Rotterdam Q Office Market Update Quarterly

Transcriptie

1 Office Market Update Quarterly Q3 21 Accessibility by public transport remains to be a weakness for Capelle a/d IJssel, occupiers seem to prefer There is a shortage of new high-quality office space in Centre shows significant differences in supply per sub location, overall supply is expected to further increase

2 2 On Point Office Market Update Quarterly Map of Number Place/District 1 Centre 2 Adjacent Centre 3 Modern Shipping Quarter 4 Traditional Shipping Quarter 5 Kop van Zuid 6 Brainpark and environments 7 Alexanderpolder / Oosterhof Bordering Municipalities 8 Capelle aan den IJssel

3 On Point Office Market Update Quarterly 3 Dutch Economy Future Growth: Gross Domestic Product change p.a. 9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1, -1, -2, -3, , GDP European Union GDP NL GDP Region De Nederlandse economie is in de eerste drie kwartalen van 21 met 1,7 gegroeid ten opzichte van een jaar eerder; De lange termijn vooruitzichten voor de economie kondigen een periode van marginale groei aan. In Q3 21, the Dutch economy revealed a year-on-year growth rate of 1.7; Long-term projections indicate a period of marginal growth. Source: Global Insight (October 21), Experian (September 21) Ten gevolge van een licht toegenomen consumentenvertrouwen is de koopbereidheid verbeterd; Het producentenvertrouwen is in oktober licht gestegen. Na het dieptepunt begin 29 is het vertrouwen van ondernemers vrijwel onafgebroken verbeterd. Consumer confidence is slightly increasing, which causes an improved willingness to purchase; Consumer Confidence Producer Confidence Producer confidence slightly increased in October. After bottoming out in the beginning of 29, confidence has continuously improved. Consumer-, Producer Prices & Unemployment Growth change p.a. 1 5, Source: CBS (October 21) Inflatie bleef in oktober stabiel, net als in september lagen de prijzen voor consumenten gemiddeld 1,6 hoger dan in 29; -5, -1-15, Consumer Price Index Unemployment Rate Producer Price Index De werkloosheid in Nederland loopt naar verwachting op tot 5,5 in 21 en blijft naar verwachting stabiel in 211. Inflation remained stable in October, as of September the inflation rate amounts to 1.6 ; Source: Global Insight (October 21), CPB (September 21) Unemployment rate in the Netherlands is expected to increase to 5.5 in 21 and is expected to remain stable in 211. Employment growth by sector In 21 daalde de werkgelegenheid binnen de financiële sector. Binnen de sector zakelijke en overige dienstverlening bleef de werkgelegenheid gelijk, terwijl deze binnen de publieke sector licht steeg; In 211 en 212 wordt een groei van de werkgelegenheid verondersteld binnen alle kantoorhoudende sectoren in. In 21, employment within the financial services sector decreased, employment remained stable in business and other services sectors and showed a slight growth in the public sector; In 211 and 212, employment growth is anticipated within all office services sectors in. change p.a. 8, 6, 4, 2, -2, -4, , -8, -1 Financial services Business & other services Public services Source: Experian (October 21) Netherlands

4 4 On Point Office Market Update Quarterly Office Market (I) Office stock plus Region ' m² Capelle a/d IJssel Bereikbaarheid per openbaar vervoer blijft een probleem voor Capelle a/d IJssel, lagere huurprijzen bieden geen voordeel meer. Gebruikers geven de voorkeur aan ; Uitbreiding van de kantorenvoorraad beperkt zich tot. In Capelle a/d IJssel vinden geen opleveringen plaats in de komende jaren. Accessibility by public transport remains to be a weakness for Capelle a/d IJssel, lower rental levels are no longer an advantage. Occupiers prefer ; Expansion of the office stock is limited to ; there are no scheduled completions in Capelle a/d IJssel in the near future. Supply Huidig aanbod in (circa 54. m² vvo) stabiliseert; Sterke verschillen in leegstandspercentages per deellocatie. Er is een tekort aan beschikbare hoogwaardige nieuwbouw in het centrum. Current supply in (approx. 54,5 m² lfa) is expected to stabilize; Significant differences in vacancy rates per sub location. Centre faces shortage in supply of new high-quality buildings. ' m² Supply Vacancy rate 16, 14, 12, 1 8, 6, 4, 2, Supply Capelle a/d Ijssel ' m² Supply Vacancy rate 3 25, 2 15, 1 5, Het huidige aanbod in Capelle a/d IJssel (circa m² vvo) correspondeert met een leegstandspercentage van 24,4; Het kantorenaanbod in Capelle a/d IJssel blijft nog enige tijd op het huidige relatief hoge niveau. Current supply in Capelle a/d IJssel (approx. 117,4 m² lfa) corresponds to a vacancy rate of 24.4; Office supply in Capelle a/d IJssel is expected to remain at the current relatively high level. Top 5 upcoming completions plus region City Location Building/Location Surface (m² lfa) Completion Other Waalhaven I 7,65 21 Q4 Centre Blaak 8 15, 211 Q2 Alexanderpolder / Oosterhof Lotus Fase 3a 25, 211 Q4 Centre Calypso 4, 211 Q4 Other North Airportplein 12, 212 Q2

5 On Point Office Market Update Quarterly 5 Office Market (II) Developments plus Region ' m² Het derde gebouw van het Port City project in de Waalhaven wordt naar verwachting in het vierde kwartaal van 21 opgeleverd, gevolgd door gebouw Blaak 8 en gebouw Lotus Fase 3a in 211; Meer dan de helft van de planvoorraad die in de komende twee jaar wordt opgeleverd is reeds voorverhuurd Capelle a/d IJssel The third building of the Port City project at the Waalhaven is expected to be completed in Q4 21, followed by completions of Blaak 8 and Lotus Fase 3 in 211; Take-up plus Region Het opnamevolume is in de eerste drie kwartalen van 21 met 3 gestegen vergeleken met dezelfde periode vorig jaar. Voor geheel 21 wordt een opname verwacht licht boven het volume van 29; De huidige vraag is voornamelijk afkomstig van de sectoren zorg en onderwijs. In Q3 21, take-up in increased by 3 compared to the same period last year. Full year take-up in 21 is expected to end up slightly above the 29 volume; Current occupier demand mainly originates from sectors health and education. Net Absorption and Completions ' m² Net Absorption Completions More than 5 of the office developments which are completed within the next two years are already pre-let. ' m² Capelle a/d IJssel Ondanks de oplevering van een aantal grotendeels voorverhuurde kantoorontwikkelingen, daalt naar verwachting de bezette voorraad in in 21; De bezette voorraad neem in deellocaties Centrum en Alexanderpolder echter toe vanwege toenemende vraag. Despite completion of a number of primarily pre-let office developments, occupied office stock is expected to decrease in 21; Occupied stock is increasing in sub locations Centre and Alexanderpolder, following increasing demand. Top 5 transactions plus Region Q3 21 City Location Building Surface Rent (m² lfa) ( per m² lfa) Tenant Centre Coolse Poort 6, Allianz Nederland Other Port City gebouw 3 4, 15 Argos Oil Centre Building 2,2 99 Stichting Kunstzinnige Vorming Other South Metropool 2, 125 Jacobs Nederland bv Capelle aan de IJssel Other - 1,7 - Gemeente Capelle a/d IJssel

6 6 On Point Office Market Update Quarterly Office Market (III) Jones Lang LaSalle Office Property Clock Q3 21 Tophuren in blijven naar verwachting stabiel. Voor nieuwbouw kunnen hogere tophuurprijzen gerealiseerd worden; Naar verwachting tonen alle Europese steden in 211 huurgroei, echter is de groei gematigd. Prime rents for offices are expected to remain stable, higher prime rents may only be realised for new constructions; Growth of prime rent is expected for all European cities, though growth will be moderate. Prime rent plus region De tophuur in is sinds het eerste kwartaal van 21 gelijk gebleven en wordt gerealiseerd in deellocaties Centrum en Kop van Zuid; Incentives zijn in het derde kwartaal van 21 gelijk gebleven, en nemen mogelijk de komende kwartalen toe. EUR per m² Prime rent in remained stable since Q1 21 and is realized at sub locations Centre and Kop van Zuid; Q3 21 Capelle a/d IJssel Incentives remained stable during in Q3 21, and may increase in the upcoming quarters. Investment volume & Prime Net Yields ' EUR 8 7 7, 6, 6 5, 5 4, 4 3, 3 2 2, 1 1, Q3 21 Investment Volume Prime Net Initial Yield Office market returns Netherlands Het totaalrendement voor kantoren kwam in het derde kwartaal van 21 uit op,8, resulterend in een totaalrendement van 2,2 op jaarbasis; Het indirect rendement voor kantoren bedroeg gedurende het derde kwartaal -,9, terwijl het direct rendement uitkwam op 1,7. De eerste drie kwartalen van 21 registreerden slechts acht beleggingstransacties met een totaal beleggingsvolume van circa 12,4 miljoen; De top netto aanvangsrendementen zijn in het derde kwartaal van 21 aangescherpt met 15 basispunten en vallen binnen een banbreedte van 5,85 tot 6,35. Only eight transactions were registered in the first three quarters of 21, with a total investment volume of approximately 12.4 million; Prime net initial yields in decreased by 15 basis points, falling within a bandwidth from 5.85 to 6.35 in Q , 1 5, Total return for offices amounted to.8 in Q3 21, resulting in an annualised return of 2.2; During Q3 21, capital growth for offices amounted to -.9, while income return amounted to 1.7. Source: ROZ/IPD (October 21) -5, Q3 21 Income return Capital growth Total return

7 On Point Office Market Update Quarterly 7 Definitions Voorraad: kantoorruimte groter dan 5 m² vvo als dusdanig gebruikt en beschikbaar voor de markt. Alleen in gebruik zijnde of beschikbare kantoorruimte wordt meegenomen. Stock: All offices larger than 5 m² lettable floor space used as such and available on the market for occupation. Only office space in use or available on the market is taken into account. Transactie/opname: Elke transactie waarbij een huurder meer dan 5 m² vvo opneemt. Alle huur- en kooptransacties worden meegenomen. Aanbod: De hoeveelheid bestaande kantoorruimte vanaf 5 m² vvo die direct beschikbaar is of binnen zes maanden beschikbaar komt. Nieuwbouw en te renoveren kantoorruimte welke speculatief in aanbouw is wordt eveneens meegenomen. Leegstandspercentage: Leegstaande kantoorruimte (d.w.z. aanbod) uitgedrukt als percentage van de totale voorraad. Huurprijs: De huurprijzen in deze publicatie hebben betrekking op m² vvo per jaar. Incentives, servicekosten en BTW worden niet meegenomen. De gewogen gemiddelde huurprijs is gebaseerd op de voorgaande vier kwartalen. Bestaande kantoorruimte: Kantoorruimte meer dan 5 jaar oud of aan een eerdere gebruiker verhuurd. Nieuwbouw: Kantoorruimte niet ouder dan 5 jaar. Oude gebouwen die een fundamentele renovatie hebben ondergaan (binnen- en buitenkant) worden ook meegerekend. Investeringstransactie: Elke acquisitie van commercieel vastgoed groter dan 25. waarbij de koper en de gebruiker van het gebouw niet een en dezelfde persoon zijn. Grondacquisities en acquisitie van vastgoed voor herontwikkeling worden niet meegenomen. Aanvangsrendement: Gebaseerd op (geheel) verhuurde hoogwaardige kwaliteit gebouwen (incl. transactie- of andere kosten) op goede locaties en voor minimaal 1 jaar verhuurd aan één of meer gezonde bedrijven. Netto aanvangsrendement = netto opbrengsten / bruto aanschafwaarde. Bruto aanvangsrendement = bruto opbrengsten / bruto aanschafwaarde. Jones Lang LaSalle Office clock Deze klok geeft weer waar Jones Lang LaSalle verwacht dat de voornaamste kantorenmarkten zich bevinden binnen hun individuele huurcyclus aan het einde van elk kwartaal. De verschillende markten kunnen zich in een verschillend tempo en in verschillende directies bewegen. Het diagram is een vergelijkingsmethode om de relatieve positie van verschillende kantorenmarkten te vergelijken. De positie op de klok is niet noodzakelijk representatief voor de investerings- of ontwikkelingsmarkt. De positie heeft betrekking op de tophuren. Transaction/Take-up: Every transaction where an office tenant takes up 5 m² or more lettable office space. All letting transactions and purchase transactions are recorded. Supply: The amount of existing office space of more than 5 m², which has been completed and which is available to the market directly or within a six-month period. Offices, which need renovation before they can be used and speculative developments are also included. Vacancy Rate: Vacant space available to let (i.e. the supply) expressed as percentage of the total office stock. Rents: The rents quoted in these reports refer to m² lettable floor area per annum. Incentives, service charges and VAT charges are not taken into account. The weighted average rent is based on the previous four quarters. Second-Hand Office Space: Office space more than five years old or previously occupied. New Construction: Office space no more than five years old. Older buildings which have undergone fundamental renovation (interior and exterior) are also considered to be new construction. Transactions/investment deals: Every acquisition of commercial property over 25 whereby the buyer is not the user of the building concerned. Land acquisitions or property acquired for redevelopment are not included. Yield: Based on (fully-let) high-quality new buildings (inclusive of transfer costs and other costs) in good locations let for at least ten years to one or more sound businesses. Net initial yield = net income / gross value. Gross Initial Yield = gross income/ gross value Jones Lang LaSalle Office Clock This diagram illustrates where Jones Lang LaSalle estimate each prime office market is within its individual rental cycle as at the end of each quarter. Markets can move around the clock at different speeds and directions. The diagram is a convenient method of comparing the relative position of markets in their rental cycle. Their position is not necessarily representative of investment or development market prospects. Their position refers to Prime Face Rental Value

8 Research Publicatons 21/211 Recent Publications OSCAR Randstad Office Market Outlook Corporate View Sustainability Dutch Retail Market Bulletin Dutch Capital Markets Bulletin - Private Investors Dutch Capital Markets Outlook - Institutional Investors Dutch Warehousing Market Bulletin Upcoming Publications Dutch Retail Market Special Dutch Residential Market Bulletin Corporate Special Agency Contacts Joost Sweep European Director Agency Tel joost.sweep@eu.jll.com Research Contacts Ruben Langbroek Head of Research Tel ruben.langbroek@eu.jll.com Robert Koot Researcher Consultant Tel robert.koot@eu.jll.com Sven Bertens Researcher Consultant Tel sven.bertens@eu.jll.com Leender Massier Researcher Consultant Tel leender.massier@eu.jll.com Iris van de Beek Researcher Consultant Tel iris.van-de-beek@eu.jll.com Office Market Update Quarterly OnPoint reports from Jones Lang LaSalle include quarterly and annual highlights of real estate activity, performance and specialised surveys and forecasts that uncover emerging trends. COPYRIGHT JONES LANG LASALLE IP, INC. 21. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced or transmitted in any form or by any means without prior written consent of Jones Lang LaSalle. It is based on material that we believe to be reliable. Whilst every effort has been made to ensure its accuracy, we cannot offer any warranty that it contains no factual errors. We would like to be told of any such errors in order to correct them. Printing information: paper, inks, printing process, recycle directive.