Exportkansen via internationale organisaties in Duurzame energie. speciale aandacht voor Azië, Oost- en Centraal-Europa

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Exportkansen via internationale organisaties in Duurzame energie. speciale aandacht voor Azië, Oost- en Centraal-Europa"

Transcriptie

1 Exportkansen via internationale organisaties in Duurzame energie speciale aandacht voor Azië, Oost- en Centraal-Europa

2 Colofon Kansendossier Duurzame energie en Internationale Organisaties Opgesteld door NL EVD Internationaal Team Internationale Organisaties Nederlandse ambassade Washington Contactpersoon Arthur Sessink Prinses Beatrixlaan AL Den Haag T arthur.sessink@agentschapnl.nl Datum Agentschap NL is een agentschap van het Ministerie van Economische Zaken. Agentschap NL voert beleid uit voor diverse ministeries als het gaat om duurzaamheid, innovatie en internationaal. Agentschap NL is hèt aanspreekpunt voor bedrijven, kennisinstellingen en overheden. Voor informatie en advies, financiering, netwerken en wet- en regelgeving. De divisie NL EVD Internationaal stimuleert internationaal ondernemen en samenwerken en een positieve beeldvorming van Nederland in het buitenland Agentschap NL Hoewel deze publicatie met de grootst mogelijke zorg is samengesteld kan Agentschap NL geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele fouten. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Pagina 2 van 16

3 Inhoud Colofon 2 Inleiding 4 1 Het Sustainable Energy for All (SE4All) initiatief Voorbeelden van SE4All initiatieven van internationale organisaties 5 2 Azië: energieprojecten van Wereldbank en AdB Wereldbank Trust Funds 6 Strategische richting Projecten winnen Projectkansen Asian Development Bank (AdB) Strategische richting Projectkansen 10 3 Oost/Centraal Europa: energieprojecten EBRD, EU, IFC en WB European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) Strategische richting Projectkansen Wereldbank en IFC Wereldbank projectkansen 13 4 Kansen bij internationale organisaties verzilveren 15 Pagina 3 van 16

4 Inleiding Internationale organisaties zoals de Wereldbank, Verenigde Naties, Europese Unie en regionale ontwikkelingsbanken besteden jaarlijks meer dan 200 miljard dollar aan projecten in transitie- en ontwikkelingslanden. Voor Nederlandse bedrijven bieden deze projecten interessante kansen om goederen en diensten te leveren en zo bij te dragen aan de duurzame economische opbouw van deze landen. Internationale ontwikkelingsbanken financieren daarnaast investeringen voor duurzame economische groei in alle werelddelen. Op 12 september 2013 organiseert Team Internationale Organisaties van Agentschap NL (NL EVD Internationaal) vier thematische ronde tafelbijeenkomsten over project- en financieringskansen bij internationale organisaties. Ook is er aandacht voor ondersteuning die de overheid Nederlandse bedrijven kan bieden. Naast onze adviseurs zijn diverse experts van de Wereldbank aanwezig tijdens de gesprekken. Ter voorbereiding op deze rondetafel discussies heeft Team Internationale Organisaties voor iedere tafel een kansendossier samengesteld. Dit kansendossier is gericht op de rondetafel 'duurzame energie' en biedt een selectie van mogelijk interessante programma's en projectvoorbeelden. Focus van het dossier Gezien de reikwijdte van de sector en het scala aan mogelijkheden bij vrijwel alle internationale organisaties is Team Internationale Organisaties genoodzaakt om te kiezen voor een regionale afbakening. Het kansendossier zoomt daarom in op Oost- en Centraal Europa en Azië, in het bijzonder de kansen die de Wereldbank en IFC, de European Bank for Reconstruction and Development en Asian Development Bank bieden. Dit is geen uitputtende lijst van projectmogelijkheden en bestaande kansen, maar te zien als richtlijn voor de discussie en startpunt voor samenwerkingsmogelijkheden tussen bedrijven, sectoren en de overheid. Het kansendossier geeft, naast voorbeelden van projectkansen en tendermogelijkheden, ook inzicht in het meerjarige thematisch perspectief bij de verschillende organisaties in de sector duurzame energie. Het dossier is primair gericht op de rondetafel discussies. Voor vragen naar aanleiding van dit dossier kunt u echter ook altijd terecht bij Team Internationale Organisaties van Agentschap NL. Pagina 4 van 16

5 1 Het Sustainable Energy for All (SE4All) initiatief Het vorig jaar gelanceeerde wereldwijde initiatief Sustainable Energy for All (SE4All) van VN Secretaris-Generaal Ban Ki-Moon loopt als een rode draad door de wereldwijde agenda's van de grote internationale organisaties en internationale financiële instellingen. Het jaar 2012 was het 'Jaar van duurzame energie voor iedereen', maar de Wereldbank en Europese Unie en regionale ontwikkelingsbanken voeren ook dit jaar en de komende jaren uitgebreide programma's uit naar aanleiding van SE4All. Dit gaat gepaard met flinke investeringen en levert veel kansen op voor bedrijven. Het doel is namelijk om in 2030 de volgende doelstellingen te bereiken: Universele toegang tot moderne energievoorzieningen Een verdubbeling van de 'rate of improvement' in energiezuinigheid Een verdubbeling van het aandeel duurzame energie in de wereldwijde energiemix Het initiatief moet dienen als een katalysator voor internationale aandacht voor en publieke en private investeringen in duurzame energie. Wereldwijde toegang tot groene en efficiënt energie wordt zo erkend als centrale prioriteit die de mondiale ontwikkeling-, milieu-, klimaat- en mensenrechtenagenda's verbindt. Tot nu toe is ruim 50 miljard USD toegezegd door landen, organisaties, bedrijven en investeerders. 1.1 Voorbeelden van SE4All initiatieven van internationale organisaties De Wereldbank, de grote regionale ontwikkelingsbanken en de Europese Unie hebben zich, als grote donors en investeerders, aangesloten bij het Sustainable Energy for All Initiative (SE4All). Onder de vlag van SE4ALL zijn talloze programma's gestart of gepland. Hieronder vindt u twee voorbeelden. Wereldbank In het kader van het SE4All initiatief richt ESMAP (Energy Sector Management Assistance Program), een programma dat ontwikkelingslanden en middeninkomenlanden ondersteunt in hun beleid voor duurzame energie een faciliteit in voor technische assistentie, te beginnen voor vijf ontwikkelingslanden: Bangladesh, Honduras, Indonesië, Laos and Zambia. Nederland is een grote donor van ESMAP in de komende jaren. Europese Unie De EU heeft in het kader van SE4All de doelstelling geformuleerd om 500 miljoen mensen in ontwikkelingslanden te voorzien van toegang tot duurzame energie. Daarvoor is bovenop de reguliere ontwikkelingsprogramma's 500 miljoen euro extra vrijgemaakt voor een aantal grote programma's en fondsen, o.a. voor een Technische Assistentie Platform, de Energiefaciliteit, het EU-Africa Infrastructure Trust Fund (ITF) en het Global Energy Efficiency and Renewable Energy Fund (GEEREF). Pagina 5 van 16

6 2 Azië: energieprojecten van Wereldbank en AdB 2.1 Wereldbank In 2012 leende de Wereldbank in totaal ongeveer $35.5 miljard uit. De bank alloceerde 14% daarvan, oftewel $4.9 miljard voor de sector power / energy. Het exacte bedrag voor duurzame energie is echter lastig te bepalen. De Wereldbank Groep bestaat uit vijf onderdelen. De International Development Association (IDA) geeft rentevrije leningen en schenkingen aan de allerarmste landen, terwijl de International Bank for Reconstruction and Development (IBRD) tegen lage rente leningen verstrekt aan kredietwaardige overheden. Samen vormen deze twee organisaties de Wereldbank. Ook onderdeel van de Wereldbank Groep zijn de International Finance Corporation (IFC, financiering voor bedrijven in ontwikkelingslanden), de Multilateral Investement Guarantee Agency (MIGA, garanties voor politieke risico's buitenlandse investeerders), en de International Center for Settlement of Investment Disputes (IC SID, bemiddelt bij investeringsconflicten tussen regeringen en buitenlandse investeerders) Trust Funds Nederland is één van de top 5 Trust Fund donoren van de Wereldbank ( op 4 de plaats na VK, EU en VS). Deze fondsen worden zowel zelfstandig gefinancierd (Single Donor Trust Fund) als gezamenlijk met andere landen (Multi Donor Trust Fund). De Wereldbank heeft in totaal bijna 1100 Trust Funds; Nederland sponsort in totaal ruim 100 Trust Funds. Deze zijn divers in omvang, looptijd, thema en regio. Voorbeelden van trust funds op het gebied van duurzame energie met Nederlandse bijdragen zijn: MDTF for Clean Energy Investment Framework, NIPP Renewable Energy Program (IFC), Energy Sector Management Assistance Program MDTF, en Asia Sustainable and Alternative Energy Program (ASTAE-MDTF) Strategische richting In juli 2013 heeft de WB haar nieuwste Energy Sector Directions Paper gepubliceerd. Hierin ligt de nadruk op uitbreiding van toegang tot energie en duurzame energie. Het paper is in lijn met de eerder genoemde Sustainable Energy for All strategie. Door de jaren heen heeft de Wereldbank veel geïnvesteerd in grote energieprojecten. In de jaren 80 heeft dit de bank zeer veel kritiek opgeleverd, met name vanwege gedwongen verplaatsing van kwetsbare groepen, milieu effecten en gebrek aan inspraak van lokale actoren. Na langere tijd een low profile te hebben aangenomen op het gebied van grootschalige energieprojecten zijn deze nu niet langer taboe. De aandacht verschuift nu echter langzamerhand richting duurzame energie. Hierbij lijkt de Wereld Bank momenteel nog besluiteloos over de uiteindelijke richting: Pagina 6 van 16

7 grote on-grid projecten (bv Rusumo falls Hydropower in Oost-Afrika, Luhri Hydro Electric Project in India) versus kleinere off-grid projecten. Gezien deze besluiteloosheid is het spectrum van prioriteiten in het energiebeleid van de bank zeer breed. Aandacht gaat uit naar "concentratie van installaties zonne-energie", installatie van kleinschalige off-grid zonneenergie, ontwikkeling van windmolenparken, regionale waterkrachtprojecten, en geothermal power. Daarnaast gaat toenemende aandacht uit naar energiebesparing en het vergroten van toegang tot het net. Verdeling duurzame energie projecten naar subsectoren (jan juli 2013) Verdeling duurzame energie projecten naar regio (jan juli 2013) AFR = Afrika ECA = Europa en Centraal Azië EAP = Oost-Azië / Pacifisch Gebied Pagina 7 van 16

8 LCR = Latijns-Amerika en Caribbisch Gebied SAR = Zuid-Azië MNA = Midden-Oosten en Afrika Projecten winnen Een belangrijk startpunt voor informatie over duurzame energie en de Wereldbank is de website van het energie-anchor: Hier zijn relevante gegevens en statistieken beschikbaar, maar ook beleid, strategische plannen, uitkomsten van onderzoek, publicaties en alle informatie, inclusief projectdocumenten van recent goedgekeurde projecten. De Wereldbank is een matrix-organisatie. De kenniscentra en trust fund management zitten in de netwerken (zoals Sustainable Development Network (SDN), en Poverty Reduction and Economic Management Network (PREM)), de projecten en leningen zitten in de regio s. In totaal heeft de Wereld Bank 100 landenkantoren en ontwikkelingsspecialisten. Voor het design en fundament van een project wordt vaak een beroep gedaan op consultants en adviseurs in Washington; voor de daadwerkelijke uitvoering zijn de Task Team Leaders in de regio s echter sleutelfiguren Projectkansen De Wereldbank besteedt zelf rechtstreeks aan, maar ondersteunt landen ook bij het uitschrijven van aanbestedingen voor projecten met geld dat door de bank geleend is. Alle aanbestedingen van en via de Wereldbank zijn te vinden op UN Development Business ( Landen zijn verplicht om hun aanbestedingen, met geld van de Wereldbank, op deze website te publiceren. Hieronder vindt u enkele voorbeelden van Wereldbankprojecten in Azië in de pijplijn. Hieruit volgen aanbestedingen. Renewable Energy for Electrification Project (P128568) Locatie: Waarde: Sectoren: Meer informatie: Electric Power Project (P143988) Locatie: Waarde: Sectoren: Meer informatie: Indonesië $300 miljoen Other Renewable Energy Myanmar $140 miljoen Thermal Power Generation Pagina 8 van 16

9 Hebei Rural Renewable Energy Development Demonstration Project (P132873) Locatie: Waarde: Sectoren: Meer informatie: China $200 miljoen Other Renewable Energy, General Agriculture, fishing and forestry sector Energy Efficiency Project (P130013) Locatie: Waarde: Sectoren: Meer informatie: Kazachstan $23 miljoen Energy efficiency in power sector Asian Development Bank (AdB) Ook voor de regionale ontwikkelingsbank AdB was duurzame energie in de afgelopen jaren één van de prioriteiten. Deze investeringen worden in de komende jaren verder voortgezet. In 2012 spendeerde de Asian Development Bank ongeveer 3 miljard dollar, verdeeld over leningen aan Aziatische overheden, private leningen, subsidies en technische assistentie. In 2013 zijn al 19 energieprojecten goedgekeurd, er zijn nog 43 projectvoorstellen in behandeling. Deze projecten bieden kansen uiteenlopend van kleine consultancyopdrachten (bijvoorbeeld technische assistentie, projectmanagement en haalbaarheidsstudies) tot grote infrastructurele werken Strategische richting Het strategische beleidsplan van de AdB voor kent vijf kernactiviteiten te weten: 1. Infrastructuur (energie) 2. Milieu 3. Regionale ontwikkeling 4. Financiële sector 5. Onderwijs De leningen van de AdB zijn voor 80% bestemd voor deze categorieën, waarbij het thema infrastructuur goed is voor 73% van alle projecten. Duurzame energie is binnen infrastructuur een grote post. In lijn met andere internationale organisaties valt het energiebeleid van de bank uiteen in de volgende drie pijlers: 1. Bevorderen van energiebesparing en duurzame energie 2. Toegang tot energie voor iedereen, in het bijzonder de armen 3. Bevorderen van hervormingen in de energiesector, capaciteitsopbouw en bestuur Hiervoor zijn verschillende programma's in het leven geroepen, die variëren van het Asian Solar Energy Initiative en Clean Energy Program tot aan het Pagina 9 van 16

10 Asia Energy Efficiency Accelerator programma dat momenteel in voorbereiding is en later dit jaar geïmplementeerd zal worden. Vanuit dit programma zullen Aziatische landen technische asssitentie en capaciteitsopbouw ontvangen. De doelstelling van de AdB voor 2013 en de komende jaren is om jaarlijks $2 miljard te investeren in duurzame energie Projectkansen Aanbestedingen voortvloeiend uit projecten van de AdB zijn te vinden op de website ( of Voorbeelden van geplande infrastructurele projecten in diverse delen van Azië voor 2013 / 2014: Land Project Omvang Nepal Scaling Up Renewable $20 miljoen Energy Project Bangladesh Power System Expansion & $310 miljoen Efficiency Improvement- Tranche 2 India Maharashtra Solar Park and $200 miljoen Green Grid (Proj. 1 India Himachal Pradesh Clean $110 miljoen Energy Transmission Proj. 2) - Mongolië Energy Efficiency and Urban $60 miljoen Environment Improvement I Cambodja Rural Energy Pilot Project $6 miljoen Voorbeelden van geplande technische assistentie en andere kleinschaligere consultancyopdrachten in diverse delen van Azië voor 2013/2014: Land Project Omvang Sri Lanka Preparing Green Power $ Development & Energy Efficiency Improvement Project Nepal Support for Sustainable $ Energy Management & Reforms Mongolië Energy Efficiency and Urban $ Environmental Improvement Mongolië Regional Energy Strategy $ Myanmar Institutional Strengthening of Ministry of Energy in Energy Planning and Policy (CDTA) $ Pagina 10 van 16

11 3 Oost/Centraal Europa: energieprojecten EBRD, EU, IFC en WB In Oost- en Central Europa financieren diverse internationale financiële instellingen en internationale organisaties projecten op het gebied van duurzame energie, uiteenlopend van grote infrastructuurprojecten tot kleinere consultancyopdrachten. Onderstaand overzicht geeft een indruk van de prioriteiten en het type projecten dat de Wereldbank, IFC, de EBRD en de Europese Unie financieren. 3.1 European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) Duurzame energie is al enkele jaren een prioriteit voor de EBRD. Tussen 2006 en 2012 investeerde de ontwikkelingsbank 11 miljard euro in 602 projecten op het gebied van duurzame energie in Centraal Europa, Turkije, Rusland en op de Balkan. In 2012 bestond 26% van de investeringsportfolio (138 projecten) uit dergelijke investeringen. Het gaat dan vooral om ondernemingsfinancieringen en projectfinancieringen, bijvoorbeeld in windmolenparken of energiebesparingprogramma's voor bedrijven. Naast deze commerciële investeringen voert de EBRD ook beleidsdialogen met de landen waarin het leningen verstrekt. Dit gaat gepaard met technische assistentie voor energiehervormingen. De EBRD schrijft dan ook kleinere consultancyopdrachten Strategische richting De EBRD is een multilaterale financiële instelling die projectmatig opereert, vandaar dat er minder dan bij andere internationale organisaties sprake is van een programmatische strategie. Tegelijkertijd hanteert de EBRD ambitieuze doelstellingen op het gebied van energiezuinigheid en besteedt de bank veel aandacht aan dit thema in de projecten die ze financiert. Te denken valt aan bevordering van isolatietechnieken of duurzame productietechnieken. Daarnaast financiert de EBRD specifieke energy efficiency kredietlijnen. Lokale banken lenen dit geld uit voor projecten op het gebied van kleinschalige duurzame energie en energiebesparing. De nadruk die de EBRD legt op ontwikkeling van duurzame energie, energiezuinigheid en terugdringen van uitstoot van Co2 is vervat in een overkoepelend initiatief genaamd Sustainable Energy Initiative (SEI). Dit initiatief werd gestart in 2006 en kent tot nu toe verschillende fasen. Voor de jaren is fase 3 aangebroken, waarin de EBRD een financieringsdoel voor duurzame energie van 4,5 tot 6,5 miljard. Dit zijn de prioriteiten binnen het SEI op het gebied van besparing en hernieuwbare energie: Energiezuinigheid in (zware) industrieën Lokale financieringsfaciliteiten voor energiezuinigheid in het MKB Energiezuinigheid in lokale gemeentelijke NUTS-voorzieningen Energiezuinigheid energie-infrastructuur Projectfinanciering en technische assistentie voor uitbreiding van hernieuwbare energie Pagina 11 van 16

12 3.1.2 Projectkansen Voorbeelden van geplande infrastructurele projecten in Oost- en Centraal Europa voor 2013 / 2014: Land Project Omvang Roemenië Crucea Wind Farm 200 miljoen Oekraïne Kroatië o.a. Turkije, Rusland, Wit- Rusland, Moldavië, Bulgarije, Balkan Energy Efficiency Infrastructure Dnipropetrovsk Infrastructure Modernisation (energy efficiency) Sustainable energy financing facilities (kredietlijnen, projectfinanciering via lokale banken) 20 miljoen 40 miljoen + / - 2,7 miljard Voorbeelden van geplande technische assistentie en andere kleinschaligere consultancyopdrachten in Oost- en Centraal Europa: Land Project Omvang Rusland Polen Servië Turkije Developing Financing mechanisms for Energy Efficiency Investments in the Russian Residential Sector and providing regulatory support Support to implementation of the new Polish Sustainable Energy Financing Facility (PolSEFF II): Facility Project Consultant (PC) Review of the Energy Act in Serbia Residential Energy Efficiency Financing Facility (TuREEEFF) Consultancy Support 1,2 miljoen 3.1 miljoen n.n.b. Pagina 12 van 16

13 3.2 Wereldbank en IFC Algemene informatie over de Wereldbank en haar energiebeleid is gegeven in sectie 2.1. Ook in Oost- en Centraal Europa investeert de Wereldbank veel in duurzame energie, net als de International Finance Coorperation (IFC). Daar waar de Wereldbank leningen verstrekt aan overheden, investeert IFC in de private sector. De dienstverlening van IFC is verdeeld in drie grote onderdelen: investment services (financiering via o.a. leningen en deelnemingen), advisory services (o.a. advies en training aan bedrijven, sectoren en overheden) en asset management (management van kapitaalfondsen). Op het gebied van duurzame energie is IFC een grote investeerder in uitbreiding van opwekcapaciteit van zon- en windenergie, biomassa, geothermisch en waterkracht. Daarnaast adviseert IFC overheden in het ontwikkelen van het juiste investeringsklimaat, bijvoorbeeld op het gebied van wet- en regelgeving. Voor veel grote Wereldbank en IFC investeringen geldt dat externe, internationale expertise onontbeerlijk is. Dit biedt kansen voor gespecialiseerde Nederlandse bedrijven Wereldbank projectkansen Energy Efficiency in WSS utilities training programme (P133442) Consultancy Services Locatie: Waarde: Sectoren: Kosovo Power Project (P118287) Albanië, Bulgarije, Kroatië, Kosovo, Macedonië, Moldavië, Montenegro, Roemenië, Servië, Oekraïne, Bosnië- Herzegovina $90 miljoen Other Renewable Energy District Heating Efficiency Improvement Project (P132443) Locatie: Moldovië Waarde: $70 miljoen Sectoren: Energy efficiency in power sector, 40%; Public Administration- energy and mining, 40%; Thermal Power Generation, 20% Meer informatie: heating-efficiency-improvement- project?lang=en&tab=overview Locatie: Kosovo Waarde: $2 miljard Sectoren: Thermal Power Generation, 100% Meer informatie: Pagina 13 van 16

14 Renewable Energy Integration (P144534) Locatie: Waarde: Sectoren: Meer informatie: Turkije Waarde: $475 miljoen Other Renewable Energy, 80%; Transmission and Distribution of Electricity, 20% IFC Renewable Energy Program ( ) Locatie: Type: Meer informatie: Rusland Advisory Services Program ent/ifc_external_corporate_site/home-rrep/ IFC Balkan Renewable Energy Program ( ) Locatie: Albanië, Bosnië-Herzegovina, Macedonië, Servië, Kosovo, Montenegro en Moldavië Type: regional Advisory Services Program Meer ext_content/r informatie: egions/europe+middle+east+and+north+africa/ifc+in+euro pe+and+central+asia/countries/balkan+renewable+energy +program+(brep) IFC Promoting Cleaner Production ( ) Locatie: Type: Sectoren: Meer informatie: Oekraïne Advisory, Financing ext_content/r egions/europe+middle+east+and+north+africa/ifc+in+euro pe+and+central+asia/countries/promoting+cleaner+product ion+in+ukraine Pagina 14 van 16

15 4 Kansen bij internationale organisaties verzilveren Team Internationale Organisaties (TIO) van Agentschap NL adviseert bedrijven bij het verwerven van opdrachten en financiering van projecten van internationale organisaties. Wij maken hierbij gebruik van ons netwerk en persoonlijke contacten bij o.a. de Nederlandse Ambassade's en de Internationale Organisaties. Dienstverlening projecten en aanbestedingen bij internationale organisaties Tenderinformatie, projecten en programma's. Vraagbeantwoording m.b.t. tenders en werkwijze internationale organisaties. Geschillen beslechting bij aanbestedingsprocedures. Scans internationale organisaties: op maat worden voor u contactpersonen en relevante projecten in kaart gebracht. Ook kunnen wij geheel vrijblijvend voor u uw Expression of Interest screenen. Maatwerk internationale organisaties: Uitgebreide dienstverlening op maat m.b.t projecten en aanbestedingen. Kansen signalering: Samen met het postennetwerk, brengen we u als eerste op de hoogte van nieuwe projectkansen bij internationale organisaties. Trustfunds: via het trustfundprogramma van het ministerie van Buitenlandse zaken, zijn er mogelijkheden om studies en consultancy opdrachten te verrichten voor IFC en EBRD. Partners in International Business: Via het PIB programma kunt u samen met uw consortiumpartners overheidsondersteuning krijgen bij het verwerven van opdrachten en financiering bij internationale organisaties Workshops, missies en trainingen. Pagina 15 van 16

16 Dit is een publicatie van: Agentschap NL NL EVD Internationaal

Exportkansen via internationale organisaties in Duurzame energie. speciale aandacht voor Azië

Exportkansen via internationale organisaties in Duurzame energie. speciale aandacht voor Azië Exportkansen via internationale organisaties in Duurzame energie speciale aandacht voor Azië Inhoud Inleiding 3 1 Het Sustainable Energy for All (SE4All) initiatief 4 1.1 Voorbeelden van SE4All initiatieven

Nadere informatie

Exportkansen via internationale organisaties in Duurzame energie. speciale aandacht voor Oost- en Centraal-Europa

Exportkansen via internationale organisaties in Duurzame energie. speciale aandacht voor Oost- en Centraal-Europa Exportkansen via internationale organisaties in Duurzame energie speciale aandacht voor Oost- en Centraal-Europa Inhoud Inleiding 3 1 Het Sustainable Energy for All (SE4All) initiatief 4 1.1 Voorbeelden

Nadere informatie

Kansendossier: Energy Efficiency Projecten. Asian Development Bank

Kansendossier: Energy Efficiency Projecten. Asian Development Bank Kansendossier: Energy Efficiency Projecten Asian Development Bank Colofon Naam kansendossier Kansendossier: Energy Efficiency Projecten, Asian Development Bank Opgesteld door Contactpersoon Suzanne Bouman,

Nadere informatie

Exportkansen via project: Water and Sanitation Systems Upgrade in Barbados. Inter-American Development Bank

Exportkansen via project: Water and Sanitation Systems Upgrade in Barbados. Inter-American Development Bank Exportkansen via project: Water and Sanitation Systems Upgrade in Barbados Inter-American Development Bank Colofon Naam marktscan Water and Sanitation Systems Upgrade in Barbados Contactpersoon Opgesteld

Nadere informatie

Kansendossier : Greater Maputo Water Supply Expansion Project. Wereldbank

Kansendossier : Greater Maputo Water Supply Expansion Project. Wereldbank Kansendossier : Greater Maputo Water Supply Expansion Project Wereldbank Colofon Naam Kansendossier Exportkansen via Greater Maputo Water Supply Expansion Project Contactpersoon Opgesteld door Commerijn

Nadere informatie

EBRD - Kansen voor consultants. De European Bank for Reconstruction and Development - Kansen voor consultants

EBRD - Kansen voor consultants. De European Bank for Reconstruction and Development - Kansen voor consultants EBRD - Kansen voor consultants De European Bank for Reconstruction and Development - Kansen voor consultants Colofon Naam marktscan Opgesteld voor Contactpersoon Opgesteld door Contactpersoon NL EVD Internationaal

Nadere informatie

Kansendossier: Yaoundé Sanitation Project Phase II. African Development Bank

Kansendossier: Yaoundé Sanitation Project Phase II. African Development Bank Kansendossier: Yaoundé Sanitation Project Phase II African Development Bank Colofon Naam kansendossier Yaoundé Sanitation Project Phase II, Kameroen Opgesteld door Contactpersoon Suzanne Bouman, Agentschap

Nadere informatie

Kansendossier EU / IPA - Servië en Turkije. Energie

Kansendossier EU / IPA - Servië en Turkije. Energie Kansendossier EU / IPA - Servië en Turkije Energie 1 IPA en energie in Servië en Turkije De Europese Unie investeert veel in kandidaat-lidstaten Turkije, Servië, Macedonië, Montenegro en 'potentieel kandidaat-lidstaten'

Nadere informatie

Kansendossier afdekken politieke risico's. MIGA, Multilateral Investment and Guarantee Agency

Kansendossier afdekken politieke risico's. MIGA, Multilateral Investment and Guarantee Agency Kansendossier afdekken politieke risico's MIGA, Multilateral Investment and Guarantee Agency Het Multilateral Investment Guarantee Agency (MIGA) is onderdeel van de Wereldbank Groep en is gevestigd in

Nadere informatie

ADB - Myanmar. Kansendossier

ADB - Myanmar. Kansendossier ADB - Myanmar Kansendossier Colofon Opgesteld door Contactpersoon ADB-Myanmar Team Internationale Organisaties Prinses Beatrixlaan 2 2595 AL Den Haag T 088 602 8060 internationaal@info.agentschapnl.nl

Nadere informatie

Financiering en consultancy opdrachten in de landbouwsector bij de EBRD

Financiering en consultancy opdrachten in de landbouwsector bij de EBRD Financiering en consultancy opdrachten in de landbouwsector bij de EBRD Colofon Kansendossier Opgesteld door Contactpersoon Financiering en consultancy opdrachten in de landbouwsector bij de EBRD Rijksdienst

Nadere informatie

Dutch Good Growth Fund (DGGF)

Dutch Good Growth Fund (DGGF) Dutch Good Growth Fund (DGGF) DGGF doel: mkb financiering mogelijk maken in ontwikkelingslanden MKB financiering in DGGF landen wordt als high risk gezien door financiers: - Hoge transactiekosten - Beperkte

Nadere informatie

Adviseurs internationale organisaties. Onderdeel van Unit imkb Internationale Programma s

Adviseurs internationale organisaties. Onderdeel van Unit imkb Internationale Programma s Adviseurs internationale organisaties Onderdeel van Unit imkb Internationale Programma s Adviseurs internationale organisaties ondersteunen bedrijven bij het verwerven van opdrachten en financiering bij

Nadere informatie

Exportkansen via internationale organisaties in Health & Life Sciences. speciale aandacht voor Azië

Exportkansen via internationale organisaties in Health & Life Sciences. speciale aandacht voor Azië Exportkansen via internationale organisaties in & Life Sciences speciale aacht voor Azië Inhoud Inleiding 3 1 Gezondheidsprojecten van World Bank, Asian Development Bank en de Verenigde Naties in Azië

Nadere informatie

Bijlage 1: Nederlandse bijdragen aan de Wereldbankgroep

Bijlage 1: Nederlandse bijdragen aan de Wereldbankgroep Bijlage 1: Nederlandse bijdragen aan de Wereldbankgroep Nederland draagt op twee manieren bij aan de Wereldbankgroep ( de Bank ): enerzijds met algemene bijdragen aan de vijf instellingen van de Bank en

Nadere informatie

DHIsubsidieregeling. China Project Development

DHIsubsidieregeling. China Project Development DHIsubsidieregeling Hoofdpunten Regeling: tender Bedrijfsactiviteit: investering en export (kapitaal) goederen Doelmarkt: opkomende landen en ontwikkelingslanden (DGGF- land) Subsidiedoel: concreet project,

Nadere informatie

Datum 13 november 2013 Betreft Motie Sjoerdsma (33625, nr. 8) inzet private sector bij klimaatfinanciering

Datum 13 november 2013 Betreft Motie Sjoerdsma (33625, nr. 8) inzet private sector bij klimaatfinanciering Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Datum 13 november 2013 Betreft Motie Sjoerdsma

Nadere informatie

ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 2004 tot en met Datum 30 maart 2009

ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 2004 tot en met Datum 30 maart 2009 ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 24 tot en met 28 Datum 3 maart 29 Overzicht van het aantal verstrekte beginseltoestemmingen over de jaren 24-28 1.1.

Nadere informatie

Exportkansen via internationale organisaties in Agrofood. speciale aandacht voor Wereldbank, African Development Bank, WFP & FAO

Exportkansen via internationale organisaties in Agrofood. speciale aandacht voor Wereldbank, African Development Bank, WFP & FAO Exportkansen via internationale organisaties in Agrofood speciale aandacht voor Wereldbank, African Bank, WFP & FAO Inhoud 1 African Bank Agrofood projecten 4 1.1 1.2 Strategische richting 4 Agrofood 4

Nadere informatie

Datum onderteken ing

Datum onderteken ing Datum onderteken ing Datum inwerkingtreding Land Status Vindplaats 1. Albanië In werking 15-04-1994 01-09-1995 1994, 145 2. Algerije In werking 20-03-1997 01-08-2008 2007, 079 3. Argentinië In werking

Nadere informatie

Exportkansen via internationale organisaties in Agrofood. speciale aandacht voor Wereldbank, African Development Bank, WFP & FAO

Exportkansen via internationale organisaties in Agrofood. speciale aandacht voor Wereldbank, African Development Bank, WFP & FAO Exportkansen via internationale organisaties in Agrofood speciale aandacht voor Wereldbank, African Bank, WFP & FAO Colofon Kansendossier Opgesteld door Contactpersoon Agrofood Agentschap NL / Team Internationale

Nadere informatie

Kansen voor duurzame stedelijke ontwikkeling in ontwikkelingslanden

Kansen voor duurzame stedelijke ontwikkeling in ontwikkelingslanden Kansen voor duurzame stedelijke ontwikkeling in ontwikkelingslanden Aandacht voor duurzame stedelijke ontwikkeling in ontwikkelingslanden groeit en biedt marktkansen voor Nederlandse cleantechbedrijven.

Nadere informatie

Het nieuwe Europese klimaatplan voor 2030: behoudt de EU haar voortrekkersrol?

Het nieuwe Europese klimaatplan voor 2030: behoudt de EU haar voortrekkersrol? Het nieuwe Europese klimaatplan voor 2030: behoudt de EU haar voortrekkersrol? Dr. Jos Delbeke, DG Klimaat Actie, Europese Commissie, Universiteit Hasselt, 25/2/2014 Overzicht 1. Klimaat en energie: waar

Nadere informatie

subsidy house Villapark 7/8 3051 BP Rotterdam +31-(0)10-2189743

subsidy house Villapark 7/8 3051 BP Rotterdam +31-(0)10-2189743 Om als bedrijf concurrerend te blijven is het van belang voortdurend te ontwikkelen. Hierbij is het betreden van nieuwe markten, samenwerken met andere bedrijven en investeren vaak noodzakelijk. Dergelijke

Nadere informatie

Overzicht van het aantal verstrekte beginseltoestemmingen over de jaren

Overzicht van het aantal verstrekte beginseltoestemmingen over de jaren Overzicht van het aantal verstrekte beginseltoestemmingen over de jaren 26-21 1.1. Overzicht betrekking hebbend op de procedure tot opneming van buitenlandse adoptiefkinderen in Nederlandse gezinnen over

Nadere informatie

ASIELSTATISTIEKEN 2008

ASIELSTATISTIEKEN 2008 COMMISSARIAAT-GENERAAL VOOR DE VLUCHTELINGEN EN DE STAATLOZEN ASIELSTATISTIEKEN 2008 08/01/2008 Inhoudstafel 1. Overzicht van de asielaanvragen in België...2 Enkelvoudige asielaanvragen per maand (2006-2008)

Nadere informatie

Ondernemingen kunnen tot 70% van hun investering terugkrijgen onder de vorm van subsidies.

Ondernemingen kunnen tot 70% van hun investering terugkrijgen onder de vorm van subsidies. Roemenië: Europese Structuurfondsen en Cohesiefonds 2007-2013 subsidies Roemenië) In Roemenië genieten buitenlandse investeerders dezelfde behandeling als Roemeense. De regering stelt zich ten doel buitenlandse

Nadere informatie

Internationaal cultuurbeleid Benjamin van der Helm Sr. Beleidsmedewerker Internationaal Cultuurbeleid Ministerie van Buitenlandse Zaken

Internationaal cultuurbeleid Benjamin van der Helm Sr. Beleidsmedewerker Internationaal Cultuurbeleid Ministerie van Buitenlandse Zaken Internationaal cultuurbeleid 2017-2020 Benjamin van der Helm Sr. Beleidsmedewerker Internationaal Cultuurbeleid Ministerie van Buitenlandse Zaken Internationaal cultuurbeleid Gezamenlijk beleid van Ministeries

Nadere informatie

Scorecard Climate Investment Funds

Scorecard Climate Investment Funds Scorecard Climate Investment Funds Datum juni 2013 SCORECARD CLIMATE INVESTMENT FUNDS Opgesteld door Redacteur(en): Directie Klimaat, Energie, Milieu en Water T- +31 (0)70 348 6414 Frank van der Vleuten,

Nadere informatie

Bron: Agentschap NL. Spanje: Toelevering automobielindustrie

Bron: Agentschap NL. Spanje: Toelevering automobielindustrie Bron: Agentschap NL Spanje: Toelevering automobielindustrie De Spaanse automobielfabrieken De automotive sector in Spanje is van groot belang voor de Spaanse economie. Het biedt werk aan een groot aantal

Nadere informatie

Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van onderhandelingen (art. 26 OESO)

Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van onderhandelingen (art. 26 OESO) Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van (art. 26 OESO) 9/06/2009 I. Nieuwe overeenkomsten die een bepaling bevatten die voorziet in de uitwisseling van bankinlichtingen Brunei 30/04/09 Nieuwe Overeenkomst.

Nadere informatie

nr. 272 van ORTWIN DEPOORTERE datum: 23 januari 2018 aan JO VANDEURZEN Kinderbijslag - Kinderen in het buitenland

nr. 272 van ORTWIN DEPOORTERE datum: 23 januari 2018 aan JO VANDEURZEN Kinderbijslag - Kinderen in het buitenland SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 272 van ORTWIN DEPOORTERE datum: 23 januari 2018 aan JO VANDEURZEN VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN Kinderbijslag - Kinderen in het buitenland Kinderen moeten

Nadere informatie

ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 2014 tot en met 2018

ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 2014 tot en met 2018 Ministerie van Justitie en Veiligheid ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 214 tot en met 218 Maart219 Overzicht van het aantal verstrekte beginseltoestemmingen

Nadere informatie

De Europese Investeringsbank in kort bestek

De Europese Investeringsbank in kort bestek De Europese Investeringsbank in kort bestek Als bank van de EU bieden wij financiering en expertise aan gezonde en duurzame investeringsprojecten binnen en buiten Europa. De EU-lidstaten zijn onze aandeelhouders,

Nadere informatie

ASIELSTATISTIEKEN Overzicht 2009

ASIELSTATISTIEKEN Overzicht 2009 COMMISSARIAAT-GENERAAL VOOR DE VLUCHTELINGEN EN DE STAATLOZEN ASIELSTATISTIEKEN Overzicht 2009 06/01/2010 Inhoudstafel 1. Overzicht van de asielaanvragen in België... 2 Enkelvoudige asielaanvragen per

Nadere informatie

ASIELSTATISTIEKEN Overzicht 2010

ASIELSTATISTIEKEN Overzicht 2010 COMMISSARIAAT-GENERAAL VOOR DE VLUCHTELINGEN EN DE STAATLOZEN ASIELSTATISTIEKEN Overzicht 2010 04/01/2011 Inhoudstafel 1. Overzicht van de asielaanvragen in België... 2 Asielaanvragen per maand 2006-2010

Nadere informatie

Energie voorziening op weg naar duurzaamheid: biomassa? Chris Westra.

Energie voorziening op weg naar duurzaamheid: biomassa? Chris Westra. Energie voorziening op weg naar duurzaamheid: biomassa? Chris Westra www.ecn.nl energiegebruik Alarmerende stijging energiegebruik klimaatproblemen duurzame energievoorziening noodzakelijk Ambitieus &

Nadere informatie

Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner

Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner Internationaal Ondernemen Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner >> Als het gaat om duurzaamheid, innovatie en internationaal Partners for International Business Overheid als strategische

Nadere informatie

BIJLAGEN. Voortgangsrapportage Watersector 2004

BIJLAGEN. Voortgangsrapportage Watersector 2004 BIJLAGEN Voortgangsrapportage Watersector 2004 BIJLAGE 1 In de hierna volgende tabellen zijn input en output gegevens opgenomen m.b.t. uitgaven over 2004. De tabellen zijn samengesteld uit gegevens verkregen

Nadere informatie

nr. 726 van ORTWIN DEPOORTERE datum: 27 juni 2017 aan JO VANDEURZEN Kinderbijslag - Kinderen in het buitenland

nr. 726 van ORTWIN DEPOORTERE datum: 27 juni 2017 aan JO VANDEURZEN Kinderbijslag - Kinderen in het buitenland SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 726 van ORTWIN DEPOORTERE datum: 27 juni 2017 aan JO VANDEURZEN VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN Kinderbijslag - Kinderen in het buitenland Kinderen moeten

Nadere informatie

vooruitgang met financieringsinstrumenten vanuit ESI-fondsen Het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling Financieringsinstrumenten

vooruitgang met financieringsinstrumenten vanuit ESI-fondsen Het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling Financieringsinstrumenten vooruitgang met financieringsinstrumenten vanuit ESI-fondsen Het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling medegefinancierd door Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling zijn een duurzame

Nadere informatie

Geopolitiek van de Hernieuwbare Energie van 2010 tot 2020: uitdagingen en opportuniteiten voor Vlaanderen

Geopolitiek van de Hernieuwbare Energie van 2010 tot 2020: uitdagingen en opportuniteiten voor Vlaanderen Geopolitiek van de Hernieuwbare Energie van 2010 tot 2020: uitdagingen en opportuniteiten voor Vlaanderen Prof. dr. David Criekemans Steunpunt Buitenlands Beleid & Universiteit Antwerpen SERVAcademie 3

Nadere informatie

Het nieuwe Europese Klimaatplan voor 2030 #EU2030 YVON SLINGENBERG DG CLIMATE ACTION

Het nieuwe Europese Klimaatplan voor 2030 #EU2030 YVON SLINGENBERG DG CLIMATE ACTION Het nieuwe Europese Klimaatplan voor 2030 #EU2030 YVON SLINGENBERG DG CLIMATE ACTION Overzicht 1. Klimaat en energie: waar zijn we? 2. Waarom een nieuw raamwerk voor 2030? 3. Belangrijkste elementen 2030

Nadere informatie

Toets_Hfdst10_BronnenVanEnergie

Toets_Hfdst10_BronnenVanEnergie Toets_Hfdst10_BronnenVanEnergie Vragen Samengesteld door: visign@hetnet.nl Datum: 31-1-2017 Tijd: 11:10 Samenstelling: Geowijzer Vraag: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19,

Nadere informatie

d) EUR-Lex

d) EUR-Lex Fiche 12: Financiële architectuur voor investeringen buiten de EU 1. Algemene gegevens a) Titel voorstel Mededeling van de Commissie aan het Europees parlement, de Europese Raad, de Raad en de Europese

Nadere informatie

ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 2012 tot en met 2016

ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 2012 tot en met 2016 Ministerie van Veiligheid en Justitie ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 212 tot en met 216 Maart 217 Overzicht van het aantal verstrekte beginseltoestemmingen

Nadere informatie

nr. 571 van LYDIA PEETERS datum: 18 april 2017 aan JOKE SCHAUVLIEGE Appel- en perenteelt - Interventievergoedingen

nr. 571 van LYDIA PEETERS datum: 18 april 2017 aan JOKE SCHAUVLIEGE Appel- en perenteelt - Interventievergoedingen SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 571 van LYDIA PEETERS datum: 18 april 2017 aan JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN OMGEVING, NATUUR EN LANDBOUW Appel- en perenteelt - Interventievergoedingen Ten gevolge van de

Nadere informatie

Persbericht. Triodos beleggingsfondsen houden stand in lastig beleggingsklimaat Geringe daling van 3% in eerste halfjaar 2011

Persbericht. Triodos beleggingsfondsen houden stand in lastig beleggingsklimaat Geringe daling van 3% in eerste halfjaar 2011 Persbericht Triodos beleggingsfondsen houden stand in lastig beleggingsklimaat Geringe daling van 3% in eerste halfjaar 2011 Zeist, 26 augustus 2011 Ondanks het moeilijke klimaat voor beleggen is het volume

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Uw Referentie 2017Z02412 Datum 31 maart

Nadere informatie

ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 2013 tot en met 2017

ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 2013 tot en met 2017 Ministerie van Justitie en Veiligheid ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 213 tot en met 217 Februari 218 Overzicht van het aantal verstrekte beginseltoestemmingen

Nadere informatie

Commissie economische ontwikkeling, financiën en handel ONTWERPVERSLAG

Commissie economische ontwikkeling, financiën en handel ONTWERPVERSLAG PARITAIRE PARLEMENTAIRE VERGADERING ACS-EU Commissie economische ontwikkeling, financiën en handel ACP-UE/101.868/B 19.3.2015 ONTWERPVERSLAG over de financiering van de investeringen en de handel, met

Nadere informatie

ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG

ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG OKTOBER 2013 Publicatiedatum: 5 oktober 2013 Contact: Damien Dermaux damien.dermaux@ibz.fgov.be 02 205 56 27 INHOUDSTAFEL I. Algemeen overzicht van asielaanvragen in 2013...

Nadere informatie

vooruitgang met financieringsinstrumenten vanuit ESI-fondsen Het Cohesie Fonds Financieringsinstrumenten

vooruitgang met financieringsinstrumenten vanuit ESI-fondsen Het Cohesie Fonds Financieringsinstrumenten vooruitgang met financieringsinstrumenten vanuit ESI-fondsen Het Cohesie Fonds 2 medegefinancierd door het Cohesie Fonds zijn een duurzame en efficiënte manier om te investeren in het versterken van economische,

Nadere informatie

De Europese Investeringsbank in kort bestek

De Europese Investeringsbank in kort bestek Als bank van de EU bieden wij langlopende financiering aan gezonde en duurzame investeringsprojecten die bijdragen aan de beleidsdoelstellingen van de EU binnen en buiten Europa. Met de 28 EU lidstaten

Nadere informatie

Peter Wagener Voorzitter

Peter Wagener Voorzitter Peter Wagener Voorzitter Duurzame energie, omdat U de wereld niet heeft geёrfd van uw ouders, maar geleend van mijn generatie. 1/37 2 1 Dat van dat erven en lenen weet u nu dus wel, maar: Wat gaat U daar

Nadere informatie

ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG

ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG SEPTEMBER 2013 Publicatiedatum: 4 oktober 2013 Contact: Damien Dermaux damien.dermaux@ibz.fgov.be 02 205 56 27 INHOUDSTAFEL I. Algemeen overzicht van asielaanvragen in 2013...

Nadere informatie

Maatschappelijk verantwoord beleggen en Corporate governance

Maatschappelijk verantwoord beleggen en Corporate governance Maatschappelijk verantwoord beleggen en Corporate governance Uitgave april 2015 Disclaimer De in deze brochure verstrekte informatie van Stichting Pensioenfonds DSM Nederland, gevestigd te Heerlen (het

Nadere informatie

Services & activiteiten

Services & activiteiten Services & activiteiten Informatie en advies Europese subsidies, artists residencies en mobiliteit, focuslanden Verzamelen van data, publicaties, onderzoek (oa Buitengaats) Organisatie Bijeenkomsten (voorlichting,

Nadere informatie

ONTWERP VAN MEMORIE VAN TOELICHTING

ONTWERP VAN MEMORIE VAN TOELICHTING ONTWERP VAN MEMORIE VAN TOELICHTING I. ALGEMENE TOELICHTING 1. Samenvatting Op 29 juni 2015 werd de Aziatische infrastructuurinvesteringsbank (AIIB) opgericht met als doel het bevorderen van duurzame economische

Nadere informatie

ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG

ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG FEBRUARI 2013 Publicatiedatum: 07 maart 2013 Contact: Tine Van Valckenborgh tine.vanvalckenborgh@ibz.fgov.be 02 205 50 56 INHOUDSTAFEL I. Algemeen overzicht van asielaanvragen

Nadere informatie

ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG

ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG OVERZICHT 2012 Publicatiedatum: 11 januari 2013 Contact: Tine Van Valckenborgh tine.vanvalckenborgh@ibz.fgov.be 02 205 50 56 INHOUDSTAFEL I. Algemeen overzicht van asielaanvragen

Nadere informatie

Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner

Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner Internationaal Ondernemen Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner In opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken Partners for International Business Internationaal ondernemen

Nadere informatie

ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG

ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG JUNI 2013 Publicatiedatum: 5 juli 2013 Contact: Damien Dermaux damien.dermaux@ibz.fgov.be 02 205 56 27 INHOUDSTAFEL I. Algemeen overzicht van asielaanvragen in 2013... 2

Nadere informatie

Exportkansen via internationale organisaties in Health & Life Sciences. speciale aandacht voor Latijns-Amerika

Exportkansen via internationale organisaties in Health & Life Sciences. speciale aandacht voor Latijns-Amerika Exportkansen via internationale organisaties in & Life Sciences speciale aacht voor Latijns-Amerika Inhoud Inleiding 3 1 Gezondheidsprojecten van Wereldbank, Inter-American Development Bank en de Verenigde

Nadere informatie

Kansendossier : Machinebouw en Mechatronica. België

Kansendossier : Machinebouw en Mechatronica. België Kansendossier : Machinebouw en Mechatronica België Inleiding Aanleiding De industrie wordt wereldwijd steeds hoogwaardiger en heeft alsmaar meer behoefte aan ondernemingen die uitblinken in een hightech

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2003 2004 21 501-07 Raad voor Economische en Financiële Zaken Nr. 444 BRIEF VAN DE MINISTER VAN FINANCIËN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 2007 tot en met 2011

ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 2007 tot en met 2011 Ministerie van Veiligheid en Justitie ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 27 tot en met 211 Maart 212 Overzicht van het aantal verstrekte beginseltoestemmingen

Nadere informatie

Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner

Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner Partners for International Business Als het gaat om internationaal ondernemen en samenwerken Partners for International Business (PIB) is een

Nadere informatie

ASIELSTATISTIEKEN JANUARI Publicatiedatum: 6 februari 2014 Contact: Tine Van Valckenborgh

ASIELSTATISTIEKEN JANUARI Publicatiedatum: 6 februari 2014 Contact: Tine Van Valckenborgh ASIELSTATISTIEKEN JANUARI 2014 Publicatiedatum: 6 februari 2014 Contact: Tine Van Valckenborgh tine.vanvalckenborgh@ibz.fgov.be 02 205 50 56 INHOUDSTAFEL I. Algemeen overzicht van asielaanvragen in 2014...

Nadere informatie

Verslag bijeenkomst Vereniging voor Zonnekrachtcentrales 30 nov. 2012 Energietransitie te belangrijk! Kohnstammhuis

Verslag bijeenkomst Vereniging voor Zonnekrachtcentrales 30 nov. 2012 Energietransitie te belangrijk! Kohnstammhuis Verslag bijeenkomst Vereniging voor Zonnekrachtcentrales 30 nov. 2012 Energietransitie te belangrijk! Kohnstammhuis Global Energy Assessment Naar Een Duurzame Toekomst samenvatting van de lezing van Wim

Nadere informatie

vooruitgang met financieringsinstrumenten vanuit ESI-fondsen Het Europees Sociaal Fonds Financieringsinstrumenten

vooruitgang met financieringsinstrumenten vanuit ESI-fondsen Het Europees Sociaal Fonds Financieringsinstrumenten vooruitgang met financieringsinstrumenten vanuit ESI-fondsen Het Europees Sociaal Fonds medegefinancierd door het Europees Sociaal Fonds zijn een duurzame en efficiënte manier om te investeren in de groei

Nadere informatie

Financieringsinstrumentarium

Financieringsinstrumentarium Financieringsinstrumentarium NL EVD Internationaal Jane de Jong-Aerts 21 december 2011 NL EVD Internationaal stimuleert internationaal en een positieve beeldvorming van Nederland in het buitenland. 2 Belangrijkste

Nadere informatie

Kansendossier Ziekenhuizen Denemarken

Kansendossier Ziekenhuizen Denemarken Kansendossier Ziekenhuizen Denemarken Denemarken investeert de komende jaren tot rond 2020 ongeveer 5,6 miljard euro in de ontwikkeling van vijf nieuwe ziekenhuizen en het renoveren en/of uitbreiden van

Nadere informatie

Horizon 2020 Kansen voor Hogescholen

Horizon 2020 Kansen voor Hogescholen Horizon 2020 Kansen voor Hogescholen DG Onderzoek en Innovatie mei 2013 Inhoud presentatie Opzet toekomstig Europees R&I beleid Hoofdlijnen Horizon 2020 Waar staan we nu? Kansen voor hogescholen in Horizon

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1986-1987 19842 Machtiging tot deelneming door Nederland in de Vierde Middelenaanvulling van het Aziatische Ontwikkelingsfonds (ADF V) Nr. 3 MEMORIE VAN

Nadere informatie

ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG MEI 2015

ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG MEI 2015 ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG MEI 2015 Publicatiedatum: 11 juni 2015 INHOUDSTAFEL I. Algemeen overzicht van asielaanvragen in 2015... 2 II. Overzicht van asielaanvragen in België... 4 1. Aantal asielaanvragen

Nadere informatie

Commissie ontwikkelingssamenwerking ONTWERPRESOLUTIE. naar aanleiding van vraag met verzoek om mondeling antwoord B8-0000/2016

Commissie ontwikkelingssamenwerking ONTWERPRESOLUTIE. naar aanleiding van vraag met verzoek om mondeling antwoord B8-0000/2016 Europees Parlement 2014-2019 Commissie ontwikkelingssamenwerking 2016/2885(RSP) 27.9.2016 ONTWERPRESOLUTIE naar aanleiding van vraag met verzoek om mondeling antwoord B8-0000/2016 ingediend overeenkomstig

Nadere informatie

Maatschappelijk Verantwoord Beleggen en Corporate Governance

Maatschappelijk Verantwoord Beleggen en Corporate Governance Maatschappelijk Verantwoord Beleggen en Corporate Governance Uitgave mei 2015 Disclaimer De in deze brochure verstrekte informatie van Stichting Pensioenfonds SABIC, gevestigd te Sittard (het pensioenfonds

Nadere informatie

ASIELSTATISTIEKEN OVERZICHT Publicatiedatum: 6 januari 2014 Contact: Tine Van Valckenborgh

ASIELSTATISTIEKEN OVERZICHT Publicatiedatum: 6 januari 2014 Contact: Tine Van Valckenborgh ASIELSTATISTIEKEN OVERZICHT 2013 Publicatiedatum: 6 januari 2014 Contact: Tine Van Valckenborgh tine.vanvalckenborgh@ibz.fgov.be 02 205 50 56 INHOUDSTAFEL I. Algemeen overzicht van asielaanvragen in 2013...

Nadere informatie

De Europese Investeringsbank in kort bestek

De Europese Investeringsbank in kort bestek De Europese Investeringsbank in kort bestek Als bank van de EU bieden wij financiering en expertise aan gezonde en duurzame investeringsprojecten binnen en buiten Europa. De 28 EU-lidstaten zijn onze aandeelhouders,

Nadere informatie

Milieudefensie Postbus 19199 1000 GD Amsterdam. www.milieudefensie.nl/klimaat

Milieudefensie Postbus 19199 1000 GD Amsterdam. www.milieudefensie.nl/klimaat Milieudefensie Postbus 19199 1000 GD Amsterdam www.milieudefensie.nl/klimaat Een onderzoeksrapport voor Milieudefensie Nederlandse rol bij fossiele brandstofprojecten van de multilaterale banken Een onderzoeksrapport

Nadere informatie

SBI-indeling, omzetniveau en internationale handel in goederen van de leden van de FME en aangesloten brancheverenigingen

SBI-indeling, omzetniveau en internationale handel in goederen van de leden van de FME en aangesloten brancheverenigingen SBI-indeling, omzetniveau en internationale handel in goederen van de leden van de FME en aangesloten brancheverenigingen CBS April 2019 Inhoud Werkblad Inhoud Toelichting Toelichting bij de tabellen Tabel

Nadere informatie

Services & activiteiten

Services & activiteiten Services & activiteiten Informatie en advies Europese subsidies, artists residencies en mobiliteit, focuslanden Verzamelen van data, publicaties, onderzoek (oa Buitengaats) Organisatie Bijeenkomsten (voorlichting,

Nadere informatie

De Europese Energie Unie

De Europese Energie Unie De Europese Energie Unie Mooie ambities in zwaar weer Jos Notenboom jos.notenboom@pbl.nl 2020 energie- en Klimaatdoelen Wetgeving sinds 2009 Nederlandse Beleid Energieakkoord sinds 2013 Energie Unie Commissie

Nadere informatie

Klaartje Bult Creative Europe Desk NL Europadag 17 december 2013, Pakhuis de Zwijger

Klaartje Bult Creative Europe Desk NL Europadag 17 december 2013, Pakhuis de Zwijger Klaartje Bult Creative Europe Desk NL Europadag 17 december 2013, Pakhuis de Zwijger CREATIVE EUROPE 2014-2020 KANSEN, RESULTATEN AANBEVELINGEN Creative Europe 2014-2020 Wat betekent het voor de Europese

Nadere informatie

in In juli Asielaanvrag Aantal asielaanvragenn totaal aantal Aantal dossiers % versus totaal aantal beslissingen

in In juli Asielaanvrag Aantal asielaanvragenn totaal aantal Aantal dossiers % versus totaal aantal beslissingen COMMISSARIAAT-GENERAAL VOOR DE VLUCHTELINGENN EN DE STAATLOZEN ASIELSTATISTIEKEN Verantwoordelijke uitgever: Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen Dienst Communicatie Informatie

Nadere informatie

Micro Water Facility. Beleidsplan. Frederik Claasen. In opdracht van Bestuur MWF. December 2013 Projectnummer 1564

Micro Water Facility. Beleidsplan. Frederik Claasen. In opdracht van Bestuur MWF. December 2013 Projectnummer 1564 Micro Water Facility Beleidsplan Frederik Claasen In opdracht van Bestuur MWF December 2013 Projectnummer 1564 Micro Water Facility C/o Aidenvironment Barentszplein 7 1013 JN Amsterdam The Netherlands

Nadere informatie

ABN AMRO Duurzame Ontwikkeling Hoe financieren we de energie transitie

ABN AMRO Duurzame Ontwikkeling Hoe financieren we de energie transitie ABN AMRO Duurzame Ontwikkeling Hoe financieren we de energie transitie Wie? Opleiding: Technische Bedrijfskunde (werktuigbouw), Universiteit Twente Werk: ABN AMRO Export financiering Banco Real (AA Brazilie)

Nadere informatie

Datum 10 april 2019 Betreft Beantwoording vragen over de Kaderovereenkomst inzake oprichting van de International Solar Alliance (ISA)

Datum 10 april 2019 Betreft Beantwoording vragen over de Kaderovereenkomst inzake oprichting van de International Solar Alliance (ISA) Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Groei/ Dir. Juridische Rijnstraat 8 2515 XP Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Datum 10 april 2019 Betreft

Nadere informatie

DE RAAD VAN EUROPA HOEDER VAN DE MENSENRECHTEN OVERZICHT

DE RAAD VAN EUROPA HOEDER VAN DE MENSENRECHTEN OVERZICHT DE RAAD VAN EUROPA HOEDER VAN DE MENSENRECHTEN OVERZICHT Niet-lidstaat van de Raad van Europa (Wit-Rusland) LIDSTATEN HOOFDZETEL EN VESTIGINGEN BEGROTING Albanië, Andorra, Armenië, Azerbeidzjan, België,

Nadere informatie

Insights Energiebranche

Insights Energiebranche Insights Energiebranche Naar aanleiding van de nucleaire ramp in Fukushima heeft de Duitse politiek besloten vaart te zetten achter het afbouwen van kernenergie. Een transitie naar duurzame energie is

Nadere informatie

ENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA

ENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA ENERGIEPRIORITEITEN VOOR EUROPA Presentatie door de heer J.M. Barroso, Voorzitter van de Europese Commissie, voor de Europese Raad van 4 februari 2011 Inhoud 1 I. Waarom energiebeleid ertoe doet II. Waarom

Nadere informatie

Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van onderhandelingen (art. 26 OESO)

Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van onderhandelingen (art. 26 OESO) Uitwisseling van bankinlichtingen Kalender van (art. 26 OESO) 2/02/2010 I. Nieuwe overeenkomsten die een bepaling bevatten die voorziet in de uitwisseling van bankinlichtingen Botswana 12/05/09 03/07/09

Nadere informatie

ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG

ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG JANUARI 2013 Publicatiedatum: 11 februari 2013 Contact: Tine Van Valckenborgh tine.vanvalckenborgh@ibz.fgov.be 02 205 50 56 INHOUDSTAFEL I. Algemeen overzicht van asielaanvragen

Nadere informatie

VERSLAG VAN DE IDA-16 ONDERHANDELINGEN

VERSLAG VAN DE IDA-16 ONDERHANDELINGEN VERSLAG VAN DE IDA-16 ONDERHANDELINGEN 1. Inleiding Hieronder brengen wij u verslag uit van het verloop van de onderhandelingen die in december jl. werden afgesloten. De onderhandelingen bestonden uit

Nadere informatie

Actuele Europese energiedossiers onder het Roemeense voorzitterschap

Actuele Europese energiedossiers onder het Roemeense voorzitterschap Actuele Europese energiedossiers onder het Roemeense voorzitterschap 17 januari 2019 Vleva en Minaraad Jan Haers, Attaché Energie Algemene Afvaardiging van de Vlaamse Regering bij de EU Clean Energy pakket

Nadere informatie

Internationaal Ondernemen. Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner

Internationaal Ondernemen. Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner Internationaal Ondernemen Samen sterker in het buitenland met de overheid als partner Partners for International Business Internationaal ondernemen is een belang - rijke pijler onder de Nederlandse economie.

Nadere informatie

ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG

ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG FEBRUARI 2015 Publicatiedatum: 6 maart 2015 Contact: Tine Van Valckenborgh tine.vanvalckenborgh@ibz.fgov.be 02 205 50 56 INHOUDSTAFEL I. Algemeen overzicht van asielaanvragen

Nadere informatie

Jaarverslag 2014. Sunny Side Up Foundation. Weleveld 18, 2151 JR Nieuw-Vennep. www.sunnysideupfoundation.com. KvK: 60369698 RSIN: 853879497

Jaarverslag 2014. Sunny Side Up Foundation. Weleveld 18, 2151 JR Nieuw-Vennep. www.sunnysideupfoundation.com. KvK: 60369698 RSIN: 853879497 Jaarverslag 2014 Sunny Side Up Foundation Weleveld 18, 2151 JR Nieuw-Vennep www.sunnysideupfoundation.com KvK: 60369698 RSIN: 853879497 Bank: NL34 INGB 0006482112 De inhoud 1. Het voorwoord... 3 2. Het

Nadere informatie

ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG

ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG ASIELSTATISTIEKEN MAANDVERSLAG MAART 2014 Publicatiedatum: 03 april 2014 Contact: Tine Van Valckenborgh tine.vanvalckenborgh@ibz.fgov.be 02 205 50 56 INHOUDSTAFEL I. Algemeen overzicht van asielaanvragen

Nadere informatie