in 2015 ten opzichte van 2010 toegenomen met respectievelijk 15% en 12%. Het verzadigd vetgehalte nam in deze soorten toe met respectievelijk 9% en 16%. Slavink is in dezelfde periode minder vet geworden, het mediane vetgehalte daalde 11%, het mediane verzadigd vetgehalte 13%. Vleesproducten Het mediane vetgehalte in paté en salami nam in 2015 ten opzichte van 2010 af met respectievelijk 14% en 16%. Het mediane verzadigd vetgehalte nam in dezelfde periode in deze soorten af met respectievelijk 15% en 13%. Het mediane verzadigd vetgehalte in boterhamworst steeg in dezelfde periode met 15%. Snackeenheid of portie Het streven is dat consumenten in 2020 maximaal 10 energieprocent per dag aan verzadigd vet gebruiken. Voor een vrouw die gemiddeld 2000 kcal per dag nodig heeft komt dit neer op maximaal 22 gram verzadigd vet per dag. Voor een man die gemiddeld 2500 kcal per dag eet komt dit neer op maximaal 28 gram. Voor alle 36 productsoorten is de inname aan verzadigd vet per snackeenheid of portie als percentage van de maximale dagelijkse adviesinname aan verzadigd vet berekend. Bij het nuttigen van één saucijzenbroodje krijgen vrouwen in 2015 gemiddeld circa een derde (29%) van de maximale adviesinname van 22 gram verzadigd vet per dag binnen. Voor mannen is dit circa een vijfde (19%). Een halve Gelderse rookworst van 125 g levert gemiddeld 50% van de maximale adviesinname aan verzadigd vet voor vrouwen, voor mannen is dit 40%. Eén candybar specifiek bedoeld voor kinderen leverde 29% van de dagelijkse adviesinname aan verzadigd vet per dag voor vrouwen, voor mannen is dit 23%. Ook gehakt en vleesbereidingen 10 leveren een grote bijdrage aan de inname van verzadigd vet. Ongeacht het gebruikte gehakt (rundergehakt of half-om-half) levert een gehaktbal (onbereid) 10 Braadworst/saucijs, hamburger, slavink. Pagina 6 van 74

7 circa 40% van de maximale dagelijkse inname van verzadigd vet voor vrouwen. Voor mannen is dit 32%. Onbereide producten kunnen tijdens de bereiding vet verliezen of vet opnemen. Pagina 7 van 74

8 1. Inleiding De Nederlandse overheid streeft ernaar dat consumenten een bewuste keuze kunnen maken voor gezonder en duurzaam voedsel. Een gezonder voedselpatroon heeft positieve effecten op de gezondheid en voor de kosten van de gezondheidszorg. Op 30 oktober 2015 heeft het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) samen met het ministerie van Economische Zaken de brief Voedingsbeleid 11 aan de Tweede Kamer aangeboden. Deze brief beschrijft onder andere het overheidsbeleid op het gebied van voeding in relatie tot gezondheid. De Minister van VWS streeft het gezonder maken van het productenaanbod na via enerzijds beschikbaarheid van informatie voor de consument (bijvoorbeeld op het etiket) en anderzijds via inzet van de levensmiddelenbedrijven om producten en gerechten stapsgewijs gezonder te maken 12. Al in een eerder stadium hebben CBL, FNLI, KHN en Veneca 13 samen met het Ministerie van VWS het Akkoord Verbetering Productsamenstelling ondertekend. Het Akkoord heeft de ambitie om vanuit de aanbodkant de gezonde keuze over de gehele linie makkelijker te maken. Op 23 januari 2014 heeft de minister van VWS het Akkoord gesloten met de brancheorganisaties van supermarkten, producenten, horeca en cateraars voor de verbetering van productsamenstelling om het productaanbod gezonder te maken. Het Akkoord dat loopt tot 2020 focust op het verbeteren van de productsamenstelling wat betreft zout, verzadigd vet en calorieën (suikers, vet en portiegrootte) zodat de gezonde keuze makkelijker wordt. In 2020 moet het makkelijk zijn om dagelijks maximaal 6 gram zout en maximaal 10 energieprocent verzadigd vet en minder calorieën te consumeren. Om dit te bereiken worden per productcategorie voor de verschillende voedingsstoffen normen afgesproken. Richting 2020 worden stapsgewijs gehaltes aan zout, verzadigd vet en energie (suikers) verlaagd. De afspraken en voortgang zijn terug te vinden op de website Vet Vet is een onmisbaar onderdeel van de voeding: het is een energiebron, drager van vetoplosbare vitamines (A, D, E en K) en geeft smaak aan voedsel. Vetten zijn verbindingen van vetzuren en glycerol. De vetzuren kunnen verzadigd of onverzadigd zijn en de lengte van de koolstofketen kan zeer verschillend zijn. De dubbele bindingen in onverzadigde vetzuren staan meestal in de cisconfiguratie (een molecuul met een knik : de waterstofatomen staan ruimtelijk gezien aan dezelfde kant). Bij o.a. de harding van plantaardige, vloeibare oliën en vetten gaan de dubbele bindingen over in enkelvoudige bindingen (verzadigde vetzuren). Er kunnen echter ook enkelvoudig onverzadigde vetzuren met dubbele bindingen in de trans-configuratie ontstaan (een molecuul met een rechte structuur: de waterstofatomen staan tegenover elkaar). Dit proces speelt zich in de natuur VWS, , Kamerbrief transvetzuren en EU-activiteiten zoutreductie 13 CBL: Centraal Bureau Levensmiddelen, FNLI: Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie, KHN: Koninklijke Horeca Nederland, Veneca: Vereniging Nederlandse Cateringorganisaties Pagina 8 van 74

9 ook af in de pens van herkauwers door de werking van bacteriën. Daarom komen transvetzuren van nature ook voor in melkvet en vlees van herkauwers (vooral schapen en runderen). Transvetzuren in de voeding Een groot gedeelte van de transvetzuren die we via de voeding innemen, is afkomstig van plantaardige oliën die gedeeltelijk gehard werden. Het gedeeltelijk harden van vetten wordt toegepast om het smeltpunt van vet te verhogen en de houdbaarheid te vergroten. Deze vetten worden gebruikt voor de productie van voedingsmiddelen zoals margarines en koekjes. In de Richtlijnen Gezonde Voeding (Gezondheidsraad, 2015) 14 adviseert de Gezondheidsraadcommissie het gebruik van boter, harde margarine en bak- en braadvetten te vervangen door zachte margarine, vloeibaar bak- en braadvet en plantaardige oliën. De commissie benadrukt dat voor verzadigd vet en transvet de aanbeveling zo laag mogelijk is. Deze daling moet bij voorkeur worden gerealiseerd door vervanging van verzadigde en enkelvoudig trans-onverzadigde vetzuren door cis-onverzadigde vetzuren. Meer cis-onverzadigde vetzuren in de voeding zorgen voor een lagere LDL/HDL-verhouding door het verlagen van het LDL-cholesterol en reduceren zo de kans op hart- en vaatziekten. Volgens de Gezondheidsraad 15 verhoogt het vervangen van cis-enkelvoudig onverzadigde vetzuren door transvetzuren per 1 energieprocent het LDL-cholesterol met 0,038 mmol/l en het vervangen van cis-meervoudig onverzadigde vetzuren door transvetzuren verhoogt per 1 energieprocent het LDL-cholesterol met 0,051 mmol/l. Volgens de VCP is een derde deel van de energie-inname van de bevolking tussen 19 en 69 jaar afkomstig van vet. Het aandeel in verzadigde vetzuren in de voeding blijkt ongunstig. Meer dan 85% van de bevolking had een te hoge bijdrage van verzadigd vet aan de totale energie: gemiddeld 13 energieprocent. Volgens de Gezondheidsraad is de mediane inname van transvet tegenwoordig voor alle leeftijdsgroepen laag, namelijk 0,4 energieprocent (0,9 tot 1,2 gram) per dag. Om het totaal vet, verzadigd vet en transvet gehalte te monitoren zijn in dit onderzoek in 2015 in de in Nederland gangbare supermarkten (vergelijkbare) producten uit vijf productgroepen bemonsterd. Het gaat om de groepen hartige grote snacks, hartige kleine snacks, zoete snacks, gehakt en vleesbereidingen en vleesproducten. Daarnaast wordt, indien data beschikbaar zijn, onderzocht of er een reductie van verzadigd vet kan worden aangetoond in vergelijkbare producten sinds 2009, 2010 of De analysegegevens van de NVWA worden meegenomen in de herformuleringsmonitor die regelmatig wordt uitgevoerd door het RIVM _2010 Pagina 9 van 74

10 2. Doel Het monitoren van totaal vet, verzadigd vet en transvet gehaltes in producten uit diverse productgroepen en productsoorten die in Nederlandse supermarkten te koop zijn. Door (verzadigd) vetgehalten van producten binnen productsoorten te bepalen wordt een indruk verkregen van het gehalte en de variatie van de hoeveelheid (verzadigd) vet in deze producten. Daarnaast wordt, indien data beschikbaar zijn, onderzocht of er een reductie van verzadigd vet kan worden aangetoond in vergelijkbare producten sinds 2009, 2010 of Pagina 10 van 74

11 3. Werkwijze Methodiek van keuze van producten voor analyse van verzadigd vet Vanwege de ongunstige bijdrage van verzadigd vet in de voeding is in dit onderzoek gekozen voor een focus op het monitoren van het verzadigd vetgehalte in diverse levensmiddelen. In de productkeuze heeft de NVWA zich daarbij gebaseerd op de volgende criteria: Is het product herformuleerbaar? Om herformuleerbaar te zijn moet het mogelijk zijn het verzadigd vetgehalte in het product te verlagen. Dat kan door ofwel uit het uitwisselen voor verzadigd vet voor onverzadigd vet (bijvoorbeeld in snacks zoals chips), of door het verlagen van het vetgehalte (zoals in vleesproducten). Welke producten worden het meest gegeten? De VCP bevat informatie over producten die een relevante bijdrage leveren aan de verzadigd vet inname doordat ze veel worden gegeten. Hoeveel verzadigd vet bevat het product? Het bemonsteren van producten die weinig verzadigd vet bevatten is niet zinvol vanwege de kleine bijdrage aan reductie. Deze informatie kan worden verkregen uit de NEVO-tabel 17. Is het product of de groep benoemd in het Akkoord? De gezamenlijke ambities is het verzadigd vetgehalte in het productenaanbod te verminderen, zodat het voor de consument makkelijker wordt om maximaal 10 energieprocent verzadigd vet te consumeren. Op de website 18 van het Akkoord staan de voortgang en resultaten van de productgroepen- en soorten vermeld inclusief de deelnemende bedrijven. Op basis van bovenstaande criteria is gekozen voor het bemonsteren van 36 productsoorten uit de vijf groepen hartige grote snacks, hartige kleine snacks, zoete snacks, vleesbereidingen en vleesproducten. Zuivel en smeer- en bereidingsvetten zijn niet meegenomen. Dit omdat veel zuivelproducten aan wettelijke eisen moeten voldoen wat betreft vetgehalten. Verder bestaan er in deze categorie, net als bij smeer- en bereidingsvetten, al veel varianten met minder verzadigd vet. Een verlaagde inname aan verzadigd vet kan voor deze categorieën bereikt worden door verschuiving van het marktaandeel. Deze analyse is hier niet uitgevoerd. Indien mogelijk worden resultaten van productsoorten uit dit onderzoek vergeleken met resultaten van eerdere NVWA-onderzoeken. Wanneer dit niet mogelijk is worden de resultaten van 2015 beschouwd als een nulmeting. Bemonstering In de maanden september tot en met december 2015 heeft de NVWA uit de productgroepen hartige grote snacks, hartige kleine snacks, zoete snacks, gehakt en vleesbereidingen en vleesproducten 414 producten in supermarkten bemonsterd en geanalyseerd op het gehalte aan vet en het gehalte aan verzadigd vet Pagina 11 van 74

12 Zowel huismerken als overige merken zijn marktconform gehaald bij Albert Heijn, Aldi, Coop 19, DekaMarkt 19, EMTÉ 19, Jumbo, Lidl, Plus 19 en Spar 19. Volgens de laatste gegevens uit 2015 vertegenwoordigen deze supermarkten 80-85% van de levensmiddelenmarkt 20. Daarnaast zijn in de productgroepen hartige kleine snacks, zoete snacks en vleesproducten ook producten bij Hema bemonsterd. Bij de productkeuze is geen rekening gehouden met het productieland, omdat het doel van het onderzoek is een beeld krijgen van het aanbod op de Nederlandse markt. Etiketgegevens van elk product zijn met behulp van foto s vastgelegd. In tabel 2 is de samenstelling van de bemonstering weergegeven in aantallen per productgroep en productsoort. Tabel 2 Samenstelling van de bemonstering in 2015 Productgroep Productsoort N Totaal Hartige grote snacks Croissant Frikadel 15 Rundvleeskroket 16 Saucijzenbroodje Worstenbroodje 11 Hartige kleine snacks Bladerdeeg Chips naturel 13 Chips tortilla Kaaszoutje 8 Krokante knabbel 10 Zout koekje (biscuit) 7 Zoete snacks (Bakkers-)speculaas (Hotel-)cake Candybar Chocolate chip cookie 10 Digestive, biscuit 10 Gevulde koek Glacékoek (roze koek) 13 Luikse wafels 9 Sprits Stroopwafel Gehakt en vleesbereidingen (vers, onbereid) Braadworst of saucijs 9 45 Half-om-half gehakt 8 Hamburger Leden van Superunie zijn: Agrimarkt, Boni, MCD, Coop, Deen, DekaMarkt, Dirk, Hoogvliet, Jan Linders, Nettorama, Poiesz, Sperwer Groep (waaronder vallen: Plus en Spar), Sligro Food Group (groothandel; waartoe ook behoren: EMTÉ), Vomar Drie producten op basis van margarine volgens het etiket en negen producten op basis van roomboter volgens het etiket. 22 Inclusief twee producten bereid met roomboterconcentraat volgens het etiket. 23 Bladerdeegkoekjes, bladerdeegstengels en bladerdeegvlinders eventueel bereid met roomboter en/of kaas. Eén monster bestond uit koekjes, stengels en vlinders. 24 Tien tortilla chips nacho cheese en één tortilla chips naturel. 25 Eventueel bereid met roomboter, volgens het etiket (in de aanduiding of ingrediëntenlijst). 26 Uitgezonderd candybars met kokos. 27 Eén monster bestond uit vijf verschillende soorten candybars. Pagina 12 van 74

13 Rundergehakt 28 9 Slavink 9 Vleesproducten (voorverpakt) Boterhamworst Cervelaatworst 10 Filet americain Gebraden gehakt 11 Gelderse kookworst 11 Gelderse rookworst Paté Saksische smeerleverworst 11 Salami 11 Slagersleverworst 12 Totaal 414 Indien mogelijk zijn de resultaten vergeleken met resultaten van eerdere onderzoeken om na te gaan of er over de jaren een reductie van vet en/of verzadigd vet heeft plaats gevonden. Zie voor deze gegevens tabel 3. Tabel 3 Monsternameverdeling eerdere onderzoeken 32 Productgroep Productsoort N Jaar Hartige grote snacks Croissant Frikadel Rundvleeskroket Saucijzenbroodje en en 2012 Worstenbroodje Hartige kleine snacks Bladerdeeg Chips naturel Chips tortilla Zout koekje (biscuit) Zoete snacks (Bakkers-)speculaas (Hotel-)cake Gevulde koek Luikse wafels Uitgezonderd magere rundergehakt. 29 Uitgezonderd magere filet americain. 30 Uitgezonderd rookworst op basis van rund en magere rookworst. 31 Bij voorkeur room- of crème paté. 32 Monitoring van de vetzuursamenstelling van producten hartige snacks klein : Monitoring van de vetzuursamenstelling van producten hartige snacks groot Monitoring van de vetzuursamenstelling van vleesbereidingen en vleesproducten : Monitoring van de vetzuursamenstelling in diverse categorieën bakkerswaren uit de industriële en ambachtelijke sector 2009: 33 Tien producten waren volgens het etiket bereid met roomboter. 34 Binnen het onderzoek van 2009 zijn drie producten bemonsterd die volgens het etiket bereid waren met roomboter. Binnen het onderzoek van 2012 is één product bemonsterd dat volgens het etiket bereid was met roomboter. 35 Bladerdeegkoekjes, bladerdeegstengels en bladerdeegvlinders. 36 Diverse smaken. 37 In 2015 is één product bemonsterd dat volgens het etiket bereid was met roomboter. 38 Inclusief twee suikerwafels. Pagina 13 van 74

14 Productgroep Productsoort N Jaar Sprits Stroopwafel Gehakt en vleesbereidingen (vers, onbereid) Braadworst of saucijs Half-om-half gehakt Hamburger Rundergehakt Slavink Vleesproducten (voorverpakt) Boterhamworst Cervelaatworst Paté Saksische smeerleverworst Salami Monstervoorbewerking Na aankomst in het laboratorium werden de monsters voorbewerkt en gehomogeniseerd. Monsters met een hoog vetgehalte of monsters die moeilijk te homogeniseren waren middels regulier malen zijn met behulp van vloeibare stikstof gemalen. Onbereide waren zijn onbereid verwerkt. Het gehalte aan verzadigde en onverzadigde vetzuren is bepaald met behulp van gaschromatografie en fluorescentiedetectie 41. Hiervoor wordt eerst totaal vet bepaald met behulp van methode Weibull 42. Paté en Saksische smeerleverworst zijn met behulp van methode accelerated solvent extraction (ASE) 43 bepaald. Het gehalte aan totaal vet, verzadigde en onverzadigde vetzuren is berekend in g per 100 gram van het totale product (%). Analyses zijn uitgevoerd in het voedselveiligheidslaboratorium van de NVWA in Wageningen. Maximale adviesinname van verzadigd vet per dag in relatie tot de snackeenheid Het streven is dat consumenten in 2020 maximaal 10 energieprocent per dag aan verzadigd vet gebruiken. Voor een vrouw die gemiddeld 2000 kcal per dag nodig heeft komt dit neer op maximaal 22 gram verzadigd vet per dag. Voor een man die gemiddeld 2500 kcal per dag eet, komt dit neer op maximaal 28 gram verzadigd vet. Voor alle productgroepen is per geslacht de gemiddelde inname uit betreffend product berekend en als snackeenheid (of portie) vergeleken met de maximale dagelijkse adviesinname voor verzadigd vet. Voor het berekenen van de inname aan verzadigd vet van een productsoort is uitgegaan van het gewicht per portie zoals vermeld in oktober 2016 op de website van het Voedingscentrum 44. Wanneer geen informatie over de productsoort beschikbaar was is informatie van een vergelijkbaar product genomen. 39 Inclusief figuurworst. Dit is boterhamworst waarin machinaal een patroon is verwerkt. 40 Diverse soorten paté. 41 De bepaling is gebaseerd op methode NEN-EN-ISO :2014, NEN-EN-ISO :2011 en NEN-EN-ISO : De bepaling is gebaseerd op methode ISO Interne methode van het voedselveiligheidslaboratorium van de NVWA: het gemalen monster wordt gemengd met Hydromatrix (diatomaceous earth), overgebracht in een roestvrij stalen cel waarna de vetextractie wordt uitgevoerd met behulp van Accelerated Solvent Extraction (ASE) 44 Pagina 14 van 74

15 In tabel 34 in bijlage 1 zijn de gebruikte gewichten per productsoort verzameld. Pagina 15 van 74

16 4. Resultaten en conclusies In bijlagen 2 t/m 6 zijn aantallen, het gemiddelde, de standaarddeviatie, de hoogst en laagst gevonden waarde, de range, de mediaan en factor 45 van het (verzadigd) vetgehalte per productgroep van de bemonstering in 2015 in tabellen weergegeven, zowel voor etiket- als analysegegevens. Daarnaast zijn gegevens van de bemonsteringen uit 2009, 2010 en 2012, voor zover van toepassing, in tabellen verzameld. In bijlage 7 in tabel 57 zijn aantallen, het gemiddelde en de hoogst en laagst gevonden waarde van het gehalte aan totaal vet, enkelvoudig verzadigde vetzuren, meervoudig onverzadigde vetzuren, verzadigde vetzuren en transvet per productsoort verzameld. In deze paragraaf is data per productgroep grafisch weergegeven, waarbij de donkerblauwe punten data van 2009, paarse punten data van 2010, rode punten data van 2012 en lichtblauwe punten data van 2015 zijn. Langs de horizontale as staan de productsoorten per jaar. Langs de verticale as het (verzadigd) vetgehalte in g per 100 g product. 4.1 Productgroep hartige grote snacks Resultaten 2015 Totaal vet In figuur 2 is het totaal vet gehalte van de jaren 2009, 2012 en 2015 grafisch weergegeven. Figuur 2 Het gehalte aan totaal vet van producten in de groep hartige grote snacks per productsoort voor de jaren 2009(n=25), 2012 (n=36)en 2015 (n=66), in g per 100 g product* *n=aantal, X-as: soort hartige grote snack per jaar, Y-as: de individuele vetgehalten in g per 100 g product per jaar 45 Het quotiënt tussen de hoogste en laagste gevonden waarde. Pagina 16 van 74

17 Het totale vetgehalte in deze productgroep in 2015 varieert van gemiddeld 7,4 % voor rundvleeskroket tot gemiddeld 22,2 % voor saucijzenbroodje. Zoals ook uit de figuur blijkt, varieert het vetgehalte binnen een productsoort. Bijvoorbeeld de croissant met het meeste vet (26,8 %) bevat in ,5 keer zoveel vet als de croissant met het minste vet (10,8 %). Saucijzenbroodje bevat gemiddeld het meeste vet (22,2%). Verzadigd vet In figuur 3 is het verzadigd vetgehalte van de jaren 2009, 2012 en 2015 grafisch weergegeven. Figuur 3 Het gehalte aan verzadigd vet van producten in de groep hartige grote snacks per productsoort voor de jaren 2009 (n=25), 2012 (n=36) en 2015 (n=66), in g per 100 g product* *n=aantal, X-as: soort hartige grote snack per jaar, Y-as: de individuele verzadigd vetgehalten in g per 100 g product per jaar; De hoeveelheid verzadigd vet zoals in 2015 geanalyseerd, varieert van gemiddeld 3,1 % voor worstenbroodje tot 13,1 % voor croissant. Behalve het hoogste gemiddelde wordt de grootste variatie in het gehalte aan verzadigde vetzuren per 100 gram product aangetroffen in croissants (factor=3,2). De twee laagste verzadigd vetgehaltes binnen de productsoort croissant zijn van margarinecroissant. Twee croissants die volgens het etiket bereid waren met roomboter bleken na analyse geen roomboter te bevatten. In tabel 4 zijn de gemiddelde, maximale en minimale verzadigd vetgehalten weergegeven als percentage van het totaal geanalyseerde vetgehalte. Tabel 4 Percentages verzadigd vetgehalten ten opzichte van het totaal vetgehalte in de groep hartige grote snacks per productsoort voor 2015 (n=66), in %* Productsoort Aantal Gem Max Min Croissant Pagina 17 van 74

18 Productsoort Aantal Gem Max Min Frikadel Rundvleeskroket Saucijzenbroodje Worstenbroodje *n=aantal, Gem=gemiddelde, Max= maximale waarde, Min=minimale waarde Uit tabel 4 blijkt dat het hoogste gemiddelde aandeel van verzadigd vet aan totaal vet aanwezig is in croissants. Transvetzuren In tabel 5 zijn aantallen, het gemiddelde en de maximale en minimale transvetgehalten per productsoort weergegeven. Tabel 5 Gemiddelde, hoogst en laagst gevonden waarde van het gehalte aan transvet in de groep hartige grote snacks per productsoort voor 2015 (n=66), in g per 100 g product* Productsoort Aantal Gem Max Min Croissant 12 0,5 0,8 <0,05 Frikadel 15 0,1 0,3 <0,05 Rundvleeskroket 16 0,1 0,3 <0,05 Saucijzenbroodje 12 <0,05 0,2 <0,05 Worstenbroodje 11 <0,05 <0,05 <0,05 *n=aantal, Gem=gemiddelde, Max= maximale waarde, Min=minimale waarde Uit de tabel blijkt dat croissant gemiddeld het meeste transvet bevat (0,5%), dit gehalte is relatief laag. In geen enkel worstenbroodje wordt transvet aangetoond boven de detectielimiet (0,05 %). Etiket versus analyse In tabel 6 zijn de gemiddelde resultaten van vet en verzadigd vet gehalten zoals vermeld in de voedingswaarde op het etiket en de bijbehorende gemiddelde analyseresultaten voor vet en verzadigd vet weergegeven. Tabel 6 Gemiddelde waarden van het gehalte aan vet en verzadigd vet op het etiket versus analyse in de groep hartige grote snacks voor 2015 (n=66), in g per 100 g product* Vet Verzadigd vet Gem SD Gem SD Etiket 16,0 6,38 7,4 4,73 Analyse 14,7 6,61 6,9 4,27 *n=aantal, Gem=gemiddelde, SD=standaarddeviatie Pagina 18 van 74

19 Uit de tabel blijkt dat het vet en verzadigd vetgehalte zoals vermeld op het etiket in 2015 gemiddeld hoger was dan het geanalyseerde totaal vetgehalte en verzadigd vetgehalte, respectievelijk 8,8% en 7,2%. Vergelijking dataset 2015 met datasets uit 2009 en/of 2012 In de tabellen 7 en 8 is per productsoort het procentuele verschil tussen 2009, 2012 en 2015 van de mediaan voor het vetgehalte en verzadigd vetgehalte van vergelijkbare productsoorten weergegeven. In de verschillende jaren zijn niet altijd exact dezelfde producten bemonsterd. Onderstaande vergelijkingen moeten daarom als indicatie voor wijzigingen worden beschouwd. Tabel 7 Procentueel verschil van totaal vetgehalten in 2015 (n=66) ten opzichte van 2009 (n=25) en/of 2012 (n=36) in de groep hartige grote snacks per productsoort, in g per 100 g product* Productsoort % verschil 2015 ten opzichte van 2009 Croissant Mediaan 22,6 22,4-1 *Aantal=aantal onderzochte producten Tabel 8 Procentueel verschil van verzadigd vetgehalten in 2015 (n=25) ten opzichte van 2009 (n=36) en/of 2012 (n=66) in de groep hartige grote snacks per productsoort, in g per 100 g product* *Aantal=aantal onderzochte producten Aantal* % verschil 2015 ten opzichte van 2012 Frikandel Mediaan 14,7 15,5 5 Aantal* 9 15 Rundvleeskroket Mediaan 7,8 7,0-10 Aantal* 9 16 Saucijzenbroodje Mediaan 22,9 22,3 22, Aantal* Worstenbroodje Mediaan 8,6 9,0 5 Aantal* Productsoort % verschil 2015 ten opzichte van 2009 Croissant Mediaan 14,4 14,0-3 Aantal* % verschil 2015 ten opzichte van 2012 Frikandel Mediaan 5,3 5,7 8 Aantal* 9 15 Rundvleeskroket Mediaan 3,8 3,6-5 Aantal* 9 16 Saucijzenbroodje Mediaan 11,5 10,6 10, Aantal* Worstenbroodje Mediaan 2,8 3,1 11 Aantal* Pagina 19 van 74

20 De grootste mediane afname in vet (10%) wordt geconstateerd in rundvleeskroket (tabel 7). Uit tabel 8 blijkt dat de grootste mediane afname (11%) in verzadigd vet wordt geconstateerd in saucijzenbroodje, dit is ten opzichte van In worstenbroodje wordt een toename van verzadigd vet in 2015 waargenomen ten opzichte van 2012 (11%). Consumptie van één snackeenheid of portie Het geanalyseerde gehalte aan verzadigd vet wordt weergegeven in %. Om een indruk te krijgen wat deze hoeveelheid betekent in een voeding, is in tabel 9 het procentuele verzadigd vetinname van één snackeenheid ten opzichte van de maximale dagelijkse adviesinname weergegeven. Tabel 9 Bijdrage verzadigd vetinname aan de maximale dagelijkse adviesinname per snackeenheid 46 in de groep hartige grote snacks per productsoort en geslacht voor 2015 (n=66), in %* Productsoort per snackeenheid Aantal Vrouwen advies maximaal 22 gram verzadigd vet per dag Gem (in %) Max (in %) Min (in %) Mannen advies maximaal 28 gram verzadigd vet per dag Gem (in %) Max (in %) Croissant (40 g) Frikadel (75 g) Rundvleeskroket (65g) Min (in %) Saucijzenbroodje (70 g) Worstenbroodje (75 g) *n=aantal, Gem=gemiddelde, Max=maximale waarde, Min=minimale waarde Bijvoorbeeld een croissant van 40 g, draagt gemiddeld 24% bij aan de maximaal aanbevolen hoeveelheid verzadigd vet per dag voor vrouwen. Een saucijzenbroodje heeft weliswaar gemiddeld een lagere concentratie verzadigd vet (in %) maar zal, gezien de consumptie eenheid van een saucijzenbroodje, meer bijdragen aan de dagelijkse aanbevolen maximum van ongeveer 22 gram en 28 gram aan verzadigd vet voor respectievelijk vrouwen en mannen en 2 tot 3 gram aan transvet. Conclusies De bemonsterde hartige grote snacks zijn onbereid bemonsterd en verwerkt. Tijdens de bereiding kan een product nog vet verliezen of opnemen. Binnen de productgroep hartige grote snacks bevat saucijzenbroodje het meeste vet. Ongeveer de helft hiervan is verzadigd vet. Rundvleeskroket bevat per 100 g het minste vet. De hoogste concentraties verzadigd vet zijn aanwezig in saucijzenbroodje en croissant en de laagste concentraties in worstenbrood en rundvleeskroket. De grootste variatie in verzadigd vetgehalte in de groep hartige grote snacks wordt in 2015 aangetroffen bij croissant (factor=3,2). Croissant bevat gemiddeld het meeste transvet (0,5 %). Alleen voor worstenbroodje werd in geen enkel product transvet aangetroffen. Wanneer de resultaten van productsoorten uit 2015 worden vergeleken met resultaten van dezelfde productsoorten uit 2009 en/of 2012 blijkt dat het verzadigd vetgehalte in de groep hartige grote 46 Er is geen rekening gehouden met mini varianten van croissant en saucijzenbroodje en maxi variant van frikadel. Pagina 20 van 74

21 snacks niet noemenswaardig is gewijzigd. De grootste mediane daling van verzadigd vet (11%) wordt waargenomen bij saucijzenbroodje in 2015 ten opzichte van Bij het nuttigen van één saucijzenbroodje krijgen vrouwen circa een derde en mannen een vijfde van de dagelijkse maximale adviesinname van verzadigd vet binnen. Uit analysegegevens blijkt dat het vetgehalte en verzadigd vetgehalte zoals vermeld op het etiket in 2015 respectievelijk gemiddeld 8,8% en 7,2% hoger waren dan de geanalyseerde waarden. Pagina 21 van 74

22 4.2 Productgroep hartige kleine snacks Resultaten 2015 Totaal vet In figuur 4 is het totaal vet gehalte van de jaren 2012 en 2015 grafisch weergegeven. Figuur 4 Het gehalte aan vet van producten in de groep hartige kleine snacks per productsoort voor de jaren 2012 (n=84) en 2015 (n=65), in g per 100 g product* *n=aantal, X-as: soort hartige kleine snack per jaar, Y-as: de individuele vetgehalten in g per 100 g product per jaar De resultaten van 2015 laten zien dat in de productgroep hartige kleine snacks de productsoorten ongeveer gelijke concentraties vet bevatten (22-30 %). De uitzondering wordt gevormd door zout koekje met een veel lager gemiddeld vetgehalte (13,5%). Chips naturel en bladerdeeg bevatten gemiddeld het meeste vet (respectievelijk 30,1% en 28,8%) De variatie in vetgehalte is het grootst in zout koekje met een factor 3,6. Binnen deze soort zijn drie producten bemonsterd die volgens het etiket waren bereid of gebakken in de oven. Deze ovenzoutjes bevatten het minste vet van alle zoute koekjes (6,0%; 6,7% en 7,1%). De vetgehaltes van de andere vier zoute koekjes varieerden van 12,7% tot 21,6%. Verzadigd vet In figuur 5 is het verzadigd vetgehalte van de jaren 2012 en 2015 grafisch weergegeven. Figuur 5 Het gehalte aan verzadigd vet van producten in de groep hartige kleine snacks per productsoort voor de jaren 2012 (n=83) en 2015 (n=65), in g per 100 g product* Pagina 22 van 74

23 * n=aantal, X-as: soort hartige grote snack per jaar; Y-as: de individuele verzadigd vetgehalten in g per 100 g product per jaar Bladerdeeg en kaaszoutje zijn de productsoorten met de hoogste gehaltes aan verzadigd vet van de onderzochte producten, respectievelijk 18,1% en 16,6%. Chips tortilla en krokante knabbel bevatten gemiddeld het minste verzadigd vet, respectievelijk 2,1% en 1,8%. Er zijn grote variaties in verzadigd vet binnen de productgroepen chips naturel, kaaszoutje en zout koekje. De variatie in het verzadigd vetgehalte van chips naturel varieert van 1,7 tot 14 % (factor=8,2). Twee naturel chips met hoge geanalyseerde gehaltes aan verzadigd vet (13,3 en 14,0 %) waren in een andere soort vet gebakken. Ook binnen de groep kaaszoutje varieert de hoeveelheid verzadigd vet sterk van 1,5 tot 31,5 % (factor=21). Het zoute koekje met het meeste verzadigd vet bevat 37,6 keer zoveel verzadigd vet als het zoute koekje met het minste verzadigd vet. Binnen deze productsoort zijn producten met de vermelding ovenzoutje of vergelijkbaar die weinig verzadigd vet bevatten (0,5%; 0,7% en 3,3%). In tabel 10 zijn aantal, het gemiddelde, de maximale en minimale verzadigd vetgehalten weergegeven als percentage van het totaal geanalyseerde vetgehalte. Tabel 10 Percentages verzadigd vetgehalten ten opzichte van het totaal vetgehalte in de groep hartige kleine snacks per productsoort voor 2015 (n=65), in %* Productsoort Aantal Gem Max Min Bladerdeeg Chips naturel Chips tortilla Kaaszoutje Krokante knabbel Pagina 23 van 74

24 Zout koekje/biscuit *n=aantal, Gem=gemiddelde, Max=maximale waarde, Min=minimale waarde Voor bladerdeeg, kaaszoutje en zout koekje is circa de helft van het aanwezige vet aanwezig als verzadigd vet. In kaaszoutje met het meeste verzadigd vet bestaat het aanwezige vet voor 90% uit verzadigd vet. Transvetzuren In tabel 11 zijn aantal, het gemiddelde en de maximale en minimale transvetgehalten per productsoort weergegeven. Tabel 11 Gemiddelde, hoogst en laagst gevonden waarde van het gehalte aan transvet in de groep hartige kleine snacks per productsoort voor 2015 (n=65), in g per 100 g product* Productsoort Aantal Gem Max Min Bladerdeeg 16 0,8 1,0 0,5 Chips naturel 13 <0,05 0,2 <0,05 Chips tortilla 11 <0,05 0,1 <0,05 Kaaszoutje 8 0,3 0,6 <0,05 Krokante knabbel 10 <0,05 <0,05 <0,05 Zout koekje/biscuit 7 <0,05 0,1 <0,05 *n=aantal, Gem=gemiddelde, Max=maximale waarde, Min=minimale waarde Uit tabel 11 blijkt dat bladerdeeg gemiddeld het meeste transvet bevat (0,8 %), gevolgd door kaaszoutje (0,3 %). Dit zijn relatief lage waarden. De overige producten bevatten gemiddeld nauwelijks transvet. Etiket versus analyse 2015 In tabel 12 zijn de gemiddelde resultaten van vet en verzadigd vet gehalten zoals vermeld in de voedingswaarde op het etiket en de bijbehorende gemiddelde analyseresultaten voor vet en verzadigd vet weergegeven. Tabel 12 Gemiddelde waarden van het gehalte aan vet en verzadigd vet op het etiket versus analyse in de groep hartige kleine snacks voor 2015 (n=65), in g per 100 g product* Vet Verzadigd vet Gem SD Gem SD Etiket 28,3 7,59 9,9 8,99 Analyse 25,2 7,07 8,8 8,22 *n=aantal, Gem=gemiddelde, SD=standaarddeviatie Uit de tabel blijkt dat het vet en verzadigd vetgehalte zoals vermeld in de voedingswaarde op het etiket in 2015 gemiddeld hoger was dan de geanalyseerde totaal vet en verzadigd vetgehalte, respectievelijk 12,3% en 12,5%. Pagina 24 van 74

25 Vergelijking dataset uit 2015 met dataset uit 2012 In de tabellen 13 en 14 is per productsoort het procentuele verschil tussen 2012 en 2015 van de mediaan voor het vetgehalte en verzadigd vetgehalte van vergelijkbare productsoorten weergegeven. In de verschillende jaren zijn niet altijd exact dezelfde producten bemonsterd. Onderstaande vergelijkingen moeten daarom als indicatie voor wijzigingen worden beschouwd. Tabel 13 Procentueel verschil van vetgehalten in 2015 (n=65) ten opzichte van 2012 (n=84) in de groep hartige kleine snacks per productsoort Productsoort % verschil 2015 ten opzichte van 2012 Bladerdeeg Mediaan 24,2 28,1 16,1 Aantal* Chips naturel Mediaan 30,0 31,2 4,0 Aantal* Chips tortilla Mediaan 19,3 22,1 14,5 Aantal* Zout koekje/biscuit Mediaan 22,2 12,7-42,8 Aantal* 12 7 *Aantal=aantal onderzochte producten Tabel 14 Procentueel verschil van verzadigd vetgehalten in 2015 (n=65) ten opzichte van 2012 (n=83) in de groep hartige kleine snacks per productsoort Productsoort % verschil 2015 ten opzichte van 2012 Bladerdeeg Mediaan 15,7 16,6 5,7 Aantal* Chips naturel Mediaan 2,6 2,5-3,8 Aantal* Chips tortilla Mediaan 2,2 2,1-4,5 Aantal* Zout koekje/biscuit Mediaan 11,2 6,0-46,4 Aantal* 11 7 *Aantal=aantal onderzochte producten De grootste mediane afname in totaal en verzadigd vet wordt waargenomen bij zout koekje. Het gemiddelde vetgehalte (12,7%) in zout koekje is in 2015 gedaald ten opzichte van 2012 (22,2%). Het gemiddelde verzadigd vetgehalte (6,0%) is in 2015 gedaald ten opzichte van 2012 (11,2%). Dit komt door ovenzoutjes die weinig vet en verzadigd vet bevatten. In 2012 zijn vier ovenzoutjes van één en hetzelfde merk bemonsterd en geanalyseerd. De ovenzoutjes bevatten 21,7-28,4% vet en 16,0-22,0% verzadigd vet. Pagina 25 van 74

26 In de overige productsoorten (bladerdeeg, chips naturel en chips tortilla) is weinig tot geen verschil in vet of verzadigd vetgehalte ten opzichte van 2012 waarneembaar. Consumptie van één snackeenheid Het geanalyseerde gehalte aan verzadigd vet wordt weergegeven in %. Om een indruk te krijgen wat deze hoeveelheid betekent in een voeding, is in tabel 15 het procentuele verzadigd vetinname van één snackeenheid ten opzichte van de maximale dagelijkse adviesinname weergegeven. Van bladerdeeg, kaaszoutje en zout koekje variëren de snackporties volgens de gebruiksaanwijzingen op het etiket sterk. Snackeenheden, indien vermeld, lopen uiteen van 2,3 tot 31,25 g per portie. Om deze productsoorten met elkaar te kunnen vergelijken is gekozen om de bijdrage aan de dagelijkse adviesinname van bladerdeeg, kaaszoutje en zout koekje per stuk te berekenen. Bladerdeeg is gesplitst in bladerdeegstengel en bladerdeegvlinder. Tabel 15 Bijdrage verzadigd vetinname aan de maximale dagelijkse adviesinname per snackeenheid in de groep hartige kleine snacks per productsoort en geslacht voor 2015 (n=65), in %* Productsoort per stuk of snackeenheid Vrouwen advies maximaal 22 gram verzadigd vet per dag Mannen advies maximaal 28 gram verzadigd vet per dag Aantal Gem (in %) Max (in %) Min (in %) Gem (in %) Max (in %) Min (in %) Bladerdeegstengel (8 g per stuk) 9 5,8 8,4 4,6 4,6 6,6 3,6 Bladerdeegvlinder (4 g per stuk) 7 4,3 7,1 3,1 3,4 5,6 2,5 Chips naturel Handje van 10 g 13 1,9 6,4 0,8 1,5 5,0 0,6 Zakje van 25 g 13 4,7 15,9 2,0 3,7 12,5 1,5 Chips tortilla (handje van 15 g) 11 1,4 1,7 1,0 1,1 1,4 0,8 Kaaszoutje (4 g per stuk) 5 3,0 5,7 0,3 2,4 4,5 0,2 Krokante knabbel (handje van 8 g) 10 0,6 0,8 0,5 0,5 0,6 0,4 Zout koekje/biscuit (5 g per stuk) 7 1,7 4,3 0,1 1,3 3,4 0,1 *n=aantal, Gem=gemiddelde, Max= maximale waarde, Min=minimale waarde; analysewaarden uit 2015 Uit tabel 15 blijkt dat bij het nuttigen van een bladerdeegstengel vrouwen gemiddeld bijna 6% van de maximale dagelijkse adviesinname van verzadigd vet binnen krijgen. Voor mannen is dit bijna 5%. Een klein zakje chips naturel van 25 gram levert gemiddeld bijna evenveel als een bladerdeegstengel van 8 gram, namelijk 5% van de maximale dagelijkse inname aan verzadigd vet voor vrouwen, voor mannen is dit bijna 4%. Conclusies In de productgroep hartige kleine snacks zijn productsoorten geanalyseerd met een ongeveer gelijk gehalte aan totaal vet (22-30%) met als uitzondering zout koekje. Er zijn grote verschillen in de productsoort zout koekje aangetroffen. Het zoute koekje met het meeste vet bevat 3,6 keer zoveel vet als het zoute koekje met het minste vet. Binnen deze productsoort zijn producten met de vermelding ovenzoutje of vergelijkbaar die weinig vet bevatten (6,0%; 6,7% en 7,1%). Deze ovenzoutjes bevatten ook weinig verzadigd vet (0,5%; 0,7% en 3,3%). Pagina 26 van 74

27 Het verzadigd vetgehalte daarentegen verschilt sterk per productsoort. Bladerdeeg en kaaszoutje, vaak bereid met roomboter of kaas, bevatten gemiddeld respectievelijk 18,1% en 16,6% verzadigd vet, terwijl tortilla chips en krokante knabbel gemiddeld slechts 2% verzadigd vet bevatten. Binnen de productsoorten chips naturel, kaaszoutje en zout koekje variëren de verzadigd vetgehaltes sterk (factoren zijn respectievelijk 8,2, 21,0 en 37,6). De twee hoogst geanalyseerde waarden aan verzadigd vet (13,3 en 14,0 %) in naturel chips waren bereid met een ander soort vet. Zoals verwacht bevatten bladerdeeg en kaaszoutje naar verhouding het meeste transvet. In de productsoorten bladerdeeg, chips naturel en chips tortilla is in 2015 weinig tot geen verschil in vet of verzadigd vetgehalte ten opzichte van de resultaten uit 2012 gevonden. De grootste mediane afname in (verzadigd) vet wordt geconstateerd in zout koekje. Dit moet worden toegeschreven aan een groter aantal ovenzoutjes in Wanneer een bladerdeegstengel wordt genuttigd krijgen vrouwen gemiddeld bijna 6% van de maximale dagelijkse adviesinname van verzadigd vet binnen. Voor mannen is dit bijna 5%. Een klein zakje chips naturel van 25 gram levert gemiddeld bijna evenveel als een bladerdeegstengel van 8 gram, namelijk 5% van de maximale dagelijkse inname aan verzadigd vet voor vrouwen, voor mannen is dit bijna 4%. De hoogste bijdrage levert een zakje chips naturel met bijna 16% en 13% van de maximale dagelijkse adviesinname van verzadigd vet voor respectievelijk vrouwen en mannen. Uit analysegegevens blijkt dat het vetgehalte en verzadigd vetgehalte zoals vermeld op het etiket in 2015 respectievelijk gemiddeld 12,3% en 12,5% hoger waren dan de geanalyseerde waarden. Pagina 27 van 74