ONDERZOEK OMVANG FINANCIËLE BUFFER. Stichting Speciaal Onderwijs Twente en Oost Gelderland te Borculo /83189

Transcriptie

1 ONDERZOEK OMVANG FINANCIËLE BUFFER Stichting Speciaal Onderwijs Twente en Oost Gelderland te Borculo /83189 Utrecht, maart 2015

2

3 Voorwoord Dit rapport bevat de resultaten van het onderzoek naar de omvang van de financiële buffer per 31 december 2013 bij Stichting Speciaal Onderwijs Twente en Oost Gelderland te Borculo (hierna: SOTOG). De Inspectie van het Onderwijs (hierna: inspectie) heeft het onderzoek uitgevoerd in het schooljaar van 2014/2015. Het conceptrapport met kenmerk is op 23 februari 2015 voor hoor en wederhoor toegezonden aan het bestuur. De definitieve versie van dit rapport met kenmerk is op 4 maart 2015 te Utrecht vastgesteld door dr. M. Spierings, teamleider PO/VO directie Rekenschap en Juridische Zaken en zal 5 weken na de vaststelling openbaar worden gemaakt.

4

5 INHOUD Voorwoord 3 Samenvatting 7 1 OPDRACHT EN WERKWIJZE Aanleiding en doel Onderzoeksvragen, werkwijze en indeling rapport Onderzoeksvragen Werkwijze 9 2 OMVANG BUFFER EIND Onderzoeksvragen Bevindingen Inleiding De omvang van de buffer Ontwikkeling buffer periode 2014 tot en met BESTEDINGSPLANNEN BESTUUR Onderzoeksvragen Bevindingen 12

6

7 Samenvatting Ieder jaar beoordeelt de inspectie de ontwikkeling van de financiële buffers van alle besturen in het funderend onderwijs als onderdeel van haar reguliere toezicht. We doen dat aan de hand van de cijfers uit de jaarrekeningen. De financiële buffer bestaat uit middelen die een bestuur reserveert voor reële risico s in zijn bedrijfsvoering en wordt weergegeven als percentage van de totale baten. Komt dat percentage uit boven onze signaleringswaarde, dan beoordelen we de meerjarige ontwikkeling van de buffer. Blijft het percentage boven onze signaleringswaarde, dan stellen we een onderzoek in naar de motivatie die het bestuur heeft voor het reserveren van dergelijke middelen. Dit om uit te sluiten dat de onderwijsmiddelen die een bestuur van de overheid ontvangt onvoldoende ten goede komen aan het onderwijs. SOTOG is geselecteerd voor het onderzoek omdat zijn buffer onze signaleringswaarde overtreft. Na eventuele correcties bedraagt de buffer eind 2013 ca ; ca. 55% van de totale baten, inclusief rentebaten. De signaleringswaarde voor de financiële buffer is 7,5% (ca ). De financiële buffer overtreft de signaleringswaarde met ca Hierbij lieten we een bedrag van ca dat het bestuur eind 2013 ontving vanwege het Herfstakkoord buiten beschouwing. Besturen waren redelijkerwijs niet meer in staat de middelen nog in hetzelfde jaar uit te geven. Verkenning van de meerjarige ontwikkeling van de buffer op basis van gegevens uit de continuïteitsparagraaf in de jaarrekening van het bestuur wijst uit dat de buffer ook eind 2016 met ca. 69% nog boven de signaleringswaarde ligt. Dit was aanleiding om een onderzoek te beginnen naar de motivatie van het bestuur bij de omvang van deze buffer. De volgende vragen zijn voorgelegd: Herkent u zich in de omvang van de buffer die wij voor uw bestuur hebben berekend voor eind 2016? In hoeverre kunt u de omvang van de buffer onderbouwen met reële, gekwantificeerde risico s in uw bedrijfsvoering? Indien u de omvang van de buffer niet kunt onderbouwen, beschikt u over concrete plannen (vastgesteld door bestuur en Raad van Toezicht) om deze middelen te investeren in het onderwijs? Zo nee, binnen welke termijn kunt u ons die plannen verstrekken? Na analyse van de reactie van het bestuur stelden we de verwachte omvang van de buffer eind 2016 vast op ongeveer 19,4 mln.; zo n 69% van de totale baten. Het bestuur heeft geen cijfermatige onderbouwing van de omvang van de buffer beschikbaar. Wel heeft het bestuur de volgende tekstuele toelichting gegeven: Zowel de Raad van Toezicht als het College van Bestuur zijn van mening dat de buffer te rechtvaardigen en zelfs voorwaardelijk is om de toekomst van het onderwijs op de scholen van SOTOG te waarborgen en veilig te stellen. Als Stichting met alleen cluster 4 SO en VSO scholen, zitten we in Passend Onderwijs aan de kant waar de klappen inmiddels vallen en nog gaan vallen. Het inmiddels lopende Sociaal Plan gaat uit van een enorm verlies aan FTE zowel binnen de dienst Ambulante Begeleiding als baanverlies op onze scholen. Om onderwijskwaliteit, de onderwijsrichtingen, de gebouwen en overige infrastructuur in de regio Twente en Oost Gelderland beschikbaar te houden in de komende 'magere' jaren voor leerlingen en ouders zullen we in toenemende mate verbouwingen, investeringen in

8 kwaliteit en ombouw moeten gaan financieren. Met de buffer hebben we tijdig geanticipeerd op de reële risico's in bedrijfsvoering voor de periode tot 2021 omdat de Stichting SOTOG haar werkzaamheden verricht in regio's waar de zogenaamde verevening een grote rol speelt. Door deze verevening zal SOTOG zwaar getroffen gaan worden, daar de verevening vooral betrekking heeft op de vermindering van cluster 4 leerlingen. Gezien de kwaliteit van het onderwijs binnen SOTOG, alle scholen hebben een basisarrangement, achten de Raad van Toezicht en het College van Bestuur het verantwoord te werken met de huidige buffer om de risico's in de bedrijfsvoering in de toekomst, naar 2021, zo goed als mogelijk te kunnen managen en daardoor te blijven voorzien in kwalitatief goed cluster 4 onderwijs in onze regio Twente en Oost Gelderland. De Stichting SOTOG blijft vanzelfsprekend, middels planvorming, investeren in haar scholen, zowel in personeel als materieel conform aangegeven in de bestuursgesprekken met de inspectie. De inspectie volgt de ontwikkeling van de financiële buffer van het bestuur in de uitoefening van haar reguliere toezicht.

9 1 OPDRACHT EN WERKWIJZE 1.1 Aanleiding en doel Ieder jaar beoordeelt de inspectie de ontwikkeling van de financiële buffers van alle besturen in het funderend onderwijs als onderdeel van haar reguliere toezicht. We doen dat aan de hand van de cijfers uit de jaarrekeningen. De financiële buffer bestaat uit middelen die een bestuur reserveert voor reële risico s in zijn bedrijfsvoering en wordt weergegeven als percentage van de totale baten. Komt dat percentage uit boven onze signaleringswaarde, dan beoordelen we de meerjarige ontwikkeling van de buffer. Blijft het percentage boven onze signaleringswaarde, dan stellen we een onderzoek in naar de motivatie die het bestuur heeft voor het reserveren van dergelijke middelen. Dit om uit te sluiten dat de onderwijsmiddelen die een bestuur van de overheid ontvangt onvoldoende ten goede komen aan het onderwijs. 1.2 Onderzoeksvragen, werkwijze en indeling rapport Onderzoeksvragen Herkent het bestuur zich in de omvang van de buffer die wij hebben berekend voor eind 2016? In hoeverre kan het bestuur de omvang van de buffer onderbouwen met reële, gekwantificeerde risico s in zijn bedrijfsvoering? Indien het bestuur de omvang van de buffer niet kan onderbouwen, beschikt het dan over concrete plannen (vastgesteld door bestuur en Raad van Toezicht) om deze middelen te investeren in het onderwijs? Zo nee, binnen welke termijn kan het bestuur die plannen verstrekken? Werkwijze Analyse van de jaarrekening 2013 leidt tot een voorlopige bepaling van de omvang van de financiële buffer van het bestuur eind De reactie van het bestuur op de onderzoeksvragen leidt vervolgens tot de uiteindelijke bepaling van de omvang van de buffer. In hoofdstuk 2 Omvang buffer eind 2013 komen de eerste twee onderzoeksvragen aan bod. In hoofdstuk 3 Bestedingsplannen bestuur komt de laatste onderzoeksvraag aan de orde. Pagina 9 van 12

10 2 OMVANG BUFFER EIND Onderzoeksvragen Herkent het bestuur zich in de omvang van de buffer die wij hebben berekend voor eind 2016? In hoeverre kan het bestuur de omvang van de buffer onderbouwen met reële, gekwantificeerde risico s in zijn bedrijfsvoering? 2.2 Bevindingen Inleiding Paragraaf bevat de berekening van de buffer, gebaseerd op de financiële positie van het bestuur in zijn jaarrekening over Paragraaf bevat de ontwikkeling van de buffer in de jaren 2014 tot en met De omvang van de buffer De onderwijsmiddelen van besturen in het primair en voortgezet onderwijs (uitgedrukt in de zogenaamde kapitalisatiefactor) hebben drie functies: 1. Transactiefunctie: middelen voor het betalen van kortlopende schulden. 2. Financieringsfunctie: middelen om de vaste activa uitgezonderd gebouwen en terreinen te kunnen vervangen. 3. De bufferfunctie (financiële buffer): middelen voor het opvangen van onvoorziene risico s zoals schommelende leerlingenaantallen, financiële gevolgen van arbeidsconflicten, veranderende of niet geïndexeerde en daardoor gaandeweg ontoereikende bekostiging. In de volgende tabel staan de voor deze functies berekende waarden en percentages van SOTOG (%) Signaleringswaarde (%) Kapitalisatiefactor (KF) ,70 37,50 Transactiefunctie (TF) ,41 8,80 Financieringsfunctie (FF) ,09 21,20 Financiële buffer (B) (KF-TF-FF) ,20 7, Ontwikkeling buffer periode 2014 tot en met 2016 Op basis van de continuïteitsparagraaf in de jaarrekening over 2013 is de ontwikkeling van de buffer bepaald over de periode 2014 tot en met Daaruit volgt dat de buffer eind 2016 ongeveer 19,4 mln.; ca. 69% bedraagt. Deze overschrijdt de signaleringswaarde nog steeds. Het bestuur heeft aangegeven zich te kunnen vinden in deze bepaling van de omvang van de buffer eind Pagina 10 van 12

11 Het bestuur heeft geen cijfermatige onderbouwing van de omvang van de buffer beschikbaar. Wel heeft het bestuur de volgende tekstuele toelichting gegeven: Zowel de Raad van Toezicht als het College van Bestuur zijn van mening dat de buffer te rechtvaardigen en zelfs voorwaardelijk is om de toekomst van het onderwijs op de scholen van SOTOG te waarborgen en veilig te stellen. Als Stichting met alleen cluster 4 SO en VSO scholen, zitten we in Passend Onderwijs aan de kant waar de klappen inmiddels vallen en nog gaan vallen. Het inmiddels lopende Sociaal Plan gaat uit van een enorm verlies aan FTE zowel binnen de dienst Ambulante Begeleiding als baanverlies op onze scholen. Om onderwijskwaliteit, de onderwijsrichtingen, de gebouwen en overige infrastructuur in de regio Twente en Oost Gelderland beschikbaar te houden in de komende 'magere' jaren voor leerlingen en ouders zullen we in toenemende mate verbouwingen, investeringen in kwaliteit en ombouw moeten gaan financieren. Met de buffer hebben we tijdig geanticipeerd op de reële risico's in bedrijfsvoering voor de periode tot 2021 omdat de Stichting SOTOG haar werkzaamheden verricht in regio's waar de zogenaamde verevening een grote rol speelt. Door deze verevening zal SOTOG zwaar getroffen gaan worden, daar de verevening vooral betrekking heeft op de vermindering van cluster 4 leerlingen. Gezien de kwaliteit van het onderwijs binnen SOTOG, alle scholen hebben een basisarrangement, achten de Raad van Toezicht en het College van Bestuur het verantwoord te werken met de huidige buffer om de risico's in de bedrijfsvoering in de toekomst, naar 2021, zo goed als mogelijk te kunnen managen en daardoor te blijven voorzien in kwalitatief goed cluster 4 onderwijs in onze regio Twente en Oost Gelderland. Pagina 11 van 12

12 3 BESTEDINGSPLANNEN BESTUUR 3.1 Onderzoeksvragen Indien het bestuur de omvang van de buffer niet kan onderbouwen, beschikt het dan over concrete plannen (vastgesteld door bestuur en Raad van Toezicht) om deze middelen te investeren in het onderwijs? Zo nee, binnen welke termijn kan het bestuur die plannen verstrekken? 3.2 Bevindingen Het bestuur heeft de volgende reactie gegeven op deze vragen: Na het antwoord op vraag twee zijn deze vragen niet meer van toepassing. Wel wil ik aangeven dat de Stichting SOTOG vanzelfsprekend, middels planvorming, blijft investeren in haar scholen, zowel in personeel als materieel conform aangegeven in de bestuursgesprekken met de inspectie. Bij SOTOG is ultimo 2016 sprake van een financiële buffer (ca. 69%), die de signaleringswaarde (7,5%) overschrijdt met circa 17,29 mln. De inspectie volgt de ontwikkeling van de financiële buffer van het bestuur in de uitoefening van haar reguliere toezicht. Pagina 12 van 12