Coo peratief leren. Lunteren 2016

Transcriptie

1 RKBS DE ARENBERG April 2015 Coo peratief leren Lunteren 2016 Op 25 maart 2016 mocht ik met Marije mee naar Lunteren. Daar verzorgden wij samen een workshop over sociale vaardigheden aanleren met de 5 tools van Kagan. Ook bij ons op school blijft sociale vaardigheden een aandachtspunt. Regelmatig krijg ik de vraag wat we hier nu mee kunnen doen. Naast een unieke ervaring heeft het verzorgen van de workshop in Lunteren me ook heel veel nieuwe kennis opgeleverd om in te zetten bij het aanleren van sociale vaardigheden. Soms is dat gewoon nodig. Het is dan de kunst om de juiste leeromgeving te cree ren. Het mooie is dat in coo peratieve structuren de sociale vaardigheden verweven zitten. We hoeven er niks bij te gaan doen. Alleen nog bewuster kiezen voor een bepaalde structuur. In deze editie lees je meer over de kunst van het kiezen. En je maakt kennis met de 5 tools van Kagan. IN DIT NUMMER Lunteren... 1 Structuren en Structureren... 2 Sociale rollen en openingszinnen 3 Model staan...4 Bekrachtiging....5 Reflecteren en plannen.6 INTERESSANTE LITERA- TUUR Coöperatieve Leerstrategieën blz 10.1 t/m Natuurlijk Sociaal gr 1 t/m4 Natuurlijk Sociaal gr 5 t/m 8 TeamBouwers KlasBouwers

2 Sociale Vaardigheden ( Sleutel 6) Voor het ontwikkelen van sociale vaardigheden moet er de wil zijn om samen te werken. Doordat wij vaak de teams samenstellen komen leerlingen bij klasgenoten te zitten die zijzelf nooit zouden kiezen. Dit kan leiden tot onwilligheid om samen te werken en weerstand om deel uit te maken van een team. Dit kun je doorbreken met TeamBouwers. Als leerlingen eenmaal hebben ontdekt dat ze een aantal dingen met elkaar gemeen hebben, nadat ze bijv in een teamvliegtuig hebben gevlogen of teamhutten hebben gebouwd, zal de weerstand als sneeuw voor de zon verdwijnen. Als het mis gaat in een team, kunnen er twee dingen aan de hand zijn: de leerlingen willen niet samen werken, of ze weten niet hoe ze moeten samenwerken 1. Structuren en structureren Structuren In alle structuren zitten sociale vaardigheden verweven. Denk aan op je beurt wachten, actief luisteren, samen werken, respect tonen, enz. Het mooie is dat in één structuur meerdere vaardigheden tegelijkertijd geoefend kunnen worden. Door veelvuldig te werken met coöperatieve structuren, krijgen kinderen veel tijd om te oefenen met sociale vaardigheden. Structureren 2 Structureren van een leeropdracht om de natuurlijke verwerving van sociale vaardigheden te bevorderen. Bij aanvang van de structuur benoem je de sociale vaardigheden die vandaag geoefend gaan worden ( bijv actief luisteren en op je beurt wachten). Je legt ook uit wat het betekend. Actief luisteren is aandachtig naar iemand luisteren zonder diegene in de rede te vallen. Als je ze dan ook nog aanspreekbaar maakt op deze sociale vaardigheid dan kom je een heel eind. Dit doe je door aan A te vragen naar het antwoord van B.

3 2. Sociale rollen en openingszinnen Kagan beschrijft 12 sociale rollen, namelijk; aanmoediger, complimentgever, gangmaker, werkverdeler, coach, vraagchef, controleur, taakchef, verslaggever, reflector, rustchef, materiaalchef. Deze rollen zou je in je klas kunnen bespreken. De sociale rollen zorgen ervoor dat iedereen een taak heeft tijdens het uitvoeren van een structuur. Ook stimuleren ze bepaalde sociale vaardigheden. Wij zijn er nog niet aan toe om deze structureel in te voeren in alle klassen. Wel kun je kijken naar waar de behoefte van je groep ligt. Merk je dat het steeds erg onrustig is tijdens een struc-tuur dan zou je de rustchef kunnen bespreken in je klas en willicht elk team iemand kunnen laten selecteren die dat dan een week als taakje krijgt. Voor de meeste eenvoudige didactische structuren ( dat zijn de structuren die wij gebruiken) wordt het volledig gebruiken van sociale rollen zelfs afgeraden. Omdat het de effectieve werking van de structuur nadelig kan beïnvloeden. Bij al die sociale rollen horen ook openingszinnen. Die zijn voor ons wel interessant. Met name in de groepen 5 t/m 8 zou je eens kunnen kijken naar welke rollen zijn er en wat zeggen die dan. Hoe maakt je op een sociale manier duidelijk dat je het ergens niet mee eens bent. Tegenwoordig weten jongeren vaak totaal niet hoe ze zich als goede teamgenoten moeten gedragen. Dankzij Coöperatieve Leerstrategien kunnen we onze leerlingen helpen bij de ontwikkeling van hun sociale vaardigheden. Dat is iets waar ze niet alleen op school plezier van zullen hebben, maar hun hele verdere leven Ik zou meer betalen voor het vermogen om met mensen om te gaan dan voor welke andere vaardigheid dan ook John D. Rockefeller Er is maar één ingredient werkelijk van belang in de formule voor success:weten hoe je op de juiste manier met menen omgaat Theordore Roosevelt Voorbeeld: zwakke openingszin: Niels je praat te veel. Sterk: Niels wat interessant, Jesse wat vindt jij ervan? 3

4 3. Model staan. Model staan is een krachtige manier om kinderen te laten zien hoe een sociale vaardigheid eruitziet en moet klinken. Model staan in breinvriendelijk leren. Als we gedrag observeren vuren de spiegelneuronen in onze hersenen alsof we gedrag zelf uitvoeren. Zonder instructie te geven ontwikkelen de hersenen door voor te doen. Mooi voorbeeld als je een ander ziet glimlachen doe je het zelf ook. T-schema Wat zie ik. Kinderen. 1. die drie beweringen opschrijven zonder met elkaar te praten. 2. Die met de leerlingenkeizer bepalen wie er aan de beurt is. 3. Die, na een teken van degene die de beweringen heeft voorgelezen, met hun vingers aangeven welk van hun antwoord ( 1,2,3,) volgens hen goed is Je kunt op verschillende manieren zorgen voor model situaties. Jij kunt als leerkracht model staan samen met een leerling. Je kunt ook een voorbeeldteam kiezen. Laat de kinderen zien doormiddel van het T-schema wat je hoort te zien en te horen. Een andere optie is een voorbeeld leerling of leerlingen. Kinderen die een bepaalde sociale vaardigheid bovengemiddeld beheersen kunnen dit heel goed laten zien. Een rollenspel is de perfecte manier om kinderen het gedrag van klasgenoten te laten observeren. Wat hoor ik. Kinderen. 1. Die net hard genoeg praten om verstaanbaar te zijn in hun eigen team (hun teamstem gebruiken) 2. (één per team) die hun beweringen voorlezen terwijl de anderen stil luisteren Dit is een voorbeeld van een T-schema zoals je het op het bord zou kunnen zetten tijdens een structuur. 4

5 4. Bekrachtiging We kennen allemaal wel B.F. Skinner. In zijn onderzoeken keek hij naar de effecten van bekrachtiging en bestraffing. Er kwam duidelijk naar voor dat een bekrachtiging ( in zijn onderzoeken vaak voedsel) meer reden gaf om het gedrag te herhalen dan een bestraffing om het gedrag niet meer te vertonen. Hij toonde daarmee aan dat straffen niet de voorkeur heeft. In een coöperatieve groep streven we naar een positief leerklimaat. Daarom zouden we rijkelijk met positieve bekrachtigen moeten strooien en gebruiken we zo min mogelijk negatieve bekrachtiging of strafmaatregelen. Is dat bij jou ook zo? Tip: Werk zoveel mogelijk met niet tastbare beloningen zoals een compliment of positieve aandacht en minder met tastbare beloningen zoals een kleinigheidje of gouden sterren Zorg ervoor dat het compliment dat gegeven wordt oprecht is. Oprechte verbale complimenten als extrinsieke bekrachtiger zijn zeer effectief voor de ontwikkeling van sociale vaardigheden. Onoprechte vleierij is nep en wordt niet aangeraden. Je kunt leerlingen apart nemen en complimenteren, een leerling in het zonnetje zetten in teamverband of in groepsverband, een team in het zonnetje zetten of zelfs de hele groep. Door zelf model te staan in hoe je positief bekrachtigd gaan kinderen dit vanzelf nadoen. Zorg ervoor dat ze hun lijst aan complimenten steeds uitbreiden. Goed gedaan, zegt niet zoveel. Vertellen wat de ander goed heeft gedaan heeft veel meer effect. Om efficie nt te zijn moet de bekrachtiging frequent en onmiddellijk zijn. Frequent betekend niet om de zoveel tijd of telkens wanneer een leerling iets goed doet. Juist het onvoorspelbare maakt dat kinderen hopen op de positieve bekrachtiging. Prijzen kan werken als een mes dat aan twee kanten snijdt. Als we een leerling of team als voorbeeld stellen, bestaat de kans op jaloezie van anderen. En hoewel het soms heel handig kan zijn om iemand als voorbeeld te stellen, is het niet de bedoeling anderen te irriteren. Er zijn verschillende manieren om dat te voorkomen. 1. Stel niet te vaak hetzelfde persoon of team als voorbeeld. 2. Werk samen met zwakke leerlingen of zwakkere teams om ook hen af te toe als voorbeeld te kunnen stellen. 3. Laat teams zich vrijwillig opgeven om te laten zien het team of een van de teamleden de vaardigheden heeft toegepast. 4. Kies een willekeurig team en vraag hoe zij de vaardigheden hebben gebruikt. 5

6 Reflectie vragen van de leraar. Om te helpen Heb je hulp geboden toenerom gevragd werd? Heb je om hulp gevraagd toen je dat nodig had? Denk je dat een van de teamleden wel wat hulp had kunnen gebruiken? Om anderen te complimenteren Heb je een of meer van je teamleden een compliment gegeven? Heb je complimenten ontvangen? Hoe voelde je je op dat moment? Waar had je een teamgenoot voor kunnen prijzen? Om taakgericht te werken Was je team afgeleid? Waardoor? Heb jij of een ander teamlid ervoor gezorgd dat het team weer aan het werk ging? Hoe kun je ervoor zorgen dat er vaker geconcentreerd wordt gewerk? 5. Reflecteren en plannen Leg een structuur stil en ga met de klas reflecteren op de sociale vaardigheden. Je hebt de structuur in gezet om het doel van je les(fase) te bereiken, maar je kunt heel goed tussentijds evalueren op de sociale vaardigheden. Wat ging er goed, wat kan beter. Geef daarna de kinderen DenkTijd en laat ze daarin bedenken wat ze een volgende keer anders kunnen doen. Heb je een structuur stilgelegd, kun je na je pauze het direct in de praktijk laten brengen. Heb je gereflecteerd aan het einde van de structuur, laat ze dan iets bedenken om mee te nemen voor een volgende keer. Aan de hand van reflectieformulieren kunnen de leerlingen reflecteren op hun eigen toepassing van de sociale vaardigheden. De reflectieformulieren worden individueel door de leerlingen ingevuld. (Je vindt ze in de bijlage.) Daarna kan het natuurlijk wel in het team/klas besproken worden. Het liefst dmv een structuur. SCL Tamara Kamman Telefoonnr: adres: