Ongeveer een half jaar geleden kwamen mijn Haagse collega s op het idee om in het kader van de Tweede Kamerverkiezingen

Transcriptie

1

2 Voorwoord Ongeveer een half jaar geleden kwamen mijn Haagse collega s op het idee om in het kader van de Tweede Kamerverkiezingen de Politieke Media Barometer te lanceren. Dit was voor mij een no-brainer want ons team is immers 24/7 bezig met actualiteiten op radio en televisie, politieke vraagstukken en de werking van medialogica. We hebben in een zeer korte periode een volledige analysewebsite opgezet waarop we alle data gratis beschikbaar stellen voor de bezoekers. We kwamen tot interessante inzichten op vragen als: Hoe verliep het campagne-gedrag van politici? In welke thematische context werden soundbites van partijleden op de radio uitgezonden? Welke keuze maakten omroepen in hun gastenlijsten en welke keuzes maakte de politici op dit vlak? In welke regio s zijn politici van een bepaalde partij vooral actief? Dit rapport biedt een overzicht van de afgelopen verkiezingsperiode, verbindt de rtv-aandacht met de uitslagen en legt uit hoe we big data uit radio en televisie politiek interpreteren. Ik ben oprecht trots op de collega s die eraan hebben meegewerkt. Rest mij niks anders meer dan u veel leesplezier te wensen! Abderrahim Aït Ben Moh CEO Zoom Media 2

3 Inleiding Het analyserapport is ontstaan vanuit de gedachte dat we de data die we dagelijks verzamelen willen inzetten om inzicht te bieden in de media-aandacht van politieke partijen in de loop van de Tweede Kamerverkiezingen. Transparantie is een van de kernwaarden van ons bedrijf, en we dragen op deze manier bij aan de informatievoorziening voor alle Nederlanders. Het analyserapport biedt een overzicht van alle gegevens die we in gedurende de looptijd van het project hebben verzameld. Daarnaast hebben we nieuwe analyses toegevoegd waarin we de gemeten data afzetten tegen de werkelijke verkiezingsuitslag op landelijk en regionaal niveau. Als we spreken over data dan bedoelen we daar de hits en samenvattingen van onze monitoringdienst mee. Over Zoom Media Zoom Media is een nieuwsbedrijf, gespecialiseerd in de monitoring en rapportage van radio en televisienieuws en -actualiteiten. Dat doet Zoom Media al sinds Met behulp van A.I. (real-time speech-to-text, face-recognition etc.) en human intelligence worden op maat gemaakte analyses en nieuwsbrieven geproduceerd en op continue basis aan de klant geleverd. De analyses die Zoom Media maakt houden de klanten op de hoogte van hun mediaomgeving. Zoom Media werkt voor overheden, corporates en adviesbureaus. Die gebruiken de data voor nieuwsattenderingen, interne communicatie of het meten van de effectiviteit van campagnes! De analyse-afdeling van Zoom Media gaat nog een stapje verder. We gebruiken de data die we verzamelen om een analyse op maat te maken voor jouw organisatie. Voordat we beginnen stellen we aan de hand van KPI s de analysedoelen op. We onderzoeken onder andere de mediawaarde, de media-impact, en het bereik van uw organisatie. In overleg kunnen we ook concurrentieanalyses uitvoeren of het gehele medialandschap in kaart brengen. Pas als de wensen van jouw organisatie exact helder zijn gaan we aan de slag. We stellen een rapportage op die past bij de organisatie en bepalen samen de vorm. Zo is er tevens de mogelijkheid om een compilatievideo of infographics te leveren. Wil je meer weten over de mogelijkheden? Neem dan contact op! 3

4 Opzet Op de analysepagina van de Politieke Media Barometer zijn allerlei gegevens met elkaar te vergelijken. In dit analyserapport leggen we de focus op een aantal belangrijke thema s om zo een overzicht te creëren op de laatste drie weken van de campagne en de mogelijke relatie tot de uitslagen zowel op landelijk als op regionaal niveau. De gegevens zijn geselecteerd aan de hand van de volgende vragen: Welke politieke partijen kregen de meeste aandacht op radio en tv in de drie weken in aanloop naar 15 maart? Zijn er overeenkomsten tussen de media-aandacht voor bepaalde partijen en de verkiezingsuitslag? Is er verschil in media-aandacht voor bepaalde partijen en de verschillende radio- en tv-zenders? Is er verschil in media-aandacht te zien voor bepaalde partijen tussen de vier regionale omroepen? Zijn er overeenkomsten tussen de media-aandacht voor bepaalde partijen per regionale omroep en de stemverhoudingen in deze regio s? We hebben gekeken naar de verhouding hits per partij op regionale radio en televisie en het stemgedrag in: RTV Noord provincie Groningen Omroep Zeeland provincie Zeeland NH provincie Noord-Holland L1 provincie Limburg 4

5 Methode We hebben data verzameld van de media-uitingen van de dertien zittende partijen en zeven geregistreerde partijen die kans maken op een zetel. De zoektermen waren als volgt: De volledige naam en afkorting van de partij. De volledige naam van de lijsttrekker. De zoektermen leverden automatisch treffers op in het Speech-to-text systeem dat wij gebruiken om dagelijks radio en televisie te monitoren. Vervolgens werd handmatig de duur van het fragment gemarkeerd en ingevoerd welke zoektermen tijdens het volledige item voorkwamen. Zo levert een kwartier durend interview met Asscher, waarin hij vergeleken wordt met Pechtold, een treffer van een kwartier op voor deze twee zoektermen. Als Asscher geïntroduceerd wordt met de naam van zijn partij levert het een treffer van vijftien minuten op met de zoekterm PvdA erbij. Begint Asscher over het beleid van D66, dan krijgt het item de zoektemen; Asscher, PvdA, Pechtold en D66. We zijn op 1 januari begonnen met het verzamelen van de informatie. Na een korte aanloopperiode die relatief rustig was, waren al snel de eerste pieken te zien in het voor de verschillende partijen. Naarmate de weken vorderden en de verkiezingen dus dichterbij kwamen werden deze pieken steeds hoger en frequenter. Figuur 1 toont de groeiende aandacht in de aanloop naar de verziezingen. Figuur 1 5

6 We hebben ervoor gekozen om voor deze rapportage te kijken naar de laatste drie weken naar de verkiezingen toe. Om precies te zijn hebben we metingen gedaan vanaf de ochtend (6:00 uur) van 28 februari tot het sluiten van de stembureaus op 15 maart om 21:00 uur. Ook in deze drie weken in aanloop naar de verkiezingen fluctueerde de aandacht. Figuur 2 toont de totale aandacht per dag, onderverdeeld per. Behalve wat dalingen in het weekend zien we de grootste piek in de twee dagen naar de verkiezingsdag toe en op de dag zelf. 600 Aandacht per dag 500 AANTAL HITS Radio TV feb 1-mrt 2-mrt 3-mrt 4-mrt 5-mrt 6-mrt 7-mrt 8-mrt 9-mrt 10-mrt 11-mrt 12-mrt 13-mrt 14-mrt 15-mrt DAG Figuur 2 Welke politieke partijen kregen de meeste aandacht op radio en tv in de drie weken in aanloop naar 15 maart? Om te bepalen welke partijen de meeste aandacht kregen hebben we de resultaten gefilterd voor de keywords met de partijnaam en die met de naam van de bijhorende lijsttrekker. Dit betekent dat alle hits opgeteld zijn waarin de naam van de partij of lijsttrekker voorkwam. Dit kan al dan niet in combinatie met andere partijen en/of lijsttrekkers zijn. We hebben items waarin zowel de lijsttrekker en partijnaam voorkwamen niet dubbel geteld. De resultaten worden getoond in Figuur 3. Hierin hebben we de dertien partijen met elkaar vergeleken die een zetel hebben bemachtigd. 6

7 We hebben onderscheid gemaakt tussen items met de partijnaam en items met alleen de naam van de lijsttrekker. Het is opvallend dat zowel de VVD als partij en Rutte als lijsttrekker veruit de meeste aandacht kregen. Dit is natuurlijk niet verwonderlijk aangezien Rutte naast het lijsttrekkerschap ook optrad als premier en zijn partij de nodige bewindspersonen heeft geleverd. Waar de rol als lid van het kabinet electoraal een voordeel en een nadeel kan zijn, lijkt het in ieder geval goed te zijn voor media-aandacht. Dit geldt eveneens voor de PvdA, waar lijsttrekker Asscher optreedt als vicepremier en minister. Wel zien we het hier in mindere mate. De PvdA en hun partijleider krijgen niet opvallend veel meer aandacht dan het CDA of D66. Vooral Wilders doet het relatief goed als lijsttrekker qua media-aandacht, zonder dat het ook over zijn partij gaat, dit kan te maken hebben met de aandacht die hij heeft gekregen door de beveiligingskwestie. Figuur 4 toont de percentages in de door ons gemeten totale media-aandacht per partij. Bijna 18% van de resultaten ging over de VVD en/of Mark Rutte. De PVV en lijsttrekker Geert Wilders - volgt met bijna 15%. Dan volgt op enige afstand een middenmoot, die dicht bij elkaar ligt met achtereenvolgens PvdA, D66 en CDA met rond de 11%. Hierachter komt GL met iets meer dan 9% van de meegenomen media-aandacht Aandacht voor partij en lijsttrekker 2000 AANTAL HITS Lijsttrekker Partij Rutte Wilders Asscher Pechtold Buma Klaver Roemer Krol Segers Thieme Kuzu Staaij Roos Baudet Simons Leest VVD PVV PvdA D66 CDA GL SP 50Plus CU PvdD DENK SGP VNL FvD Atikel1 PP POLITIEKE PARTIJ Figuur 3 7

8 Aandacht voor partij en lijsttrekker 20,00% 18,00% 16,00% 17,76% 14,73% PERCENTAGES 14,00% 12,00% 10,00% 8,00% 11,04% 10,89% 10,79% 9,07% 6,64% 6,00% 4,00% 2,00% 4,37% 3,66% 2,79% 2,41% 2,03% 1,49% 0,92% 0,88% 0,52% 0,00% POLITIEKE PARTIJ Figuur 4 Zijn er overeenkomsten tussen de media-aandacht voor bepaalde partijen en de verkiezingsuitslag? Figuur 5 toont de voorlopige verkiezingsuitslag in procenten van dezelfde zestien partijen. We hebben het onder elkaar gezet om te laten zien dat de twee overeenkomsten vertonen als we naar de orde van grote kijken. Het grootste verschil is te zien bij de PvdA dat de extra media-aandacht niet heeft weten om te zetten in electorale winst. De middenpartijen liggen redelijk dicht bij elkaar, zowel in stemmen als in aandacht. Wel kreeg de PVV relatief meer aandacht en de SP wat minder. Als we naar de kleinere partijen kijken valt op dat Jan Roos van VNL relatief veel aandacht kreeg ten opzichte van het uiteindelijk behaalde aantal stemmen. 8

9 Voorlopige verkiezingsuitlag ,2% Percentage van de stemmen ,0% 12,4% 12,2% 9,1% 9,1% 5,7% 3,4% 3,2% 3,1% 2,1% 2,0% 1,8% 0 0,4% 0,3% 0,3% Partij Figuur 5 Is er verschil in media-aandacht voor bepaalde partijen en de verschillende radio- en tv-zenders? Om dit inzichtelijk te maken hebben we gekeken naar de vijf partijen met de meeste media-aandacht. We hebben tussen deze uiteenlopende partijen gekeken naar de verschillen in het totaal tussen 28 februari en 15 maart. De aandacht binnen de populairste publieke RTV-zenders en de best bekeken en beluisterde commerciële zenders zijn tegen elkaar afgezet. Hierbinnen de aandacht voor een bepaalde partij voor een item met de partijnaam en/of de lijsttrekker. Het resultaat hiervan is te zien in Figuur 6 en 7. Bij de nieuwszender NPO Radio 1 wint de VVD met afstand van respectievelijk PVV, PvdA, CDA en D66. Op televisiezender NPO 1 zien we een iets ander beeld. VVD en PVV zijn ook hier het belangrijkste, maar hier winnen het CDA en D66 het nipt van de PvdA. Het CDA en D66 liggen in alle gevallen erg dicht bij elkaar. Bij de commerciële zenders BNR en RTL 4 zien we iets vergelijkbaars. Bij BNR is veruit de meeste aandacht voor de VVD gevolgd door PVV en de PvdA, wel krijgt D66 hier beduidend meer hits dan het CDA en kruipt de partij tegen de PvdA aan. Bij RTL 4 gaat ook de VVD aan kop, op enige afstand gevold door het CDA en de PVV. Daarachter PvdA en D66, maar dit zit allemaal erg dicht bij elkaar. Concluderend zien we wel wat onderlinge verschillen tussen de partijen en de aandacht die ze krijgen. Uit ons onderzoek blijkt dat er geen significant verschil is tussen de aandacht voor verschillende politieke partijen op commerciële en niet-commerciële zenders. 9

10 VVD op NPO NPO Radio 1 NPO Radio 2 NPO 3FM NPO 1 NPO 2 NPO PVV op NPO NPO Radio 1 NPO Radio 2 NPO 3FM NPO 1 NPO 2 NPO PvdA op NPO NPO Radio NPO Radio 2 NPO 3FM NPO 1 NPO NPO CDA op NPO NPO Radio 1 NPO Radio 2 NPO 3FM NPO 1 NPO 2 NPO D66 op NPO NPO Radio 1 NPO Radio 2 NPO 3FM NPO 1 NPO 2 NPO Figuur 6 10

11 VVD op Commerciële Zenders BNR Radio 538 Qmusic RTL 4 RTL Z SBS PVV op Commerciële Zenders BNR Radio 538 Qmusic RTL 4 RTL Z SBS BNR Radio 538 Qmusic RTL 4 RTL Z SBS PvdA op Commerciële Zenders D66 op Commerciële Zenders BNR Radio 538 Qmusic RTL 4 RTL Z SBS CDA op Commerciële Zenders BNR Radio 538 Qmusic RTL 4 RTL Z SBS Figuur 7 11

12 Is er verschil in media-aandacht te zien voor bepaalde partijen tussen de vier regionale omroepen? Voor het beantwoorden van deze vraag hebben we de omroepen RTV Noord, Omroep Zeeland, NH en L1 onder de loep genomen. Respectievelijk zijn dit de regiozenders voor de provincies Groningen, Zeeland, Noord-Holland en Limburg. Deze selectie is grotendeels gebaseerd op de regionale verkiezingsuitslagen van 2012 (Figuur 9). Zo is Groningen van oudsher een provincie waar de linkse partijen PvdA en SP het goed doen. In Zeeland zijn de Christelijke partijen CDA en SGP doorgaans relatief sterk vertegenwoordigd, in Noord-Holland werd, waarschijnlijk dankzij de steden Amsterdam en Haarlem, vaker D66, VVD en PvdA gestemd. Tenslotte werd in Limburg vier jaar geleden relatief veel PVV en SP gestemd. Figuur 8 toont de aandacht voor elke partij per geselecteerde regiozender. Elke kolom toont het aandeel per partij in procenten van het totaal, zodat de onderlinge verschillen zichtbaar worden. Elke treffer met de partijnaam en/of de lijsttrekker is één keer meegenomen in de grafiek voor de afzonderlijke partijen. In deze vergelijking hebben we voor het gemak gekeken naar de aandacht voor die dertien partijen, die uiteindelijk voldoende stemmen kregen om in de Tweede Kamer te komen, op basis van de voorlopige verkiezingsuitslag. Eventuele hits voor de zeven resterende partijen zijn buiten beschouwing gelaten, dit aandeel bleek ook in regionale media-aandacht gering. We hebben ervoor gekozen de NOS Journaals buiten beschouwing te laten, omdat het landelijke berichtgeving betreft en het ons in dit geval om de regionale berichtgeving is te doen. Uit Figuur 8 valt op te maken dat regionale zenders verschillende keuzes maken. In Groningen op RTV Noord ging 24 procent van de politieke berichtgeving over de PvdA, dit is twee keer zoveel als in Zeeland (11,6%). In Noord- Holland (7,1%) en Limburg (10,4%) is nog minder aandacht voor deze partij. In Noord-Holland en Limburg ging met respectievelijk 23 procent en 21 procent de meeste aandacht naar de PVV, terwijl dit in Zeeland en Groningen slechts 12 procent en 8 procent is. 12

13 18,3% 15,5% 21,3% 18,3% 8,6% 12,2% 21,3% 11,6% 22,8% 24% 14,4% 7,1% 10,4% 12,6% 13,8% 10,2% 7,9% 15,2% 10,3% 9,1% 6,1% 6,6% 13,4% 15,2% 7,4% 5,7% 8,8% 5,5% 7,1% 4,7% 7,3% 7,3% Figuur 8 13

14 Zijn er overeenkomsten tussen de media-aandacht voor bepaalde partijen per regionale omroep en de stemverhoudingen in deze regio s? Deze analyse geeft inzicht in waar de regiozenders hoofdzakelijk over berichten en of dit strookt met het stemgedrag tijdens de verkiezingen van 2012 in de eigen regio. Figuur 9 toont de definitieve verkiezingsuitslag van 2012 voor de provincies Limburg, Zeeland, Groningen en Noord-Holland. Hierbij zijn per kolom de procentpunten van stemmen voor elke partij bij elkaar opgeteld tot 100%. Als we de regionale aandacht vergelijken met de verkiezingsuitslag van 2012 is er een aantal overeenkomsten waar te nemen. De PvdA krijgt duidelijk meer aandacht in Groningen, de PVV meer in Limburg en de SGP meer in Zeeland. Het CDA krijgt met name aandacht in Zeeland en Limburg. 100,00% Verkiezingsuitlag ,00% 80,00% 35,32% 22,65% 27,05% 21,83% PvdA VVD PERCENTAGE STEMMEN 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 17,15% 11,69% 24,25% 9,15% 9,97% 29,31% 8,35% 22,66% 14,36% SP PVV CDA D66 ChristenUnie SGP 30,00% 20,00% 10,00% 7,11% 7,70% 7,57% 9,58% 4,89% 8,70% 5,59% 10,33% 17,72% 9,67% 6,32% GROENLINKS Partij voor de Dieren 50PLUS Rest Piratenpartij 0,00% Groningen Zeeland Noord-Holland Limburg PROVINCIE Figuur 9 14

15 Nawoord Bovenstaande analyse toont een aantal opvallende zaken. Zo blijkt dat de VVD en de PVV konden rekenen op het grootste aandeel media-aandacht op radio en televisie in de drie weken voorafgaand aan de verkiezingen. Deze twee partijen zijn uiteindelijk ook het grootst geworden. Er kan echter niet meteen gesteld worden dat er een verband bestaat tussen media-aandacht op radio en televisie en uiteindelijke verkiezingsuitslagen. De PvdA kreeg namelijk ook relatief veel media-aandacht maar het aantal zetels van die partij kelderde. VNL kreeg van de nieuwkomers relatief veel aandacht, maar haalde uiteindelijk geen zetel in tegenstelling tot Forum voor Democratie dat een stuk minder aandacht kreeg. Wij hebben met dit rapport geprobeerd om bij te dragen aan het transparant maken van het medialandschap in relatie tot de politiek. We presenteren de cijfers op de website en in het rapport met een open vizier. Op die manier stellen we mensen in staat om voor zichzelf te bepalen welke aanvullende terreinen verder onderzocht moeten worden. Uiteraard is het mogelijk om de huidige data nog verder te onderzoeken. Zo zouden sentimentanalyses en bereik weer een hele nieuwe kijk op de stand van zaken geven. We zijn dan ook benieuwd wat jij van het rapport vindt en welke gegevens je nog meer graag onderzocht zou willen zien. Heb je een vraag en/of aanvullingen stuur dan gerust een naar 15

16