De praktijk als buitenschools curriculum. Zelfsturing

Transcriptie

1 Academies van Bouwkunst Werkgeversbrochure De beroepspraktijk als onderdeel van de opleidingen tot architect, stedenbouwkundige & landschapsarchitect Deze brochure is bestemd voor werkgevers van medewerkers die (willen) studeren aan een van de Academies van Bouwkunst in Nederland. Deze brochure bevat informatie over de verschillende opleidingen en de eisen die vanuit de opleidingen aan de beroepspraktijk van studenten worden gesteld.

2 De Academies van Bouwkunst Het onderwijs aan de Academies van Bouwkunst kenmerkt zich door de verwevenheid van studeren en werken in de beroepspraktijk. De opleidingen kennen daarom een curriculum met een binnenschools en een buitenschools deel. Het binnenschools curriculum heeft betrekking op het onderwijs dat de student op de Academie volgt. Het buitenschools curriculum betreft de werkzaamheden die een student in de beroepspraktijk verricht voor zover relevant voor de opleiding tot architect, stedenbouwkundige of landschapsarchitect. Dit betekent dat de werkomgeving ook een leeromgeving is. De studerende werknemer moet werkzaamheden verrichten die bijdragen aan zijn ontwikkeling tot een adequaat handelende beroepsbeoefenaar, c.q. ontwerper. De wijze waarop studie en werken in de praktijk samen een volwaardige opleiding vormen wordt aangeduid als concurrency-onderwijs. Werken in de praktijk biedt de studerende werknemer ervaringen en leermomenten die aanvullend zijn op het binnenschools curriculum en die wezenlijk zijn voor diens professionele vorming. De kennis en vaardigheden die in de vooropleidingen zijn opgedaan, worden in de praktijk verbreed en verdiept. Bovendien worden zo vakmatige vaardigheden en inzichten verworven die niet of slechts indirect zijn te realiseren in het binnenschools curriculum. Hierbij kan gedacht worden aan de professionele uitwerking en realisatie van ontwerpen, waarbij de student/werknemer: * geconfronteerd wordt met regelgeving, begrotingstechnische zaken en de vele andere partijen en disciplines die bij een bouwproces betrokken zijn; * vaardigheid ontwikkelt om een ontwerp tijdens de uitvoering overeind te houden. Bovendien ontwikkelt de beginnende professional zich gedurende de vierjarige opleiding van bouwkundige tot ontwerper niet alleen in theoretische zin, maar juist ook in de daadwerkelijke uitoefening van het vak. Het belang van het buitenschools curriculum blijkt wel uit het feit dat er de helft van het totale aantal jaarlijkse studiepunten mee behaald kan worden. De Academie van Bouwkunst stelt dan ook voorwaarden aan de beroepspraktijk van haar studenten. Zelfsturing Als studenten toegelaten worden tot een opleiding aan een Academie van Bouwkunst hebben zij al een volwaardige beroepsopleiding op bachelorniveau achter de rug. Op basis daarvan zijn zij, als volwaardige werknemers, werkzaam in de beroepspraktijk. Zij zijn studerende werknemers. De ontplooiing die de studerende werknemers moeten realiseren is in essentie een persoonlijk groeiproces. De kwaliteit van de ontwikkeling wordt bepaald door de mate waarin zij zich daarvoor inzetten en er verantwoordelijkheid voor nemen. De opzet van het buitenschools curriculum stimuleert tot deze (studie)houding. De nadruk op zelfsturing speelt in op de grote diversiteit in beroepspraktijken van architecten, stedenbouwkundigen en landschapsarchitecten. Werksituaties van studenten lopen sterk uiteen en kennen soms heel verschillende leertrajecten. De Academies respecteren deze diversiteit door in de uitwerking van het buitenschools curriculum de ontwikkeling van de student als uitgangspunt te nemen. Binnen de grenzen van de begin- en eindtermen van de beroepspraktijk kan de student zelf aangeven wat zijn leerbehoeften zijn en daarmee in belangrijke mate zijn toekomst als architect, stedenbouwkundige of landschapsarchitect naar eigen inzicht vormgeven. De praktijk als buitenschools curriculum Voor de beroepspraktijk van architecten, stedenbouwkundigen en landschapsarchitecten zijn de begintermen waaraan afgestudeerden moeten voldoen, vastgelegd in de 'Nadere regeling inrichting opleidingen architect, stedenbouw-kundige en interieurarchitect' en de 'Nadere regeling inrichting opleidingen tuin- en landschapsarchitecten', onderdeel van de Wet op de Architectentitel (1988). De Nadere regelingen zijn een uitvloeisel van de door de Raad van de Europese Gemeenschappen vastgestelde Architectenrichtlijn van 10 juni 1985.

3 Aangezien de formulering van de wet en de Nadere regelingen tamelijk globaal is, hebben de Academies van Bouwkunst deze gezamenlijk uitgewerkt in concrete leerdoelen. (Zie verder in deze brochure.) Hoewel deze leerdoelen richting geven aan de in de praktijk te verwerven kennis, vaardigheden en inzichten, zijn ze geen doel op zichzelf. Het uiteindelijke doel van de opleidingen is afgestudeerden af te leveren die op adequate wijze als praktiserend ontwerper functioneren. Dit veronderstelt dat studerende werknemers niet alleen de noodzakelijke kennis, vaardigheden en inzichten verwerven, maar dat ze deze ook adequaat en in samenhang leren toepassen in de ontwerppraktijk. In het algemeen worden studenten geacht om, gedurende de vierjarige opleiding, in het buitenschools curriculum alle fasen van het ontwerp- en bouwproces, liefst meerdere malen, te doorlopen. De ervaring is dat studenten in de eerste jaren van de studie vooral bij de DO-fase en de uitvoeringsfase betrokken zijn, veelal als tekenaar. In de loop van hun studie worden ze steeds meer betrokken bij de planvoorbereiding en de VO-fase en geleidelijk aan meer als ontwerper ingezet. Tijdens de opleiding moet er in de praktijkwerkzaamheden van studenten sprake zijn van een waarneembare ontwikkeling op de hiervoor omschreven punten. Jaarlijks wordt door middel van toetsing hierop toegezien. Studenten die gaandeweg de opleiding de gestelde leerdoelen weten te bereiken tonen dit aan door: * te kunnen omgaan met de complexiteit van het ontwerpproces en de onderlinge samenhang tussen de programmatische, technische, esthetische, maatschappelijke en financiële aspecten van de opgave; * zelfstandig te zijn in de adequate invulling van de diverse werkzaamheden, zoals planning en de interne contacten met ontwerpers en tekenaars; * (mede) verantwoordelijk te zijn voor de technische, esthetische en financiële kwaliteiten van de gemaakte (deel)ontwerpen en plannen; * (mede) verantwoordelijk te zijn voor de realisatie van projecten; * (mede) verantwoordelijk te zijn voor contacten met opdrachtgevers, instanties en bedrijven; * (mede) verantwoordelijk te zijn voor de (afstemming van) interne bedrijfsprocessen. De werkgever en de Academie Tussen de Academies en de werkgevers van studenten zijn geen formele verbanden vastgelegd over de beroepspraktijk van de werknemer/student. Studenten worden vanuit de opleiding beschouwd als jonge professionals die zelf de verantwoordelijkheid voor hun beslissingen nemen. De opleiding biedt studenten wel een inhoudelijk kader, maar daarbinnen moeten zij zelf zorgen voor de kwaliteit van de praktijk (werkzaamheden), de eigen vakontwikkeling en het realiseren van een optimale wisselwerking tussen het binnen- en buitenschools curriculum. Er is een aantal redenen voor deze nadruk op zelfsturing door de studenten (zie kader). Dat neemt niet weg dat het studieproces sneller en efficiënter verloopt met de medewerking van de werkgevers. Vanuit het perspectief van de Academies zijn werkgevers medeverantwoordelijk voor de inhoud en kwaliteit van het beroep en de beroepsuitoefening. De Academie verwacht dan ook van de werkgevers dat zij de studerende werknemers een stimulerende werkomgeving en voldoende ontplooiingskansen bieden. Omgekeerd mogen de werkgevers van de Academies van Bouwkunst verwachten dat zij duidelijke richtlijnen hanteren betreffende de inhoud en randvoorwaarden van de werkomstandigheden van studenten en zorgen voor een duidelijk aanspreekpunt voor zaken die de beroepspraktijk betreffen. Elke Academie heeft daarom een coördinator voor de beroepspraktijk aangesteld. Deze coördinator is zowel voor werkgevers als studenten aanspreekbaar. De werkgever en de werknemer Tussen werkgever en student is wel sprake van een formele relatie, namelijk een reguliere arbeidsverhouding. De student is tegelijk werknemer. In de praktijk wil de studerende werknemer de noodzakelijke kennis en vaardigheden opdoen en zich ontwikkelen tot ontwerper. Dat veronderstelt de bereidheid van de werkgever om daar aan mee te werken. Aangezien de aard van de werkzaamheden en de ontwikkelingsmogelijkheden van een studerende werknemer niet per contract zijn geregeld, moet de student er zelf voor zorgen dat deze in overeenstemming zijn met de opleidingseisen.

4 Uiteraard realiseren de Academies zich dat er situaties denkbaar zijn waarin de belangen van het bureau niet parallel lopen met die van de studerende werknemer. Uiteenlopende factoren als de omvang van het bureau, de aard en omvang van de opdrachtenportefeuille, de economische situatie en tijdsdruk kunnen de ontwikkelingsmogelijkheden van medewerkers tijdelijk of structureel beperken. De Academies hebben er vanzelfsprekend begrip voor, maar kunnen de opleidingseisen daar niet aan ondergeschikt maken. Met andere woorden, mocht blijken dat de werksituatie van een studerende werknemer niet of niet meer voldoet aan de eisen van de opleiding en deze daarin geen verandering heeft weten te brengen, dan adviseert de Academie de studerende werknemer van werkgever te veranderen. In het uiterste geval kan de student zijn opleiding niet voltooien. Eisen werkplek De Academies van Bouwkunst stellen voorwaarden aan de beroepspraktijk en de werkplek van haar studenten. Voor de werkplek gelden de volgende criteria. De studerende werknemer verricht in de beroepspraktijk werk op een voor de opleiding relevante werkplek. Het betekent voor een student architectuur werk op een architectenbureau, voor een student stedenbouw op een stedenbouwkundig bureau of bij een stedenbouwkundige dienst en voor een student landschapsarchitectuur op een bureau voor landschapsarchitectuur of bij een dienst waar relevant ontwerpwerk wordt verricht. Op de werkplek worden ontwerpen gemaakt en gerealiseerd. De studerende werknemer wordt bij deze werkzaamheden betrokken en daarin actief begeleid door één of meerdere ontwerpers. De werkplek is te karakteriseren als een stimulerende en uitdagende werkomgeving met voldoende voorwaarden voor de studerende werknemer om zich te ontwikkelen tot een adequaat handelende beroepsbeoefenaar. De 'infrastructuur' op de werkplek is van voldoende niveau: beschikbaarheid van vakliteratuur, documentatie over regelgeving en materialen, mogelijkheid tot discussie over het vak etc. De werkplek stelt de studerende werknemer in staat om, in de loop van de studie, met alle onderdelen van het proces te maken te krijgen en inzicht te verwerven in de samenhang tussen die verschillende onderdelen van het traject (van ontwerp tot oplevering). De werkweek van de studerende werknemer kent een evenwichtige verhouding tussen studie en werk uitgaande van een werkweek van minimaal 20 en maximaal 32 uur. De vrijdagen zijn voor de studie beschikbaar. Contacten met het werkveld De Academies vinden het van belang een goede communicatie met het beroepsveld te onderhouden over het onderwijs in het algemeen en het praktijkdeel daarvan in het bijzonder. Het gaat daarbij enerzijds om informatievoorziening en anderzijds om het creëren van momenten waarop werkgevers kunnen meepraten over het onderwijs. Daarom streven de Academies er naar: * het bureau waar de werknemer/student werkt tenminste één keer gedurende de totale studieperiode te bezoeken; deze bezoeken zijn bedoeld om het bureau als werkplek van de Academiestudenten te leren kennen en om contact te onderhouden met de werkgever over de eisen die de opleiding aan de beroepspraktijk van zijn studenten stelt; * tenminste één keer per jaar per Academie een bijeenkomst te organiseren, al dan niet naar aanleiding van concrete studieresultaten, waar werkgevers worden uitgenodigd kennis te nemen van het onderwijs en te debatteren over de relevantie voor de praktijk; * de werkgevers uit te nodigen voor diverse activiteiten van de Academies (lezingen, presentaties, tentoonstellingen) en op de hoogte te houden van relevante ontwikkelingen in het onderwijs.

5 De leerdoelen voor de beroepspraktijk van architect zijn: I Architectonisch ontwerpen Een ontwerpopgave beeldend, op verschillende schaalniveaus en in de verschillende stadia van het ontwerpproces ruimtelijk kunnen vormgeven. Deze ruimtelijke vormgeving voldoet aan esthetische, technische, maatschappelijke, financiële en functionele eisen. II Presentatie Een ontwerp effectief en adequaat aan anderen kunnen presenteren. De stadia van het ontwerp effectief en adequaat kunnen noteren. III Beroep Een juiste afweging kunnen maken tussen de eigen belangen van de ontwerper en de - impliciete of expliciete - belangen en eisen van de zijde van de vakdiscipline, de opdrachtgever, de gebruiker, de maatschappij en het bureau waar de ontwerper werkzaam is. IV Onderzoek en projectvoor bereiding Een project kunnen voorbereiden, of actief kunnen reageren op de voorbereiding van een project door anderen. Onderzoek kunnen uitvoeren om een project voor te bereiden (of actief kunnen reageren op onderzoek door anderen). V Constructie de constructeur. Dit vereist passende kennis van en inzichten in de betrokken discipline. Ideeën - en zonodig alternatieven - kunnen ontwikkelen voor de principes van de constructie. VI Bouwfysica en installaties bouwfysica en installaties. Dit vereist passende kennis van en inzichten in de betrokken disciplines. Voorstellen kunnen doen om een gewenst binnenmilieu (in relatie tot de bouwfysica en de installaties) tot stand te brengen en te beheren, als integraal onderdeel van het ontwerp. VII Bouwvoorschriften bouwvoorschriften en bouwregelgeving (voornamelijk overheidsinstanties die de vergunningen verlenen en toezicht houden). Dit vereist passende kennis van en inzichten in de betrokken disciplines. Zelfstandig initiatieven kunnen nemen voor veranderingen van (en alternatieven voor) het plan. VIII Kosten bouwkosten en begrotingen. Dit vereist passende kennis van en inzichten in de betrokken disciplines. Zelfstandig aanpassingen van (en alternatieven voor) de budgettaire kanten van het ontwerp kunnen aandragen. IX Uitvoeringstechniek Beschikken over voldoende kennis over de uitvoering van ontwerpen, zodat hiermee bij het ontwerp rekening kan worden gehouden en er kan worden gecommuniceerd met de uitvoerende partij. X Bouw)processen en procedures Voldoende kennis om een actieve rol in de verschillende fasen van het bouwproces te kunnen spelen. met alle partijen in het bouwproces (inclusief specialisten als bouwmanagers). Kunnen inspelen op processen en procedures rond de besluitvorming over een project, en de opdrachtgever hierover kunnen adviseren. De leerdoelen voor de beroepspraktijk van stedenbouwkundige zijn: I Stedenbouwkundig ontwerpen Een ontwerpopgave beeldend, op verschillende schaalniveaus en in de verschillende stadia van het ontwerpproces ruimtelijk kunnen vormgeven; deze ruimtelijke vormgeving voldoet aan esthetische, technische, maatschappelijke, financiële en functionele eisen. II Presentatie De stadia van het ontwerp effectief en adequaat kunnen noteren. Een ontwerp effectief en adequaat in beeld, geschrift en woord aan anderen kunnen presenteren. III Beroep Een juiste afweging kunnen maken tussen de eigen belangen van de stedenbouwkundig ontwerper en de - impliciete of expliciete - belangen en eisen van de zijde van de vakdiscipline, de opdrachtgever, de gebruiker, de maatschappij en de organisatie waar de ontwerper werkzaam is. IV Onderzoek en projectvoor bereiding Een stedenbouwkundig onderzoeksproject kunnen voorbereiden, of actief kunnen reageren op de voorbereiding van een project door anderen. Onderzoek kunnen uitvoeren om een stedenbouwkundig project voor te bereiden (of actief kunnen reageren op onderzoek door anderen).

6 De fysieke, structurele en historische analyse van stedenbouw-kundige verschijnselen en oplossingen kunnen uitvoeren, of actief kunnen reageren op dergelijk onderzoek door anderen. V Kennis van verwante disciplines Effectief kunnen communiceren en samenwerken met vertegenwoordigers van de architectuur, de volkshuisvesting en de tuin- en landschapsarchitectuur. Effectief kunnen communiceren en samenwerken met vertegenwoordigers van de sociale en historische geografie, de landschapskunde, de ecologie, de civiele techniek en de economie. VI Techniek met de technici over de technische aspecten van het ontwerp. VII Regelgeving Effectief kunnen communiceren en samenwerken met specialisten op het gebied van de organisatie, de regelgeving, de middelen en de instrumenten van de ruimtelijke ordening en de planningsniveaus in Nederland. VIII Kosten begrotingen over de relatie tussen het budget en de globale financiële gevolgen van de ontwerpvoorstellen. IX Uitvoering Beschikken over voldoende kennis omtrent het omzetten van ontwerpen in uitvoerbare projecten. Kunnen communiceren met de uitvoerende partijen. X Processen en procedures met de partijen in de planvorming en het inrichtingsproces. met de partijen die betrokken zijn bij het beheer. De leerdoelen voor de beroepspraktijk van tuin- en landschapsarchitect zijn: I Landschapskundig ontwerpen Een ontwerpopgave beeldend, op verschillende schaalniveaus en in de verschillende stadia van het ontwerpproces ruimtelijk kunnen vormgeven; deze ruimtelijke vormgeving voldoet aan esthetische, technische, maatschappelijke, financiële en functionele eisen. II Presentatie De stadia van het ontwerp effectief en adequaat kunnen noteren. Een ontwerp effectief en adequaat in beeld, geschrift en woord aan anderen kunnen presenteren. III Beroep Een juiste afweging (kunnen) maken tussen de eigen belangen van de landschapsontwerper en de - impliciete of expliciete - belangen en eisen van de zijde van de vakdiscipline, de opdrachtgever, de gebruiker, de maatschappij en het bureau of de dienst waar de ontwerper werkzaam is. IV Onderzoek en projectvoor bereiding Een landschapskundig onderzoeksproject kunnen voorbereiden, of actief kunnen reageren op de voorbereiding van een project door anderen. Onderzoek kunnen uitvoeren om een stedenbouwkundig project voor te bereiden (of actief kunnen reageren op onderzoek door anderen). V Technieken met de technici over de technische aspecten van het ontwerp. VI Kennis van verwante disciplines met vertegenwoordigers van verwante ontwerpdisciplines. kennis als integraal onderdeel van een ontwerp het kunnen inzetten van fysisch biotische kennis. VII Regelgeving met specialisten op het gebied van ruimtelijk instrumentarium en -regelgeving. VIII Kosten met specialisten op het gebied van begroting over de relatie tussen het budget en de globale financiële gevolgen van de ontwerpvoorstellen. IX Uitvoering Beschikken over voldoende kennis omtrent het omzetten van ontwerpen in uitvoerbare projecten. Kunnen communiceren met de uitvoerende partijen. x Processen en procedures met alle betrokken partijen in de planvorming en het inrichtingsproces. met alle partijen, betrokken bij het beheer. Academie van Bouwkunst Groningen Academie van Bouwkunst Arnhem Academie van Bouwkunst Amsterdam Tom Verloop Zuiderkuipen HR Groningen T F E e.a.verloop@pl.hanze.nl Moniek Otten Onderlangs CE Arnhem T F E M.Otten@artez.nl Marina Roosebeek Waterlooplein PG Amsterdam T F E praktijkbureau@bwk.ahk.nl Academie voor Architectuur en Stedebouw Tilburg Academie van Bouwkunst Rotterdam Academie van Bouwkunst Maastricht Tony Goossens B. Zwijsenstraat GD Tilburg T F E goossaea@iae.nl Robert von der Nahmer G.J. de Jonghweg GG Rotterdam T F E R.M.L.von.der.Nahmer@hro.nl Tony Goossens Tongersestraat 49a 6211 LM Maastricht T F E goossaea@iae.nl