ontdek het kravaalbos EEN VERRASSENDE WANDELING

Transcriptie

1 ontdek het kravaalbos EEN VERRASSENDE WANDELING

2 Het Kravaalbos is een ecologisch waardevol oud bos, gekenmerkt door een kleurrijke voorjaarsflora. Het ligt centraal in het mooie, zacht glooiende landschap tussen Aalst en Opwijk. Hier ontspringen de beken die zich zo lieflijk meanderend door het landschap slingeren. Sinds enkele jaren werken verschillende partners intensief samen om dit landschap nog mooier te maken. Er zijn al heel wat zaken gerealiseerd op het terrein. En de komende jaren volgen er nog veel meer. Deze wandeling voert je door het boeiende en afwisselende landschap in en rond het Kravaalbos, langs bijzondere locaties waar je getuige kan zijn van het rijke verleden van de streek en het landschap in ontwikkeling. Geniet van de wandeling!

3 Praktisch Lengte 8 km Start Bij Stinne, Putstraat 161, Meldert Toegankelijkheid Het hele jaar door op de paden. Stevige schoenen zijn een aanrader. Sommige paden zijn bij regenweer niet toegankelijk voor rolstoelgebruikers. KAART Openbaar vervoer De Lijn: 340 Belbus Faluintjes-Opwijk Je kan de belbus reserveren op het nummer : Parking xxx Toegankelijk voor honden Ja, aan de leiband Horeca Bij Stinne, Putstraat 116, 9310 Meldert (vrij: 10-24u; zaterdag 13-24u ; zon- en feestdagen 10-22u) De Kleine Deugd, Lepelstraat 10, 1745 Opwijk-Mazenzele (zaterdag: 10u30-21u ; zondag: 11u-21u) Landbouwmuseum De Vedderboom, Schaapheuzel 7, 1745 Opwijk (open elke derde zondag van de maand)

4 Het Kravaalbos is gelegen op een complex knooppunt van gemeente- en provinciegrenzen. Dat is waarschijnlijk een van de redenen waarom we er vandaag nog steeds van kunnen genieten van het bos. Andere redenen zijn het uitgesproken reliëf en de vele natte zones waardoor het gebied minder geschikt is voor landbouw of bebouwing. 1 De bodem, grond van de zaak Het landschap rond het Kravaalbos wordt sterk bepaald door het bodemtype. Het Kravaalbos ligt op de grens tussen de zandleemstreek en de leemstreek. Ten oosten van het Kravaalbos, in Vlaams-Brabant, liggen op de vruchtbare leemgronden grote open kouters. Je kan er genieten van mooie vergezichten. Ten westen van het Kravaalbos, komt er een zandleembodem voor. De percelen zijn er veel kleiner en dikwijls omgeven door kleine landschapelementen. Hier zijn de beken diep in het landschap ingesneden. In de valleien is er hier en daar klei te vinden en in het Kravaalbos ook zand. Het zand is bvb zichtbaar aan het padje dat langs het café Bij Stinne richting het bos loopt. Maar er zijn ook plaatsen met weinig doorlaatbare leemlagen waardoor het bos hier en daar zeer nat is. 2 Gestroomlijnd Landschap Het Kravaalbos ligt op het hoogste punt van de streek (72,5 meter). Hier loopt een waterscheiding. Het water aan de westkant van het Kravaalbos stroomt naar de Dender. Het water aan de oostkant stroomt naar de Benedenschelde. Hier zie je een mooi meanderende zijarm van de Graadbeek, een van de vele bronbeekjes die de oorsprong vormen van de grotere Molenbeek die ter hoogte van de Sint-Annabrug in de Dender uitmondt. De Molenbeek heeft nog een vrij natuurlijke, sterk meanderende loop en een met bomen of bosrestanten omzoomde vallei. Daardoor vormt ze een belangrijke natuurverbinding tussen het Kravaalbos, het Kluisbos en de Dender. Dieren en planten kunnen via natuurverbindingen van het ene ecologisch waardevolle gebied naar het andere gaan. Dit verhoogt hun overlevingskansen. De provincie Oost-Vlaanderen, de stad Aalst en het Regionaal Landschap Schelde-Durme werken samen in het project Gestroomlijnd Landschap: Molenbeek-Graadbeek om de vallei van de Molenbeek op te waarderen. Een belangrijke doelstelling is het visbestand in de beek te verbeteren. De slechte waterkwaliteit werd aangepakt, kleine vismigratieknelpunten weggewerkt en paaiplaatsen aangelegd. Een ingebuisd deel van de Graadbeek werd weer open gemaakt. Dankzij deze maatregelen zijn er in de benedenloop als opnieuw een een tiental vissoorten terug te vinden zijn; zoals stekelbaars, blankvoorn, bermpje en riviergrondel. Het zijn voornamelijk optrekkende vissen uit de Dender. Door het verval ter hoogte van de drie voormalige watermolens kunnen de vissen echter niet op eigen houtje verder stroomopwaarts geraken. Er wordt nog gezocht naar oplossingen om deze vismigratieknelpunten op te lossen. 3 Variatie troef Het Kravaalbos is net als het Hallerbos en Zoniënwoud een overblijfsel van het oeroude Kolenwoud. Dit eiken-beukenbos herbergt heel wat natuurwaarden. In het voorjaar zorgen de bosanemonen en boshyacinten voor kleurrijke tapijten tussen de bomen. Ook meiklokjes komen veelvuldig voor. In natte zones groeien speenkruid, slanke sleutelbloem en dotterbloem, in drogere delen bosanemonen en gevlekte aronskelk. Veel dieren voelen zich hier thuis zoals grote bonte specht, boomklever, bosuil, eekhoorn en ree. Voor veel soorten is variatie belangrijk. Daarom is het belangrijk dat er in een bos naast bomen ook open plekken, bosranden, struiken en kruiden aanwezig zijn. Ook de verwevenheid met het omliggende landschap door hagen, heggen en houtkanten is noodzakelijk. 4 Kleine landschapselementen Door de aanleg van bosranden en kleine landschapselementen zoals houtkanten, hagen, poelen en hoogstamboomgaarden dragen heel wat bewoners, landbouwers en boseigenaars bij aan de kwaliteit van het landschap. Deze elementen zijn van levensbelang voor heel wat dieren en planten. Op deze plek werd rondom het bestaande bos 300 meter bosrand aangeplant door de eigenaar in samenwerking met het Regionaal Landschap Schelde-Durme. Bij de aanleg wordt rekening gehouden met de typische kenmerken van de streek. Zo wordt wilde kamperfoelie aangeplant als waardplant voor de kleine ijsvogelvlinder. Deze zeldzame bosvlinder komt voor in het Kravaalbos. Hij is makkelijk te herkennen aan zijn bruinzwarte vleugels met erg opvallende vlekken die samen een witte band vormen.

5 maakt de paden gevoelig voor beschadiging. Het toegankelijkheidsreglement voorziet aangepaste routes voor ruiters, fietsers en gemotoriseerd verkeer. Op alle andere paden in het bos zijn enkel wandelaars toegelaten. Oneigenlijk gebruik van de paden zorgt voor een sterke bodemverdichting. De bodem wordt minder waterdoorlaatbaar en het resultaat zijn modderige en moeilijk begaanbare paden. 7 Kaalkap in het verleden 5 Heideontwikkeling In de omgeving van de Kiekenvilla, een vroegere kippenkwekerij die werd omgevormd tot buitenverblijf, is de bodem heel schraal. Bij wijze van experiment werd jaren geleden de voedselrijke bovenste laag van de bodem verwijderd (afplaggen). Vanuit de zaadbank die nog in de onderliggende bodem aanwezig was, kwam spontaan terug heide en brem. Zaden van heide kunnen tot XXXX jaren in de bodem overleven. Ze kiemen pas als de omstandigheden geschikt zijn. Heide is een bijzonder type half-natuurlijk cultuurlandschap. Zonder beheer (begrazing, maaien en om de 15 jaar afplaggen) komen grassen in de vegetatie en na verloop treedt er verbossing op en verdwijnt de heide. In het bosbeheerplan wordt hier een strook voorzien waar de heide zich verder kan ontwikkelen. 6 Begaanbare paden De vochtige bodem in het Kravaalbos Het Kravaalbos bevat relatief weinig oude bomen en veel jonge opslag bestaande uit vlier, berk en varens. Dit wijst op kaalkap. De grote periodes van kaalkap vonden plaats tijden de twee wereldoorlogen. Tijden WOI werd er gekapt door de Duitse bezetter. De stammen werden o.a. gebruikt voor het verstevigen van de loopgraven. In WOII werd het bos gekapt door een privéfirma die de stammen verwerkte tot brandstof voor voertuigen. Later werd voornamelijk heraangeplant met Amerikaanse eik en tamme kastanje. Op de gekapte open plekken groeien in eerste instantie licht-minnende pioniersplanten, pas later worden die verdrongen door eiken en beuken. 8 Duurzaam bosbeheer Via weloverwogen ingrepen zorgen boseigenaars er voor dat het bos op een duurzame manier ontwikkelt. Het doel is een bos waar natuurwaarde, houtproductie en recreatie hand in hand gaan. Met ondersteuning van de Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen werd een uitgebreid bosbeheerplan opgemaakt. Hierin staat beschreven welke ingrepen er de komende 20 jaar moeten worden uitgevoerd. Het beheer zal er voor zorgen dat het aandeel dikke bomen, dood hout, gevarieerde randen en open plekken op termijn zal toenemen. Op lange termijn zal dit bijdragen aan stabiele populaties van oa. zwarte specht, middelste bonte specht en wespendief. In de omgeving van het Herenbos komen heel wat populieren aanplantingen voor. In het beheerplan wordt voorgesteld om deze te kappen en te vervangen door kwaliteithout op basis van inheemse soorten. Het westelijk deel van het Kravaalbos is lager gelegen, vochtiger en voedselrijker. Hier is houtproductie ondergeschikt aan de natuurfunctie (broekbos). De drogere delen van het Kravaalbos zijn wel geschikt voor de productie van inheems loofhout van hogere kwaliteit. Maar hier staan momenteel vooral uitheemse soorten zoals Amerikaanse eik en in mindere mate tamme kastanje, beuk en lork. De volgende jaren zal het beheer vooral bestaan uit het kappen van Amerikaanse eik en in mindere mate lork om plaats te maken voor inheemse soorten. Delen van het bos zijn eigendom van het Agentschap voor Natuur en Bos en delen van private eigenaars. Het Agentschap voor Natuur en Bos en private eigenaars beheren elk hun deel van het bos. 9 Het witte dorp Je bevindt je nu op grondgebied van het dorp Mazenzele, een deelgemeente van Opwijk. De Mazelaars kregen de spotnaam kersenboeren, omdat het dorp zeer veel kersenboomgaarden bezat. In de lente kwamen de witte bloesems open en noemde men Mazenzele ook wel het witte dorp. Vele kersenboomgaarden zijn verdwenen. De gemeente Opwijk en het Regionaal Landschap Groene Corridor willen de identiteit van het dorp versterken door de kersenboomgaarden weer een mooie plaats te geven in het landschap. Dit gebeurt door de verwaarloosde boomgaarden te herwaarderen, nieuwe boomgaarden aan te planten en deskundig beheer te garanderen. Iets verderop langsheen de Schaapheuzel kan je elke 3de zondag van de maand een authentieke collectie van honderden oude landbouwwerktuigen bezichtigen in het landbouwmuseum De Vedderboom.

6 te baren. Op basis van het bosbeheerplan hebben boseigenaars i.s.m. het Regionaal Landschap Groene Corridor en Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord nieuwe bospoeltjes en houtstapels aangebracht om de vuursalamander te helpen. De komende jaren volgen nog extra ingrepen. 10 Nat Ter hoogte van Schaapheuzel is de bodem vochtiger. Een moerassig hakhoutbosje wordt door Natuurpunt beheerd. Hakhout zijn bomen of struiken die regelmatig gekapt worden boven de stambasis voor gebruik. Vroeger was dit zeer gebruikelijk. Tegenwoordig is hakhout schaars. Het wordt vooral in stand gehouden om cultuurhistorische en landschappelijke redenen en ter verhoging van de biodiversiteit. Ook ter hoogte van Kleigat en Vogelenzang zijn er vochtige bosjes. 11 Vuursalamanders De vuursalamander is een zeldzame soort die in het Kravaalbos voor komt. Het is een van de koestersoorten van de gemeenten Opwijk en Asse. Vuursalamanders leven op het land en hebben een opvallend zwartgeel vlekkenpatroon. Toch zijn ze moeilijk te zien. Ze brengen het grootste deel van de tijd door onder rottende boomstammen of takkenhopen. s Nachts zijn ze actief en gaan ze op jacht. De vuursalamander is de enige salamander die geen eieren legt. De wijfjes zoeken in het voorjaar kleine, ondiepe bospoelen of traag stromende bosbeekjes met helder water op. Ze brengen hun achterlijf in het water om hun larven 12 Zandsteengroeve In volle middeleeuwen kreeg het bos grote bekendheid door de steengroeven, wat meteen ook de naam van het bos verklaart. Kravaal komt van car en vaal; car is steen en vaal is vallei. In de 12de eeuw begon, op initiatief van de paters van de abdij van Affligem, de ontginning van zandsteen. Dit zorgde voor een enorme economische groei van Meldert. Deze zandsteen was één van de belangrijkste bouwstenen in Vlaanderen. Vele kerken en gebouwen uit de omgeving werden erin opgetrokken (de kerk van Meldert, Baardegem, Moorsel), maar ook de Sint-Martinuskerk te Aalst, de O.-L.-Vrouwkathedraal te Antwerpen tot kerken in het buitenland (Kassel, Amiens, Amsterdam,...). De grote vijver in het Kravaalbos is nog een overblijfsel van zo n historische steengroeve. Op de plaats van het Hof te Putte bevond zich reeds in de 12de eeuw een gesloten hoeve die dienst deed als steenpoelbedrijf. In de 16de-17de eeuw werd het hof door de paters van de abdij van Affligem uitgebouwd tot z n huidige vorm als L-vormige pachthoeve. Hof te Putte en de Putstraat verwijzen duidelijk naar de tijd van de steengroeven. Tegen de 17de eeuw waren de groeven uitgeput en liep de streek als het ware leeg. Het Hof te Putte werd toen herdoopt als Hof te Woestijne. Mooie regio, mooie samenwerking Het Landschap van Erembald tot Kravaalbos is een 6700ha groot gebied op de grens tussen de provincie Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant, op grondgebied van de stad Aalst en de gemeenten Affligem, Asse en Opwijk. Hier werken openbare besturen samen met lokale verenigingen, landbouwers en bewoners om de typische kenmerken van de streek te versterken. Het project focust op volgende thema s: Landschappelijke structuur Toeristisch-recreatieve netwerken en poorten Natuurwaarden (habitats en soorten) Integraal waterbeleid Landbouwstructuur en landbouwverbreding Hopcultuur Meer informatie? Jan Briers XXX Evelyne Fiers XXX

7 WERK MEE AAN EEN MOOIER LANDSCHAP Afhankelijk van waar je woont, kun je subsidies krijgen voor allerlei landschapsingrepen (aanleg poelen, boomgaarden, heggen, houtkanten ). Wie interesse heeft, kan raad vragen aan het regionaal landschap. Je krijgt gratis advies en begeleiding en het regionaal landschap voorziet zelf in de aanleg. Aalst en regio Schelde-Durme: Asse, Opwijk en regio Groene Corridor: Affligem en regio Pajottenland-Zennevallei: of