Monument: Woonhuis Bonnema Hurdegaryp

Transcriptie

1 Monument: Woonhuis Bonnema Hurdegaryp REGISTER Monumentnummer Identificatienummer Basisregistratie Provincie Friesland Gemeente Tietjerksteradeel (Tytsjerksteradiel) Plaats Hardegarijp (Hurdegaryp) Straat/huisnummer Rijksstraatweg 24 Postcode 9254DJ Kadastrale aanduiding Hardegarijp A 4255 Datum inschrijving in register beschermde monumenten Datum, deel en nummer van inschrijving in openbare registers Aanduiding of korte Woonhuis met tuin omschrijving Complexonderdeel van complex [naam of complexnummer]

2 KENNIS: WAARDERING I Cultuurhistorische waarden: belang van het object/complex 1. als bijzondere uitdrukking van (een) culturele, sociaaleconomische en/of bestuurlijke/beleidsma tige en/of geestelijke ontwikkeling(en); 2. als bijzondere uitdrukking van (een) geografische, landschappelijke en/of historisch-ruimtelijke ontwikkeling; 3. als bijzondere uitdrukking van (een) technische en/of typologische ontwikkeling(en); 4. wegens innovatieve waarde of pionierskarakter; 5. wegens bijzondere herinneringswaarde. II Architectuur- en kunsthistorische waarden: (bijzonder) belang van het object/complex 1. voor de geschiedenis van de architectuur en/of bouwtechniek; 2. voor het oeuvre van een bouwmeester, architect, ingenieur of kunstenaar; 3. wegens de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp; Het woonhuis van de architect Bonnema in Hardegarijp kan worden beschouwd als een bijzondere uitdrukking van het modernisme voor Friesland en Nederland. Het woonhuis is representatief voor de Friese achtergrond van de architect en zijn verbondenheid met deze provincie. Het huis is een toonbeeld van het functionalisme in Nederland. Het huis is een goed voorbeeld van een gebouw dat met minimale aanpassingen een andere functie kan krijgen, waarbij de essentie van het ontwerp niet wordt aangetast. Het huis is een toonbeeld van het naoorlogs modernisme. Een voorbeeld van de technische innovaties die zijn toegepast in het ontwerp zoals het verlaagde plafond, thermische isolatie. De stalen constructie van het huis geeft het interieur een groot ruimtelijk effect. De ruimtes zijn vrij indeelbaar waardoor een functiewijziging geen grote gevolgen voor het ontwerp heeft. Het huis biedt ruimte aan het architectenbureau Bonnema en markeert het begin van zijn oeuvre. Het huis is een voorbeeld voor het pragmatisch functionalisme waar de architect Bonnema voor stond: het gebouw als gebruiksartikel. Het huis is een toonbeeld van het nieuwe denken over ruimtegebruik. De splitsing tussen dragende en niet-dragende delen zijn zichtbaar. Verder zijn bijzonder de toepassing van zwevende vloeren, vrije plattegronden, visuele overgang tussen binnen en buiten en de combinatie van glas, hout en steen (zowel natuursteen als baksteen).

3 4. wegens het bijzondere materiaalgebruik, de ornamentiek en/of monumentale kunst; 5. wegens de bijzondere samenhang tussen exterieur en interieur(onderdelen). III Situationele en ensemblewaarden 1. object als essentieel (cultuurhistorisch, functioneel en/of architectuurhistorisch en visueel) onderdeel van een complex; 2. a. bijzondere, beeldbepalende object voor het aanzien van zijn omgeving; b. bijzondere complex voor het aanzien van zijn omgeving, wijk, stad of streek; 3. a. bijzondere complex wegens de hoogwaardige kwaliteit van de bebouwing in relatie tot de onderlinge historisch-ruimtelijke context en in relatie tot de daarbij behorende groenvoorzieningen, wegen, wateren, bodemgesteldheid en/of archeologie; b. bijzondere object wegens de wijze van verkaveling/ inrichting/ voorzieningen. Het huis is een voorbeeld van duurzaam materiaalgebruik, van eenvoudige en natuurlijk materialen. Huis en tuin vormen een samenspel tussen het grillig natuurlijke en het rechte artificiële ontwerp. Het huis en de tuin vormen een eenheid door de visuele overgang van binnen en buiten. IV Gaafheid en herkenbaarheid: belang van het object/complex 1. wegens de

4 architectonische gaafheid en/of herkenbaarheid van ex- en/of interieur; 2. wegens de materiële, technische en/of constructieve gaafheid; 3. als nog goed herkenbare uitdrukking van de oorspronkelijke of een belangrijke historische functie; 4. wegens de waardevolle accumulatie van belangwekkende historische bouwen/of gebruiksfasen; 5. (van specifiek het complex) wegens de gaafheid en herkenbaarheid van het gehele ensemble van samenstellende onderdelen (hoofd- en bijgebouwen, hekwerken, tuinaanleg e.d.); 6. in relatie tot de structurele en/of visuele gaafheid van de stedelijke, dorpse of landschappelijke omgeving. Het huis is nagenoeg gaaf. In de jaren zeventig zijn er enkele ondergeschikte aanpassingen gedaan ten behoeve van de permanente bewoning. Het pand is begin jaren zestig ontworpen als het kantoor van het Architectenbureau Bonnema en waar tevens overnachten mogelijk was. Vanaf begin jaren zeventig is het pand als woonhuis van de architect in gebruik. Het woonhuis, de tuin en de vrijstaande garage zijn op het perceel aanwezig. V Zeldzaamheid 1. belang van het object/complex wegens absolute zeldzaamheid in architectuurhistorisch, bouwtechnisch, typologisch of functioneel opzicht; 2. uitzonderlijk belang van het object/complex wegens relatieve zeldzaamheid in relatie tot één of meer van de onder I t/m III genoemde kwaliteiten. Onderdelen zonder

5 monumentale waarde: - Exterieur - Interieur Receptiegeschiedenis, prijzen e.d. Overige KENNIS: FEITEN Oorspronkelijke functie Typologie Huidige functie (met jaartal) Woningen en woningbouwcomplexen, Werkwoonhuis (oorspronkelijk), Atelierwoning Groen, Tuin Woonhuis met tuin Naam object Woonhuis Bonnema Stijl/stroming Modernisme Bouwtijd (ook de planfase) Architect(en)/ontwerper(s) Abe Bonnema ( ) en W. J. (Mien) Ruys ( ) Uitvoerder (aannemer e.d.) Opdrachtgever Abe Bonnema Exterieur gebouw, constructietechniek Interieur/indeling Interieur/afwerking Stedenbouwkundige ligging, situering Archeologische relevantie ondergrond Stalen portaalspanten als draagconstructie, plat dak, onbehandeld Redwood planken voor de gevels, bakstenen kern voor de stijfheid en veel glas in de gevels en de binnenwanden. Vrij indeelbare plattegrond, glazen tussenwanden, stijve bakstenen kern waar zich de trapopgang, de keuken en het sanitair bevinden. Het perceel is gelegen binnen de bebouwde kom van Hardegarijp, ten zuiden van de Rijksstraatweg N 355 (de verbindingsweg tussen Leeuwarden en de stad Groningen) en op de hoek van de zijstraat Eibertsnest. Aan de Eibertsnest is de oprijlaan naar de garage. Het huis en de tuin bevinden zich niet op een archeologisch terrein. Kunstwerken/orgels/ gedenktekens/meubels die Geen.

6 onderdeel zijn van het monument Groen erfgoed: aanleg/beplanting Geschiedenis Tuinaanleg rondom het woonhuis. Bij de aanleg is rekening gehouden met een aantal aanwezige oude bomen op het terrein. Mien Ruys heeft in het ontwerp gebruik gemaakt van de vaak in haar werk terugkerende elementen zoals aansluiting tussen huis en tuin, heggen, hoogteverschillen, tegels, paaltjes als begrenzing, scherpe hoeken en een vijver. Tot jaren zeventig van de twintigste eeuw was het pand in gebruik als atelier van het architectenbureau Bonnema. Op de verdieping bevonden zich enkele woonvertrekken waar de architect (en in de weekeinden zijn vrouw) verbleven. Begin jaren zeventig verhuisde het architectenbureau naar een ander pand in Hardegarijp en betrok de architect en zijn vrouw het huis permanent. Roerende objecten van belang voor het gebouw Relevante wijzigingen Functiewijzigingen van vertrekken in verband met de permanente bewoning. Om inkijk vanaf de openbare weg tegen te gaan is een venster dichtgezet. Roerende objecten van belang voor het gebouw Bezocht Eva Wijdeveld (.2013) Overige

7 KENNIS: BRONNEN Primaire bronnen, kaarten, literatuur, documentatie, websites Nr. 1 Eigen woonhuis met bureau te Hardegarijp, in: Bouwkundig Weekblad, 82 (1964), p Nr. 2 Hilde de Haan, Ids Haagsma (red.), Hout in Nederland: balken en stijlen in de architectuur, Den Haag 1995 Nr. 3 Marijke Martin, Abe Bonnema Architect, Rotterdam 1998 Nr. 4 Bonica Zijlstra, Mien Ruys: een leven als tuinarchitecte, Nederlandse Tuinenstichting 1990 Nr. 5 Reinko Geertsema, Mien Ruys: beschrijving en documentatie van haar beroepspraktijk, Vakgroep Landschapsarchitectuur L.H. Wageningen 1982 Nr. 6 RCE notitie, Korte schets van de ontwikkeling van Onderdak in de WO Nr. 7 (d.d ) Nr. 8 (d.d ) Nr. 9 (d.d ) Nr (d.d ) Nr. 11 Monument van staal en beton, in: De Volkskrant, donderdag 23 december 2010, p. 7 Nr. 12 RCE notitie, Wederopbouw Groen, Nr. 13 RCE notitie, Architectenprofiel Abe Bonnema (d.d. mei 2009/ dec 2012) Interviews bewoners, gebruikers Gesprek met Mevr. Marcella Bonnema (weduwe architect), d.d. augustus 2012, Amsterdam.