RAEDTHUYS, Dit verzoek is ook naar Gedeputeerde Staten en de heer Maaskant van de provincie Noord-Brabant gestuurd.

Transcriptie

1 RAEDTHUYS, Gemeente Drimmelen T.a.v. de heer T.S.A.J. van der Pluijm Postbus I 4920 AA Made Enschede, 27 januari 2009 Betreft: aangepast verzoek om herziening bestemmingsplan Windpark Zonzeel Beste Thomas, Allereerst de beste wensen voor 2009! Zoals 15 december tijdens de bijeenkomst in Tilburg al aangekondigd, ontvang je hierbij ons aangepaste verzoek om herziening van het bestemmingsplan om Windpark Zonzeel te realiseren. De belangrijkste wijziging is dat de paragraaf over het planschaderisico is ingevuld. Gelukkig valt het planschaderisico mee. Het risico op planschade wordt door de Stichting Adviesbureau Onroerende Zaken (SAOZ) getaxeerd op 2000,-. Dit verzoek is ook naar Gedeputeerde Staten en de heer Maaskant van de provincie Noord-Brabant gestuurd. Wanneer je naar aanleiding van dit verzoek nog vragen hebt, aarzel niet om contact met mij op te nemen. Ook ben ik graag bereid om ons plan voor Windpark Zonzeel mondeling toe te lichten. Tevens kunnen we dan bespreken op welke wijze we dit plan het beste kunnen voorleggen aan de gemeenteraad. Met vriendelijke groet, RAEDTHUYS WINDENERGIE B.V. Gerwin Leever Bijlage: verzoek om herziening bestemmingsplan RAEDTHUYS GROEP B.V. HENGELOSESTRAAT 569 POSTBUS DC ENSCHEDE TEL (053) FAX (053) K.v.K Enschede ING Bank BTW-nummer NLK B.01 vvvvw.raedtlluys.nl c-mail: info@racdthuys.nl De Raedthuys Croep is een onderdeel v.m Raedthuys Holding

2 RAEDTHUYS Burgemeester en Wethouders van Drimmelen T.a.v. de heer J. van Meggelen Postbus I 4920 AA Made Enschede, 27 januari 2009 Betreft: aangepast verzoek om herziening bestemmingsplan Windpark Zonzeel Geachte heer Van Meggelen, Op 28 oktober 2008 hebben wij een verzoek om herziening van het bestemmingsplan om Windpark Zonzeel te realiseren aan toenmalig wethouder Bakker gezonden. Dit rapport hebben wij inmiddels aangepast. Het aangepaste verzoek ontvangt u hierbij. De belangrijkste wijziging is dat de paragraaf over het planschaderisico is ingevuld. Gelukkig valt het planschaderisico mee. Het risico op planschade wordt door de Stichting Adviesbureau Onroerende Zaken (SAOZ) getaxeerd op 2000,-. Dit verzoek is ook naar Gedeputeerde Staten gezonden. Wanneer u naar aanleiding van dit verzoek nog vragen hebt kunt u contact opnemen met Gerwin Leever op telefoonnummer of g.leever@raedthuys.nl. Ook zijn wij graag bereid om ons plan voor Windpark Zonzeel mondeling toe te lichten. Bijgevoegd verzoek om herziening van het bestemmingsplan hebben wij ook naar Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant gezonden. Met vriendelijke groet, RAEPTHUYS WINDENERGIE B.V. ^Fth urvejmeulen )irecteur Bijlks e: aangepast verzoek om herziening bestemmingsplan Cc: de heer T.S.A.J. van der Pluijm RAEDTHUYS GROEP B.V HENGELOSESTRAAT 364 POSTBUS?»14 I 751)0 ÜC ENSC HV.Dli TEI (053)434 I 2 00 [-',\\ (ll?3) 434 KA- K Enschede OSI55ïbU INii B.mk h7."> )3 I) f W-Minimier NI «i 75.3 I HO I uu u-.r.iedlhu vs.nl e-m.iil. mie." r.iedlhm De R,ieiUhu\i t.nh'p i-, een ondeideel v,in li.iedthir., - lloldiiii;

3 RAEDTHUYS, Verzoek om herziening bestemmingsplan t.b.v. realisatie Windpark Zonzeel, gemeente Drimmelen Kansen voor windenergie in Drimmelen Windpark Zonzeel Raedthuys en de bij Windpark Zonzeel betrokken grondeigenaren zijn in 2004 begonnen met de ontwikkeling van het windpark. Destijds werd de locatie echter minder geschikt geacht voor windenergie vanwege verspreid liggende bebouwing. Ook was de locatie gelegen onder een laagvliegroute van Defensie. De locatie is dan ook niet opgenomen in het gemeentelijke windenergiebeleid. Omdat de laagvliegroute van Defensie is vervallen en de verspreid liggende bebouwing plaats heeft moeten maken voor de verbreding van de AI6 en de aanleg van de HSL-spoorlijn, biedt de locatie van Windpark Zonzeel nu goede mogelijkheden voor het plaatsen van windturbines. Tijdens de vergadering van de commissie Grondgebiedzaken op 29 november 2005 hebben een aantal commissieleden aangegeven de locatie van Windpark Zonzeel zeer geschikt te vinden voor de realisatie van windturbines. Om deze redenen zien de bij Windpark Zonzeel betrokken grondeigenaren en Raedthuys Windenergie opnieuw mogelijkheden om windturbines te realiseren nabij knooppunt Zonzeel. Met deze notitie vragen wij de gemeente om in afwijking van haar windenergiebeleid het vigerende bestemmingsplan Buitengebied 1998 te herzien ten behoeve van de realisatie van Windpark Zonzeel. In deze notitie geven wij een beeld van de mogelijkheden én van de beperkingen die er (kunnen) zijn. We beginnen met een korte introductie van de betrokken grondeigenaren en van Raedthuys. Betrokken grondeigenaren Bij het initiatief zijn een tweetal families betrokken die hun agrarisch bedrijf hebben aan de Noordseweg nabij Terheijden. De percelen van deze bedrijven liggen direct aan de HSL-spoorlijn en de rijksweg Al6. Al vanaf 2004 zijn deze initiatiefnemers bezig om Windpark Zonzeel te realiseren. Raedthuys Raedthuys Windenergie is sinds 1995 actief op het gebied van windenergie. In samenwerking met grondeigenaren, voornamelijk agrariërs, en gemeenten heeft Raedthuys tientallen windturbines gebouwd. Deze windturbines zijn goed voor zo'n 75 MW geïnstalleerd vermogen, voldoende om ± huishoudens jaarlijks van (wind)energie te voorzien. Raedthuys Windenergie B.V. is een onderdeel van de Raedthuys Groep, gevestigd in Enschede. Als specialist op het gebied van windenergie beheerst deze groep bedrijven vele facetten zoals het ontwikkelen, realiseren, financieren, verzekeren, beheren en onderhouden van windturbines en windparken. De Raedthuys Groep is ook actief op het gebied van bio-energie. De opgewekte duurzame energie wordt verkocht op de elektriciteitsmarkt. Ook bedrijven en gemeenten kunnen hun energievoorziening 'vergroenen' met Garanties van Oorsprong van Raedthuys. Meer informatie over deze bedrijven is te vinden op

4 RAEDTHUYS, Ontwikkeling van een windpark Het ontwikkelen van een windpark is een complexe aangelegenheid. Er zijn vele factoren die van invloed zijn op het proces, waarin verschillende belangen worden afgewogen. Wij stellen ons dan ook voortdurend op de hoogte van de ontwikkeling en realisatie van plannen, regelgeving, ideeën en opvattingen en wij leveren zelf een actieve bijdrage aan de ontwikkeling van plannen en ideeën en aan het verkrijgen van de noodzakelijke kennis en inzichten op het gebied van windenergie. Vanzelfsprekend besteden wij veel tijd en aandacht aan de locatie waar een windpark gerealiseerd kan worden. Raedthuys maakt dan ook, in samenwerking met gespecialiseerde en gerenommeerde bedrijven, uitgebreide inventarisaties van te ontwikkelen locaties, om er zeker van te zijn dat deze een productief windpark waardig zijn. Hierbij valt te denken aan geluid- en schaduwonderzoek, floraen faunaonderzoek, beoordeling planschade enzovoort. Het is onze intentie om een locatie zodanig te ontwikkelen dat zoveel mogelijk windenergie wordt geproduceerd zonder onaanvaardbare hinder voor bewoning en andere functies nabij de locatie te veroorzaken. Ook hechten wij er veel waarde aan alle belanghebbenden op een open wijze en tijdig te informeren over het plan. Wij leveren graag een actieve bijdrage in de communicatie naar de betrokkenen. Het verkrijgen en behouden van draagvlak is essentieel voor het slagen van het plan en voor alle betrokkenen. Ook met de grondeigenaren, partners in het project, wordt nauw contact onderhouden. Windenergie in Nederland, Noord-Brabant en Regio Breda en Drimmelen Nationaal is in de Bestuursovereenkomst Landelijke Ontwikkeling Windenergie (BLOW) afgesproken dat er op 31 december 2010 een windvermogen van minimaal MW op land en in MW op zee moet zijn gerealiseerd. De taakstelling voor windenergie op land is verdeeld tussen de provincies, waarbij de windrijke provincies de grootste portie hebben gekregen. De taakstelling van MW op land is in nationaal perspectief inmiddels bereikt. Op provinciaal niveau zijn er nog een aantal provincies die de doelstelling nog niet hebben bereikt, waaronder de provincie Noord-Brabant. Het nieuwe kabinet heeft de ambitie voor duurzame energie fors verhoogd. In het coalitieakkoord heeft het kabinet dan ook ambitieuze doelen gesteld: in 2020 moet een reductie van 30% CO2-uitstoot zijn gehaald en 20% van de energie moet duurzaam opgewekt worden. Voor de opwekking van duurzame energie worden windenergie en biomassa door het kabinet aangemerkt als de meest rendabele bronnen. Om de ambitieuze doelen te halen zal zeer stevig moeten worden ingezet op deze beschikbare duurzame energieopties. Het werkprogramma Schoon en Zuinig van het kabinet stelt dat de productie van windenergie op het vasteland fors moet worden uitgebreid met als richtpunt 4000 MW in 201 I. In dit kader is Windpark Zonzeel als pijplijnproject bekend bij het Ministerie van VROM. Verder is er een doelstelling voor de doorgroei van wind op land van 6000 MW in Noord-Brabant heeft een BLOW-taakstelling van minimaal I 15 MW. Van deze taakstelling is op dit moment 57 MW gerealiseerd. In de Interimstructuurvisie Noord-Brabant (juli 2008) geeft de provincie aan het bestaande beleid voor windturbines te continueren. Dit bestaande beleid is neergelegd in het Streekplan Noord-Brabant 2002 en in de Uitvoeringsnota Windenergie Noord- Brabant 'Brabant voor de wind'. In deze Uitvoeringsnota heeft de provincie de kaart 'Mogelijkheden en belemmeringen voor windenergie' opgenomen. Op deze kaart is aangegeven welke gebieden in de provincie plaatsingsmogelijkheden bieden voor windturbines en welke gebieden zijn uitgesloten voor de plaatsing van windturbines.

5

6 RAEDTHUYS, In februari 2003 heeft CEA in opdracht van de Milieu en Afval Regio Breda (MARB) het Regionaal Windplan Milieu en Afval Regio Breda opgesteld. In dit windplan is de locatie van Windpark Zonzeel niet opgenomen omdat de locatie op het moment dat het Regionaal Windplan werd opgesteld geen windturbines gerealiseerd konden worden vanwege de aanwezigheid van de laagvliegroute van Defensie. De gemeente Drimmelen heeft als doelstelling dat in % van de benodigde energie duurzaam wordt opgewekt Om de mogelijkheden voor de realisatie van windturbines in de gemeente Drimmelen in beeld te brengen, is in 1999 een Quick scan onderzoek uitgevoerd om potentiële locaties in kaart te brengen. Deze Quick scan is meegenomen in het hierboven genoemde Regionaal Windplan. In 2004 is de Visie Windenergie van de gemeente Drimmelen opgesteld. Uit deze visie volgt dat de gemeente Drimmelen streeft naar realisatie van 12 MW aan windenergievermogen in In deze Visie Windenergie wordt een locatie langs de Eerste Weg aangewezen als mogelijke locatie voor windturbines. Uit het Milieubeleidsplan gemeente Drimmelen volgt dat voor de windlocatie aan de Eersteweg een heroverweging zal plaatsvinden. Ook wordt een onderzoek naar alternatieve locaties aangekondigd. De locatie van Windpark Zonzeel Windpark Zonzeel is gelegen nabij knooppunt Zonzeel, direct ten oosten van en parallel aan de Al 6 en de HSL-spoorlijn en ten noorden van de A59. Het gebied is in gebruik als landbouwgrond. Op dit moment gaan wij ervan uit dat Windpark Zonzeel bestaat uit 4 windturbines met een ashoogte van meter en een rotordiameter van meter. De afstand tussen de windturbines bedraagt circa 300 meter. Het nominaal vermogen van elke windturbine bedraagt 2 tot 3 MW. Het gezamenlijke nominale vermogen van dit windpark bedraagt 8 tot 12 MW. 3 windturbines zijn gesitueerd in de gemeente Drimmelen. De vierde turbine staat op het grondgebied van de gemeente Moerdijk. Afhankelijk van het type windturbine voorziet Windpark Zonzeel dus in de realisatie van 50-75% van de windenergiedoelstelling van de gemeente Drimmelen. De technische ontwikkelingen in de windbranche gaan snel. Daarom is niet uitgesloten dat het uiteindelijke gerealiseerde vermogen van Windpark Zonzeel nog iets hoger zal uitvallen. De mogelijkheden en de beperkingen Windpark Zonzeel is gesitueerd nabij knooppunt Zonzeel, direct ten oosten van en parallel aan de A16 en de HSL-spoorlijn en ten noorden van de A59. Omdat het een locatie langs grootschalige infrastructuur betreft, moet de locatie van Windpark Zonzeel - sinds de laagvliegroute VO van Defensie geen belemmering meer vormt voor de realisatie van windturbines - net als het aanliggende geel gemarkeerde gebied op de provinciale kaart 'Mogelijkheden en belemmeringen voor windenergie' als 'Gebied met plaatsingsmogelijkheden' worden aangemerkt. Naar onze mening valt de locatie van Windpark Zonzeel in de categorie 'groen' omdat het een locatie langs grootschalige infrastructuur betreft De lijnopstelling van Windpark Zonzeel ligt parallel aan de Al 6 en het HSLtracé. Op basis van het beleid van de provincie Noord-Brabant is de realisatie van Windpark Zonzeel dus mogelijk.

7

8 RAEDTHUYS, De locatie van Windpark Zonzeel is op de kaart bij de provinciale Uitvoeringsnota uitgesloten voor windenergie. Dit komt door de aanwezigheid van de laagvliegroute VO van het Ministerie van Defensie. Dit ministerie heeft in oktober 2003 het beleid ten aanzien van deze laagvliegroute gewijzigd (zie bijlage II). De bouw van windturbines onder de laagvliegroute wordt nu toegestaan. Nu de laagvliegroute geen belemmering meer vormt voor de bouw van windturbines, moet de locatie van Windpark Zonzeel als 'Gebied met plaatsingsmogelijkheden' worden aangemerkt. Uit de gemeentelijke Quick scan Windenergie uit 1999 volgt dat de locatie van Windpark Zonzeel minder geschikt is voor windenergie omdat deze locatie is gelegen binnen verspreid liggende bebouwing. De laatste jaren is er veel veranderd in de omgeving van de locatie van Windpark Zonzeel. De Al6 is verbreed en de HSL-spoorlijn is aangelegd. Ten behoeve van deze activiteiten zijn woningen aan de De Langeweg gesloopt. De reden waarom de locatie van Windpark Zonzeel in de Quick scan uit 1999 als 'minder geschikt' is aangemerkt - de locatie was gelegen binnen verspreid liggende bebouwing - gaat dus niet meer op. In het Regionaal Windplan wordt opgemerkt dat de locatie Eerste Weg (tussen Wagenberg en Zevenbergschenhoek ten oosten van de AI6 en parallel aan de Eerste Weg) een goed voorbeeld is van een kansrijke locatie, die door de voorwaarden van openheid niet realiseerbaar blijkt. Juist initiatieven langs de Al6, A59 en de noordelijk gelegen spoordijk zouden meer kans maken in dit groene gebied. De locatie van Windpark Zonzeel is gelegen parallel aan de Al6 en het HSL-tracé en biedt - gelet op het Regionaal Windplan - dus goede mogelijkheden voor de realisatie van windturbines. Door de plaatsing van de windturbines parallel aan de AI6 en het HSL-tracé wordt bovendien aangesloten bij een duidelijke structuur in het landschap. De windturbines zullen zichtbaar zijn in het landschap. De aanwezigheid van de grootschalige infrastructurele werken AI6 en HSLtracé in de nabijheid van de locatie van Windpark Zonzeel maakt het echter mogelijk om de windturbines op een logische wijze in te passen in het landschap. In de gemeentelijke Quick scan Windenergie uit 1999 wordt terecht opgemerkt dat snelwegen goede mogelijkheden bieden voor de realisering van windparken gezien hun achtergrondgeluid verhogende werking en de goede mogelijkheden tot landschappelijke inpassing. De windturbines komen op gelijke afstand van de A16 en de HSL-spoorlijn te staan. Het Ministerie van Verkeer en Waterstaat heeft in juli 2002 de 'Beleidsregel voor het plaatsen van windturbines op, in of over rijkswaterstaatwerken' vastgesteld. Uit deze beleidsregel volgt dat de minimale afstand van een windturbine met een rotordiameter groter dan 60 meter tot de rand van een snelweg tenminste een halve rotordiameter moet bedragen. De afstand tussen de windturbines van Windpark Zonzeel en de snelwegen AI6 en A59 bedraagt tenminste een halve rotordiameter. Daarmee voldoet Windpark Zonzeel aan de voorwaarde van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Indien een windturbine wordt geplaatst binnen een afstand van de halve rotordiameter + 7,85 meter uit het hart van een spoorlijn, is hiervoor een vergunning in het kader van de Spoorwegwet benodigd. Navraag bij ProRail leert dat de aan te houden afstand tussen een windturbine en de HSL-lijn gelijk is aan de afstand die aangehouden moet worden tussen een windturbine en een conventionele spoorlijn. Omdat de windturbines van Windpark Zonzeel op meer dan een halve rotordiameter + 7,85 meter uit het hart van het meest naastgelegen spoor van het HSL-tracé worden geplaatst is voor dit windpark geen vergunning in het kader van de Spoorwegwet vereist.

9 RAEDTHUYS, Op onderstaande foto is de opzet van Windpark Zonzeel globaal weergegeven. Windpark Zonzeel

10 RAEDTHUYS, De windsnelheid neemt toe met de hoogte. Uit de windberekening die wij hebben laten maken door Wind Service Holland resulteert een jaargemiddelde windsnelheid van circa 6,8 m/s op 90 meter ashoogte. De richting van de lijn is gunstig in verband met het sterk overheersende windaanbod uit zuidwestelijke richtingen. Naast de ashoogte is voor de elektriciteitsproductie van een windturbine ook de rotordiameter van belang. Voor de berekening van de elektriciteitsproductie zijn we uitgegaan van een windturbine van het type Vestas V met een ashoogte van 90 meter. De uitkomsten staan in onderstaande tabel: Tabel 1. Producties 4 * Vestas V , ashoogte 90 meter Turbine Coördinaten, rd X Y Totaal Ash m Wind Bruto, m/s 6,81 6,78 6,79 6,78 6,79 Bruto Jr.pr. MWh Parkverlies MWh % 2,49 5,36 5,62 4,30 4,44 Netto * Jr.pr. MWh kwh /m * Netto betekent in deze tabel: na aftrek parkverlies maar zonder aftrek onzekerheidsmarge. Wanneer op de locatie van Windpark Zonzeel windturbines met een ashoogte van 105 meter worden gerealiseerd zal de elektriciteitsproductie significant toenemen in vergelijking met de hier gepresenteerde elektriciteitsproductie met turbines met een ashoogte van 90 meter. Qua gemiddelde windsnelheid en elektriciteitsproductie heeft de locatie voldoende potentie om een windpark rendabel te exploiteren. Voor de toepassing van het Activiteitenbesluit geldt als voorwaarde dat de afstand tussen een windturbine en een woning van derden (niet betrokken bij het windpark) tenminste 4 maal de ashoogte moet bedragen. Gelet op de afstand tot de dichtstbijzijnde woning van derden betekent dit dat de ashoogte van de windturbines van Windpark Zonzeel circa 90 meter mag bedragen om te kunnen volstaan met een melding in het kader van het Activiteitenbesluit. De elektriciteitsopbrengst van de windturbines wordt groter naarmate de ashoogte toeneemt. In de onderzoeken die reeds zijn uitgevoerd wordt daarom uitgegaan van windturbines met een ashoogte van 105 meter. Wanneer op de locatie van Windpark Zonzeel gebruikt wordt gemaakt van windturbines met een ashoogte van meer dan circa 90 meter is voor het in werking hebben van het windpark een milieuvergunning nodig. De definitieve afmetingen van de windturbines zullen in een later stadium worden bepaald. De geluidbelasting en de slagschaduweffecten van Windpark Zonzeel die optreden bij de dichtstbijzijnde woningen van derden zijn onderzocht door adviesbureau Van Grinsven Advies uit Nuland. In dit onderzoek is uitgegaan van een windturbinetype met een ashoogte van 105 meter en een rotordiameter van 100 meter. Het rapport 'Akoestisch onderzoek en onderzoek naar slagschaduwhinder van het op te richten windpark Zonzeel nabij Terheijden' is als bijlage III bij dit verzoek gevoegd. Vier visualisaties van de maximale variant van Windpark Zonzeel maken ook deel uit van dit rapport.

11 RAEDTHUYS. Uit het geluidsonderzoek blijkt dat bij alle woningen van derden wordt voldaan aan de standaard windnormcurve van 40 db(a) uit het Activiteitenbesluit. Om dit te bereiken worden de turbines in de nachtperiode ingesteld op een stillere mode. Het definitieve turbinetype is nog niet bekend. Met de gangbare turbines op de markt in de klasse van 2-3 MW kan echter aan de geluidnormen worden voldaan. Uit het slagschaduwonderzoek blijkt dat bij een aantal woningen van derden de slagschaduwnorm uit het Activiteitenbesluit wordt overschreden. Aan de bewoners van de dichtstbijzijnde woningen van derden (Bredeweg 2, Moerdijkseweg 23 en Noordseweg 4) hebben wij toegezegd dat de windturbines van Windpark Zonzeel geen slagschaduw op de gevels van deze woningen zullen veroorzaken (O-hinder). Hiertoe zullen de windturbines worden voorzien van een slagschaduwsensor. Bij alle woningen van derden kan worden voldaan aan de norm voor de duur van slagschaduwhinder. Windpark Zonzeel ligt buiten de radarverstoringsgebieden van de vliegbases Woensdrecht en Volkel. Vanuit het oogpunt van radarverstoring zal het Ministerie van Defensie dan ook geen bezwaren hebben tegen de realisatie van de windturbines. Omdat de windturbines een tiphoogte van meer dan 100 meter hebben, zullen de turbines gemeld moeten worden bij de Toezichteenheid Luchthavens en Luchtruim van de Inspectie Verkeer en Waterstaat. Afhankelijk van een toetsing door Verkeer en Waterstaat kan het mogelijk zijn dat de turbines ten behoeve van het luchtverkeer moeten worden voorzien van obstakelverlichting op de gondel. Om hinder op de grond te voorkomen mag het licht onder de horizontaal worden afgeschermd. De aanwezigheid van beschermde flora en fauna in de omgeving vormt een aandachtspunt bij de realisatie van windturbines. De locatie van Windpark Zonzeel ligt in het grootschalig agrarisch perspectiefgebied. Uit de StructuurvisiePlus van de gemeente Drimmelen volgt dat in dit gebied relatief weinig natuurwaarden aanwezig zijn. Ten zuidwesten van de locatie ligt het natuurterrein Weimeren. Effecten op de waarden van dit gebied moeten worden onderzocht. Onze ervaring is dat de effecten van windturbines op flora en fauna bijzonder meevallen en dat dit de realisatie van een windpark niet in de weg hoeft te staan. Uit de Cultuurhistorische Waardenkaart van de provincie Noord-Brabant blijkt dat de locaties van de drie meest noordelijke turbines van Windpark Zonzeel niet zijn gelegen in een gebied met een hoge of middelhoge indicatieve archeologische waarde. De meest zuidelijke turbine is gesitueerd op de rand van een gebied met een hoge of middelhoge indicatieve archeologische waarde. Hoewel de turbine waarschijnlijk net buiten dit gebied is gesitueerd zal op het moment dat de exacte plaats van de turbine bekend is beoordeeld moeten worden of een archeologisch onderzoek vereist is. Blijkens de StructuurvisiePlus vormt het behoud en versterken van een economisch sterke en duurzame grondgebonden agrarische sector het uitgangspunt voor het grootschalig agrarisch perspectiefgebied in de gemeente Drimmelen. Windpark Zonzeel biedt de bij het initiatief betrokken grondeigenaren de mogelijkheid om hun agrarisch bedrijf te verbreden. De aanvullende inkomstenbron die zij hiermee genereren kan worden aangewend om het bedrijf te versterken. De realisatie van Windpark Zonzeel draagt zo bij aan de blijkens de StructuurvisiePlus gewenste economisch sterke agrarische sector die als een landschappelijke buffer kan functioneren tegen verdere verstedelijkingsprocessen in de omgeving.

12 RAEDTHUYS, Participatie Niet alleen het milieu, de bij het windpark betrokken grondeigenaren en Raedthuys hebben baat bij realisatie van Windpark Zonzeel. De inwoners van de gemeente Drimmelen kunnen een financieel voordeel behalen met de realisatie van de windturbines. Zo kunnen wij de door de turbines opgewekte duurzame energie voor een aantrekkelijke prijs leveren aan de inwoners van de gemeente. Via onze zusteronderneming Raedthuys & Partners kunnen wij inwoners van de gemeente met voorrang een participatiemodel aanbieden. Daarmee zouden zij in de gelegenheid zijn om financieel te participeren in de windturbines. De burgers van uw gemeente profiteren daarmee ook van het financiële rendement uit het project. Wij zijn ervan overtuigd dat, naast het feit dat het windpark bijdraagt aan de verduurzaming van de Nederlandse energiehuishouding, de twee genoemde mogelijkheden voor de inwoners van de gemeente bijdragen aan het vergroten van het lokale draagvlak voor Windpark Zonzeel. Voordelen voor de gemeente Ook de gemeente Drimmelen heeft voordeel van de realisatie van Windpark Zonzeel. Met de drie windturbines op het grondgebied van de gemeente Drimmelen wordt 50-75% van de gemeentelijke doelstelling van 12 MW windenergievermogen in 2010 gehaald. Daarnaast krijgt de gemeente een duurzame uitstraling. Raedthuys Energie - een zusterbedrijf van Raedthuys Windenergie - kan de zogeheten Garanties van Oorsprong leveren aan de gemeente Drimmelen. Met deze Garanties van Oorsprong wordt aangetoond dat de energie die de gemeente verbruikt voor bijvoorbeeld de straatverlichting en de verlichting van het gemeentehuis duurzaam is opgewekt door de windturbines van Windpark Zonzeel. Ook genereert het windpark inkomsten voor de gemeente. Indien er 3 windturbines met een gezamenlijk vermogen van 9 MW op het grondgebied van de gemeente Drimmelen gerealiseerd worden bedragen de bouwleges eenmalig circa ,-. Ook kan de gemeente jaarlijks OZB heffen. De gecorrigeerde vervangingswaarde van de windturbines vormt de grondslag voor de OZBheffing. Bij het bepalen van de gecorrigeerde vervangingswaarde moet worden uitgegaan van de investering die nodig zou zijn om met gebruikmaking van de huidige technieken een identieke vervangende zaak tot stand te brengen en daarop vervolgens zodanige correcties aan te brengen voor technische en functionele veroudering dat niet meer wordt belast dan het bedrag waarvoor de eigenaar de zaak zou kunnen verwerven die voor hem hetzelfde nut oplevert als de te waarderen zaak. Op de kosten van de windturbines wordt de zogeheten werktuigenvrijstelling in mindering gebracht. Op basis van jurisprudentie en afspraken tussen windturbine-eigenaren en gemeenten ligt de bandbreedte voor deze werktuigenvrijstelling tussen de 36% en 58%. Planschade De Stichting Adviesbureau Onroerende Zaken (SAOZ) heeft een risicoanalyse planschade uitgevoerd voor Windpark Zonzeel. Uit deze risicoanalyse volgt dat door de planologische mutatie die nodig is om de realisatie van Windpark Zonzeel mogelijk te maken naar verwachting schade zal optreden die voor tegemoetkoming in aanmerking kan komen op basis van artikel 6.1 Wro. Het te vergoeden risico op planschade wordt door de SAOZ getaxeerd op De risicoanalyse planschade is als bijlage V bij dit verzoek gevoegd. Raedthuys is voornemens om met de eigenaren van de objecten waarvoor SAOZ planschade rapporteert een compensatieregeling te treffen.

13 RAEDTHUYS, Procedures Voor een windpark moeten diverse procedures worden doorlopen. Voor de bouwvergunning is het nodig om het bestemmingsplan te herzien. Ook moet (afhankelijk van de ashoogte van de turbines) een melding in het kader van de Wet milieubeheer worden gedaan of een milieuvergunning worden verleend. Afhankelijk van de provincie en het Ministerie van LNV zal respectievelijk een Natuurbeschermingswetvergunning en een ontheffing voor de Flora- en faunawet moeten worden aangevraagd. Windpark Zonzeel bestaat uit minder dan 10 molens en het totale geïnstalleerde vermogen is lager dan 15 MW. Het windpark valt daarom niet onder de MER-beoordelingsplicht Ten behoeve van de te doorlopen procedures moeten de nodige onderzoeken worden uitgevoerd. Een indicatieve opsomming: Geluid- en schaduwhinderonderzoek Risicoanalyse planschade Onderzoek landschappelijke inpassing inclusief visualisaties Quick scan effecten op natuurwaarden In overleg met de gemeente zal worden bepaald welke onderzoeken in het geval van Windpark Zonzeel uitgevoerd dienen te worden. Deze onderzoeken besteden wij normaliter uit aan onafhankelijke deskundigen. De meest noordelijk gelegen windturbine van Windpark Zonzeel is gesitueerd in de gemeente Moerdijk. Afgewacht moet worden of de gemeente Moerdijk wil meewerken aan de realisatie van deze windturbine. Mocht dit onverhoopt niet het geval zijn is het mogelijk om Windpark Zonzeel te laten bestaan uit de drie windturbines die zijn gesitueerd op het grondgebied van de gemeente Drimmelen. Communicatie Wanneer de gemeente Drimmelen besluit om de procedure voor de herziening van het bestemmingsplan te starten om de realisatie van de drie windturbines van Windpark Zonzeel in de gemeente Drimmelen planologisch mogelijk te maken, is het van belang om de omwonenden van het windpark en andere belanghebbenden op een open wijze en tijdig te informeren over het plan en de ontwikkelingen. Wij leveren graag een actieve bijdrage in de communicatie naar de betrokkenen. Het verkrijgen en behouden van draagvlak is essentieel voor het slagen van het plan. Om hieraan vorm te geven wordt, bij voorkeur in samenwerking met de gemeente, een communicatieplan opgesteld. Van een dergelijk communicatieplan kan bijvoorbeeld een inloopbijeenkomst deel uitmaken. Ook is het mogelijk om informatie over windenergie in het algemeen en de ontwikkeling van Windpark Zonzeel in het bijzonder te presenteren op een speciale internetsite.

14 RAEDTHUYS, Verzoek om herziening van het bestemmingsplan Uiteraard zal gedurende het gehele proces steeds afgewogen moeten worden of realisatie van Windpark Zonzeel mogelijk is en welke stappen daarvoor moeten worden gezet Maar met het vervallen van de laagvliegroute van Defensie en de sloop van de verspreid liggende bebouwing om plaats te maken voor het HSL-tracé zijn de fysieke belemmeringen voor de realisatie van Windpark Zonzeel weggevallen. Bovendien sluit het windpark aan bij de grootschalige infrastructurele elementen Al6 en HSL-tracé. Op dit moment zien wij daarom goede mogelijkheden om Windpark Zonzeel tot stand te brengen. Raedthuys vraagt de gemeente Drimmelen dan ook om mee te werken aan de voor de drie windturbines met een ashoogte van maximaal 105 meter en een rotordiameter van maximaal 100 meter die zijn gesitueerd in de gemeente Drimmelen benodigde herziening van het bestemmingsplan. Graag gaan wij samen met de gemeente in overleg met de gemeente Moerdijk over de ontwikkeling van de vierde windturbine op het grondgebied van Moerdijk. 10

15 RAEDTHUYS, Naam Adres Postcode en woonplaats Telefoonnummer Faxnummer Site adres Contactpersoon Handtekening : Raedthuys Windenergie B.V. : Hengelosestraat 569 Postbus 3141 : 7521 AG ENSCHEDE 7500 DC ENSCHEDE : : : : info@raedthuys.nl : G.A. Leeyef7^leever(S)raedthuys.nl) : A.P. RAEDTHUYS WINDENERGIE Gerwin Leever 27 januari 2009 II

16 RAEDTHUYS, Bijlage I Windenergie en windturbines Windenergie en windturbines Windenergie is duurzaam. Windenergie ontziet het leefmilieu, spaart voorraden fossiele brandstoffen en maakt ons minder afhankelijk van de andere bronnen en landen. Maar windenergie lijkt ook terechtgekomen in een maatschappelijke controverse. Er zijn voorstanders, maar ook tegenstanders. Een windturbine bestaat uit een mast op een fundering, een gondel en meestal drie wieken. De gondel is de 'kast' op de mast waar bijvoorbeeld de versnel lingsbak en generator in zitten. Het uiterlijk van een windturbine wordt vooral bepaald door de ashoogte, de rotordiameter en het aantal wieken. De eerste twee zijn in de afbeelding hiernaast weergegeven. De huidige generatie windturbines heeft een ashoogte van 80 tot ruim 100 meter. De rotordiameter varieert van 70 tot ruim 100 meter. Rotordiameter Een windturbine heeft een bepaald vermogen. De grootte van dit vermogen is afhankelijk van het type windturbine. In het algemeen kan gesteld worden dat hoe groter de rotordiameter van de windturbine is, hoe groter het vermogen. De meeste in Nederland gebouwde windturbines hebben een vermogen van ongeveer I MW. Nieuwere turbines hebben een vermogen van 2 tot 3 MW. Er zijn windturbines in ontwikkeling met een vermogen van 5 a 6 MW. De ruimte die een windturbine nodig heeft is de ruimte ter grootte van de funderingsplaat. Bij een grote windturbine is de fundering vaak een zeskant ter grootte van circa 17 bij 17 meter (ongeveer 240 vierkante meter). De ruimte tussen de turbines in een windpark kan normaal in gebruik blijven als weiland of bouwland. Voor de bouw en het onderhoud van de windturbines is het praktisch wanneer zich bij elke turbine een permanente kraanopstelplaats ter grootte van circa 20 bij 20 meter bevindt. Elke windturbine moet zijn ontsloten door een pad. De aan te leggen paden zijn circa 4 meter breed en verhard. Ten behoeve van de bouw en eventueel groot onderhoud moet dit pad bestand zijn tegen zware belasting. 12

17 RAEDTHUYS, Bijlage II Wijziging beleid Defensie laagvliegroute VO

18 Ministerie van Defensie Defensie Interservice Commando fcjrig) MM Dienst Gebouwen, Werken en Terreinen Directie Noord Aan Dalum Ons kenmerk Onderwerp Gemeente Neerijnen t.a.v. de heer D. van Rens Postbus BA WAARDENBURG INGEKOMEN 2 5 NOV november Toestemming bouw windmolens in laagvliegroute VO Bezoekadres: Dr. Stolteweg 40 Postadres: MPC 35 H Postbus DD Zwolle Steller: drs. H.M. Korte Telefoon (038) Fax(038) MDTN(126)403 Mobiel (06) m.korte@mindef.nl Geachte heer Van Rens, In antwoord op uw verzoek om advies aangaande de mogelijke bouw van windturbines onder/nabij de laagvliegroute VO, bericht ik u het volgende. Met ingang van 26 oktober jl. heeft de Staf Koninklijke Luchtmacht het beleid ten aanzien van obstakels onder de laagvliegroute VO gewijzigd. Tot op heden was het beleid van de Koninklijke Luchtmacht gericht op het verhinderen van nieuwe obstakels onder de VO-route. De voornoemde wijziging is een versoepeling van het tot dan toe gevolgde beleid en houdt in dat obstakels onder de laagvliegroute VO mogen worden gebouwd, analoog aan het plaatsen van obstakels in laagvlieggebieden. Dit betekent dat er vanuil operationele overwegingen geen bezwaren zijn tegen de bouw van dergelijke obstakels onder de laagvliegroute VO. Voor de bouw van de windturbines is het eveneens niet noodzakelijk om obstakelverlichting aan te brengen. Deze dienen pas bij hoogten groter dan 150 meter te worden aangebracht. Wel dienen obstakels hoger dan 91,5 meter gemeld te worden aan de Inspectie Verkeer en Waterstaat, Unit Infrastructuur. Zij zullen eventueel ook nadere instructies of restricties stellen ten aanzien van de situering van de windturbines binnen de invloedsfeer van de radar in Herwijnen. Ik ga er vanuit u hiermee voldoende geïnformeerd te hebben. Voor vragen kunt u contact opnemen met de steller van deze brief. Hoogachtend, de Eerstaanwezend Ingenieur Directeur Directie Noord, voor deze: A / ' Hoofd Afdef/iq Ruimtelijke Ordening en Milieu, i Ö Gemeente N~?!i;i:;:i drs. A. r/ Bij beanlwoojmig datum, ons kenmerk en onderwerp vermelden',, Ingekomen _. _!egistratieniimnierkc>3 / \ Lt L l T I

19 RAEDTHUYS. Bijlage III Akoestisch onderzoek en onderzoek naar slagschaduwhinder Fotovisualisaties Van Grinsven Advies, oktober

20 DeBendels GD Nuland tel: (073) fax. (073) Rabobank AnA/ICO BTW nr: NL B01 A.L/Vlr!/O Kamer van Koophandel: milieuadvies akoestisch onderzoek fotovisualisaties vergunningaanvragen Wet milieubeheer Opdrachtgever: Raedthuys Windenergie B.V. Postbus DC Enschede Kenmerk: GR-Zonzeel.TSV2.pdf.docx Betreft: Akoestisch onderzoek en onderzoek naar slagschaduwhinder van het op te richten windpark Zonzeel nabij Terheijden. Fotovisualisatie van het toekomstige windpark. Contactpersoon opdrachtgever: de heer Gerwin Leever, tel: (053) Behandeld door: L. van Grinsven, oktober Op alle epdidchten betalingen

21 Inhoud 1. Inleiding Beschrijving van de locatie De windturbine Regelgeving 2 2. Akoestisch onderzoek Geluidbron Representatieve bedrijfsomstandigheden Normstelling Invoer rekenmodel Rekenresultaten 4 3. Onderzoek slagschaduw Normstelling Schaduwgebied Potentiële schaduw Rekenresultaten 6 4. Fotovisualisaties 7 5. Bespreking 8 Bijlagen bijlage 1 : objecten rekenmodel...9 Figuren figuur 1 figuur 2 figuur 3 figuur 4 figuur 5 figuur 6 figuur 7 ontvangerpunten en geluidcontouren 10 rekenpunten en schaduwcontouren 11 fotopunten 12 foto A; Schoolstraat 13 foto B; Hoge Zeedijk 14 fotoc; Tweede Weg 15 foto D; Brede Weg 16 GR-Zonzeel TSV2.pdf docx oktobei 2008

22 1. Inleiding In opdracht van Raedthuys Windenergie B.V. is onderzoek uitgevoerd voor een op te richten windpark. Het betreft windpark Zonzeel met vier turbines nabij Terheijden. De drie zuidelijke turbines staan in de gemeente Drimmelen en de meest noordelijke turbine in de gemeente Moerdijk. Uitgevoerd is een verkennend akoestisch onderzoek en een verkennend onderzoek naar slagschaduwhinder. Ook zijn fotovisualisaties van het toekomstige windpark vervaardigd. 1.1 Beschrijving van de locatie De locatie is gelegen ten oosten van de snelweg A16 die loopt van Breda naar Dordrecht. De locatie is juist ten noorden van het knooppunt Zonzeel. Ten zuiden loopt de snelweg A59. Aan de oostzijde van de snelweg A16 loopt ook de Hoge SnelheidsLijn. De turbines staan in een lijnopstelling met een onderlinge afstand van circa 300 m. Op circa 750 m ten noorden staan twee kleinere bestaande tweebiadige windturbines bij een bedrijf aan de Eerste Weg. Op circa 2 km ten zuidoosten is er een bestaande windturbine op het terrein van de Waterzuivering te Breda. Afbeelding 1: locatie. r -, - De meest nabij gelegen woningen van derden bevinden zich aan de Noordse Weg, circa 370 m ten westen en aan de Brede Weg, circa 350 m ten oosten van de lijnopstelling. Aan de Driehoefijzerstraat is er lintbebouwing op circa 475 m ten noordoosten van het windpark. Aan de Brede Weg staan ook twee eigen woningen van deelnemers in het project (zie ook figuur 1). GR-Zonzeel.TSV2.pdt docx oktober 2008

23 1.3 De windturbine 1.4 Regelgeving Voor het type turbine is nog geen definitieve keuze gemaakt. In dit onderzoek is uitgegaan van een turbine met een rotordiameter van 100 m. Het toerental van de rotor is continu variabel tussen circa 8 en 19 tpm. Het nominale elektrische vermogen is circa 3 MW. De turbines worden hier geplaatst op conische stalen buismasten waardoor de rotoras circa 105 m boven het maaiveld komt. Het hoogste punt van de rotor wordt circa 150 m hoog. De mast heeft een diameter van circa 4,2 m aan de voet en circa 2 m aan de top. De turbine begint te draaien bij een windsnelheid van circa 3 m/s. Bij windsnelheden boven 25 m/s wordt de rotor gestopt uit veiligheidsoverwegingen. De rotorbladen zijn semi-mat. Het windpark is vergunningplichtig inzake de Wet milieubeheer omdat de kortste afstand tussen een woning van derden en een turbine minder bedraagt dan viermaal de ashoogte (4x105 m). Het park bestaat uit minder dan 10 turbines en het opgestelde vermogen is minder dan 15 MW. De inrichting valt onder categorie 20.a.1 van bijlage 1 behorende bij het Inrichtingen en Vergunningenbesluit: "Inrichting voor het omzetten van windenergie in elektrische energie, met een rotordiameter van meer dan 2 m". Het windpark valt niet onder onderdeel D (beoordelingsplicht) van het Besluit MER (MilieuEffectRapportage). GR-Zonzeel.TSV2.pdf docx oktober 2008

24 2. Akoestisch onderzoek Bij lage windsnelheden draaien de turbines met een laag toerental, bij hogere windsnelheden neemt het toerental toe. Door het lage toerental daalt de bronsterkte. Dit is een gunstige eigenschap: juist bij lage windsnelheden is de kans op eventuele hinder het grootst omdat dan de referentieniveaus het laagst zijn. Bij hogere windsnelheden wordt het turbinegeluid eerder gemaskeerd door windgeluid rondom obstakels zoals gebouwen en beplanting. 2.1 Geluidbron Voor dit onderzoek is uitgegaan van een bronsterkte van de turbines van 108 db(a). De relatie tussen het toerental en de windsnelheid is instelbaar in de computerbesturing van de turbine. Hierdoor kan de bronsterkte van de turbine tot circa 5 db(a) verlaagd worden bij windsnelheden van 6 tot 10 m/s. Bij lagere windsnelheden is de bronsterkte al laag en bij hogere windsnelheden zijn hogere geluidniveaus toelaatbaar. De windsnelheid waarbij het geluidniveau het meest kritisch is ten opzichte van de normstelling is circa 7 m/s. In dit onderzoek is uitgegaan van de volgende instelling van de turbines: Alle turbines staan in de nachtperiode op een circa 5 db stillere mode. In de avond en in de nacht kan de bronsterkte tot 5 db hoger zijn, in de avond en in de nacht worden ook hogere geluidniveaus toelaatbaar geacht. In de avond en in de dag staan alle turbines ingesteld op de mode die de hoogste productie oplevert. 2.2 Representatieve bedrijfsomstandigheden Bij een windsnelheid van circa 3 m/s komt een turbine in bedrijf. Bij toenemende windsnelheid neemt de geluidproductie toe terwijl het referentieniveau ook toeneemt als gevolg van het door de wind opgewekte geluid (turbulentie rond obstakels). Hoewel een turbine dus niet altijd in werking is, wordt er voor de beoordeling toch van uitgegaan dat deze het gehele etmaal in bedrijf is. Dit zal namelijk vaak genoeg voorkomen. 2.3 Normstelling Voor de normstelling wordt voorgesteld aan te sluiten bij het Activiteitenbesluit 1. Het langtijdgemiddelde geluidniveau L ULT vanwege het windpark mag ter plaatse van geluidgevoelige bestemmingen van derden de waarden van de WNC40 curve uit Grafiek 3.15 bij artikel 3.15 van het Activiteitenbesluit niet overschrijden. De hoogte van deze norm is afhankelijk van de windsnelheid en bedraagt 43 db(a) bij een windsnelheid van 7 m/s. 2.4 Invoer rekenmodel Van de situatie is een akoestisch rekenmodel opgebouwd met behulp van het programma Geonoise versie 5.43 van dgmr. Hiermee zijn de langtijdgemiddelde geluidniveaus L MLT berekend die optreden bij een windsnelheid V w van 7 m/s. Geluidniveaus bij andere windsnelheden worden afgeleid uit de relatie tussen bronsterkte en windsnelheid. De modellering en de overdrachtsberekening zijn Besluit algemene regels voor inrichtingen milieubeheer 19 oktober 2007 nr Staatsblad 2007/415 GR-Zonzeel.TSV2 pdt docx oktober 2008

25 -«. ' v uitgevoerd conform de Handleiding Meten en Rekenen Industrielawaai (HMRI) volgens methode II.8. De geometrie van de omgeving is vastgesteld aan de hand van kaartmateriaal en luchtfoto's. De bodem is als akoestisch absorberend (6 = 1) ingevoerd. De windturbines zijn akoestisch gemodelleerd als rondom uitstralende puntbronnen ter hoogte van de rotoras (h b =105 m). In het akoestische model zijn ontvangerpunten gedefinieerd ter plaatse van nabijgelegen geluidgevoelige bestemmingen van derden: Ontvangerpunt 1 ligt bij een boerderij aan de Noordse Weg, circa 370 m ten westen van turbine 2. De ontvangerpunten 2 en 3 liggen bij woningen aan de Brede Weg, circa 405 en 350 m ten oosten van turbine 2. De ontvangerpunten zijn aangegeven in figuur 1 en figuur 2. Daarnaast zijn er de eigen woningen van deelnemers in het project. Deze zijn in figuur 1 aangegeven met de letters A en B. Gedetailleerde akoestische informatie over de in het rekenmodel ingevoerde objecten vindt u in bijlage Rekenresultaten In figuur 1 zijn de geluidcontouren weergegeven. De etmaalwaarde L etmaa i is hier het geluidniveau in de nachtperiode vermeerderd met 10 db(a). De rode contour van 53 db(a) komt overeen met de WNC40 bij V 10 =7 m/s. Bij alle woningen van derden wordt voldaan aan de voorgestelde norm. Handleiding Meten en Rekenen Industrielawaai een uitgave van het ministerie van VROM. ISBN /' GR-Zonzeel.TSV2.pdf.docx oktober 2008

26 ,* 3. Onderzoek slagschaduw 3.1 Normstelling Schaduweffecten van een draaiende windturbine kunnen hinder veroorzaken bij mensen. De flikkerfrequentie, het contrast en de tijdsduur van blootstelling zijn van invloed op de mate van hinder die ondervonden kan worden. Bekend is dat flikkerfrequenties tussen 2,5 en 14 Hz als erg storend worden ervaren en schadelijk kunnen zijn. Een groter verschil tussen licht en donker (meer contrast) wordt als hinderlijker ervaren. Verder speelt de blootstellingsduur een grote rol bij de beleving. In het Activiteitenbesluit in artikel 3.14 onder 4. wordt verwezen naar de bij de ministeriële regeling te stellen maatregelen. In deze regeling 3 is in artikel 3.12 voorgeschreven dat een turbine is voorzien van een automatische stilstandsvoorziening die de windturbine afschakelt indien slagschaduw optreedt ter plaatse van gevoelige objecten voorzover de afstand tussen de turbine en de woning minder bedraagt dan twaalf maal de rotordiameter en gemiddeld meer dan 17 dagen per jaar gedurende meer dan 20 minuten slagschaduw kan optreden 4. In het kader van dit onderzoek wordt dit artikel als volgt geïnterpreteerd: Bij de beoordeling worden alleen woningen van derden betrokken. De eventuele schaduw van turbines op een grotere afstand dan twaalf maal de rotordiameter wordt verwaarloosd. Schaduw bij een zonnestand lager dan vijf graden wordt als niet-hinderlijk beoordeeld. Bij zonsopkomst en zonsondergang is het licht vrij diffuus en wordt de turbine vaak aan het zicht onttrokken door gebouwen en begroeiing. Bij een windpark worden de schaduwduren en schaduwdagen van afzonderlijke turbines opgeteld voor zover de schaduwen elkaar niet overlappen. Er is geen stilstandsvoorziening nodig als de gemiddelde duur van hinderlijke schaduw minder is dan zes uur per jaar. Dit is een strengere beoordeling dan volgens het Activiteitenbesluit omdat ook nog slagschaduw gedurende minder dan 20 minuten aanvaardbaar wordt geacht buiten de 17 dagen met meer dan 20 minuten slagschaduwhinder en bovendien de hinderduur gedurende 17 dagen per jaar meer mag bedragen dan 20 minuten. 3.2 Schaduwgebied Bij de opkomst en de ondergang van de zon kan de schaduw van een turbine aan de westkant en aan de oostkant ver reiken. Op afstanden groter dan twaalf maal de rotordiameter (12x100 m) wordt de slagschaduw echter niet meer als hinderlijk beoordeeld. Aan de noordzijde wordt het schaduwgebied begrensd omdat de zon in het zuiden altijd hoog staat. Aan de zuidzijde treedt nooit schaduw op omdat de zon nooit in het noorden staat. ; Regeling van de minister van Volkshuisvesting Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer van 9 november 2007 nrdjz houdende regels voor inrichtingen (Regeling algemene regels voa inrichtingen milieubeheer) Voor de letterlijke tekst wordt verwezen naai de regeling GR^Zonzeel TSV2.pdf.docx oktober 2008

27 3.3 Potentiële schaduw Op basis van de turbineafmetingen, de gang van de zon op deze locatie en een minimale zonshoogte van vijf graden, zijn de dagen en tijden berekend waarop slagschaduw kan optreden. De gang van de zon is voor alle dagen van het jaar bepaald met een astronomisch rekenmodel waarbij rekening is gehouden met de betreffende locatie (noorderbreedte en oosterlengte) op de aarde. De potentiële hinderduur is een theoretisch maximum. Hieruit is de verwachte hinderduur berekend door het toepassen van correcties. Als gevolg van deze correcties is de verwachte hinderduur aanmerkelijk korter dan de potentiële hinderduur. 3.4 Rekenresultaten Van het windpark zijn de cumulatieve schaduwduren in het omliggende gebied berekend. In figuur 2 is met een groene, blauwe en een rode isolijn aangegeven waar de totale jaarlijkse verwachte hinderduur 0, 5 of 15 uur bedraagt. Overschrijding van de norm voor de jaarlijkse hinderduur kan optreden bij de woningen binnen de blauwe 5 uurcontour. Bij woningen buiten de blauwe 5 uurcontour wordt aan de norm voor de maximale hinderduur voldaan. Overschrijding van de norm voor de jaarlijkse hinderduur treedt op bij de woning van derden met rekenpunt 1, bij een woning nabij de Lange Weg, bij een aantal woningen aan de Driehoefijzerstraat en bij de twee woningen aan de Brede Weg met de rekenpunten 2 en 3. Daarnaast is de jaarlijkse hinderduur bij twee woningen aan de Noordse Weg ongeveer gelijk aan de norm. Een overschrijding kan ongedaan worden gemaakt door de turbines 2 en 4 te voorzien van een automatische regeling die de rotor stop als er bij deze woningen slagschaduw optreedt. GR-Zonzeel.TSV2.pdf.docx oktober 2008

28 4. Fotovisualisaties Van de toekomstige situatie zijn fotovisualisaties vervaardigd. Opnamen zijn gemaakt vanuit vier zichtpunten (zie figuur 3). In de digitale opnamen zijn met fotobewerkingssoftware de windturbines gemonteerd. De opnamen zijn gemaakt in september 2008 op plaatsen van waaruit er zicht mogelijk is op het windpark. Op grotere afstanden wordt het zicht eerder beperkt door beplanting en bomenrijen. De horizontale beeldhoek van de opnamen is steeds circa 60 graden wat redelijk overeenstemt met het menselijke gezichtsveld. Met gelijke beeldhoek zijn de beelden beter vergelijkbaar. Het contrast tussen de turbines en de lucht is sterk afhankelijk van het weertype en van de kijkrichting ten opzichte van de zonnestand. Met de zon in de rug steken de turbines wit af tegen de lucht, bij tegenlicht zijn ze donker tegen een lichte lucht. Bij grijs weer is er weinig contrast en is de zichtbaarheid minder. Bij de fotomontages is bewust gekozen voor een relatief hoog contrast tussen de turbines en de achtergrond. GR-Zonzeel.TSV2.pdf.docx oktober 2008

29 5. Bespreking Het nachtelijke langtijdgemiddelde beoordelingsniveau L^r vanwege het windpark Zonzeel met vier turbines bedraagt maximaal 43 db(a) ter plaatse van nabij gelegen woningen van derden. Deze niveaus treden op bij een windsnelheid V 10 =7 m/s en op een waarneemhoogte van 5 m boven maaiveld. Aan de geluidnorm WNC40 wordt bij alle woningen van derden voldaan. Om dit te bereiken worden de turbines in de nachtperiode ingesteld op een stillere mode. Dit gaat gepaard met enig opbrengstverlies. Met de gangbare turbines op de markt binnen deze klasse kan aan de geluidnormen worden voldaan. Ter plaatse van een aantal woningen van derden wordt jaarlijks gedurende meer dan zes uur slagschaduwhinder verwacht. Door de turbines te voorzien van een automatische stilstandsregeling wordt bij deze woningen de hinder beperkt en wordt bij alle woningen aan de norm voor de duur van slagschaduwhinder voldaan. Dit gaat gepaard met enig opbrengstverlies. Zeer hinderlijke flikkerfrequenties boven 2,5 Hz komen niet voor. Achter in dit rapport zijn vier fotovisualisaties opgenomen i Advies, CM. van Grinsven. O GR-ZonzeeiTSV2.pdf.docx oktober 2008

30 bijlage 1: objecten rekenmodel Ontvangerpunten ld Omschr. 1 woning Noordse weg 2 woning Brede weg 3 woning Brede Weg X Y Hoogte A Hoogte B , ,05 1,50 5, , ,23 1,50 5, , ,44 1,50 5,00 Gevel Eigen woningen van deelnemers ld Omschr. A eigen woning B eigen woning X Y Hoogte A Hoogte B , ,23 1,50 5, , ,20 1,50 5,00 Rekenraster ld Omschr. 1 grid X-1 Y-1 Hoogte Maaiveld DeltaX , ,41 0,00 5,00 25 DeltaY X-aantal Y-aantal Fotopunten ld Omschr. A fotoa B foto B C foto C D fotod. X , , , ,46 Y , , , ,56 Hoogte 1,50 1,50 1,50 1,50 Geluidbronnen, geometrie ld Omschr. 1 V100 3 MW mode 4 7 m/s 2 V100 3 MW mode 4 7 m/s 3 V100 3MWmode4 7m/s 4 V100 3MWmode4 7m/s X , , , ,87 Y , , , ,38 Hoogte 105,00 105,00 105,00 105,00 Type Normaal Normaal Normaal Normaal Gevel ~ Cb(D) 0,00 0,00 0,00 0,00 Cb(A) 0,00 0,00 0,00 0,00 Cb(N) 0,00 0,00 0,00 0,00 Geluidbronnen, bronsterkten ld Omschr. 1 Vï 00 3 MW mode 4 7 m/s 2 V100 3 MW mode 4 7 m/s 3 V100 3 MW mode 4 7 m/s 4 V100 3MWmode4 7m/s Lwr31 78,30 78,30 78,30 78,30 Lwr63 84,20 84,20 84,20 84,20 Lwr125 90,30 90,30 90,30 90,30 Lwr ,80 93,80 93,80 93,80 Lwr ,10 96,10 96,10 96,10 Lwr 1k 97,80 97,80 97,80 97,80 Lwr2k 94,90 94,90 94,90 94,90 Lwr4k 92,20 92,20 92,20 92,20 Lwr8k 92,80 92,80 92,80 92,80 Lwr Totaal 103,13 103,13 103,13 103,13 GR-Zonzeel TSV2 pdf.docx oktober 2008

31 «ft* figuur 1 : ontvangerpunten en geluidcontouren LEGENDA 53.0 db(a) porkxj» Etmaal oktober 2008 schaal oorsprong» , KnoopputttJkfnzeel Fort Oranje Industiieiawaai ii. - 4»N100 aktobei 2008 D Qeonoise V6 43 GR-Zonzeel TSV2.pdf docx oktober

32 figuur 2 : rekenpunten en schaduwcontouren groen=0 blauw=5 en rood=15 uur slagschaduwhinder per jaar LEGENDA Ontvanger Puntbron 400 m t n Industnelawaai IL, Ztreeel 4«N)0O - oktocwi Ï008 O >QR2008.ORï0O8>l Qeonoise Vf 43 GR-ZonzeelTSV2.pdf.docx oktober

33 figuur 3 : fotopunten GR-Zonzeel. TSV2. pdf docx oktober

34 figuur 4 : foto A; Schoolstraat Deze opname is gemaakt vanaf de Schoolstraat ten zuiden van de plaats Langeweg (zie fotopunt A in figuur 3). De opnamerichting is oostelijk over bouwland. Links op de foto een schuur met kas ten zuiden van de Langeweg N285. Rechts op de foto boerderijen aan de Noordse Weg. Op de achtergrond, links van het midden, de schoorstenen en de koeltoren van de Amercentrale. Het windpark staat op een afstand van circa m. Naast de noordelijke turbine 4 (de linkse) zijn de twee kleinere bestaande turbines aan de Eerste Weg zichtbaar. 1 1 GR-Zonzeel.TSV2.pdf.docx oktober 2008 ' «-»

35

36 figuur 5 : foto B; Hoge Zeedijk Deze opname is gemaakt vanaf de Hoge Zeedijk bij de afslag Voogdeweg (zie fotopunt B figuur 3). De opnamerichting is zuidoostelijk. Op de voorgrond een hooimijt. Links op de foto is nog juist de Voogdeweg zichtbaar. Op de achtergrond, boven de linker tractor, de twee kleinere bestaande turbines aan de Eerste Weg. Rechts op de foto de bestaande turbine bij de waterzuivering. De dichtstbijzijnde turbine 4 staat op een afstand van circa 2,2 km, de rechtse turbine 1 op een afstand van circa 2,9 km. GR-Zonzeel TSV2.pdf docx oktober?008 14

37 é

38 figuur 6 : foto C; Tweede Weg Deze opname is gemaakt vanaf de Tweede Weg (zie fotopunt C in figuur 3). De opnamerichting is zuidelijk over grasland. Links op de foto het bedrijf aan de eerste Weg met de twee bestaande kleinere turbines. Rechts daarvan, op de achtergrond, de bestaande turbine bij de waterzuivering te Breda. Rechts op de foto woningen aan de Driehoefijzerstraat. De dichtstbijzijnde turbine 4 staat op een afstand van circa 1 km, de linkse turbine 1 staat op een afstand van circa m. GR-Zonzeel TSV2.pdf docx oktober

39

40 figuur 7 : foto D; Brede Weg Deze opname is gemaakt circa 450 m ten oosten van turbinelocatie 1 (zie fotopunt D in figuur 3). De opnamerichting is noordwestelijk over een sloot en grasland. Daar achter de Brede Weg. Uiterst rechts op de foto nog een stukje van een schuur aan de Brede Weg. Achter de turbines de spoorlijn en de snelweg met rechts het viaduct van de Langeweg. De linker turbine 1 staat op een afstand van circa 450 m, de rechter turbine 4 staat op een afstand van circa m. GR-Zonzeel TSV2 pdf.docx oktober

41

42 RAEDTHUYS. Bijlage IV Kaart met bestaande windparken in de directe omgeving 15

43

44 RAEDTHUYS, Bijlage V Risicoanalyse planschade SAOZ, november

45 S AOZ ADVISEUR IN ONROERENDE ZAKEN RISICOANALYSE PLANSCHADE met betrekking tot het project "Windpark Zonzeel" in de gemeenten Drimmelen en Moerdijk. Opdrachtnummer: Datum: november 2008 Behandelend adviseur: mr. drs. C.M.L. van der Lee STICHTING ADVIESBUREAU ONROERENDE ZAKEN KRUISPLEIN i DB ROTTERDAM POSTBUS GD ROTTERDAM T ? 3899 F «S 5A0ZOSA0Z.NL W WW. S AOZ. NL

46 S AOZ ADVISEUR IN ONROERENDE ZAKEN INHOUDSOPGAVE 1 UITGANGSPUNTEN Opdracht Gesprek Conceptadvies Ontvangen stukken Het plangebied De vigerende planologie De ontwikkeling Overige relevante informatie 4 2 ALGEMENE OVERWEGINGEN Wet ruimtelijke ordening Invoeringswet Wet ruimtelijke ordening (IWro) Relevante kaders 7 3 BEOORDELING Planologische vergelijking aan de hand van relevante aspecten Uitkomst planologische vergelijking Afbakenen invloedssfeer van de ontwikkeling Overwegingen taxatie Concrete planologische vergelijking per cluster Totale omvang van het planschaderisico 19 4 VERGOEDBAARHEID Beoordeling op hoofdlijnen 21 5 CONCLUSIE 22

47 'A S A O Z ADVISEUR IN ONROERENDE ZAKEN 1 UITGANGSPUNTEN 1.1 Opdracht Bij brief van 8 oktober 2008 heeft Raedthuys Windenergie B.V., hierna te noemen: "opdrachtgever", de Stichting Adviesbureau Onroerende Zaken te Rotterdam, hierna afgekort tot SAOZ, gevraagd een risicoanalyse planschade uit te brengen met betrekking tot het project "Windpark Zonzeel" in de gemeenten Drimmelen en Moerdijk. Het project bestaat uit het realiseren van vier windturbines in lijnopstelling langs de Rijksweg A16 en de spoorzone nabij het knooppunt "Zonzeel" in het buitengebied van Drimmelen en Moerdijk. 1.2 Gesprek Op 29 oktober 2008 heeft deskundige, de heer mr. drs. C.M.L. van der Lee, adjunctdirecteur van de SAOZ, het dossier aan de hand van de beschikbare gegevens besproken met de heer mr. G.A. Leever namens opdrachtgever. De benodigde planologische gegevens zijn verkregen door tussenkomst van de gemeenten Drimmelen en Moerdijk. Tevens zijn het plangebied en de omgeving daarvan bezichtigd. Afgesproken is, dat de analyse twee scenario's zal omvatten: één scenario waarbij vier windturbines worden opgericht en één scenario waarbij de meest noordelijk geprojecteerde windturbine (grondgebied gemeente Moerdijk) komt te vervallen. De scenario's worden uitgewerkt in hoofdstuk Conceptadvies Conform onze gebruikelijke werkwijze bij het uitbrengen van risicoanalyses hebben wij op 19 november 2008 aan opdrachtgever een conceptadvies gestuurd, zodat hij de in het conceptadvies verwerkte gegevens kon beoordelen. Op 19 november 2008 heeft opdrachtgever telefonisch enkele opmerkingen van redactionele aard gemaakt, welke verwerkt zijn in dit definitieve advies. 1.4 Ontvangen stukken Ten behoeve van het opstellen van deze risicoanalyse planschade hebben wij de volgende stukken ontvangen c.q. gebruikt:

48 S AOZ ADVISEUR IN ONROERENDE ZAKEN Verzoek om herziening bestemmingsplan d.d. 28 oktober 2008 inclusief bijlagen, waaronder het "Akoestisch onderzoek en onderzoek naar slagschaduwhinder" (inclusief fotovisualisatie) van Van Grinsven Advies d.d. oktober 2008; Relevante delen van de vigerende bestemmingsplannen "Buitengebied" van de gemeenten Drimmelen en Moerdijk; Kadastrale informatie (bron: kadaster online); Marktinformatie (bronnen: kadata, funda). 1.5 Het plangebied Het plangebied en de directe omgeving zijn op 29 oktober 2008 opgenomen. De windturbines zijn gedacht in een gebied, dat wordt begrensd door de Rijksweg A16 ten westen, het knooppunt "Zonzeel" ten zuiden, de Bredeweg, Moerdijkseweg en Driehoefijzersstraat ten oosten en de Langeweg ten noorden. Het plangebied wordt doorsneden door de (doodlopende) Noordseweg. Afbeelding: luchtfoto plangebied (bron: Google Earth) met daarop indicatief aangegeven de locaties van de gedachte windturbines. De meest noordelijk gelegen turbine ligt in de gemeente Moerdijk, de andere 3 turbines liggen op grondgebied van de gemeente Drimmelen. Ten tijde van de opname waren de betrokken gronden in gebruik als agrarisch onbebouwd productiegebied. In de omgeving van het plangebied bevinden zich agrarische bedrijven met bijbehorende dienstwoningen aan de Bredeweg, de Moerdijkseweg en de