B&W-voorstel en besluitnota

Transcriptie

1 2017/17210 B&W-voorstel en besluitnota Registratiedatum Opsteller d.d. B&W N. de Kruijk Contact (075) Agendapunt A2 Laatst 11 april 2017 A besluit gewijzigd Onderwerp Herinrichting Minimabeleid Portefeuille Armoede J. Olthof Registratienummer Bestuurlijk behandelvoorstel 2017/16247 Gevraagd besluit 1. In te stemmen met voorstel, inhoudende a. De werkwijze van de pilot maatwerkbudget tot vast beleid te maken, Inhoudende dat bijzondere bijstand naast een digitale aanvraagroute ook verstrekt kan worden via een aanvraag vanuit het wijk- of jeugdteam. b. Beantwoording van motie 57 en toezeggingen aan de raad. c. Akkoord te gaan met de beantwoording van motie 57 en toezeggingen aan de raad, inhoudende: - Motie 57, ( ), betreft de mogelijkheden sport/cultuurregeling voor volwassenen in armoede (d.d. 14 juni 2016). - Toezegging bij het vaststellen van de Visie en strategie Armoedeopgave om verder de discussie te voeren over de werkwijze van de uitvoering van het minimabeleid (verslag raadsvergadering d.d. 21 januari 2016). - Toezeggingen en betreffende de invoering herverzekering eigen risico in de collectieve zorgverzekering (verslag raadsvergadering d.d.18 november 2016), inzake: 1. Toelichting op hoe de communicatie van deze regeling naar de doelgroep verloopt. 2. Evaluatie van communicatie en maatwerkondersteuning van begeleiding van minima rondom zorgverzekering en overstap. - Toezegging betreffende het leveren van maatwerk m.b.t. de herverzekering (verslag raadsvergadering d.d. 1 december 2016). 2. Voorstel om de werkwijze van de pilot maatwerkondersteuning tot vast beleid te maken voor een zienswijze voor te leggen aan de raad 3. Indien de raad een positieve zienswijze geeft het besluit als genomen te beschouwen. 4. Kennis te nemen van de evaluatie pilot budget maatwerkondersteuning (Verwey-Jonker instituut en Slim Beleid, februari 2017). Geheimhouding op grond van de Gemeentewet Openbaar Kernverhaal Zaanstad is in 2015 gestart met een pilot budget Maatwerkondersteuning. Dit budget is bijzondere bijstand die binnen deze pilot op een andere manier dan normaal wordt toegekend:

2 DOCUMENTNUMMER PAGINA gemeente Zaanstad 2017/ /12 als smeermiddel en vangnet als andere wet- en regelgeving niet meer toepasbaar waren. Inmiddels is de evaluatie van deze pilot afgerond 1 en hebben we geleerd dat wij als gemeente veel invloed hebben op belemmerde factoren om te doen wat nodig is om mensen uit de armoede te halen of houden. Resultaat is een nieuwe structurele werkwijze minimabeleid die beter past bij de manier waarop Zaanstad haar inwoners wil ondersteunen: doen wat nodig is, preventief, als vangnet, overzichtelijk en snel. Het gehele palet aan minimaregelingen is afgelopen jaar onder de loep genomen en er zijn stapsgewijs wijzigingen aangebracht. Rondom de wijzigingen die zijn besproken in de raad, zijn toezeggingen gedaan die we in dit voorstel beantwoorden. Wat verandert er? De Individuele inkomensvoorziening (IIT) en Individuele Studietoeslag (IST) houden we intact. De bijzondere bijstand wordt overzichtelijker door deze niet in te delen in verschillende regelingen maar in twee werkwijze voor inwoners: 1 Het maatwerkgesprek in het wijk- of jeugdteam 2 één digitale toegang/ formulier waarmee verschillende vaststaande kostenvergoedingen en deelname aan Meedoen Zaanstad en Collectieve zorgverzekering in één keer en overzichtelijk kunnen worden aangevraagd. Aan dit formulier worden ook de regelingen IIT en IST toegevoegd. Binnen het maatwerkgesprek kunnen regisseurs doen wat nodig is, zoals het vergoeden van de kosten om te sporten voor volwassenen of onvoorziene kosten van chronisch zieken.(motie 57 en toezegging ) In de praktijk is het niet altijd duidelijk dat de webshop Meedoen Zaanstad een onderdeel is van de Regeling Schoolgaande Kinderen (RSK). Zo lijkt het alsof er twee regelingen bestaan. Daarom veranderen wij de naam Regeling Schoolgaande Kinderen in Meedoen Zaanstad per Meedoen Zaanstad heeft dan twee componenten: het geldbedrag en de webshop. Hoe is de afschaffing van TER en TCA gegaan? Per 1 januari 2017 zijn de regelingen tegemoetkoming eigen risico chronisch zieken (TER) en tegemoetkoming voor chronische aandoeningen (TCA) afgeschaft en is de collectieve zorgverzekering uitgebreid met een vergoeding van het eigen risico. Deze overgang is goed verlopen. Per 1 januari 2017 zijn in totaal 5369 mensen verzekerd via de collectieve zorgverzekering van Zilveren Kruis. Van de 1880 inwoners die in 2015/2016 TCA hebben ontvangen zijn 1093 chronisch zieken overgestapt naar de collectieve zorgverzekering. 797 mensen zijn niet overgestapt naar het Zilveren Kruis, waarvan 780 op dit moment een openstaande zaak hebben bij het wijkteam. 12 inwoners waren voorheen wel bekend en 5 inwoners zijn nog niet bekend bij het wijkteam. (Toezeggingen en ) 1 De pilot budget maatwerkondersteuning is geëvalueerd door het Verwey-Jonker instituut en Slim Beleid (Evaluatie pilot maatwerkbudget Zaanstad, februari 2017)

3 DOCUMENTNUMMER PAGINA 2017/ /12 gemeente Zaanstad Aanleiding De pilot budget maatwerkondersteuning is gestart in 2015 en eind 2016 geëvalueerd door het Verwey-Jonker instituut en Slim Beleid (Evaluatie pilot maatwerkbudget Zaanstad, februari 2017). Vanuit deze bevindingen en conclusies hebben we het gehele palet aan minimaregelingen onder de loep genomen en gedurende afgelopen jaar stapsgewijs wijzigingen aangebracht. Resultaat is een nieuwe structurele werkwijze minimabeleid die beter past bij de manier waarop Zaanstad haar inwoners wil ondersteunen: doen wat nodig is, preventief, als vangnet, overzichtelijk en snel. Centrale vraag in het evaluatieonderzoek was: wat is het effect van het maatwerkbudget en onder welke voorwaarden werkt het? Bij de inzet van dit deel van bijzondere bijstand (maatwerkbudget) stond het doel centraal. Om inzicht te krijgen in de effectiviteit zijn twintig casussen onder de loep genomen. Binnen dit onderzoek zijn alle betrokken inwoners, regisseurs en leidinggevende gesproken. Onderstaande conclusies hebben betrekking op deze twintig casussen, in de vorming van nieuw beleid hebben wij ook breder gekeken. Conclusies van het evaluatie onderzoek: Bij welke inwoners is maatwerk ingezet? Alle twintig huishoudens in dit onderzoek hadden schulden. Door afbetaling van schulden moeten veel mensen elke maand rondkomen van een bedrag dat minder is dan de bijstandsnorm. Daarom is er veel armoede voelbaar onder deze groep. Maatwerk past vooral goed bij deze groep. Verder is gebleken dat het overgrote deel een alleenstaande (met of zonder kinderen) betreft. Voor zeventien van de twintig casussen geldt dat er maar één inkomen aanwezig is. De meeste mensen uit de onderzochte casussen hadden te kampen met lichamelijke of psychosociale klachten of een combinatie van beide. Zijn de doelen bereikt? De doelen waarvoor het maatwerkbudget is ingezet liepen sterk uiteen, wat voor de hand ligt omdat het maatwerk betreft. De meerderheid werd ingezet ten behoeve van het leefgebied (stabiel) wonen (47%), gevolgd door rondkomen (33%), Gezond leven en zorgen voor (9%), leren en ontwikkelen (6%) en werken (5%). Bij zestien van deze twintig, is het korte termijndoel bereikt, in drie gevallen is het deels bereikt en in één geval is het niet gelukt. Ook hebben de onderzoekers het lange termijndoel mee kunnen doen in de samenleving gemeten. Uit onderzoek blijkt dat de weg naar werk en het bevorderen van gezondheid nog lang is. De meeste winst is behaald rondom aanpak en stabilisatie van schulden en het voorkomen van huisuitzetting. Zijn maatschappelijke kosten voorkomen? Om deze vraag te beantwoorden zijn tien casussen geanalyseerd en is een vergelijking gemaakt tussen de situatie met en de (fictieve) situatie zonder de inzet van het maatwerkbudget. De onderzoekers hebben vastgesteld dat bij zeven van de tien casussen de maatschappelijke kosten hoger zouden zijn geweest, in twee gevallen zijn de verschillen beperkt en in één situatie waren de kosten van het maatwerkbudget hoger. De kosten waarop is bespaard, betreffen: uitkeringskosten, uren inzet van het wijkteam, uren inzet van schuldeisers, inzet tweedelijnszorg, kosten uithuiszetting, kosten pleegzorg, daklozenopvang en inzet schuldhulpverlening. Een deel van de kostenbesparing zal pas op de langere termijn duidelijk worden. Is de werkwijze van de pilot maatwerkbudget wenselijk en wat zijn de randvoorwaarden? Uit gesprekken met regisseurs is gebleken dat het maatwerkbudget een goede toegevoegde waarde heeft voor de werkwijze in het wijkteam. In een heel aantal gevallen was een reguliere aanvraag van ondersteuning ook mogelijk geweest, maar is hier niet voor gekozen omdat bijvoorbeeld de betreffende kosten ongewoon waren, snelheid van handelen nodig was en administratieve rompslomp zo voorkomen werd. Of het inkomen was te hoog maar de bestedingsruimte was te laag.

4 DOCUMENTNUMMER PAGINA 2017/ /12 gemeente Zaanstad Belangrijkste voorwaarde voor het werken op deze wijze is dat de regisseur goed kan inschatten wat er nodig is en gedaan moet worden en ook goed kan inschatten wat er niet nodig is. De inhoudelijk kaders zijn beperkt en juist daarom zullen wijkteams en jeugdteams moeten leren durven om bijzondere bijstand op deze wijze in te zetten. Volgens de onderzoekers vraagt dit om een professionaliseringsslag bij de regisseurs: noodzaak van het hebben van bepaalde competenties en kennis van voorliggende voorzieningen. Ook is het noodzakelijk dat zij goed kunnen communiceren met de inwoners en de verwachtingen over de mogelijkheden kunnen managen. Uit dit onderzoek is gebleken dat regisseurs in Zaanstad steeds goed zicht hebben gehad op de situatie van hun cliënten. Voor regisseurs die een vorm van maatwerk toepassen, moet duidelijk zijn wat de kaders en doelstellingen van maatwerk zijn. Gaat het alleen om het besparen va maatschappelijke kosten of moet het ook gaan om het verbeteren van iemands kwaliteit van leven? Als ervoor wordt gekozen om nauwelijks met een inhoudelijk kader te werken, is het van belang hierover en het eigen normen en waardenkader met elkaar te communiceren. De regisseurs werken aan hun professionaliteit door het bespreken van casussen, intervisie en overleg met leidinggevenden. Dit punt is volgens de onderzoekers belangrijk omdat het voortdurend aandacht nodig heeft en belangrijk is om tot een juiste inzet van maatwerk te komen. Voorstel nieuw proces Bijzondere bijstand De inwoner moet in het huidige digitale proces zelf bedenken welke regeling hij/zij kan aanvragen, welke oplossing passend en noodzakelijk is en de juiste bewijsstukken aanleveren. Vanuit de kennis die we hebben opgedaan rondom de armoedeopgave is gebleken dat deze vraag vaak een moeilijke vraag is voor sommige inwoners die langdurig in armoede leven en daardoor niet altijd de juiste keuze maken. Vanuit de ervaringen binnen de pilot budget maatwerkondersteuning hebben we geleerd dat een deel van de bijzondere bijstand daarom beter na een goed gesprek in het wijkteam toegekend kan worden door de gemeente. Bij deze werkwijze gebruikt de regisseur bijzondere bijstand als specifiek middel in een plan met een duidelijk (lange termijn) doel en een beschrijving van de complete situatie. We geven de regisseur de ruimte en het vertrouwen om te doen wat nodig is. In de algemene voorzieningen bieden wij de inwoner de mogelijkheid om met ondersteuning een financieel overzicht te maken: hoeveel geld komt er binnen (en kan dit verhoogd worden?), wat gaat er uit (en kan dit verlaagd worden?), wat blijft er onder de streep over en kan je daarmee betalen wat je nodig heb. Bij dit overzicht wordt rekening gehouden met noodzakelijke uitgaven van de inwoner, wat bij het digitale proces niet gebeurt. De regisseur kan gemotiveerd afwijken van de normen (wat rekenen we als inkomen of vermogen mee) als dit noodzakelijk is, bijvoorbeeld door ervoor te kiezen een bijdrage van oma voor het sporten van kleinkind niet mee te rekenen als inkomen of een onmisbare auto niet mee te rekenen als vermogen. De werkwijze van het maatwerkbudget willen we voortzetten. Omdat bij een nadere verkenning is gebleken dat het niet efficiënt en effectief is om alle kosten bijzondere bijstand via het wijk- of jeugdteam te laten lopen, is gekozen voor een splitsing in werkwijze. Er zijn vergoedingen waarvan is vastgesteld dat deze kosten noodzakelijk zijn, bijvoorbeeld kosten voor de Raad voor Rechtsbijstand, rechtbank (bv. bewindvoering), afspraken met maatschappelijke partners zoals bijvoorbeeld het COA (binnen twee weken inrichtingskosten na toekenning van een woning aan een statushouder) of aanvragen waarbij de lage drempel prefereert (Meedoen Zaanstad). Voor deze vooraf gedefinieerde kosten wordt een digitaal proces ontwikkeld, wat eenvoudig en snel is. Het eenvoudige en snelle digitale aanvraagproces biedt minder mogelijkheden om rekening te houden met de persoonlijke situatie en daarmee om maatwerk te verstrekken. Deze wordt door medewerkers op het gemeentehuis getoetst op vooraf gestelde criteria zoals de 110% norm en toegekend. Hierbij wordt ook uitgegaan van het netto besteedbaar inkomen. Mocht

5 DOCUMENTNUMMER PAGINA 2017/ /12 gemeente Zaanstad een inwoner op basis van deze criteria niet in aanmerking komen voor vergoeding dan volgt een verwijzing naar het gesprek in het wijkteam. Uitgangspunt is dat deze inwoner wel een vraag of probleem heeft en dat deze vraag nog niet is beantwoord. De regisseur in het wijkteam kan dan alsnog bepalen dat bijzondere bijstand (maatwerk) toegekend moet worden. Het is ook mogelijk dat de inwoner een ander antwoord of oplossing krijgt dan bijzondere bijstand, bijvoorbeeld budgetondersteuning om de inkomsten en uitgaven beter te managen. In het nieuwe werkproces van bijzondere bijstand zijn de lessen uit de evaluatie pilot maatwerkbudget Zaanstad verwerkt. Zie bijlage met de uitgewerkte processen en impact. Collectieve zorgverzekering 2 Met het vaststellen van de Visie en strategie Armoedeopgave is het beleid van Zaanstad gericht op laagdrempelige en goede voorzieningen en het faciliteren van een effectieve maatwerkondersteuning. De uitbreiding van de collectieve zorgverzekering met een vergoeding van het eigen risico en het laten overgaan van de TER en TCA in deze collectieve zorgverzekering en maatwerk in het wijkteam, sluit hierop aan. De collectieve zorgverzekering bestaat uit drie uitgebreide pakketten waardoor inwoners zelf kosten rechtstreeks met Zilveren Kruis kunnen afhandelen zonder (administratieve) tussenkomst van de gemeente. In de huidige bijzondere bijstand zitten aanvragen voor medische kosten, waarvan de verwachting is dat deze aanvragen nu rechtstreeks door het Zilveren Kruis vergoed worden. Meerkosten en verborgen kosten kunnen voor vergoeding in aanmerking komen via het maatwerkgesprek in het wijkteam, waar wordt gekeken naar de gehele situatie. Uit de analyse van de overstapactie per 1 januari 2017 is gebleken dat er geregeld overlap is met problemen op andere levensterreinen zoals schulden, werkloosheid, Wmo. Deze grote overlap bevestigt de aanname dat er vaak meer aan de hand is en dat het maatwerkbudget de regisseur in staat stelt maatwerk te leveren. Op 17 november 2016 is de raad een zienswijze voorgelegd met als voorstel de collectieve zorgverzekering uit te breiden met het verzekeren van het eigen risico en de tegemoetkoming eigen risico chronisch zieken (TER) en tegemoetkoming voor chronische aandoeningen (TCA) af te schaffen. Vanuit deze bespreking zijn twee toezeggingen aan de raad gedaan: 1. Toelichting op hoe de communicatie van deze regeling naar de doelgroep verloopt Iedereen die in voorgaande jaren de TCA en TER heeft ontvangen of een andere minimaregeling en inwoners met een bijstandsuitkering hebben een brief ontvangen met het advies om over te stappen. Bij deze brief was een makkelijk te lezen infographic toegevoegd en een verwijzing naar het wijkteam als er vragen waren of als overstappen niet mogelijk was door schulden. Ook is in deze brief aangegeven om bij kosten die niet voor vergoeding in aanmerking komen bij de zorgverzekering, het gesprek aan te gaan in het wijkteam. Via de nieuwsbrief van de huisartsen zijn de huisartsen en de praktijkondersteuners geïnformeerd over het herverzekeren van het eigen risico en de afschaffing van de TER en de TCA. Er is informatie vertrekt via Zaanstad Journaal, de nieuwsbrief W&I en sociale media; op vragen en opmerkingen die via sociale media binnenkwamen hebben we direct gereageerd Er is voorlichting gegeven aan teamleiders van de wijkteams. Eind maart zijn inwoners die niet zijn overgestapt naar de collectieve zorgverzekering, maar die in voorgaande jaren wel de TCA hebben ontvangen aangeschreven. Deze inwoners zijn uitgenodigd naar het SWT te gaan als zij in 2017 extra kosten maken door een chronische ziekte of een handicap. Via het Maatwerkbudget kunnen deze inwoners ondersteuning krijgen. In de raadsvergadering d.d. 21 januari 2016 is de Visie en strategie Armoedeopgave vastgesteld

6 DOCUMENTNUMMER PAGINA 2017/ /12 gemeente Zaanstad Voor inwoners met een betalingsachterstand was het niet mogelijk om over te stappen door een onderlinge afspraak tussen verzekeraars. De wijkteams gaan met deze inwoners een schuldhulptraject aan, met het streven om overstappen per 2018 wel mogelijk te maken. Als er langer dan 6 maanden betalingsachterstand van de zorgpremie bij de zorgverzekeraar is ontstaan, dan draagt de zorgverzekeraar de verzekerden over aan Zorginstituut Nederland en komen de verzekerden in de zgn. bronheffing terecht. Zij krijgen een maandelijkse boete opgelegd bovenop de zorgpremie en komen niet meer in aanmerking voor de aanvullende verzekering. Sinds juli 2016 is een wetswijziging aangenomen met de mogelijkheid voor gemeenten om afspraken te maken met de zorgverzekeraar met betrekking tot uitkeringsgerechtigden. Zaanstad is in gesprek met het Zilveren Kruis om deze afspraken te maken en passende schuldhulptrajecten in te richten. Tot die tijd zal het wijkteam maatwerkondersteuning bieden. 2. Evaluatie van communicatie en maatwerkondersteuning van begeleiding van minima rondom zorgverzekering en overstap - Van de 1880 inwoners die in 2015/2016 TCA hebben ontvangen zijn 1093 chronisch zieken overgestapt naar de collectieve zorgverzekering (58,1%) mensen zijn niet overgestapt naar het Zilveren Kruis van de 797 hebben een openstaande zaak bij het wijk- of jeugdteam en zijn dus nu bekenden (vb. overlap Wmo, participatiewet, schulden). Het is mogelijk dat inwoners niet zijn overgestapt omdat er schulden zijn of omdat een specialistische zorgverzekering beter past. Het SWT past, indien nodig, maatwerk toe bij meerkosten inwoners waren voorheen bekend, nu een afgesloten zaak. - 5 inwoners zijn nog niet bekend bij het wijkteam. - Alle 797 inwoners die niet zijn overgestapt naar de collectieve zorgverzekering hebben in week 13 een brief ontvangen met het adres van het wijkteam dat voor hen van toepassing is en het advies bij medische kosten zich bij dit wijkteam te melden. Per 1 januari 2017 zijn in totaal 5369 mensen verzekerd via de collectieve zorgverzekering van Zilveren Kruis. volwassenen kinderen totaal totaal aantal verzekerden met uitkering overige minima totaal Regeling schoolgaande kinderen/ Meedoen Zaanstad Na een aanvraag RSK ontvangt de ouder een geldbedrag en een inlogcode voor de webshop Meedoen Zaanstad. Vanuit deze webshop kan de ouder een vereniging kiezen waarvan de contributie rechtstreeks betaald wordt. Het geldbedrag en de inlogcode voor de webshop worden verstrekt in eenzelfde beschikking (brief). Niet iedere ouder maakt gebruik van de inlogcode. Met het geldbedrag kan de ouder iets extra s doen of aanschaffen voor het kind, zoals: nieuwe sportkleding, een nieuwe trui, schoolgeld, schoolreisje. Het is aan de ouder om de besteding van dit geld voor het kind te bepalen. Ouders moeten achteraf wel aan kunnen tonen dat het geldbedrag voor het kind besteed is. Van maatwerk is echter geen sprake. We hebben geconstateerd dat er altijd meer gebruik wordt gemaakt van het geldbedrag RSK dan de webshop Meedoen Zaanstad. In 2016 is voor ongeveer kinderen een geldbedrag betaald, Voor deze kinderen had ook een activiteit binnen Meedoen Zaanstad afgenomen kunnen worden. Het aantal activiteiten is blijven steken bij De aanname is dat inwoners het zelf te besteden geldbedrag makkelijker aanvragen, dan kenbaar maken bij een vereniging dat zij weinig geld te besteden hebben. Juist omdat er wel gebruik gemaakt wordt van het geldbedrag, houden we deze regeling vooralsnog in stand omdat we vrezen dat anders minder ouders van de ondersteuning gebruik gaan maken. Om de deelname aan de

7 DOCUMENTNUMMER PAGINA gemeente Zaanstad 2017/ /12 webshop te vergroten is op 2 februari 2017 de regeling aangepast en is de eigen bijdrage komen te vervallen. We monitoren of deze aanpassing effect heeft en dit wordt meegenomen in een mogelijke herinrichting in het project Meer Meedoen, waarin een overzichtelijk en integraal aanbod en eenduidige toegang voor 18- en hun ouders met een minimum inkomen wordt georganiseerd. (met Jeugdsport- en jeugdcultuurfonds, stichting jarige job, stichting leergeld, scholen, GGD, etc.). Naast Meedoen Zaanstad is er ook de mogelijkheid voor wijken jeugdteams om maatwerk te leveren voor ouders en kinderen als de RSK niet toereikend is. In de praktijk is het niet altijd duidelijk dat de webshop Meedoen Zaanstad een onderdeel is van de Regeling Schoolgaande Kinderen (RSK). Zo lijkt het alsof er twee regelingen bestaan. Daarom veranderen wij de naam Regeling Schoolgaande Kinderen in Meedoen Zaanstad per Meedoen Zaanstad heeft dan twee componenten: het geldbedrag en de webshop. In de raadsvergadering d.d. 14 juni 2016 is motie 57, ( ) aangenomen, betreffende de mogelijkheden sport/cultuurregeling voor volwassenen in armoede. In de nieuwe werkwijze kunnen volwassenen voor een sportvergoeding in aanmerking komen na een maatwerkgesprek in het wijkteam. Daarbij wordt gekeken naar de gehele situatie en de doelen die nagestreefd worden zoals het bevordering van participatie, integratie of gezondheid. Beoogd resultaat 1) Door het mogelijk te maken dat bijzondere bijstand als maatwerk in de wijk- en jeugdteam kan worden ingezet, kan dit budget worden gebruikt als vangnet en smeermiddel indien andere wet- en regelgeving niet meer toepasbaar zijn. Zaanstad is dan in staat om haar inwoners beter te ondersteunen door te doen wat nodig is om mensen uit de armoede te halen of houden. 2) Met het integrale gesprek beogen wij preventief problemen en hogere maatschappelijke kosten te voorkomen. 3) Door het mogelijk te maken dat bijzondere bijstand voor vastgestelde kosten via een eenvoudige en snelle manier kan worden aangevraagd, krijgen de wijkteams alleen die vragen waar ook echt een integraal gesprek voor nodig is. Omdat het aanvragen voor inwoners makkelijk is, verwachten wij het bereik groot te houden. 4) We beogen het bereik van Regeling Schoolgaande Kinderen op hetzelfde niveau te houden en eventueel te vergroten. Daarom hebben wij besloten vooralsnog de huidige regeling in stand te houden. Een mogelijke herinrichting wordt in de loop van dit jaar onderzocht. 5) Door de naam van de Regeling Schoolgaande Kinderen in Meedoen Zaanstad te veranderen creëren wij overzicht. Meedoen Zaanstad heeft dan twee componenten: het geldbedrag en de webshop. 6) Door een zeer uitgebreide collectieve verzekering krijgen inwoners minder zorgrekeningen en wordt betalingsachterstand voorkomen en goede zorg gewaarborgd. 7) Door een goed gesprek over meerkosten en verborgen kosten van bijvoorbeeld chronisch zieken kan integraal en preventief gehandeld worden. 8) De individuele inkomenstoeslag wordt vooralsnog gehandhaafd omdat de impact voor inwoners groot is om alle regelingen in één keer te wijzigen. Streven is om in 2018 een voorstel voor te leggen voor herinrichting. 9) De individuele Studietoeslag blijft bestaan omdat deze zeer specifieke regeling op deze wijze goed werkt. Kader In de raadsvergadering d.d. 21 januari 2016 is de Visie en strategie Armoedeopgave vastgesteld en heeft wethouder J. Olthof de toezegging gedaan om verder de discussie te voeren over de werkwijze van de uitvoering van het minimabeleid met de raad. In de raadsvergadering d.d. 14 juni 2016 motie 57, is ( ) aangenomen en betreft de mogelijkheden sport/cultuurregeling voor volwassenen in armoede.

8 DOCUMENTNUMMER PAGINA gemeente Zaanstad 2017/ /12 In de raadsvergadering van 18 november 2016 zijn toezeggingen en gedaan betreffende de invoering herverzekering eigen risico in de collectieve zorgverzekering - Toelichting op hoe de communicatie van deze regeling naar de doelgroep verloopt. - Evaluatie van communicatie en maatwerkondersteuning van begeleiding van minima rondom zorgverzekering en overstap. In de raadsvergadering van 1 december 2016 is toezegging gedaan betreffende het leveren van maatwerk m.b.t de herverzekering Op 2 februari 2017 heeft de raad de wijziging van beleidsregels toegestuurd gekregen ter kennisname betreffende de afschaffing van het verschil in de maximale vergoeding voor een sport- of culturele activiteit voor een kind (eigen bijdrage in RSK regeling), het maximumbedrag voor alle activiteiten vast te stellen op 550 per activiteit en de mogelijkheid te bieden voor wijk- en jeugdteams af te wijken van de deze maximale vergoeding van 550 binnen een maatwerkgesprek. De pilot budget maatwerkondersteuning is geëvalueerd door het Verwey-Jonker instituut en Slim Beleid (Evaluatie pilot maatwerkbudget Zaanstad, februari 2017) In het kader van de samenwerking in de City Deal inclusieve stad, is dit rapport gepubliceerd en deze publicatie is in maart 2017 informeel naar de raad gestuurd. De pilot is gestart in 2015 en loopt door tot de aangescherpte werkwijze is geïmplementeerd. Argumenten en afwegingen Maatwerk Met de wijziging van het beoordelen en toekennen van bijzondere bijstand wordt de regeldruk verminderd en echt maatwerk geleverd. Dit zorgt ervoor dat doelen als verminderen of voorkomen van armoede, preventief handelen om bijvoorbeeld grote schulden te voorkomen en participeren naar vermogen op eigen wijze te bevorderen, bereikt kunnen worden. Maatwerk komt goed terecht In de evaluatie van de pilot maatwerkondersteuning is geconstateerd dat bijna alle inwoners die uit het maatwerkbudget ondersteuning hebben gekregen, schulden hebben. De meesten problematisch, een aantal niet problematisch, maar wel dreigend. Ook is in de evaluatie naar voren gekomen dat in verreweg de meeste gevallen sprake is van een inkomen op of onder 110% van het sociaal minimum. Waar dit niet het geval was, had de inwoner problematische schulden waardoor er geen draagkracht was. Integrale aanpak zorgt voor bereik De aanname dat bijzondere bijstand vooral nieuwe aanmeldingen in het wijkteam zullen opleveren klopt niet, hoewel we wel beogen ook juist een nieuwe groep preventief te bereiken. Doel is om eerder te signaleren dat er schulden zijn, eerder te signaleren dat iemand niet participeert of eerder te signaleren dat iemand in sociale of financiële armoede verkeerd of dreigt te geraken. Dat kan beter als zij in gesprek komen bij het wijkteam, niet als zij digitaal een vergoeding aanvragen. Bij de helft van de mensen die op dit moment een openstaande activiteit hebben bij een wijk- of jeugdteams, is aangegeven dat er sprake is van een hulpvraag op het gebied van financiën (bv. schulden, uitkering). Drempelverhogend of aanzuigende werking? De nieuwe werkwijze voor bijzondere bijstand is geen andere werkwijze dan regisseurs gewend zijn, het is een toevoeging aan de integraliteit en aan de oplossingsmogelijkheden. Dit zal een extra belasting zijn voor de teams echter is de verwachting dat de preventieve werking op een later moment minder werk oplevert. Toch zijn de aantallen, en daarmee of deze werkwijze duurder of goedkoper is, niet voorspelbaar. Voor sommige inwoners zal de drempel van melden in een wijk- of jeugdteam of een integraal gesprek hoger zijn dan wanneer ze een schriftelijke aanvraag in kunnen dienen. Daarnaast zullen andere inwoners

9 DOCUMENTNUMMER PAGINA gemeente Zaanstad 2017/ /12 niet binnenlopen voor een aanvraag bijzondere bijstand, maar zal in het integrale gesprek wel duidelijk worden dat dit nodig is. Tevens kan het zijn dat schuldeisers inwoners wijzen op de mogelijkheid van bijzondere bijstand en op die manier kan het een aanzuigende werking krijgen. Ondersteuning en training van regisseurs essentieel De regisseurs in de wijkteams die een rol hebben gehad bij de doorontwikkeling van de werkwijze hebben aangegeven het spannend te vinden om ook echt zo te gaan werken, ook al lijkt deze op de pilot maatwerkondersteuning. Dit zit in de nuance dat tijdens de pilot het budget voelde als een instrument dat ruimte gaf aan de regisseurs om te doen wat nodig was. Nu de toegang voor de bijzondere bijstand echt georganiseerd gaat worden in de wijk- en jeugdteams, betekent dit niet alleen dat ze moeten doen wat nodig is, maar ook dat deze medewerkers zelf moeten beoordelen dat we iets niet doen als iets niet nodig is. Voorheen was er voor deze proberen kan altijd aanvragen het vangnet van de afwijzing vanuit het gemeentehuis. In de leerlijnen van de wijk- en jeugdteams krijgt deze nieuwe manier van werken een belangrijke rol. Niet alleen de technische uitvoering van het proces krijgt de aandacht, maar vooral de oordeelsvorming van de professional die het advies aan de gemeente geeft is belangrijk. Voor de inwoner is het voordeel dat er in een gesprek gemotiveerd wordt uitgelegd waarom een aanvraag niet wordt toegekend. Duidelijk is dat dit soms pittige gesprekken kunnen zijn waar de medewerkers ondersteuning bij nodig hebben. We werken met een financieel overzicht In het nieuwe proces maakt de inwoner zelf of in de algemene voorziening een goed financieel overzicht. Dit is het startpunt voor het gesprek in het wijk- en jeugdteam op het leefgebied inkomen en financiën. Deze processtap is dus niet alleen voor de bijzondere bijstand van toepassing, maar ook voor bijvoorbeeld schulddienstverlening. Het is voor de regisseurs in de wijk- en jeugdteams erg belangrijk dit financiële overzicht goed te kunnen interpreteren. Doen zij dit niet dat kunnen zij voorzieningen verstrekken die niet noodzakelijk zijn. De nieuwe werkwijze is gebaseerd op een gezond verstand berekening. Hoeveel geld komt er binnen (en kan dit verhoogd worden?), wat gaat er uit (en kan dit verlaagd worden?), wat blijft er onder de streep over en kan je daarmee betalen wat je nodig heb. Hiermee willen we afwijzingen voorkomen waardoor een inwoner dieper in de modder zakt. Dit betekent wel dat er vaker verschillen ontstaan tussen burgers, wat logisch is omdat inwoners in verschillende situaties verkeren. Het rijk heeft duidelijk aangegeven wat tot inkomen gerekend moet worden, de regisseur mag ervoor kiezen om hiervan af te wijken mits dit goed is gemotiveerd. Het is cruciaal bij elke afwijking van de norm, goed te motiveren waarom er afgeweken wordt van de norm. Doen we dit niet goed, dan kan dit door het rijk gezien kan worden als inkomenspolitiek. Dit is dan ook een zeer belangrijk onderdeel in de implementatie. De 110% inkomensnorm is niet heilig Op dit moment worden alle minimaregelingen toegekend op basis van een draagkrachtberekening met strikte normen zodat gelijkheid is gewaarborgd. Hierbij wordt rekening gehouden met het netto besteedbaar inkomen (zoals beslagen, de WSNP, minnelijke trajecten). De 110% grens blijft gelden voor de kosten die digitaal aangevraagd kunnen worden maar laten we los bij het maatwerkgesprek. Indien er hoge noodzakelijke uitgaven of schulden zijn, kan het voorkomen dat de maandelijkse bestedingsruimte te laag is om kosten te betalen om bijvoorbeeld de situatie te doorbreken (verhuizen, training volgen, overstappen zorgverzekeraar, schulden niet hoger laten oplopen als er geen andere mogelijkheden meer zijn, etc.). In dat geval krijgt de regisseur de ruimte om te doen wat nodig is zonder de inkomensgrens te hoeven hanteren. Ook hier is de motivatie waarom er afgeweken wordt van de norm essentieel. Draagvlak Bij de evaluatie van de pilot budget maatwerkondersteuning door het Verwey-Jonker instituut

10 DOCUMENTNUMMER PAGINA 2017/ /12 gemeente Zaanstad en Slim Beleid (Evaluatie pilot maatwerkbudget Zaanstad, februari 2017) zijn van de twintig casussen ook de inwoners gesproken en is de input meegenomen in de aanbevelingen. De aanbevelingen zijn gebruikt bij de nieuwe uitwerking. Aan de uitwerking van dit beleid heeft een werkgroep gewerkt bestaande uit regisseurs die betrokken waren bij de pilot en specialisten vanuit het stadhuis. Aansluiting externe ontwikkelingen De pilot maatwerkondersteuning is onderdeel van de City Deal Inclusieve Stad waar vijf gemeenten en de ministeries BZK, VWS en SWZ samenwerken. Financiële consequenties Vooralsnog verwachten wij de werkwijze te kunnen uitvoeren binnen de huidige begroting maar de ontwikkeling zal goed worden gemonitord. Het is nog niet duidelijk of het bieden van maatwerk een aanzuigende werking heeft omdat bijvoorbeeld schuldeisers rechtstreeks naar het wijkteam verwijzen of dat het drempelverhogend werkt voor mensen omdat er meer inspanning van inwoners wordt verwacht. Ervaring vanuit de pilot budget maatwerkondersteuning leert wel dat er bij maatwerk kritischer gekeken wordt naar de uitgaven en eventueel mogelijke alternatieven. Hierdoor zijn de uitgaven binnen de pilot achtergebleven op de verwachting en het gereserveerde budget voor de pilot. De werkwijze heeft wel consequenties voor de wijze waarop wij het budget zullen verantwoorden. Er wordt niet meer gekeken naar het bereik van regelingen maar naar doelrealisatie. Deze verantwoording gaat verder dan het budget minima want een verhoogde uitgaven van dit budget kan besparing op vb. Wmo, jeugd of uitkeringsbudget opleveren. De verantwoording wordt nader uitgewerkt in lijn met verantwoordingsrichtlijnen. Juridische consequenties De huidige werkwijze heeft een aanvraag (nl. het indienen van een plan van aanpak) en een besluit (beschikking) en is daarmee een op rechtsgevolg gericht besluit en dus een besluit in de zin van de Awb. Consequentie van dit besluit is dat we meer gebruik maken van de mogelijkheid om af te wijken van de standaard regels die bepalen wat onder inkomen moet worden verstaan. De motivatie om af te wijken is maatwerk, geen generieke regels, dus mogelijk meer vatbaar voor discussie in bezwaar en beroep. Communicatie en traject Communicatie: - Informeren interne organisatie en externe partners dat besluit is genomen om huidige werkwijze van de pilot voort te zetten in structureel beleid. - Informeren buitenwereld middels persbericht. - Informeren (betrokken) inwoners via persoonlijke brieven en onze gemeente brede media. Proces: - Budgetontwikkelingen worden gemonitord en meegenomen in de reguliere P&C cyclus. - Overleg met Wijk- en Jeugdteams en afdelingshoofden om gezamenlijk tot een implementatieplan te komen. - Aanpassen ICT, formulieren etc. - Voortzetten trainingen in de leerlijnen. Personele gevolgen: - Voor de wijkteams is het onvoorspelbaar hoe groot de extra druk zal zijn omdat er overlap bestaat met huidige caseload en bijzondere bijstand een hulpmiddel kan

11 DOCUMENTNUMMER PAGINA 2017/ /12 gemeente Zaanstad zijn, die grotere problemen later in he traject kan voorkomen (minder werkdruk). Belangrijk om ontwikkelingen goed te monitoren en snel te reageren als dit nodig blijkt te zijn. Er komt wel een grotere druk op algemene voorzieningen (zoals financieel café) en dat zal moeten worden georganiseerd. - Voor de afdeling voorzieningen heeft dit grotere gevolgen omdat voor een deel van het budget onderzoek en draagkrachtberekening wegvalt. Evaluatiemoment(en): - Jaarlijks ontvangt de raad een rapport rondom armoede (afwisselend de Armoedemonitor en minima effectrapportage). Deze rapporten geven inzicht in de mate waarin mensen in Zaanstad rond kunnen komen van hun inkomen op het sociaal minimum en het bereik van het gemeentelijk minimabeleid. Vanwege de integrale aanpak is de huidige onderzoeksmethode minder geschikt. Wij gaan onderzoeken of er mogelijkheden zijn om de onderzoekmethodes aan te passen, zodat deze ook gebruikt kunnen blijven worden als de integrale aanpak en maatwerkmethode volledig geïntegreerd is. Gemeenteblad N.v.t. Aanbieden aan commissie en raad Zienswijze vragen zonder wettelijke verplichting. Beslissing B&W Conform vastgesteld Besluit 1. In te stemmen met voorstel, inhoudende a. De werkwijze van de pilot maatwerkbudget tot vast beleid te maken, Inhoudende dat bijzondere bijstand naast een digitale aanvraagroute ook verstrekt kan worden via een aanvraag vanuit het wijk- of jeugdteam. b. Beantwoording van motie 57 en toezeggingen aan de raad. c. Akkoord te gaan met de beantwoording van motie 57 en toezeggingen aan de raad, inhoudende: - Motie 57, ( ), betreft de mogelijkheden sport/cultuurregeling voor volwassenen in armoede (d.d. 14 juni 2016). - Toezegging bij het vaststellen van de Visie en strategie Armoedeopgave om verder de discussie te voeren over de werkwijze van de uitvoering van het minimabeleid (verslag raadsvergadering d.d. 21 januari 2016). - Toezeggingen en betreffende de invoering herverzekering eigen risico in de collectieve zorgverzekering (verslag raadsvergadering d.d.18 november 2016), inzake: 1. Toelichting op hoe de communicatie van deze regeling naar de doelgroep verloopt. 2. Evaluatie van communicatie en maatwerkondersteuning van begeleiding van minima rondom zorgverzekering en overstap. - Toezegging betreffende het leveren van maatwerk m.b.t. de herverzekering (verslag raadsvergadering d.d. 1 december 2016). 2. Voorstel om de werkwijze van de pilot maatwerkondersteuning tot vast beleid te maken voor een zienswijze voor te leggen aan de raad. 3. Indien de raad een positieve zienswijze geeft het besluit als genomen te beschouwen. 4. Kennis te nemen van de evaluatie pilot budget maatwerkondersteuning (Verwey-Jonker instituut en Slim Beleid, februari 2017).

12 DOCUMENTNUMMER PAGINA gemeente Zaanstad 2017/ /12 Bijlagen /18236 Bijlage proces en impactanalyse /18300 Bijlage Evaluatie pilot maatwerkondersteuning Zaanstad /16253 Aanbiedingsbrief raad Herinrichting Minimabeleid Akkoord gemeentesecretaris Digitaal ondertekend door waarnemend gemeentesecretaris drs. S. Tax op