Beperken Voedselverspilling

Transcriptie

1 Beperken Voedselverspilling Ketenbenadering Joost Snels 18 oktober 2011

2 2 Inhoud Introductie Definitie Voedselverspilling Hoeveelheid voedselverspilling en waar? Oorzaken Hoe te voorkomen voorbeelden Conclusies

3 3 Wat is voedselverspilling?

4 Taste the Waste (1) 4

5 Voedselverspilling prioriteit in EL&I beleid 2010 Nota Duurzaam Voedsel (EL&I, VWS en toenmalig VROM) Ambitie: in % minder voedselverspilling Als voedsel niet wordt geconsumeerd is onder meer de milieudruk voor niets geweest en druist het in tegen ons gevoel van waarde en (mede)verantwoordelijkheid.

6 6 Maatschappelijke context voedselverspilling De wereldbevolking groeit, de vraag naar voedsel neemt toe. Kan de wereld iedereen van voedsel blijven voorzien? De toenemende voedselproductie drukt op het milieu Reduceren van voedselverspilling zorgt voor: Voedselzekerheid Wereld voedseldag 2010: Minder afval, minder honger? Verminderde milieudruk

8 8 Definities Voedselverliezen: Het totaal aan geproduceerde voedsel dat onbedoeld in de neven- en/of afvalstroom terecht komt en daarmee waarde verliest voor de consument en ketenpartijen Voedselverspilling: Voedsel dat uiteindelijk niet geconsumeerd wordt en ergens in de keten als afval wordt bestempeld Derving: Om het financiële waardeverlies aan te duiden als producten niet langer meer verkoopbaar zijn

9 Definities en afbakening Voedselverspilling (1) Verspilling is alles wat de consument en ketenpartijen weggooien minus onvermijdbare verliezen (te smalle kijk gericht op alleen verliezen) (2) Beleidsmatige definitie EL&I : Er is sprake van voedselverspilling als voedsel dat bestemd is voor menselijke consumptie uiteindelijk niet voor menselijke consumptie wordt benut Daardoor gaat het om: (a) het verminderen van de hoeveelheid voedsel die wij, consument en keten, daadwerkelijk weggooien; (b) het voorkomen dat door inefficiënties in de keten voedsel via rest- en afvalstromen uiteindelijk niet wordt geconsumeerd, en (c) het terugbrengen van voedsel uit rest- en afvalstromen in de voedselketen (bij voorkeur voor menselijke consumptie)

10 10 Ladder van Moerman voor voedsel reststromen preventie (voorkomen van voedselverliezen) toepassing voor humane voeding (bijv. voedselbanken ) converteerbaar voor humane voeding (be-, ver- en herbewerking van voedsel) toepassing in diervoerder grondstoffen voor de industrie (biobased economy) verwerken tot meststof door vergisting (+ energieopwekking) verwerken tot meststof door composteren toepassing voor duurzame energie (doel is energieopwekking) verbranden als afval (doel is vernietiging, tevens energie opwekking) storten (Bron: EL&I, mei 2010)

12 12 Feiten & Cijfers m.b.t. Voedselverspilling (I) In de voedselketen gaat het om ca. 2 mld. Dat is 30% tot 50% in bepaalde sectoren Daarbij gaat 10% tot 20% verloren bij de productie, 2% tot 10% in de industrie & handel en 3% tot 6% in retail en out-of-home-markt Productie Verwerking en distributie Retail & out-of home Consument % 0-9 % 3-6 % 8-13 % In 75% tot 90% van de gevallen gaat het om verse producten

13 13 Feiten & Cijfers m.b.t. Voedselverspilling (II) We kopen zo n 12 % van ons eten voor de afvalbak; tweederde ervan, dus 8% is vermijdbaar (en dus verspilling) Gemiddeld verspilt één persoon ongeveer 40 kg (tussen 35 en 45 kg) vast voedsel (incl. zuivel en olie) per jaar. Per huishouden is dat bijna 100 kg per jaar. Dit is exclusief het vloeibare voedsel en dranken (koffie, thee, wijn, bier, sap, limonade) die door de gootsteen verdwijnen. Nederlandse consument gooit voor naar schatting tussen de 2 en 2,4 miljard aan eetbaar voedsel per jaar weg. Dat is ruim 300 per huishouden (tussen de 275 en 335 Euro). Per persoon is dat tussen de 120 en 145 Euro per jaar, gemiddeld 135 Euro (Bron: EL&I, december 2010)

14 Voedselverspilling in de keten Treedt op in de gehele productieketen Binnen eigen schakel en processen Over meerdere schakels (mismatch, inefficiëntie) De consument betaalt

15 15 Voedselverliezen in Nederland samenstelling weggegooid voedsel Weggegooid voedsel bij de consument maaltijdresten ongeopende verpakkingen overig (uit geopende verpakking, en bedorven producten) Bron: Milieu Centraal, 2007

16 16 Voedselverliezen in Nederland Voedselverspilling per productgroep Aardappelen 6% Rijst 1% 1% 6% 3% 1% 16% 6% 1% 8% Fruit 8% Groente 9% Gebak, koek 3% Brood 17% Zuivel 29% 29% 17% 3% 9% Vis 1% Vlees en vleesw aren 6% Oliën en vetten 3% Eieren 1% Overig 16% Bron: Milieu Centraal, 2007

17 Studie CREM 2010 bij consumenten Te beschouwen als meest representatieve studie voor Nederland bij consumenten thuis 17

18 Resultaten Europese studie (1) 18 De totale hoeveelheid voedselverspilling in de EU wordt geschat op circa 89 miljoen ton per jaar Bron: Biois, 2010

19 Resultaten Europese studie (2) 19 De verwerkende industrie in de EU heeft een gemiddeld voedselverlies van 5% Berekend m.b.v. EUROSTAT voedselproductie data in aanvulling op de voedselverlies data die naar voren kwam tijdens deze Europese studie Bron: Biois, 2010

20 Resultaten Europese studie (3) 20 Voedselverlies, volgens dit onderzoek, is als volgt verdeeld over de verschillende sectoren De data betreffende de retail en foodservice zijn het meest zwak, maar zijn wel van de juiste ordegrootte. Bron: Biois, 2010

21 Verliezen, conversie en afval in het voedselsysteem (gemiddeld wereldwijd) Eetbaar geoogst product p.p.p.d. 21 (Bron: Smil, 2000, Lundqvist, 2008)

23 23 Waarom gooien we voedsel weg? (discussie) THT datum overschreden (vlees, vis en sauzen) Te weinig om te bewaren (maaltijdresten en soep) Smaakt/ ruikt niet lekker meer (soep, vlees en vis) Niet vers meer (brood en soep) Het is beschimmeld (groente, fruit, aardappelen en brood) Restant na bakken/ braden (olie, vet) Zitten plekjes op/ ziet er niet lekker uit (vlees, vis, GFA) Teveel klaargemaakt (olie, maaltijdresten, soep) 48% heeft liever teveel dan te weinig in huis 23% koopt vaak teveel eten

24 Waarom gooien we voedsel weg? 24

25 Waarom gooien we voedsel weg? 25

26 26 Oorzaken voedselverspilling in de keten (1) Beperkt inzicht en vaak onduidelijkheid waar verantwoordelijkheid ligt voor derving + ontbreken sturingsmechanismen Planning koop/bestelgedrag van consument/afnemer is lastig Focus op houdbaarheden THT Productiefouten (verpakking, slechte ingangskwaliteit product, verkeerd bestellen, logistiek, onderbreken koelketen, etc.)

27 27 Oorzaken voedselverspilling in de keten (2) Balans out-of-stock vs derving (lege schappen, servicegraad) Overschotten, interventies door (slechte) prijsvorming Verdeling meerkosten, gebrek aan vertrouwen/transparantie Beperkte aandacht voor valorisatie nevenstromen Wetgeving leidt tot beperkingen (nevenstromen, verkoop)

29 29 Afvalketen? Teelt Oogst Opslag Productie Retail Inkoop Consumptie 50% Uitval / afval 10 15% productie 0 9% industrie & handel 3 6% retail 8 13% consument 3 miljoen ton: oplossing? (Bron: Milieu Centraal, mei 2010)

30 30 Voedselverspilling verminderen - Voorbeelden Middels ketenoptimalisatie voedselverspilling reduceren Enkele voorbeelden: Bedoeld ter illustratie en inspiratie

31 Oplossing consumenten 31

32 32 Oplossing dumpster diving? Zaterdag, 02 april 2011

33 ... eten uit de afvalcontainer? 33 Taste the Waste (2)

34 Verspilling wordt niet gewaardeerd. Bestel dus alleen zoveel u kunt eten. Restanten als gevolg van overbestelling worden in rekening gebracht. Sushi's 1,00 per stuk, warme gerechten 3,00 per gerecht.

35 Nevenstromen een tweede leven geven 35

36 36 Voedselbesparing en benutting Leger des Heils Het Leger des Heils heeft de ambitie om reststromen van voedsel in te zetten voor de bereiding van gezonde maaltijden Leger des Heils wil deze nietcommerciële reststromen uit de levensmiddelenindustrie gebruiken voor de maaltijden die zij dagelijks bereidt

37 37 Niet einde v.d. keten, maar aan het begin! Onderzoek bij de industrie: Zijn er voldoende Niet Commerciële Reststromen beschikbaar vanuit de industrie? Is het mogelijk dat de industrie Niet Commerciële Reststromen ter beschikking stelt?

38 38 Aanbod vanuit Industrie ruim beschikbaar! Er is opvallend veel beschikbaar bij de bedrijven Men wil geen gedoe Streven naar een centraal aanspreekpunt voor aanname van Niet Commerciële Reststromen De potentiële hoeveelheden matchen vaak met de behoefte van Leger des Heils Aanbod is onvoorspelbaar in soort en volume, maar toch streven naar maximale aanname en continuïteit in aanname

39 39 De uitdaging voor het Leger des Heils Vaststellen van een basis aannamebeleid door het Leger des Heils Géén alcohol, géén drugs, géén relatie kinderarbeid, Voor het Leger des Heils is een ethische voedselcode uitgewerkt Ontwikkelen van een software tool ( matchingsmodel ) die aanbod koppelt aan menu's Rekening houdend met beschikbare opslag, menucycli, Flexibilisering in het bereidings-/kookproces Productaanbod bepaalt mede de te bereiden menu s

40 Flexibilisering 40

41 41 Flexibilisering Aanlevering Keuken NCR s Opslag grondstof Of componenten dag tot maanden Bereiding maaltijd Opslag bereide maaltijd / Maaltijdcomponenten dag tot weken Assemblage maaltijd Regenereren Consumptie Bewerking: Verlengen houdbaarheid Ontkoppelpunten = nieuwe kooktechniek Uitstellen maaltijdkeuze = kiezen aan tafel

42 Terugdringen voedselverspilling Minder verspilling 1. Opname van Niet Commerciële Reststromen 2. Minder afval door veranderen maaltijdkeuze / uitserveermethode

43 43 Voedselverspilling in de zorg Cijfers m.b.t. de zorgsector ontbreken Betrokkenen / experts geven aan dat verspilling tussen de 40 en 60% ligt (waarde of volume?) Maxima Medisch Centrum: 42% Bereide maaltijden die in de vuilnisbak belanden

44 44 Maaltijdservice Máx à la Carte Máxima Medisch Centrum Patiënten krijgen à la carte maaltijden op de kamer Patiënten bepalen zelf wat en hoeveel zij eten Het maaltijdconcept: Sluit aan bij gezond en duurzaam voedselpatroon Biedt kwalitatief goede maaltijden in fijne ambiance Je ziet patiënten vrolijk worden als de wagen langskomt Foto:

45 45 Houdbaarheidsverlenging Kern: Innovatieve verpakking en/of milde conservering technologie Integrale benadering en optimalisatie op ketenniveau

46 46 Ketentransparantie & kwaliteitsmonitoring Controleren en voorspellen van kwaliteit Monitoring: Temperatuur, RV CO 2 (groenten & fruit) O 2 (vlees, vis) ph & volatiles (vlees)

47 Intelligent voorraadbeheer 47

48 Groen(t)e in het cateringkanaal 48

49 49 Groen(t)e in het cateringkanaal Handvatten om derving te reduceren (vernevelaar, vulstrategie, keten verkorten, hergebruik) Tool om logistiek en kwaliteit geïntegreerd te analyseren

51 51 Conclusies uit jarenlang onderzoek Door voldoende aandacht te besteden aan de problematiek en te experimenteren met oplossingsrichtingen veelal 20-25% verbetering Structurele oplossingen vragen om gedragsverandering die ondersteund wordt door brede verankering in stuurmechanismen en processen Keten brede oplossingen en sluiten van kringlopen leveren grootste verbeterpotentieel Technologie is niet de grootste beperkende factor, de noodzakelijke organisatieverandering is cruciaal Delen van geleerde lessen en bouwen aan netwerk van ambassadeurs (Vb. Europees netwerk: Greencook, No Waste Network,...)

52 52 Informatie Project Optimale voedselbenutting door het Leger des Heils Minder eten in de vuilnisbak (Artikel in Kennis Online van Wageningen UR - pdf) Uitgebreide informatie over voedselverspilling (Met bewaarwijzer, filmpje, fotos' van het Voedingscentrum) Nota Duurzaam Voedsel van het ministerie van LNV (Publiekssamenvatting) Tips (Kopen en koken op maat - tips van Milieu Centraal) Algemene info om verspilling van voedsel tegen te gaan (Milieu Centraal) Anti-verspillingstips (van het Voedingscentrum) bafc-e6cb1aea1637.pdf

53 Informatie 53 /GFL_web.pdf

54 Bedankt voor de aandacht!

55

56 Stellingen

57 57 Stelling 1 (in groepen) Ten minste houdbaar tot (THT) data veroorzaakt veel voedselverspilling. Afschaffing van de THT datum verminderd voedselverspilling.

58 58 Stelling 2 (in groepen) Voedselverspilling komt door de drang van consumenten naar het perfecte eten in vorm, veiligheid, kwaliteit, houdbaarheid en beschikbaarheid

59 59 Stelling 3 (in groepen) Bedrijven moeten verplicht gesteld worden om voedselderving in jaarverslag te verantwoorden (volgens de Ladder van Moerman)

60 Groepsopdracht

61 Groepsopdracht Doel: Ketens optimaliseren en hierdoor minder / geen voedsel verspillen Groepjes vormen Idee verzinnen + bijbehorende actie (30 min) Bijvoorbeeld: GS1 databar Powerpoint presentatie van max. 5 min Creativiteit wordt op prijs gesteld!