Geen pompstation zonder

Transcriptie

1 Tankstations in cijfers 2011

2 Geen pompstation zonder Voorwoord Let op uw zaak Een bankencrisis, algeheel chagrijn over hoge pompprijzen en een consument die steeds kieskeuriger zijn aankoopbeslissingen maakt: je hoeft geen helderziende te zijn om de conclusie te trekken dat ondernemen in de tankstationbranche momenteel niet makkelijk is. En veel tankstationondernemers voelen feilloos aan dat ze voortdurend moeten inspringen op de actualiteit om de klant aan zich te binden. Waar dat uit blijkt? Uit steeds professionelere shopinrichting, backoffice systemen die de shop- en literverkoop permanent tot op productniveau in de gaten houden en moderne wasconcepten op het tankstation. Om maar een paar voorbeelden te noemen. Wie vandaag plannen maakt hoe hij of zij morgen gaat ondernemen, heeft heldere feiten en cijfers nodig. Op zo n moment staat BOVAG Tankstations klaar voor haar 850 leden met de benodigde kennis en gegevens. Het boekje Tankstations in Cijfers, dat we al tientallen jaren voor onze leden maken, is daar het meest tastbare voorbeeld van. De editie 2011 bevat weer essentiële liters, wasbeurten, pakjes sigaretten en candybars, die de lezer duidelijk maken hoe het er in de tankstationbranche écht voor staat. Nieuw in deze uitgave is dat de data in hoofdstuk 1 en (deels) hoofdstuk 4 niet langer worden geleverd door Catalist, maar door Petrolview, een Nederlandse spin-off van Catalist. Net als de voorgaande editie wordt Tankstations in Cijfers 2011 ondersteund door het Hoofdbedrijfschap Detailhandel. Een goede zaak, want hiermee wordt het draagvlak van dit naslagwerk alleen maar breder, binnen én buiten BOVAG. Ik wens u veel lees- en ondernemersplezier en ik ga ervan uit dat u uw beslissingen voor uw toekomst zult nemen met dit boekje in de hand! Clemens van Hulten, Voorzitter BOVAG Tankstations Utrechtseweg 1E (t) NA Amersfoort (f) info@pompkracht.nl Uitzenden - Detacheren - Werving & Selectie - Poolbeheer - Payroll - Consultancy 2 Tankstations in cijfers

3 Inhoudsopgave Pagina THE ULTIMATE RETAIL FORECOURT SOLUTION Gilbarco Veeder-Root s retail solutions allow you to take complete control of your forecourt. Using powerful performance and flawless integration capabilities you can manage stock levels, payments and orders. Comprehensive business intelligence and flexible data reporting gives you the information you need, when you need it. With our innovative range of products and solutions, your forecourt is always at the forefront. Hoofdstuk 1 Aanbodzijde brandstofmarkt 6 Hoofdstuk 2 Vraagzijde brandstofmarkt 13 Hoofdstuk 3 Accijnzen en prijzen 22 Hoofdstuk 4 Shop 33 Hoofdstuk 5 Bakery 42 Colofon 44 Informatieformulier BOVAG Tankstations en Autowasbedrijven 45 Visit gilbarco.eu for our full range of solutions Gilbarco Veeder-Root Contact: Michael.severijn@gilbarco.com Distributor: Mokobouw - De Ynfaert 3, postbus 275, 8440 AG Heerenveen Tel: info@mokobouw.nl 4 Tankstations in cijfers 2011 Tankstations in cijfers Mokobouw Press Ad.indd 1 07/09/ :26:41

4 Hoofdstuk 1 Aanbodzijde brandstofmarkt Een bekende discussie in de tankstationbranche gaat over de vraag of het aantal tankstations op de Nederlandse markt niet te groot is. Deze vraag is niet eenvoudig te beantwoorden, omdat de Nederlandse tankstationbranche vele gezichten kent. Of een onderneming voldoende rendement behaalt, is onder andere afhankelijk van de schaalgrootte van de onderneming (liters en vestigingen) en over de services die een onderneming biedt (zoals de aanwezigheid van een goed uitgeruste shop en een carwashfaciliteit). Zeker is in ieder geval dat de markt flink concurrerend is, getuige de opkomst van prijsvechters in het onbemande segment. Onbemande stations zijn niet langer een trend, maar een gevestigde orde. De stormachtige groei van bijvoorbeeld TinQ, Tango en Firezone bevestigt dit. Overigens krijgt het succes van onbemand een andere gedaante als je kijkt naar het marktaandeel van de merken. Vanuit die optiek is het gat tussen Shell en de rest van de markt onmiskenbaar. Qua netwerkbewegingen lijkt zich de beweging te voltrekken die BOVAG in 2006 op basis van onderzoek voorspelde: de grote maatschappijen rationaliseren hun netwerken en stoten locaties af die worden overgenomen door grotere spelers in het middensegment. Een soort watervalbeweging dus, die wordt gevoed door een verdere reductie van het aantal stations van de grote merken (BOVAG/JBR 2006). Overigens laat tabel 1.1 zien dat het aantal tankstations tussen 2009 en 2011 licht is toegenomen ter vergelijking met zo n 40 stations; in september 2008 telde ons land echter nog vulpunten (figuur 1.2). Figuur 1.1: Aantal en marktaandelen Nederlandse tankstations Per juni 2011 Per juni 2010 Per juni 2009 Merk aantal markt- aantal markt aantal markt stations* aandeel (%)** stations* aandeel (%)** stations* aandeel (%)** SHELL ,2% ,7% ,0% BP ,2% ,3% ,2% TEXACO ,7% ,5% ,5% ESSO ,3% ,5% ,7% TOTAL 419 9,7% ,5% ,9% TINQ 255 4,6% 232 4,2% 201 3,6% AVIA 244 4,3% 220 3,7% 203 3,4% TANGO 130 3,5% 118 2,8% 112 2,7% GULF 127 2,9% 130 2,8% 141 3,1% Q ,7% 144 3,0% 141 3,2% TAMOIL 147 2,5% 149 2,7% 144 2,6% SHELL EXPRESS 67 1,9% 67 1,6% 63 1,5% FIREZONE 90 1,3% 77 1,3% 66 1,1% DE HAAN 35 0,9% 33 0,9% 30 0,7% ARGOS 52 0,9% 51 0,9% 50 1,0% AUTOFOOD 47 0,7% 46 0,8% 46 0,7% AMIGO 39 0,5% 32 0,5% 34 0,5% ESSO EXPRESS 17 0,5% 17 0,5% 17 0,5% BRAND OIL 27 0,4% 30 0,5% 30 0,5% MAREES 14 0,1% 20 0,1% 21 0,2% BIM 1 0,0% 5 0,1% 7 0,1% ANWB 0 0,0% 0 0,0% 9 0,2% Overig ,3% ,2% ,3% Totaal ,0% ,0% ,0% * Zowel de open als under development stations zijn meegenomen in telling. Niet meegeteld is het aantal truck stations dat exclusief voor trucks is. ** Marktaandeel is gebaseerd op alleen personenauto volume (schatting). Bron: Petrolview, juni 2011 (voorheen Experian Catalist) Figuur 1.2: Bemande en onbemande tankstations in Nederland 2011, toename/ Augustus 2011 September Augustus Augustus afname aantal % 2008 % 2005 % 2003 % sinds 2003 ONBEMAND % % % % 138% BEMAND % % % % -22% Totaal % % % % -0,7% Uit tabel 1.3 kan de conclusie worden getrokken dat de zelfstandige tankstationondernemer terrein wint op de Nederlandse markt. De werkelijkheid is echter complexer. De eigendomsverhoudingen van de stations zijn in de tabel namelijk vrij rigide vastgesteld. Is de oliemaatschappij eigenaar, dan moet worden uitgegaan van een CoCo-locatie (company owned, company operated). Een zelfstandige ondernemer staat in de regel te boek als een DoDo (dealer owned, dealer operated). In de afgelopen jaren is echter een veel groter aantal ondernemingsvormen ontstaan, waarbij de meest in het oog springende ontwikkeling de scheiding tussen shop en voorterrein is. De ondernemer houdt zich in zo n gescheiden constructie bezig met de shop en het personeel, terwijl de leverancier (een oliemaatschappij of oliehandelaar) verantwoordelijk is voor levering en prijsstelling van de brandstoffen. De eigendomsverhoudingen en dus de relatie tussen de ondernemer en zijn leverancier, zijn exact bepaald in de contracten tussen beide partijen en die contracten kennen vele variaties. Consumenten zien de verschillen niet, met als gevolg dat drie stations er exact hetzelfde uit kunnen zien, terwijl de eigendomsconstructies een wereld van verschil zijn. In het woud van schuivende definities is één beweging onmiskenbaar aanwezig: leveranciers willen zich meer toeleggen op het voorterrein en de pompprijs, wat de toenemende scheiding tussen voorterrein en shop verklaart. Figuur 1.3: Percentage en aantal tankstations naar eigendomsverhouding Eigendom Aantal % aantal % Oliemaatschappij/Groothandel % % Dealer % % Supermarkt/Groothandel 10 0% 12 0% Totaal % % Qua ligging van tankstations is de trend dat er een verschuiving plaatsvindt uit stedelijke naar rurale gebieden en bedrijfsterreinen (figuur 1.4). Figuur 1.4: Percentage en aantal tankstations naar ligging Locatie aantal % aantal % Bedrijfsterrein % % Snelweg 208 5% 194 5% Woonwijk % % Rurale gebieden % % Stedelijke uitgaande weg/rondweg/ringweg % % Totaal aantal tankstations % % 6 Tankstations in cijfers 2011 Tankstations in cijfers

5 Figuur 1.5: Aantal tankstations en gemiddeld aantal inwoners per tankstation, per provincie Figuur 1.7: Percentages tankstations langs de snelweg, Europa Provincie Aantal % Aantal inwoners % Aantal tankstations per 1 jan inwoners per tankstation NOORD-BRABANT ,62% ,73% ZUID-HOLLAND ,40% ,18% GELDERLAND ,00% ,04% NOORD-HOLLAND ,50% ,16% OVERIJSSEL 372 8,74% ,81% LIMBURG 308 7,19% ,74% FRIESLAND 266 6,17% ,89% UTRECHT 221 5,35% ,38% DRENTHE 181 4,45% ,95% GRONINGEN 165 4,05% ,48% ZEELAND 150 3,77% ,29% FLEVOLAND 72 1,74% ,35% Totaal Nederland ,00% % Gemiddeld Land percentage van het totaal aantal tankstations Nederland 5,2% 4,9% Spanje 18,8% 13,0% Noorwegen 16,6% 4,0% Luxemburg 9,7% 10,1% Portugal 4,2% 3,1% Duitsland 3,2% 3,4% Frankrijk 2,9% 2,9% Oostenrijk 2,8% 2,7% Italië 2,4% 2,3% België 2,3% 2,3% Zwitserland 1,6% 1,6% Verenigd Koninkrijk (UK) 1,4% 1,3% Ierland 0,3% 0,1% en CBS, bewerking BOVAG Gemiddelde Gemiddelde 2005: Dat het aantal inwoners per tankstation op provincieniveau is gestegen, valt eenvoudig te verklaren uit de afname van het aantal tankstations en de stijging van de bevolking. Interessant detail wat niet te herleiden is uit de tabel, is dat zich ten opzichte van december 2008 in de meeste provincies een afname van het aantal tankstations heeft voltrokken, met uitzondering van de provincies Zuid-Holland (+10), Overijssel (+1), Limburg (+3) en Friesland (+4). Figuur 1.6: Aantal stations met aantal opstelplaatsen per station Opstelplaatsen Benzine/diesel LPG Truck GEEN* Totaal Aantal stations met DualSpeed diesel: in in in * Aantal stations die geen benzine, diesel, LPG of hoog debiet pompen hebben. 8 Tankstations in cijfers 2011 Tankstations in cijfers

6 Figuur 1.8: Percentages van het aantal stations en brandstofvolume verkocht via super/hypermarkt Figuur 1.10: Autowasinrichting bij tankstation % van het % van het % van het % van het aantal stations brandstofvolume aantal stations brandstofvolume Frankrijk 32,1% n.b.* 31,4 n.b.* Verenigd Koninkrijk (UK) 14,2% 38,0% 12,9 35,7 Portugal 6,2% 12,8% 3,8 7,9 Duitsland 3,0% 4,6% 2,5 3,9 België 3,1% 5,9% 2,5 5,8 Spanje 2,6% 4,5% 2,4 3,6 Ierland 1,1% 4,2% 0,5 4,6 Nederland 0,2% 0,7% 0,3 0,9 Zwitserland 0,4% 1,0% 0,3 1,1 Oostenrijk 0,4% 0,2% 0,1 0,1 Italië 0,3% 0,6% 0,1 0, Autowasinrichting bij tankstation aantal aantal Ja Nee Totaal Soort autowasinrichting bij tankstation aantal aantal Wasbox met hogedrukspuit Roll-over (auto staat stil) Wasstraat (ketting) Totaal * in 2005 was dit ruim 54% In Nederland zijn nauwelijks hypermarchés of weidewinkels te vinden die brandstof verkopen. Het aantal tankstations dat op het terrein van een grote winkelketen te vinden is, bedraagt hooguit een handjevol. Dit in tegenstelling tot Frankrijk en Engeland, waar de grote supermarkten geduchte concurrenten zijn van de traditionele brandstofverkopers. De reden is dat brandstof door de hypermarkten wordt ingezet als een lokker voor een volle boodschappenwagen. Het gevolg is dat buiten de steden in de Franse regio steeds meer verschraling van het brandstofaanbod optreedt: wie in de regio wil tanken, moet goed zoeken. Figuur 1.9: Garage/werkplaats bij tankstations Garage / werkplaats aantal tankstations Ja Nee Totaal Het aantal combinatiebedrijven van een autobedrijf met een tankstation neemt af. Ruim een kwart (28%) van de tankstations is bij een autobedrijf te vinden (figuur 1.9). Een interessante beweging is dat het tankstation weliswaar bij het autobedrijf blijft bestaan, maar dat het station (meestal in onbemande vorm) wordt verhuurd aan een brandstoffenleverancier. Het autobedrijf kiest zo voor de zekerheid van een vaste huurpenning en hoeft zich niet meer te richten op het tankstation, terwijl de aanloop van mogelijke klanten voor het autobedrijf blijft bestaan. Ook het aantal wasinrichtingen bij een tankstation neemt af. Een mogelijke verklaring is dat in Nederland, dat van oudsher veel roll-overs op het tankstation herbergt, een toename van het aantal stand-alone kettingwasstraten en wascentra plaatsvindt. Wasstraten hebben een hogere wascapaciteit dan een roll-over en zijn daarmee een geduchte concurrent van de tankstationondernemer met wasgelegenheid. 10 Tankstations in cijfers 2011 Tankstations in cijfers

7 Hoofdstuk 2 Vraagzijde brandstofmarkt IPM Wij helpen u op weg De afzet van motorbrandstoffen staat onder druk. Aan de ene kant drukken de kosten het rendement van een tankstationondernemer. Denk daarbij aan bijvoorbeeld verplichte investeringen als gevolg van strengere milieuregelgeving of de kosten die gemoeid zijn bij de aanschaf van nieuwe betaalterminals om te voldoen aan de eisen voor het nieuwe pinnen (EMV-compliance). Aan de andere kant is het een feit dat er sinds de crisis van 2008 minder brandstof wordt verkocht. Waar de benzineafzet nog redelijk constant te noemen is (figuur 2.1 a en b), lieten 2009 en 2010 een duidelijke terugval zien in de dieselafzet, als gevolg van de achterblijvende bewegingen in de transportsector. Ook dook de afzet van LPG afgelopen jaar voor het eerst onder de 600 miljoen liter grens. De aankomende jaren kan de brandstofafzet verder onder druk komen te staan. Niet alleen vanwege zuinigere voertuigen, maar ook doordat het aantal voertuigkilometers langzaam afneemt (figuur 2.8). Het totaal aantal gereden kilometers neemt nog steeds toe (figuur 2.9 en 2.11), maar per auto neemt het aantal voertuigkilometers juist licht af (figuur 2.8). Dit komt vooral op het conto van particulieren; de zakelijke markt is juist meer gaan rijden. Het is echter nog te vroeg om hier gefundeerde conclusies over te trekken. Het zal onder meer van de ontwikkeling van de brandstofprijs afhangen of de automobilist ook daadwerkelijk meer of minder gaat rijden. Als we kijken naar de nieuw verkochte auto s per brandstofsoort (figuur 2.6), valt de populariteit van diesel op. In het totale wagenpark (figuur 2.6) rijdt nog steeds het grootste deel van de automobilisten op benzine, maar de toenemende populariteit van met name kleine goedkope diesels is onmiskenbaar. Voor wat betreft LPG blijft de nieuwverkoop van auto s op deze brandstof duidelijk achter. Figuur 2.1a: Afzet van motorbrandstoffen in Nederland, Ballast Nedam IPM: Gespecialiseerd in tankstations jaar Benzine w.v. Euro 95 Diesel LPG totaal Bio- (alle soorten) x mln. liters brandstoffen * We treden op als partner van zowel oliemaatschappijen als van particuliere tankstationeigenaren in de rol van projectmanager. Dat betekent dat we precies datgene regelen wat u graag uit handen geeft. Volgens uw wensen stellen we daarvoor een optimaal team samen. Met onze specialisten of met partijen waar u graag zaken mee doet. Hoe dan ook, we verlenen onze diensten volledig op maat voor uw job. Of het nu gaat om bouw of verbouw van uw tankstation of om de uitbreiding ervan met een aardgasvulstation, we nemen u alle zorg uit handen. Geïntegreerd en effi ciënt. * Voorlopig cijfer Bron: CBS, Maandstatistiek verkeer en vervoer Ballast Nedam IPM & Adv_IPM-tankstations_A5v1.indd 1 5/27/09 2:30:49 PM Tankstations in cijfers

8 Figuur 2.1b: Afzet van motorbrandstoffen in Nederland, Figuur 2.3: Ontwikkeling van het voertuigenpark in Nederland, (per januari) Diesel Benzine (alle soorten) Euro 95 LPG Biobrandstoffen Personenouto s Bedrijfsauto s x miljoen liters Aantal voertuigen Bron: CBS, Maandstatistiek verkeer en vervoer Bron: CBS, RDC In figuur 2.2 leest u de maandaflevering af aan de linkeras, de olieprijs aan de rechteras. Figuur 2.2: Maandaflevering motorbrandstoffen en olieprijs (WTI) in US-dollar per barrel, Figuur 2.4: Ontwikkeling van het bedrijfswagenpark, (per januari) Aantal liters per maand ,00 100,00 80,00 60,00 40,00 US-Dollar Totaal Diesel Euro 95 LPG Olieprijs Aantal voertuigen Bestelwagens Vrachtwagens (met vaste bak) Trekkers (opleggers) , Jan-09 Feb-09 Mar-09 Apr-09 May-09 Jun-09 Jul-09 Aug-09 Sep-09 Oct-09 Nov-09 Dec-09 Jan-10 Feb-10 Mar-10 Apr-10 May-10 Jun-10 Jul-10 Aug-10 Sep-10 Oct-10 Nov-10 Dec-10 Jan-11 Feb-11 Mar-11 Apr-11 May Bron: CBS Bron: CBS, RDC 14 Tankstations in cijfers 2011 Tankstations in cijfers

9 Figuur 2.5: Verdeling rijdend personenautopark Nederland naar eigenaar, 2011 (per eind juli) Figuur 2.7: Aandeel brandstoffen in nieuwverkopen Totaal Privé Lease Wagenpark bedrijven, fleetowners en overheid IN % Benzine Diesel LPG Hybride Electrisch Aardgas (GNG) Biobrandstof Overige Autoverhuurbedrijven Autobedrijf Importeur * * t/m juli 2011 Bron: RDC Bron: RDC Figuur 2.6: Verdeling personenauto s naar brandstof, nieuw verkopen en totale park, 2011 (per eind juli) %- nieuw verkopen %- totale park 67,9 % 28,3 % 0,8 % 2,7 % 0,08 % Benzine Diesel LPG Hybride Electrisch 79,5 % 17,0 % 2,6 % 0,83 % 0,01 % 0,08 % 0,02 % Aardgas(CNG) 0,13 % 0,02 % Biobrandstof Figuur 2.8: Gemiddelde jaarkilometrage van personenauto s naar brandstofsoort, totaal en naar eigendom Alle brand- Totaal stofsoorten Particulier Bedrijf Benzine Totaal Particulier Bedrijf Diesel Totaal Particulier Bedrijf LPG Totaal Particulier Bedrijf Bron: CBS, Maandstatiestiek verkeer en vervoer Bron: RDC 16 Tankstations in cijfers 2011 Tankstations in cijfers

10 Figuur 2.9: Ontwikkeling afgelegde voertuigkilometers binnenland door personenauto s (bestuurder), Jaar Auto (bestuurder) mld km , , , , , ,0 Bron: CBS Figuur 2.10: Afgelegde afstand (in km.) per persoon per dag, naar motief Motieven OutsOurcen met de O van Ondernemen U wilt zich richten op groei. U wilt verder. Laat daarom uw processen uitvoeren door het Finace Service Center. Dan doet u het ondernemen en wij uw backoffice. Als onafhankelijk shared service center weten wij hoe belangrijk ondernemen is. Wij doen het zelf ook iedere dag. Van en naar het werk 6,99 8,06 8,48 8,9 Visite/logeren 7,23 6,87 6,64 6,39 Sociaal recreatief overig n.b. 3,43 5,27 3,78 Winkelen, boodschappen doen 3,12 2,96 3,03 2,72 Toeren/wandelen n.b. 1,9 2,19 3,52 Zakelijk bezoek in werksfeer 3,28 3 2,54 2,44 Onderwijs/cursus volgen 1,67 1,89 1,97 1,98 Diensten/persoonlijke verzorging n.b. 1,02 0,91 1,04 Overige motieven 3,63 2,88 1,18 1,65 Totaal 31,43 32,01 31,75 32,2 Bron: CBS Finace is in nederland dé OutsOurcing partner Of het nu gaat om: Ontwerp, inrichting of optimalisatie van Shared Service Centers Het ontwerpen en verplaatsen van processen, wereldwijd De uitvoering in één van onze eigen Shared Service Centers de ervaring, kennis en deskundigheid van Finace staan altijd tot uw beschikking Onze Shared Service Centers ondersteunen alle sectoren: van de automotive tot de financiële sector, maar ook voor non-profit instellingen hebben wij specifieke oplossingen. wilt u weten wat wij voor u kunnen doen? Het Finace Service Center biedt services op het gebied van Accounting, Payroll, Human Resources, gerelateerde services en automatisering. Lxy richt zich specifiek op de back-office processen van pensioenfondsen, verzekeraars of uitvoerders van regelingen en daarnaast op professioneel advies voor collectieve en individuele pensioenen en employé benefit. FINACE :: THINK, BUILD, OPERATE. Figuur 2.11: Afstand (in km.) per persoon per dag naar vervoerswijze Vervoerswijzen Auto (bestuurder) 14,59 15,64 16,14 16,51 Auto (passagier) 8,69 8,29 8,31 7,88 Trein 2,39 2,76 2,45 2,72 Bus/tram/metro 1,46 1,35 1,12 1,01 Brom-/snorfiets 0,19 0,17 0,17 0,15 Fiets 2,55 2,37 2,51 2,49 Lopen 0,65 0,58 0,61 0,66 Overige hoofdvervoerwijzen 0,9 0,84 0,9 1,17 Totaal 31,43 32,01 32,22 32,41 Finace service center Tel: info@finaceservicecenter.n Lxy Tel: servicebureau@lxy.nl Bron: CBS 18 Tankstations in cijfers

11 Figuur 2.12: Autobezit per huishouden (in % van totaal aantal huishoudens) Huishoudens met één auto 58, , ,2 54,9 Huishoudens met twee auto s 9,5 11,8 13,3 17, ,6 Huishoudens met meer dan twee auto s 1 1,2 1 1,7 2,1 2,6 Aantal huishoudens (x 1.000) Bron: CBS Extendas FuelOffice Hét BackOffice systeem voor Tankstations & Oliehandel Figuur 2.13: Bevolkingspiramide Nederland (inwoners per leeftijdsklasse), per 1 januari 2011 Mannen Leeftijd in jaren Vrouwen Tankstations in cijfers Bron: CBS

12 Hoofdstuk 3 Accijnzen en prijzen Figuur 3.2: Tabel accijnzen, voorraadheffing en brandstofbelasting Euro 95, in eurocent per liter De brandstofprijzen houden de gemoederen in Nederland flink bezig, zeker als de prijzen aan de pomp stijgen. Dat gaat steevast gepaard met de nodige media-aandacht. Ook Den Haag houdt sinds afgelopen jaar de branche voortdurend in de gaten. Los van alle negatieve sentimenten die een prijsstijging van brandstofproducten met zich meebrengt, valt wel een kentering waar te nemen. Consumenten zijn zich steeds meer bewust van het feit dat een groot gedeelte van de pompprijs wordt bepaald door accijns en BTW, getuige de typische reacties die onder mediaberichten op het internet met de regelmaat van de klok te lezen zijn. Met name de BTW op motorbrandstoffen is een verhaal apart: deze belasting wordt namelijk geheven over de prijs inclusief accijns; daarmee is de BTW deels een belasting op een belasting, wat tamelijk uniek is. BOVAG kan niet vaak genoeg benadrukken dat een tankstationondernemer, net als de consument, gebaat is bij een stabiele pompprijs. In de productie- en verkoopketen zijn ondernemers de laatste schakel voordat de consument aan bod is en zodoende is hun invloed op de pompprijs klein afgezien van de kortingen aan de pomp die ze uit eigen zak betalen. Daarnaast krijgen tankstationondernemers een vaste marge in centen per liter en niet in procenten. Een stijging van de pompprijs vertaalt zich dus niet in een extra verdienste voor de ondernemer. Figuur 3.1: De ontwikkeling van de benzineaccijns (inclusief heffingen) Nederland , in euro s per liter E 0,75 0,70 0,65 0,60 0,55 0,50 0,45 1 juli 1997: + e 0,05 (boven op indexatie) 6 juli 1991: Kwartje van Kok (e 0,083) 1 januari 2007 en 2008: overheid handhaaft indexatie, ondanks scherpe stijging brandstofprijzen in 2007 en oktober 2002: tussentijdse korting (- e 0,014) vanwege invoer zwavelarme bezine Totaal + e 0,042 1 januari 2009: overheid indexeert sterker dan afgelopen jaren, met 1,7% (+ e 0,012). Accijns per liter: e 0,701 1 januari 2011: overheid indexeert minder dan inflatie 2010 (1,3%), met 0,6% (+ e 0,004). Accijns per liter: e 0, januari 2010: overheid indexeert sterker dan inflatie 2009 (1,2%), met 1,89% (+ e 0,019). Accijns per liter: e 0,719 1 januari 2006: overheid ziet af van indexatie, vanwege sterke stijging brandstofprijzen in januari 2004: aparte brandstofbelasting vervalt en wordt in de accijns opgenomen tataal + e 0,042 1 januari 1998: overheid ziet voor één keer af van indextie i.v.m. verhoging per 1 juli 1997 per 1 januari accijns voorraadheffing brandstofbelasting Totaal ,49 0,61 0,12 36, ,78 0,54 0,50 36, ,08 0,45 0,98 45, ,08 0,45 1,09 45, ,08 0,61 1,09 50, ,08 0,61 1,14 50, ,16 0,61 1,14 51, ,86 0,57 1,14 52, ,85 0,57 1,14 57, ,02 0,50 1,16 58, ,99 0,50 1,18 59, ,04 0,50 1,20 60, ,87 0,59 1,24 62, ,65 0,59 1,29 63, ,89 0,59 --* 66, ,81 0, , ,81 0, , ,88 0, , ,90 0, , ,07 0,53** -- 70, ,40 0, , ,83 0, ,42 * de brandstofbelasting is per als aparte belasting voor benzine (en diesel) vervallen en in z n geheel overgeheveld naar de accijns ** Per 1 augustus 2009 verhoogd naar 0,0059 per liter Bron: Ministerie van Financiën 0,40 1 jauari 1996: eerste indexering (+2,2%) 1 jauari 1994: + e 0,05 0, Bron: RDC 22 Tankstations in cijfers 2011 Tankstations in cijfers

13 BOVAG heeft een goede inzage in de kosten van en verdiensten op een liter brandstof. Het model in figuur 3.3 behoeft daarom extra uitleg. De productieprijs wordt betrokken van Argus Media, een onafhankelijk bedrijf uit Londen, dat op dagbasis alle oliegerelateerde transacties op de wereldmarkt registreert. De productieprijs in het genoemde model is gebaseerd op maandgemiddelden. Onder margetraject verstaat BOVAG de totale verdiencapaciteit op een liter benzine, diesel of LPG. Dit lijkt veel, maar dit bedrag in centen moet worden verdeeld onder leverancier en ondernemer. Bovendien gaat een eventuele korting aan de pomp voor de consument nog van dit bedrag af. Van het restant moet de ondernemer alle bedrijfskosten betalen: nieuwe tanks, personeel, betaalapparatuur, keuringen, lokale heffingen, etc. Voor wat betreft de verdiensten op LPG moet gezegd worden, dat niet iedere tankstationondernemer de genoemde marge in de tabel kan verdienen. Is de ondernemer eigenaar van de LPG-apparatuur, dan levert dat een ruimere marge op dan wanneer de apparatuur van de LPG-leverancier is. In dat laatste geval is de verdiencapaciteit van een ondernemer slechts een paar cent. Figuur 3.3: Opbouw brandstofprijzen Nederland (in eurocent per liter) en overheidsinvloed, gemiddelde van augustus 2011 Prijsopbouw in eurocenten per liter aug Euro 95 Diesel LPG Produktieprijs af-raffinaderij (Argus) 52,53 57,44 34,04 Margetraject (marge oliemij., marge pomphouders, distributie- en marketingkosten, kortingen) 17,07 14,82 22,90 Prijs voor accijnzen, heffingen en BTW 69,60 72,26 56,94 Accijnzen + heffingen 72,42 42,95 8,69 Pompprijs excl. BTW 142,02 115,21 65,63 BTW 19% 26,98 21,89 12,47 Pompadviesprijs incl. BTW in eurocenten/liter (UC) 169,00 137,10 78,10 Overheidsinvloed per liter: Totaal accijns, heffingen en BTW in eurocenten/liter 99,40 64,84 21,16 Overheidsaandeel in % van de pompprijs 58,8% 47,3% 27,1% Bron: BOVAG, ARGUS, United Consumers (gem. pompprijs) Figuur 3.4: Motorbrandstofaccijnzen (incl. heffingen, ex BTW) in Nederland , euro ongelood en diesel Euro 95 Diesel 60 * NB diesel laagzwavelig vanaf ** NB euro ongelood laagzwavelig vanaf ** 40 *** Aparte brandstof belasting vervalt en wordt in de accijns opgenomen 30 Eurocent Tankstations in cijfers * ** ***

14 Figuur 3.6: Pompprijzen van motorbrandstoffen in Nederland, (incl. btw), in eurocenten datum super diesel lpg ,77 10,39 12, ,88 46,92 28, ,69 46,01 21,74 euroloodvrij diesel lpg ,77 51,10 24, ,86 52,37 24, ,05 57,99 25, ,76 60,17 25, ,13 59,90 26, ,21 63,26 27, ,47 68,34 28, ,92 67,43 28, ,66 66,12 32, ,03 78,10 37, ,70 84,72 44, ,50 77,30 39, ,50 75,83 39, ,87 86,92 44, ,92 102,56 45, ,34 107,40 45, ,10 107,10 56, ,10 148,10 68, ,80 100,70 52, ,75 107,80 57, ,90 122,30 69, ,90 136,90 77,30 Bron: ANWB, Shell, United Consumers Figuur 3.7: Ontwikkeling index benzineprijs versus index consumentenprijzen (CPI), Nederland Bron: CBS, Europese Commissie (Oil Bulletin), bewerking BOVAG 1980 Prijsindex normaal- euro 95 benzine Consumenten prijsindex (CPI) De Nederlandse tankstationbranche zit niet op een eiland. Olieproducten zijn internationaal verhandelbare producten en de invloed van de wereldeconomie en politiek doen zich in de regel ook gelden aan de pomp om de hoek: in de vorm van een hogere of lagere prijs van het eindproduct. Het beste voorbeeld is nog steeds crisisjaar 2008, met een piek van 1,69 in juli en een dieptepunt van 1,18 voor een liter Euro 95 in december van hetzelfde jaar. Maar ook in de jaren 2010/2011 (zie figuur 3.8) zijn verschillen van ruim 20 cent te zien. Figuur 3.8: Ontwikkeling brandstofprijzen 1 augustus 2010 t/m 1 september Een liter benzine in 1971 kostte (omgerekend van guldens) bijna 0,31. Op 1 juli 2011 kostte een liter bijna 1,71. Dat is meer dan een vervijfvoudiging van de prijs. Brandstof is dus ontegenzeggelijk duurder geworden, maar die constatering behoeft enige toelichting. In dit prijsverschil is namelijk geen rekening gehouden met de factor inflatie (geldontwaarding). Daarom is het objectiever om te kijken hoe de benzineprijsstijgingen zich verhouden tot de consumentenprijsindex (CPI), de stijging van de gemiddelde boodschappen van de Nederlander, zoals het Centraal Bureau voor de Statistiek dat bijhoudt ( Daarin is de inflatie wél verwerkt. In de figuur 3.7 zijn de benzineprijs en consumentenprijzen ( gemiddelde mandje boodschappen ) van 1970 beide op 100 gesteld. Elke jaarlijkse procentuele verhoging van de prijzen wordt daarmee vermenigvuldigd, waardoor dit getal (index) stijgt. Tot 1999 lopen de twee indices redelijk gelijk met elkaar op, maar vanaf 1999 gaat de index van benzine structureel hoger liggen dan de schommelingen in vele jaren daarvoor. Vanaf 2002 wordt dat effect nog sterker. Interessant detail is dat figuur 3.7 ook duidelijk de crisis van 2008 en 2009 laat zien, en wel in de vorm van een scherpe daling. Na 2009 gaat de prijsontwikkeling van de motorbrandstoffen echter weer sterk omhoog. Conclusie: Is de prijs van benzine in de afgelopen jaren harder gestegen dan de kosten van de boodschappen of niet? Het antwoord is ja. Met name motorbrandstofstijgingen van de afgelopen jaren na 2002, in combinatie met een matige inflatie, hebben aan dit verschil in grote mate bijgedragen. Prijs in 1,70 1,65 1,60 1,55 1,50 1,45 1,40 1,35 1,30 1 aug. 1 sep. 1 okt. 1 nov. 1 dec. 1 jan. 1 feb. 1 mrt. 1 apr. 1 mei. 1 jun. 1 jul. 1 aug. 1 sep. Bron: Shell (shell.nl), bewerking BOVAG 26 Tankstations in cijfers 2011 Tankstations in cijfers