Het nieuwe Hakrinbank uniform.

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2012

2 2 Het nieuwe Hakrinbank uniform.

3 Solide & betrouwbaar Missie De Hakrinbank biedt als innovatieve en dynamische instelling haar klanten een integraal pakket van hoogwaardige financiële diensten aan. Deskundige medewerkers leveren in teamverband maatwerk voor maximale klanttevredenheid. Visie Onze visie is om de geprefereerde aanbieder van financiële diensten in Suriname te zijn door uitmuntende kwaliteit. Kernwaarden De Hakrinbank heeft vier kernwaarden gedefinieerd die richtinggevend zijn voor de realisatie van de strategische doelen, de acties die deze ondersteunen en de vertaling naar de organisatiestructuur, systemen en de waarden, normen en gedragingen binnen de organisatie, te weten Betrouwbaarheid Service en klantgerichtheid Teamwork Kwaliteit Deze kernwaarden die de Hakrinbank heeft gedefinieerd, zijn verankerd in de organisatiestructuur en cultuur en vormen de leidraad bij alle activiteiten van de bank. Ze maken duidelijk waar het concern voor staat en dienen als toetssteen voor haar handelen. 3

4 4

5 Solide & betrouwbaar Inhoudsopgave 07 Modernisering Hakrinbank kantoren 08 Organogram 09 Functieverdeling 11 Vijf jaar geconsolideerde kerngegevens 12 Bericht van de Raad van Commissarissen 14 Verslag van de directie Algemene Beschouwing 15 Macro-economische ontwikkeling in Het bedrijf van de bank 32 Nationale Trust- en Financierings Maatschappij N.V. 32 Hakrinbank Real Estate N.V. 34 De financiële ontwikkeling van de bank 39 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 43 Jaarrekening Geconsolideerde balans per 31 december 2012 vóór voorstel winstverdeling 45 Geconsolideerde balans per 31 december 2012 ná voorstel winstverdeling 46 Geconsolideerde winst- en verliesrekening over Geconsolideerd kasstroomoverzicht Vennootschappelijke balans per 31 december 2012 vóór voorstel winstverdeling 49 Vennootschappelijke balans per 31 december 2012 ná voorstel winstverdeling 50 Vennootschappelijke winst- en verliesrekening over Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Overige Gegevens 57 Curricula vitae en nevenfuncties van leden van de Raad van Commissarissen en Directie Hakrinbank 60 Adressenlijst 5

6 6 Het directieteam : van links naar rechts: Drs. R.P.V. Sheorajpanday - Onderdirecteur Financiële Zaken Drs. J. D. Bousaid - Algemeen Directeur Drs. G. M. Raghoenathsingh MBA - Operations Directeur

7 Solide & betrouwbaar Modernisering Hakrinbank kantoren ter verbetering van de kwaliteit van onze dienstverlening Het hoofdkantoor van de Hakrinbank aan de Dr. Sophie Redmondstraat werd in 1973 in gebruik genomen en is nog steeds het hoogste gebouw in Suriname. Het telt 8 etages bovengronds en twee onder de grond. Kort na de ingebruikname hiervan werden in snel tempo in Groot Paramaribo, Tamanredjo en Nieuw Nickerie filialen van de bank opgezet. Eén van de belangrijke motieven hierachter was de staatkundige onafhankelijkheid van ons land op 25 november De Hakrinbank als belangrijkste volledig Surinaamse bankinstelling wilde hoogwaardige bancaire diensten zo breed en dicht mogelijk naar de Surinaamse burgers toe brengen en aldus een concrete bijdrage leveren aan het welslagen van onze staatkundige, maar ook economische zelfstandigheid. Wij mogen tevreden vaststellen dat het beoogde doel is gerealiseerd en kunnen U verzekeren dat wij voort zullen gaan om onze cliënten en de samenleving van dienst te zijn met onze hoogwaardige dienstverlening. Onze kantoren die alle in de zeventiger jaren van de vorige eeuw zijn gebouwd zijn toe aan een nieuwe ronde van renovatie en uitbouw. De bevolking is gegroeid en nu doen veel meer mensen zaken met de bank. Het productassortiment is verruimd, de distributiekanalen zijn mede onder invloed van ICT drastisch gewijzigd, terwijl de wensen maar ook de eisen van de cliënt omhoog zijn gegaan. Rekening houdende hiermee zijn wij enkele jaren geleden gestart met de uitvoering van een ambitieus meerjaren moderniseringsprogramma van al onze kantoren. In het kader van de modernisering zijn inmiddels nieuwe kantoren opgezet of grondig gerenoveerd en uitgebreid. Geheel nieuwe kantoren werden er opgezet te Tamanredjo, op de Nieuwe Haven en aan de Jagernath Lachmonstraat te Flora. Laatstgenoemd kantoor werd in september 2012 officieel geopend. Het is veel groter dan het vorige en is aan de eisen van de tijd aangepast. Onze cliënten kunnen nu in een betere ambiance hun zaken doen. Op de eerste etage is een off-site back-up computercentrum gevestigd, waardoor de continuïteit van onze dienstverlening beter is gewaarborgd. In de afgelopen jaren zijn op ons hoofdkantoor renovaties en vernieuwingen gepleegd. Met name de bankhal en de etages werden grondig aangepakt. Inmiddels is het door o n s a a n ge ko c h te m o n u m e n t a a l p a n d a a n d e S a r a m a c c a - straat 20, naast ons hoofdkantoor, volledig gerenoveerd en uitgebouwd. Dit kantoor, waarin enkele afdelingen van de bank zullen worden ondergebracht zal in juni 2013 in gebruik worden genomen. In het vierde kwartaal van 2013 zal ons bijkantoor aan de Anamoestraat te Paramaribo Noord gesloopt worden, evenals het ernaast gelegen archiefgebouw. Op deze locatie zal een groter en modern bankgebouw verrijzen dat aan de eisen van deze tijd zal voldoen. De dienstverlening aan onze cliënten in Paramaribo Noord zal vanuit een andere locatie in de buurt gewaarborgd blijven. Binnen afzienbare tijd wordt ons kantoor te Latour aangepakt en zal te Lelydorp een nieuw kantoor worden gebouwd. Uitvoering van het moderniseringsprogramma van onze kantoren is voor ons een belangrijk instrument ter verbetering van de kwaliteit van onze dienstverlening naar onze cliënten toe. Vandaar dat wij in dit jaarverslag daar uitgebreid aandacht aan besteden. Op de coverfoto ziet U ons nieuwe kantoor aan de Mr. Jagernath Lachmonstraat en deelnemers aan de massa trimloop, ter gelegenheid van de feestelijke opening. Verder is dit verslag verluchtigd met foto s van pas gerenoveerde bankfaciliteiten en een impressie van ons nieuwe bijkantoor te Paramaribo Noord. 7

8 Organogram per 1 januari 2013 Algemeen Directeur Operations Directeur Onderdirecteur Financiële Zaken Human Resources Internal Audit Risk Management Domestic Insurance Marketing & Public Relations Treasury & Securities Cash Credit Administration Business Process Efficiency Credits Administration & Management Information (Financial Controlling) Foreign Transfers Information & Communication Technology Maintenance & Technical Support Nationale Trusten Financierings Mij. N.V. Affiliates Administration & Management Information (Accounting) General Affairs Payments & Settlements Compliance Legal Hakrinbank Real Estate N.V. 8

9 Solide & betrouwbaar Functieverdeling per 1 januari 2013 Raad van Commissarissen Mr. R.T.W. Vos Drs. A.K. Moensi-Sokowikromo, RC G.K.T. Lau MBA Ir. R.A. Mac Donald Mr. C. Vos-Ritfeld Dhr. R.S. Smit Drs. A. Berenstein Drs. G. M. Raghoenathsingh, MBA President-Commissaris Vice President-Commissaris Drs. J.D. Bousaid Directie Drs. J. D. Bousaid Drs. G. M. Raghoenathsingh, MBA Onderdirecteur Drs. R.P.V. Sheorajpanday Algemeen Directeur Operations Directeur Onderdirecteur Financiële Zaken Drs. R.P.V. Sheorajpanday Human Resources Drs. I. Lo Fo Sang, hoofd Insurance/General Affairs R. Tjon Akon, hoofd Credit Administration Drs. I. Loenersloot, hoofd Maintenance & Technical Support R. Tjokro, hoofd Foreign Transfers L. Samson-Karg, hoofd Drs. N. Elliot, M.Sc. Domestic Drs. P. Tjon Kiem Sang, hoofd Cash M. van t Kruys B.Ec., hoofd Business Process Efficiency Ing. M. Tjon, hoofd Credits Account Managers Drs. S. Jadoenathmisier, Coördinator Corporates Drs. T. Gonesh, Coördinator MKB/Branches G. Biharie-Rosiek, MBA M. Merhai, BA Ir. P. Quintius R. Ramautarsingh, M.Sc. R. Soedamah, MBA Nationale Trust- & Financierings Mij. N.V. Drs. R. Sitaram, hoofd G. Jong, M.Sc. Drs. V. Ramtahalsing Internal Audit Drs. M. Keerveld, RA, hoofd Drs. R. Mahabier-Naigi Marketing & Public Relations W. D Leon, MBA Compliance Mr. M. Westmaas, hoofd Treasury & Securities H. Guicherit, MBA, wnd. hoofd Administration & Management Information Accounting R. Liesdek, hoofd Fin. controlling N. Kewalapat, B.Ec., wnd. hoofd Risk Management Ir. A. Sardjoe, hoofd Information & Communication Technology R. Tjong Akiet, hoofd A. Semoedi Ing. R. Mahabier Payments & Settlements M. Heikerk, BBA, wnd. hoofd Legal Mr. M. Schaap, hoofd Affiliates Branchmanagers Flora Drs. S. Kisoensingh-Jhauw Latour M. Pang Atjok Nieuwe Haven Drs. N. Elshot-Chelius Tourtonne Drs. R. Changoer Nickerie R. Mangala, branch manager P. Nanda Tamanredjo Drs. R. Mohamatsaid 9

10 10 De Raad van Commissarissen: staande van links naar rechts: G.K.T. Lau MBA, Drs. A.K. Moensi- Sokowikromo, Ir. R.A. Mac Donald. Zittend van links naar rechts: Mr. R.T.W. Vos en Dhr. R.S. Smit. Niet op de foto is mr. C. Vos-Ritfeld.

11 Vijf jaar geconsolideerde kerngegevens (in duizenden SRD) Solide & betrouwbaar Balans Liquide middelen , , , , ,4 Klanten (kredietverlening) , , , , ,8 Overige activa , , , , ,7 Totaal activa , , , , ,9 Schulden aan klanten , , , , ,9 Overige passiva , , , , ,0 Eigen vermogen , , , , ,0 Totaal passiva , , , , ,9 Resultaten Bedrijfsopbrengsten , , , , ,0 Operationele bedrijfslasten , , , , ,5 Voorziening kredietrisico s 1.857, , , , ,2 Bedrijfsresultaat vóór belastingen , , , , ,3 Belastingen , , , , ,3 Nettoresultaat , , , , ,0 Dividend in contanten 9.779, , , , ,4 Stockdividend - 3, Ratio s (in %) Efficiencyratio 55,9 54,3 56,4 55,1 55,1 Return on average equity 23,7 25,4 24,3 28,0 34,4 Return on average assets 1,68 1,82 1,67 1,75 1,90 Capital ratio 6,82 7,39 6,94 6,79 5,60 BIS ratio 15,08 14,87 14,74 14,26 11,49 Gegevens per aandeel (x SRD 1) Aantal uitstaande aandelen ) Nettowinst per aandeel 57,38 53,80 1) 42,74 39,06 36,15 Dividendbedrag per aandeel 20,00 19,75 2) 14,40 13,00 12,00 Dividend in % van de gem. beurskoers 7,69 9,19 7,29 7,14 7,41 Winstuitkeringspercentage 34,86 36,71 33,69 33,29 33,19 Zichtbare intrinsieke waarde 260,12 234,65 189,66 161,85 116,97 Beurskoers per aandeel 295,00 225,00 205,00 190,00 174,00 Marktkapitalisatie (x SRD 1.000) Aantal medewerkers Aantal kantoren ) berekend over aantal aandelen voor stockdividend 2) cash- en stockdividend uitgaande van de beurskoers van SRD

12 Bericht van de Raad van Commissarissen Algemeen In 2012 wist de Hakrinbank haar solide financiële positie verder te verstevigen. De nettowinst is toegenomen met 12% ten opzichte van 2011 en daar is de Raad van Commissarissen tevreden mee. Voorts zijn in 2012 stappen gezet in het verder versterken en institutionaliseren van de governance regelgeving die mede de basis vormt voor de soliditeit van de bank. Op de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 14 mei 2012 trad op eigen verzoek als commissaris af mevr. Mr. G. Stirling. Zij werd opgevolgd door mevr. Drs. A. Berenstein, terwijl mevr. Mr. C. Vos-Ritfeld de heer Mr. A.K.R. Shyamnarain opvolgde, die eerder op eigen verzoek als commissaris was teruggetreden. De heer Ir. R.A. Mac Donald werd als commissaris herbenoemd. In januari 2013 is mevr. Drs. A. Berenstein vanwege het aanvaarden van een andere betrekking teruggetreden als commissaris. Ter invulling van de daardoor ontstane vacature in de Raad, zal de grootaandeelhouder een voordracht doen. Op de jaarvergadering over het boekjaar 2012 zal commissaris Ir. R.A. Mac Donald na circa dertig jaren van dienstbaarheid aan de Hakrinbank N.V., terugtreden vanwege het bereiken van de statutair vastgestelde pensioenleeftijd. De Raad zegt dank aan commissaris Mac Donald voor de gedurende vele jaren aan de bank bewezen diensten. In zijn plaats komt een commissaris die zal worden voorgedragen door de particuliere aandeelhouders. Volgens rooster zullen bij de aanstaande Algemene Vergadering van Aandeelhouders aan de beurt van aftreden zijn mevr. Drs. A.K. Moensi-Sokowikromo RC en de heer G.K.T. Lau MBA, die zich herkiesbaar stellen. De Raad ondersteunt hun herbenoeming tot commissaris. In het verslagjaar bestond de Auditcommissie uit de navolgende personen: Mevr. Drs. A.K. Moensi-Sokowikromo RC, voorzitter Heer Ir. R.A. Mac Donald, lid Heer R.S. Smit, lid Mevr. Drs. A. Berenstein, lid De Remuneratie- en Benoemingscommissie bestond in het verslagjaar uit de navolgende personen: Heer Ir. R.A. Mac Donald, voorzitter Heer G.K.T. Lau MBA, lid Heer R.S. Smit, lid Mevr. Mr. C. Vos-Ritfeld, lid De Risk- en Compliancecommissie die na gereedkomen van het reglement van deze commissie recent is geïnstalleerd, heeft als voorzitter de heer G.K.T. Lau MBA met mevr. Mr. C. Vos-Ritfeld als lid. Werkzaamheden van de Raad van Commissarissen De regels van onze Corporate Governance Code dragen het toezicht op het bestuur op aan de Raad van Commissarissen. Voor dit toezicht vergadert de Raad regelmatig met het bestuur van de bank, waarbij de frequentie mede wordt ingegeven door ontwikkelingen binnen en buiten de bank. In het verslagjaar zijn 15 vergaderingen belegd met de Raad van Bestuur waarbij zaken met betrekking tot het uitgevoerde beleid aan de orde kwamen evenals specifieke onderwerpen. De Raad van Commissarissen heeft in even zoveel vergaderingen haar werkzaamheden in verband met het toezicht, besproken. In het verslagjaar heeft de Raad van Commissarissen tezamen met de Raad van Bestuur veel aandacht besteed aan de voorgenomen verkoop van de aandelen van de overheid in de bank. Zowel met de vertegenwoordiger van de overheid, zijnde de Minister van Financiën, als met ingehuurde consultants zijn meetings belegd, waarbij het belang van alle belanghebbenden bij de bank in beschouwing werd genomen. Een delegatie van de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen heeft een eendaags bezoek gebracht aan de hoofddirectie van de Republic Bank Ltd. te Trinidad, om een idee te krijgen van de bedrijfsactiviteiten van deze mogelijke strategische partner van de Hakrinbank N.V. De Raad van Commissarissen heeft haar eigen functioneren beoordeeld, uitgaande van de volgende kernthema s t.w. (a) het samenspel tussen de Raad van Commissarissen onderling en het samenspel met de Raad van Bestuur, (b) de teameffectiviteit van de Raad, en (c) de beoordeling van de voorzitter en de leden van de Raad. Voorts is in de beoordeling ook de aanwezigheid van de raadsleden bij de vergaderingen meegenomen, die goed te noemen is. De evaluatie wijst uit dat het functioneren van de Raad gekwalificeerd kan worden als voldoende. Het verslag over het eerste halfjaar van 2012 is in augustus door de Raad goedgekeurd. Het interimdividend is vastgesteld op SRD 5,60 per aandeel van nominaal SRD 0,15. Het jaarplan met de exploitatie- en investeringsbegroting voor het boekjaar 2013 is in december 2012 goedgekeurd door de Raad. Corporate Governance Een door consultant KPMG uitgevoerde vervolgscan van de status en de naleving van de Corporate Governance regels is met de Raad van Bestuur besproken. Daaropvolgend is door het Bestuur een rapport opgesteld waarbij een vervolgtraject is vastgesteld met actiepunten. Als aparte opdracht is door dezelfde consultant een rapport uitgebracht waarbij de Corporate Governance Reglementen zoals de Code, het Directiereglement en het Reglement van de Raad van Commissarissen aan een review zijn onderworpen en aanbevelingen zijn gedaan. Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen zijn aan zet om de aanbevelingen van de consultant, die overwegend zijn overgenomen, in uitvoering te brengen. Werkzaamheden in relatie tot de Raad van Bestuur Voor het boekjaar 2012 zal de nieuwe regeling voor het bepalen van de prestatiebeloning van de Raad van Bestuur worden toegepast. 12

13 Solide & betrouwbaar De Raad wordt regelmatig geïnformeerd over de vorderingen van het Risk Based Audit project dat samen met BDO Assurance wordt uitgevoerd. Eén deelproject is afgerond en de resultaten zijn aan de Raad van Commissarissen uiteengezet. De volgende deelprojecten zijn al geïdentificeerd en het eerste, namelijk doorlichting van de afdeling Credits en de NTFM, is inmiddels aangevangen. Daarna komt de ICT-Department aan de beurt. Werkzaamheden van de Auditcommissie De Auditcommissie bereidt de besluitvorming van de Raad van Commissarissen voor betreffende het toezicht op het Bestuur in het kader van de interne beheersing en financiële verslaglegging. De Auditcommissie heeft de besluitvorming van de Raad voorbereid inzake het halfjaar- en jaarverslag 2012 en de begroting De functie van hoofd IAD was sedert september 2011 vacant. Gelijk na de invulling van deze functie per medio juli 2012 is het gestructureerd overleg tussen de Auditcommissie en de IAD wederom ingezet. Er zijn in het boekjaar twee commissievergaderingen geweest. Voorts is in de reguliere raadsvergaderingen met de Raad van Bestuur steeds verslag gedaan over de werkzaamheden van de Auditcommissie. Het audit jaarplan 2012, dat is opgemaakt door de IAD en is becommentarieerd door de externe accountant, is op advies van de Auditcommissie vastgesteld door de Raad. Voorts is de IAD Audit Charter bijgesteld en intussen ook vastgesteld door de Raad. In de commissievergaderingen met de IAD was steeds de voltallige directie aanwezig en tot de issues die onder meer aan de orde kwamen, behoorden de voortgang van de afwikkeling van de zaken vastgelegd in de management letter uitgebracht door de externe accountant en de response van het bestuur hierop, de voortgang van het Risk Based Audit project, de tussentijdse financiële rapportages en de auditbevindingen. Speciale aandacht werd gegeven aan de activiteiten met betrekking tot de debiteurencontrole. In dit verband zal de Auditcommissie in 2013 zich diepgaander laten informeren over de auditwerkprogramma s die ten behoeve van de debiteurencontrole worden uitgevoerd. Werkzaamheden van de Remuneratie- en Benoemingscommissie De commissie heeft in het boekjaar 2012 zes commissievergaderingen belegd, nodig om de Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur van advies te kunnen dienen. Voor het boekjaar 2012 zijn de richtlijnen vastgesteld voor de prestatiebeoordeling en beloning van de Raad van Bestuur. Hierbij wordt het behalen van doelstellingen uit het jaarplan, gestoeld op gezamenlijke, alsook op individuele inspanningen, beoordeeld. De doelstellingen zijn in gemeen overleg tussen de Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur vastgesteld en bestrijken verschillende aandachtsgebieden t.w. (1) het strategisch en financieel beleid van de bank, (2) risico en compliance, (3) organisatie en ICT doelstellingen. Aan de Raad van Bestuur werd goedkeuring verleend voor het sluiten van de jaarlijkse collectieve arbeidsovereenkomst met de Hakrinbank Werknemers Organisatie. Goedkeuring werd eveneens verstrekt met betrekking tot het vaststellen van de nieuwe salarissen voor staf en directie. Risk- en Compliancecommissie Om verder invulling te geven aan de Corporate Governance van de bank, is gewerkt aan het reglement voor de Risk- en Compliance- commissie en de invulling hiervan. Commissaris Gerard Lau zal deze commissie voorzitten en Commissaris Caroline Vos is commissielid. Het derde commissielid zal worden ingevuld door één van de nieuw te benoemen commissarissen. De commissie zal haar werkzaamheden per boekjaar 2013 aanvangen. Onafhankelijkheid van de Raad van Commissarissen Elders in dit verslag treft U de persoonsgegevens en de functies die de leden van de Raad bekleden naast hun commissarisfunctie. De Raad is van oordeel dat voldaan is aan het vereiste profiel voor zijn leden ingevolge de bepalingen van het RvC-reglement en aan de vereisten van onafhankelijkheid. Jaarrekening en winstverdeling Met genoegen biedt de Raad U de jaarstukken over het boekjaar 2012 aan. In deze jaarrekening zijn opgenomen de geconsolideerde Balans en Winst- en Verliesrekening alsmede de vennootschappelijke Balans en Winst- en Verliesrekening en het geconsolideerde kasstroomoverzicht vergezeld van een toelichting. Conform het bepaalde in onze statuten is deze jaarrekening aan het onderzoek van onze externe accountant onderworpen die hiervoor een goedkeurende verklaring heeft afgegeven. De winst vóór belastingen bedraagt SRD De nettowinst, ná aftrek van de inkomstenbelasting, is SRD Wij stellen voor om hieruit SRD in contanten uit te keren aan de aandeelhouders. Het restant ad SRD wordt toegevoegd aan de Algemene Reserve. Het dividend per aandeel van nominaal SRD 0,15 bedraagt SRD 20,00, waarvan een deel (SRD 5,60) reeds als interimdividend in augustus 2012 werd uitgekeerd. Het slotdividend bedraagt derhalve SRD 14,40 per aandeel. Het uit te keren dividend komt overeen met 34,9% van de nettowinst en het dividend in procenten van de beurskoers van 7,7. Tezamen met de koerswinst in 2012 van ruim 31% op het aandeel Hakrinbank, is dit een aantrekkelijk rendement voor de aandeelhouders. Wij adviseren U de jaarrekening goed te keuren en daarmede de Raad van Bestuur decharge te verlenen voor het bestuur en de Raad van Commissarissen voor het gehouden toezicht. Voorts geven wij U in overweging Uw goedkeuring te willen geven aan het voorstel tot de verdeling van de winst. Gaarne zeggen wij de directie, staf en overige medewerkers hartelijk dank voor hun inzet en loyaliteit in het verslagjaar. Paramaribo, 12 april 2013 Raad van Commissarissen: Mr. R.T.W. Vos Drs. A.K. Moensi-Sokowikromo G.K.T. Lau MBA Ir. R.A. Mac Donald Mr. C. Vos-Ritfeld Dhr. R.S. Smit President-Commissaris Vice President-Commissaris 13

14 Verslag van de directie Algemene Beschouwing In 2012 heeft onze bankinstelling wederom bevredigende bedrijfsresultaten geboekt. Zowel het balanstotaal als de rentabiliteit stegen. De doelstellingen uit ons jaarplan 2012 zijn goeddeels gerealiseerd. Het geconsolideerde balanstotaal steeg met 26% tot SRD 1,86 miljard en de winst vóór belasting nam met SRD 4,7 miljoen of 12% toe tot SRD 43,8 miljoen. De key performance ratio s daalden licht, maar bleven absoluut bezien op peil. De ROA nam af van 1,82% naar 1,68%, de ROE van 25,4% naar 23,7% en de efficiencyratio steeg van 54,3% naar 55,9%. De BIS-solvabiliteitsratio verbeterde verder naar 15,1% en was ruim boven de norm van 8%. De kwaliteit van de kredietportefeuille bleef goed met een non-performing ratio van slechts 2%. Mede door het stabiele financiële klimaat en de levendige algemene bedrijvigheid namen de kredietuitzettingen toe met 13,7%, in lijn met ons budget. Beleggingen in schatkistpapier van de Republiek Suriname stegen met SRD 85 miljoen tot SRD 115 miljoen, mede doordat de aanwas van de aan de bank toevertrouwde gelden niet direct in de kredietverlening kon worden doorgesluisd. Onze dochteronderneming, de Nationale Trust- en Financierings Maatschappij, die in het verslagjaar haar 45-jarig bestaan herdacht, heeft bevredigende resultaten geboekt. De productie- en rentabiliteitsdoelstellingen zijn gehaald en de interne organisatie is verbeterd. Het balanstotaal groeide met 14% tot SRD 223 miljoen vooral door de toename van de kredietverlening. De bedrijfsopbrengsten stegen met 6% tot SRD 16,5 miljoen en de winst vóór belasting met 4% tot SRD 8,9 miljoen. De kwaliteit van de kredietportefeuille bleef op peil. Hakrinbank Real Estate N.V., onze recent opgerichte dochteronderneming, die actief zal zijn op de onroerendgoedmarkt, ontplooide in 2012 vooralsnog geen activiteiten. In juli 2012 werd ons vernieuwde filiaal aan de Jagernath Lachmonstraat bouwkundig opgeleverd en begin september vond de feestelijke opening plaats. Onze cliënten kunnen nu in een betere ambiance zaken doen. Op de bovenverdieping van dit gebouw is een off-site back-up computercentrum ingericht, ter waarborging van een ongestoorde voortgang van de geautomatiseerde gegevensverwerking en dienstverlening. Inmiddels is ook de renovatie en uitbouw van ons bedrijfspand aan de Saramaccastraat 20, grenzend aan ons hoofdkantoor, afgerond. In het tweede kwartaal van 2013 zal dit pand in gebruik worden genomen. Hierdoor zal ook het ruimtegebrek op het hoofdkantoor verminderd worden. Op korte termijn zal gestart worden met de sloop van ons kantoor aan de Anamoestraat, waarna een groter en moderner filiaal zal worden opgezet. De in uitvoering zijnde bouwplannen passen in onze strategie om de kwaliteit van de dienstverlening verder te verbeteren. Op 28 december 2012 werd afscheid genomen van onze Chief Operations Officer, mevrouw mr. Mariëtte Tjon A Ten, vanwege het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Zij heeft de bank ruim 30 jaren uitstekend gediend. Wij zijn haar veel dank verschuldigd. Ingaande 1 januari 2013 is de heer drs. G. Raghoenathsingh die tot en met 31 december 2012 de functie van Chief Financial Officer (CFO) bekleedde, benoemd tot Chief Operations Officer (COO). De functie van CFO wordt per dezelfde datum waargenomen door de onderdirecteur Financiële zaken, de heer drs. R. Sheorajpanday. In ons halfjaarrapport 2012 maakten wij melding van een opgestart overleg met de op Trinidad & Tobago gevestigde Republic Bank Limited over het aangaan van een strategisch partnerschap met onze bank. Dit na verkregen goedkeuring van onze grootaandeelhouder, de Republiek Suriname. Bij schrijven van de Minister van Financiën d.d. 4 maart 2013 in haar hoedanigheid van vertegenwoordiger van de grootaandeelhouder, deelde zij ons mede dat deze afziet van het voornemen haar aandelenbezit in de Hakrinbank N.V. te verkopen aan de Republic Bank Limited. De aandelen zullen op de Surinaamse markt ter verkoop worden aangeboden. Het verkoopproces zal worden voorbereid en begeleid door een commissie in samenwerking met KPMG consultants. Directie en Raad van Commissarissen van de Hakrinbank ondersteunen het privatiseringsproces van de bank en zullen zich inzetten en erop toezien dat de strategische belangen van de bank behartigd worden en dat het proces op een goede wijze verloopt. Op de Effectenbeurs steeg de koers van aandelen Hakrinbank N.V. met 31% en wel van SRD 225 tot SRD 295 per ultimo verslagjaar. Het in contanten uit te keren dividend over het boekjaar 2012 beloopt SRD 20 per aandeel van nominaal SRD 0,15. In augustus 2012 is al een interimdividend van SRD 5,60 per aandeel uitbetaald. Het dividenduitkeringspercentage bedraagt 34,9%, iets hoger dan de gebruikelijke 33,3%. In het vervolg van dit verslag worden de belangrijkste macro- economische ontwikkelingen in 2012 beschreven, teneinde een beeld te schetsen van de omgeving waarin onze bank heeft geopereerd. Vervolgens wordt het gevoerde bedrijfsbeleid van de bank en haar dochterondernemingen gepresenteerd. Deze presentatie zal vanaf nu op een modernere leest geschoeid zijn en geeft naar onze verwachting de aandeelhouders een beter inzicht in het gevoerde bedrijfsbeleid. Tenslotte wordt de financiële ontwikkeling van de bank belicht evenals het dividendvoorstel. 14

15 Solide & betrouwbaar De macro - economische ontwikkeling in 2012 Inleiding Het omgevingsklimaat waarbinnen onze bank opereerde bleef gedurende het verslagjaar gunstig, ondanks de hinder die de economie van Suriname ondervond van de verdere vertraging van de groei van de mondiale bedrijvigheid. De meer ontwikkelde landen bleken als totaliteit bezien nog niet in staat de als uitvloeisel van de financiële crisis van 2008 ingezette laagconjunctuur om te buigen. De Europese landen kampten met recessie verschijnselen, mede als gevolg van de noodzaak onevenwichtige verhoudingen in hun economie te corrigeren. Met uitzondering van de Verenigde Staten en Japan, alwaar er een krachtig accommoderend budgettair en monetair beleid werd gevoerd, was er alom sprake van een zekere malaise. Ook in de opkomende economieën, die al enige jaren fungeren als motor van de mondiale bedrijvigheid, was er sprake van een merkbare groeivertraging. Eén en ander kwam tot uitdrukking in een zwakke effectieve vraag naar goederen en diensten, die op haar beurt een daling van de gemiddelde grondstofnoteringen op de wereldmarkt tot gevolg had. Opvallende afwijkingen van deze tendens vormden goud en aardolie. In absolute termen bleven de prijzen van deze producten weliswaar rond historisch hoge niveaus schommelen, maar hun stijgingstempo vertraagde aanzienlijk mede als uitvloeisel van hardnekkige spanningen op de financiële markten en onzekerheden over de economische vooruitzichten. Als uitvloeisel van de geschetste mondiale ontwikkelingen vertraagde de groei van onze goederenexporten in 2012, na een opmerkelijke stijging in De toename van de gemiddelde goudprijs op de London Metal Exchange verminderde fors, mede door de flauwe vraag naar dit edele metaal voor investeringsdoeleinden. De prijs van Brent olie steeg slechts marginaal door de groeivertraging in de meer ontwikkelde economieën en door de betrekkelijk omvangrijke voorraden. Ook groei in de productie van alternatieve energie had een negatief effect op de vraag. De bauxietsector werd geconfronteerd met een pijnlijke terugval van de prijs van aluinaarde, nadat deze zich in 2011 enigszins had hersteld. Doordat ook de groei van de importen afzwakte, nam het overschot op de handelsbalans slechts in bescheiden mate af. De overige componenten van de lopende rekening lieten een wisselend beeld zien. Op de financiële rekening was er een omvangrijk overschot dankzij de instroom van investeringsgelden vanuit het buitenland. Per saldo sloot de totale rekening van de betalingsbalans met een fraai overschot dat tot uitdrukking kwam in een verdere stijging van de internationale reserves van de Centrale Bank van Suriname met 23% tot USD 1,0 miljard of een equivalent van ruim 5 maanden import van goederen en diensten. De afvlakking van de exportgroei droeg op haar beurt ertoe bij dat de overheidsontvangsten minder toenamen dan in 2011; deels ook doordat voor het eerst in jaren geen schenkingen in het kader van de internationale samenwerking (Nederlandse hulpallocatie) werden ontvangen. Historisch gezien bleven de ontvangsten echter op een hoog niveau, mede dankzij de structurele effecten van de in 2011 getroffen beleidsmaatregelen waaronder vooral de verhoging van de accijnzen op brandstoffen en de devaluatie van de nationale munt. Hiertegenover stond dat de overheidsuitgaven fors werden opgetrokken; zelfs in iets sterkere mate dan in Dit moet worden toegeschreven aan het gevoerde beleid met betrekking tot de lopende uitgaven. De kapitaaluitgaven werden veel minder opgevoerd, waardoor hun al bescheiden aandeel in het totaal verder kromp. De beleidsvoerders zijn er opnieuw niet in geslaagd de lopende kosten in toom te houden en de knelpunten bij de projectuitvoering te mitigeren. Per saldo overtroffen de uitgaven (inclusief statistische verschillen) de ontvangsten met ongeveer 15% en ontstond een kastekort van SRD 607 miljoen of circa 4% van het bruto binnenlandse product. De verdere gang van zaken rond de overheidsfinanciën dient zeer nauwlettend in het oog te worden gehouden. Wij achten het van belang dat de aanbeveling van het Internationale Monetaire Fonds ter harte wordt genomen om de groei van de lopende uitgaven achter te laten lopen bij die van het bruto binnenlandse product. Daartoe is het gewenst vooral de stijging van de totale loonsom beperkt te houden. Ook moet het voornemen om doelgerichter subsidies aan burgers te verstrekken spoedig worden uitgevoerd. Hierdoor kunnen het kastekort en de schuldpositie van de Staat Suriname beheersbaar blijven. Het belang daarvan mag niet worden onderschat. De gedurende de afgelopen jaren doorgevoerde sanering van haar schuldpositie, waardoor deze thans nog geen 30% van het bruto binnenlandse product beloopt, heeft immers belangrijk bijgedragen tot de rust op het financiële front en de verkrijging van een betere status van kredietwaardigheid. Het verder verbeteren van deze status en het daardoor verruimen van de toegang tot de internationale kapitaalmarkten tegen gunstigere condities, vereist onder meer het voeren van een weloverwogen schuldbeleid. Er zal derhalve terdege rekening moeten worden gehouden met de toekomstige macro-economische effecten bij het aangaan van additionele leningen. Het kastekort werd gedekt door het mobiliseren van aan de Centrale Bank van Suriname toevertrouwde staatsgelden, welke deels werden verkregen uit de opbrengsten van buitenlandse leningen. Samen met de verdere expansie van de bancaire kredietverlening en de geldtoevoer uit het buitenland droeg dit mobiliseren bij tot een toename van de binnenlandse liquiditeitenmassa die de groei van het geschatte nominale bruto binnenlandse product sterk overtrof. De liquiditeitsquote liep bijgevolg verder op en wel tot 52%, wat het risico in zich bergt van het tot ontlading komen van een additionele vraag naar goederen en diensten en daardoor naar vreemde valuta voor betaling van importen. Ondanks de ruime liquiditeitsverhoudingen bleef de na de devaluatie van 2011 ontstane rust op de valutamarkt gehandhaafd. Deze rust droeg bij tot afzwakking van het stijgingstempo van de actuele consumenteninflatie tot ruim 4% rond ultimo De vertraging was goeddeels het gevolg van het uitwerken van de eerdergenoemde beleidsmaatregelen van begin Een verdere daling van de inflatie werd overigens gehinderd doordat de lonen fors werden opgetrokken om het effect van de geldontwaarding op de koopkracht van de burgers te beperken. Schaduwzijde hiervan was 15

16 echter dat het initiële concurrentievoordeel dat voortvloeide uit de devaluatie werd aangetast. Het is dan ook van belang ervoor te zorgen dat in het vervolg de stijging van de lonen in de pas loopt met de toename van de arbeidsproductiviteit en minder afhankelijk wordt gemaakt van de prijsontwikkeling van het voorafgaande jaar. Het samenstel van eerder aangeduide factoren wakkerde de algemene bedrijvigheid verder aan. De nog steeds uitstekende performance van de goud- en aardoliesector, alsook de door deze sectoren in uitvoering genomen investeringsprogramma s speelden hierbij een dominante rol. Deze activiteiten hadden een positieve uitstraling op de investeringen in de rest van de economie. Bovendien groeiden de consumptieve bestedingen, mede onder invloed van het ook door het bedrijfsleven optrekken van de lonen in navolging van het ruimhartig beleid ter zake van de overheid en door uitbreiding van de bancaire kredietverlening. Bij de overige sectoren was het beeld nogal divers. Zo kon de agrarische sector door structurele knelpunten minder dan gewenst profiteren van het betrekkelijk gunstige prijsklimaat op de internationale voedselmarkten. Volgens een ruwe schatting steeg het reële bruto binnenlandse product per saldo net als in de voorgaande twee jaren met ruim 4%; een opmerkelijke prestatie vergeleken met onze handelspartners en met de landen in de Caribische regio. De vooruitzichten voor 2013 en voor de middellange termijn zijn overwegend gunstig, vooral vanwege de verwachte verdere vergroting van de investeringsactiviteiten in de private sector gericht op intensivering van de exploitatie van de beschikbare natuurlijke hulpbronnen. Daarenboven heeft de overheid ambitieuze plannen tot uitbreiding van de infrastructuur en om te voorzien in de basisbehoeften van de bevolking aan onder meer woningen, onderwijs en gezondheidszorg. Er zijn echter aanzienlijke neerwaartse risico s die verband houden met de volatiele mondiale conjuncturele ontwikkelingen en knelpunten voortvloeiend uit de kleine schaal van onze economie. Wij constateren dan ook met instemming dat voorzieningen worden getroffen om te voorkomen dat een te groot beslag zal worden gelegd op de beperkte lokale uitvoeringscapaciteit om aldus het risico van het op gang komen van een inflatiespiraal te vermijden. Wij juichen de voorgenomen oprichting van een Spaaren Stabilisatiefonds evenzeer toe, omdat hierdoor de mogelijkheid zal ontstaan de staatsinkomsten verkregen uit de exploitatie van onze niet-reproduceerbare natuurlijke hulpbronnen minder afhankelijk te maken van schommelingen in de mondiale conjunctuur. Realisering van de gestelde doeleinden en voornemens vereist intensivering van de inspanningen van zowel de publieke als de private sectoren. Financiële transacties met het buitenland De ontwikkelingen op de mondiale markten voor goud en aardolie droegen bij tot een minder expansief effect op de handelstransacties met het buitenland. De groei van de exportwaarde liep fors terug en wel van 18% tot slechts 4% in Het aandeel van goud, olie en aluinaarde in de totale export bleef dominant en bedroeg circa 95%. Bananen, vis, rijst en hout zorgden voor het resterende deel. Het stijgingstempo van de importen nam eveneens sterk af, te weten van 20% tot 6%. Blijkens onderstaande tabel bleef het overschot op de handelsbalans bijgevolg vrijwel gelijk op USD 781 miljoen. Saldi van de betalingsbalans op kasbasis (in miljoenen USD) 2012*) Goederenverkeer Dienstenverkeer Primaire inkomens Inkomensoverdrachten Saldo lopende rekening Vermogensoverdrachten rekening Financiële rekening Statistische verschillen Saldo *) voorlopige cijfers Bron: Centrale Bank van Suriname 16

17 Solide & betrouwbaar De lopende rekening van de betalingsbalans werd gunstig beïnvloed door een daling van het negatieve saldo op de primaire inkomstenrekening, die vooral het gevolg was van lagere dividend- en rentebetalingen op schulden. Anderzijds verminderden de ontvangen inkomensoverdrachten en steeg het tekort op de dienstenbalans verder. Per saldo kromp het overschot op de lopende rekening met 4% tot USD 241 miljoen of ongeveer 5% van het geschatte nominale bruto binnenlandse product. De financiële rekening werd positief beïnvloed door een ruime toestroom van kapitaal vooral voor de financiering van investeringen van de private sector. Op de post statistische verschillen werd vooralsnog een aanzienlijk negatief bedrag geregistreerd. Het aldus ontstane overschot op de totale rekening van de betalingsbalans weerspiegelde zich in een verder oplopen van de internationale reserves van de Centrale Bank van Suriname en wel met 23% ( 2011: 18%) tot USD 1,0 miljard, wat equivalent was aan ruim 5 maanden import van goederen en diensten. Deze comfortabele reservepositie droeg, in samenhang met het betrekkelijk behoedzame beleid van de monetaire autoriteiten, bij tot versterking van het vertrouwen van het publiek in de stabiliteit van de interne en externe waarde van onze nationale munt. De aan- en verkoopkoersen van de Amerikaanse dollar op de valutamarkten bleven ongewijzigd op respectievelijk SRD 3,25 en SRD 3,35, wat volgens het Internationale Monetaire Fonds goeddeels in overeenstemming is met de fundamentele positie van de economie van Suriname. De aankoopkoers van Euro bankpapier steeg met 2,3% en sloot op SRD 4,27 per ultimo Door de rust op de valutamarkten wisten de banken het in het verleden aan de cambio s verloren gegane terrein bij de afwikkeling van valutatransacties deels terug te winnen, wat een positief effect had op hun bedrijfsinkomsten. Overheidsfinanciën Volgens voorlopige cijfers van het Ministerie van Financiën stegen de totale ontvangsten van de overheid op kasbasis, na een opmerkelijke stijging met circa 36% in 2011, met nog eens 16% tot ongeveer 27% van het bruto binnenlandse product. De ontvangsten aan belastingen en niet-belastingen waren beide 20% groter. Voor het eerst in jaren werden geen schenkingen in het kader van de internationale samenwerking overgemaakt. De verminderde groei van de ontvangsten werd ook veroorzaakt door de navenant kleinere stijging van de afdrachten uit de mijnbouwsectoren, die echter nog steeds een fors deel van de totale ontvangsten voor hun rekening nemen. Overheidsfinanciën op kasbasis (in miljoenen SRD) 2012*) Ontvangsten en schenkingen Waarvan: Belastingen Niet-belastingen Schenkingen Uitgaven Waarvan: Lonen en salarissen Goederen en diensten Subsidies/overheidsbijdragen Intrest staatsschuld Kapitaaluitgaven Statistische verschillen Saldo Financiering (netto) Binnenlandse Buitenlandse *) voorlopige cijfers Bron: Ministerie van Financiën 17

18 Hier tegenover staat dat de op zich al hoge groei van uitgaven wat verder versnelde en wel van 20% in 2011 tot 24% in Bij de categorie goederen en diensten was er sprake van een opvallende toename van 72%. Deze stijging wordt deels toegeschreven aan een inhaalslag bij de betaling van leveranciers. Subsidies en bijdragen stegen met 25% als gevolg van getroffen maatregelen om de kwetsbare groepen in onze samenleving tegemoet te komen. De personele kosten werden met ongeveer 9% (2011: 12%) opgetrokken en namen 30% van de totale uitgaven in beslag. De kapitaaluitgaven waren slechts 5% groter. Hun aandeel in het totaal verminderde van 20% tot 17%, als uitvloeisel van het streven het initieel geraamde budgettekort in te tomen, alsook door ondercapaciteit bij de uitvoering van infrastructurele projecten. De uitgaven (inclusief statistische verschillen) overtroffen de ontvangsten met bijna 15% (2011: 8%), waardoor het kastekort toenam van SRD 259 miljoen in 2011 tot SRD 607 miljoen of bijna 4% van het bruto binnenlandse product. Het tekort werd voor 56% gefinancierd uit buitenlandse leningen en voor het overige vooral door in te teren op deposito s van de overheid bij de Centrale Bank. Uit bijgaande tabel blijkt dat zowel de binnenlandse schuld (inclusief garanties en committeringen) als de buitenlandse met 16% steeg tot respectievelijk SRD 1,8 miljard en SRD 2,7 miljard of USD 0,8 miljard. De totale schuld uitgedrukt in procenten van het bruto binnenlandse product nam met één procentpunt toe tot 29%; iets minder dan de helft van het bij de Wet op de Staatsschuld vastgestelde maximum van 60%. Schuld van de Staat Suriname (in miljoenen SRD) 2012*) Binnenlandse schuld Waarvan: Centrale Bank van Suriname Bankwezen Particulieren Garanties Committeringen Buitenlandse schuld Waarvan: Multilaterale crediteuren Bilaterale crediteuren Garanties Committeringen Totale schuld In procenten van het bruto binnenlands product Binnenlandse schuld Buitenlandse schuld Totaal *) voorlopige cijfers Bron: Bureau voor de Staatsschuld Monetaire en financiële ontwikkeling In 2011 en in 2012 steeg de binnenlandse liquiditeitenmassa telkens met 21% en bereikte daardoor het niveau van SRD 8,1 miljard per eind van het verslagjaar. Genoemde stijging overtrof de groei van het nominale bruto binnenlandse product. De betreffende liquiditeitsquote steeg met 4 procentpunten tot 52% wat aan de hoge kant is. Hierdoor nam de liquiditeitsruimte in de economie verder toe. De stijging van de liquiditeitenmassa werd veroorzaakt door vergroting van zowel het netto binnenlandse als het buitenlandse actief en wel met respectievelijk 32% en 16%. Bijgevolg nam het aandeel van het buitenlands actief in de liquiditeitenmassa af van 66% per ultimo 2011 tot 63% per eind

19 Solide & betrouwbaar Het gerenoveerd en uitgebouwd monumentaal bedrijfspand van de Hakrinbank aan de Saramaccastraat grenzend aan het hoofdkantoor, waarin diverse afdelingen zullen worden ondergebracht. Zo zal ons nieuw bijkantoor aan de Anamoestraat te Paramaribo Noord er binnenkort uit zien. De bouw start eind

20 Oorzaken van de veranderingen in de binnenlandse liquiditeitenmassa (in miljoenen SRD): 2012*) Netto buitenlands actief Netto binnenlands actief Waarvan: Netto vorderingen op de overheid Vorderingen op overige ingezetenen Overige activa (netto) Verandering binnenlandse liquiditeitenmassa *) voorlopige cijfers Bron: Centrale Bank van Suriname De stijging van het binnenlands actief werd voor 30% teweeggebracht door financiële transacties van de overheid met banken. De bancaire kredietverlening nam ruim 78% van deze stijging voor haar rekening, terwijl van de overige factoren een negatief effect uitging. Volgens onderstaande tabel werd in 2011 en 2012 de kredietverlening telkens met circa 17% uitgebreid tot SRD 4,5 miljard en overtrof daardoor in ruime mate de groei van het nominale bruto binnenlandse product. Het aandeel van de primaire productiesectoren in het totaal beliep ongeveer 18%. De kredietverlening luidende in Surinaamse dollars nam toe met 16% (2011: 11%) en in vreemde valuta met 19% (2011: 32%). Eén en ander leidde ertoe dat de dollariseringsgraad nagenoeg constant bleef op 39%. Bij de deposito s liep de dollarisering na een stijging in 2011 terug van 56% tot 52%. De onderliggende tendens, waarbij ingezetenen de voorkeur geven aan het afsluiten van kredietcontracten in Surinaamse dollars en aan het aanhouden van deposito s in vreemde valuta, bleef bestaan. Dit is het gevolg van een samenstel van factoren, zoals de relatieve mate van vertrouwen in de betrokken valuta s, de reële renteverhoudingen, alsook het kasreservebeleid van de Centrale Bank dat is gericht op ontmoediging van de dollarisering. Kerncijfers van banken (in miljoenen SRD) 2012*) Balanstotaal Waarvan: Deposito s Totale kredietverlening Waarvan: Kredietverlening en beleggingen in SRD primaire productiesectoren overige sectoren Voorzieningen dubieuze debiteuren Kredietverlening en beleggingen in vreemde valuta primaire productiesectoren overige sectoren Voorzieningen dubieuze debiteuren *) voorlopige cijfers Bron: Centrale Bank van Suriname De gemiddelde nominale debetrentetarieven van de commerciële banken bleven gedurende het verslagjaar nagenoeg onveranderd, te weten 11,8% voor kredieten luidende in Surinaamse valuta en 9,6% in Amerikaanse dollars. De creditrente in Surinaamse valuta werd met 0,4 procentpunt opgetrokken tot 7,0% als gevolg van een relatief krappe liquiditeitsruimte van banken. Inmiddels is deze situatie gewijzigd zodat de creditrente, ook vanwege de afgenomen inflatie, naar verwachting niet verder zal stijgen. De rente op Amerikaanse dollar deposito s bleef stabiel. Banken bleven verreweg de belangrijkste lokale bron van externe financiering voor gezins- en bedrijfshuishoudingen. Alternatieve 20 bronnen worden nog in onvoldoende mate aangeboord. Zo steeg de effectieve omzet op de Surinaamse effectenbeurs weliswaar met 78%, maar deze omzet bedroeg in absolute termen slechts SRD 1,2 miljoen. Het aantal brokers is thans acht en DSB bank was de grootste broker. Vanwege het hoge reële rendement dat het beleggen in aandelen gemiddeld bood, was de animo aan de vraagzijde van de markt groot. Er was echter nauwelijks aanbod. Hierdoor steeg de beursindex, welke de gewogen marktwaarde aangeeft van een vastgesteld pakket aandelen, zowel in 2011 en 2012 met circa 46% tot Vooral bij de Surinaamse Brouwerij, Assuria, DSB Bank en onze eigen Hakrinbank was er sprake van opvallende koersstijgingen.

21 Solide & betrouwbaar Inflatie Het inflatietempo, gemeten aan de hand van het prijsindexcijfer voor de gezinsconsumptie, liep gedurende het verslagjaar aanmerkelijk terug. Dit was vooral het gevolg van het uitwerken van de prijsopdrijvende effecten van de begin 2011 getroffen budgettaire maatregelen en van de devaluatie van de Surinaamse dollar. De gemiddelde jaarstijging nam af van 17,7% tot 5,0% en de jaareinde-inflatie van 15,3% tot 4,4%. Bij alle hoofdproductgroepen stegen de prijzen minder snel. Bij de groep voeding en niet-alcoholische dranken, alsook bij huisvesting en nutsvoorzieningen, was er nog sprake van een relatief snelle stijging. Een verder terugdringen van het inflatietempo werd echter getemporiseerd doordat de lonen fors werden opgetrokken om de koopkracht van de burger niet al te zeer aan te tasten. Dit ging gepaard met een zekere afbrokkeling van het concurrentievoordeel dat de devaluatie aanvankelijk met zich meebracht. Het is dan ook van belang dat de stijging van de lonen in de pas loopt met de toename van de arbeidsproductiviteit. Productiesectoren Gedurende het verslagjaar ondervond de reële sector hinder van de flauwe mondiale vraag naar grondstoffen. Mede hierdoor nam de stijging van de gemiddelde goudprijs op de London Metal Exchange af van 19% in 2011 tot 2%; in absolute termen werd een hoog gemiddeld niveau van USD per troy ounce bereikt. De resultaten van IAMGOLD met werknemers het grootste goudbedrijf in Suriname namen minder uitbundig toe, maar bleven uitstekend ondanks de door technische problemen veroorzaakte afname van het productievolume met 6% tot kilogram en de hogere productiekosten. De overige spelers in deze sector deden eveneens goede zaken. De activiteiten gericht op ordening van de kleinschalige goudmijnbouw, die ongeveer de helft van de totale productie voor haar rekening nam, werden voortvarend voortgezet. Het uiteindelijke doel hiervan is de organisatie van de sector te verbeteren, schadelijke milieu-effecten bij de goudwinning te beperken en de staatsinkomsten te vergroten. Bij Staatsolie N.V. valt een soortgelijke ontwikkeling waar te nemen. De stijging van haar gemiddelde netto verkoopprijs liep terug van 40% in 2011 tot slechts 3% in 2012 en wel tot bijna USD 104 per barrel. De productie van ruwe olie was één procent kleiner dan het in 2011 bereikte niveau van circa 6 miljoen barrels, wat neerkwam op barrels per dag. Als gevolg van de uitvoering van technische werkzaamheden aan de raffinaderij te Tout Lui Faut verminderde de verwerkte hoeveelheid ruwe olie met 12% tot 2,3 miljoen barrels of ruim barrels per dag. De productie bestond uit diesel, asfaltbitumen en diverse brandstofsoorten, die zowel voor de binnenlandse markt als voor de export waren bestemd. Per saldo steeg de bruto omzet toch nog met 34% tot ruim USD 1,0 miljard en de geconsolideerde winst vóór belastingen met 12% tot USD 463 miljoen vergeleken met USD 414 miljoen in Ook gedurende het verslagjaar werd voortvarend gewerkt aan verbreding en verdieping van de bedrijfsactiviteiten van de onderneming. Zo vordert het werk voor uitbreiding van de raffinaderij gestaag. Er wordt voortgang geboekt bij het verhogen van de bewezen oliereserves en bij het streven alternatieve energiebronnen te ontwikkelen waaronder biobrandstof. Prijsindexcijfer van de gezinsconsumptie (procentuele mutaties) Jaar Gemiddelde inflatie (%) Jaareinde inflatie (%) ,7 9, ,1 1, ,9 10, ,7 15, ) 5,0 4,4 1) voorlopige cijfers Bron: Algemeen bureau voor de Statistiek Voor de zeer conjunctureel gevoelige bauxietsector was 2012 een moeilijk jaar. De wereldmarktprijzen voor aluminium daalden met 15%, nadat deze in 2011 met ruim 10% waren gestegen. Hier komt bij dat het productie- en exportvolume van Suralco met 14% kromp tot 1,2 miljoen ton, mede als gevolg van verzwakking van haar comparatieve voordeel door knelpunten bij de aanvoer van bauxiet en door de gestegen productiekosten. De exportwaarde daalde bijgevolg met 27% tot USD 360 miljoen. Thans worden verschillende opties bekeken om de levensvatbaarheid van deze sector op peil te brengen, ondanks de vooralsnog weinig bemoedigende vooruitzichten op het mondiale prijsfront. Het beeld bij de overige sectoren is gemengd. Op basis van voorlopige cijfers over het jaar 2012 kan worden vastgesteld dat het wat beter gaat met de productie van bananen en hout. De Stichting Behoud Bananensector heeft een goed jaar achter de rug. Zowel de productie als de gemiddelde verkoopprijzen stegen. De export nam toe met ruim 20% tot ton met een waarde van USD 63,8 miljoen. Ook de productiviteit verbeterde naar 43,3 ton per hectare. De regering streeft ernaar dit bedrijf in 2013 te privatiseren. Na een groei in de afgelopen drie jaren, verminderde het beplante rijstareaal met ruim 10% tot ha. De padiproductie daalde met bijna 7% tot metrieke ton, ondanks de stijging van de gemiddelde productiviteit met 5,5% tot 4,361 metrieke ton per ha. De tegenvallende productie is het gevolg geweest van aanhoudende droogte en structurele bottlenecks. Door de lage prijzen van padi gedurende de voorjaarsoogst leden boeren verliezen. Tegen deze achtergrond besloot de overheid hen een compensatie te bieden van SRD 2,13 per afgeoogste baal. De handelssector, de bouwnijverheid en toeleveringsbedrijven profiteerden van de grotere lokale vraag naar goederen en diensten. Een zekere groei is waar te nemen bij het toerisme. Per saldo groeide het reële bruto binnenlandse product evenals in 2011 met naar schatting ruim 4%. 21