I - WANDELING IN 2012 TRANSFORMATIE COOLHAVENEILAND DE VOLGENDE STAP

Transcriptie

1 I - WANDELING IN 2012 TRANSFORMATIE COOLHAVENEILAND DE VOLGENDE STAP

2 I - WANDELING IN 2012 Coolhaveneiland en Lloydkwartier 3

3 COOLHAVENEILAND DE VOLGENDE STAP

4 I - WANDELING IN 2012 Uitgevoerd door: In opdracht van: Deelgemeente Delfshaven Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam Stadswonen Woonbron Rotterdam, mei INLEIDING Medio 2006 hebben het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam (OBR), de deelgemeente Delfshaven en de woningbouwcorporaties Woonbron en Stadswonen besloten om tot een gezamenlijke aanpak te komen van het Coolhaveneiland. De samenwerking tussen deze partijen is vastgelegd in een overeenkomst getiteld: Convenant Coolhaveneiland. Vooruitlopend op de formele bekrachtiging van dit (inmiddels door alle betrokken partijen ondertekende) document hebben zij, als gezamenlijke opdrachtgevers, het procesmanagement voor een periode van 2 jaar (m.i.v. 1 september 2006) opgedragen aan Doorbraak, Bureau voor Stedelijke Vernieuwing. Namens dit bureau zal R.P.W. (Rob) Bekenkamp optreden als procesmanager. Centrale opgave voor de betrokken partijen en de procesmanager is (vgl. art.1 Convenant): Coolhaveneiland om te vormen tot een aantrekkelijke en creatieve stadswijk waar creatieve bedrijvigheid en onderwijs zorgen voor een klimaat waarin de huidige bewoners en hoger opgeleide stedelingen, geslaagde migranten en creatieve jongeren graag willen verblijven (einde citaat) De te ontwikkelen strategie is gericht op het tot stand brengen van een stedelijk milieu, dat hoger opgeleide delen van de bevolking, m.n. ook starters op de woningmarkt, kan binden aan de stad. Daarnaast worden de creatieve klasse en de creatieve economie gezien als dragers van een boeiende stedelijke diversiteit met een groot absorptievermogen. In de eerste fase van de verdere planontwikkeling en uitvoering zal het accent vooral liggen op het Noordelijk en Oostelijk deel van het Coolhaveneiland. Dit deel wordt omgrensd door de Puntegaalstraat, de Westzeedijk, de Pieter de Hoochweg en de Coolhaven. De beoogde ontwikkeling van dit gedeelte van het gebied kan echter niet los worden gezien van de rest van de wijk. Aan Doorbraak is in de Overeenkomst Procesmanagement Coolhaveneiland o.m. opdracht gegeven om te komen tot een Plan van Aanpak. Belangrijk uitgangspunt voor dit Plan van Aanpak vormt m.n. de: Ontwikkelingsvisie Coolhaveneiland opgesteld in maart Die visie biedt een context voor het ontwikkelen van korte en lange termijn projecten en geeft aanzetten om te komen tot een ontwikkelingsstrategie. In dit rapport borduren wij voort op dat document, met als doel het proces een aantal stappen verder te brengen. Naast eerdergenoemde Ontwikkelingsvisie hebben we de resultaten van de in november 2005 gehouden expertmeeting en van de in maart 2006 georganiseerde identiteitssessie zwaar mee laten wegen bij het opstellen van dit deel van het rapport.

5 LEESWIJZER In deel I van rapport nemen we u bij de hand en maken een virtuele wandeling door de wijk in het jaar Deel II bevat het eigenlijke Plan van Aanpak. De bij dit rapport gehorende financiële paragraaf hebben wij vastgelegd in een separaat document, dat uitsluitend aan de opdrachtgevers ter hand wordt gesteld. INHOUD Deel I 2015: Een virtuele wandeling [NN] Vooraf [NN] Het Gezelschap [NN] Loopt u mee? [NN] Deel II Plan van aanpak [NN] Vooraf [NN] Inleiding [NN] Projectorganisatie [NN] Coolhaveneiland Noord Oost [NN] Projecten [nn] Programma s [nn] Overige delen Coolhaveneiland [nn]

6 DEEL I 2012: EEN VIRTUELE WANDELING OVER HET COOLHAVENEILAND VOORAF Sinds een jaar of vier organiseren AIR en Habiforum iedere zomer een aantal wandeltochten door de transformatiegebieden van Delfshaven. In 2008 is men begonnen met dit initiatief, dat zich toen nog beperkte tot het Lloydkwartier. Het jaar daarna werd ook het Coolhaveneiland in het programma opgenomen en vorig jaar is de Vierhavensstrip (dakpark) met het omliggende gebied (Le Medi aan de stadszijde en de muziekwijk Music Experience in het voormalige havengebied) toegevoegd aan deze serie wandelingen. Toen is ook gekozen voor de nieuwe naam van dit programma: The City Goes West!! Samen met een achttal andere belangstellenden heeft u zich ingeschreven voor een bezoek aan het Coolhaveneiland. I - WANDELING IN

7 I - WANDELING IN 2012 I - WANDELING IN 2012 HET GEZELSCHAP Op uw tocht wordt u begeleid door een tweetal gidsen, die een toelichting zullen geven op de ontwikkelingen in het gebied en die hun uiterste best zullen doen om uw vragen zo goed mogelijk te beantwoorden. We stellen u eerst deze gidsen voor: Annuska Boschman, 36 jaar oud en werkzaam bij bureau Odyssee Historical Architects en betrokken bij stedelijke gebiedsontwikkeling. Odyssee houdt vanaf de oplevering kantoor in de voormalige Machinistenschool, heeft zes vaste medewerkers, vier projectmedewerkers en momenteel drie stagiaires o.a. van Media aan de Maas en het Rotterdams Instituut voor Bouwkunde, Architectuur en Civiele Techniek. Annuska zal het een en ander vertellen over de ontwikkeling van De Machinist. Daarnaast kent ze het gebied in meerdere opzichten goed en is ze betrokken bij de uitvoering van enkele projecten. Jaap van der Meer, 29 jaar oud en werkt bij Rotterdam City Marketing. Jaap heeft zich gespecialiseerd in cityen gebiedsbranding en is gedurende twee jaar werkzaam geweest bij het projectbureau Coolhaveneiland. Hij heeft enkele publicaties over het Coolhaveneiland op zijn naam staan. Hij zal vooral de branding en de identiteitsontwikkeling van het Coolhaveneiland nader toelichten. De rest van de groep bestaat uit: Anneke Steenbergen, adjunct-directeur bij woningbouwvereniging Het Oosten uit Amsterdam. Anneke is bezig met gebiedsontwikkeling in Oud-West en het stimuleren van creatieve economie in dit deel van Amsterdam. Emily Jones, afkomstig uit Birmingham en enkele jaren geleden afgestudeerd in Eindhoven (Industrieel ontwerp en Design). Sinds kort zelfstandig ondernemer en met name geïnteresseerd in nieuwe vormen van woon-werkcombinaties. Zij ziet het Coolhaveneiland als mogelijke vestigingslocatie. Daan de Heus, voormalig horeca-ondernemer en bedenker van nieuwe horecaconcepten o.a. in Rotterdam. Harry de Wit en Mohammed Bouhahoul, vertegenwoordigers van de bewonersorganisatie Spangen en betrokken bij diverse sociaal culturele activiteiten in hun eigen wijk. Annemarie Zoet, freelance journaliste en publiciste, met bijzondere aandacht voor de regio Rotterdam en de communicatie tussen overheden en burgers. Francien Verhagen, Wethouder Ruimtelijke Ordening in de gemeente Schiedam. Francien is verantwoordelijk voor het project De Creatieve Stad. Ritty van Straaten, projectontwikkelaar in midden en zuid Limburg en economisch adviseur van de gemeente Venlo en omstreken. Hij is vooral geïnteresseerd in het concept en het aantrekken van nieuwe en startende bedrijven

8 I - WANDELING IN 2012 I - WANDELING IN 2012 ROUTEKAART Hoogtepunten wandeling over het Coolhaveneiland in 2012: 1. De Machinist 2. Binnenterrein Puntegale 3. Willem Buytewechstraat 4. Rotonde W. Buitewechstraat en P. de Hoochweg 5. Coolhaven 6. Urban Water Dwellings 7. Oefenruimtes Codarts/WMDC 8. Worm 9. Zwembad 10. Muziektent Kapelplein 11. Design Centre Rotterdam 12. Monumentale panden Pieter de Hoochweg 13. Douanegebouw

9 I - WANDELING IN 2012 Mogelijk interieur De Machinist LOOPT U MEE? Het gezelschap heeft zich op een mooie zomerdag verzameld voor de hoofdingang van de voormalige Machinistenschool (1). Het is een uur of tien en zoals altijd begint de wandeling met een ontbijt naar keuze. Istanbul Spring, Fez Delight of het inmiddels goed gerecenseerde maar stevige Machinekamer en omdat het zondag is, behoort een Grosses, Medium of Kleines Berliner Frühstuck ook tot de mogelijkheden. Binnen worden we hartelijk welkom geheten met een glas thee. Buiten op het plein aan de achterzijde zijn ze bezig met het dekken van onze tafel die uitzicht biedt op de Schie. Op de balkons van de Nieuwe Machinist aan de rechterzijde van het plein zie je ook verschillende mensen ontbijten en hun krantje lezen. We wandelen naar onze rijk gedekte tafel met een diversiteit aan Duitse, Turkse en Marokkaanse etenswaren. De bediening blijkt uitstekend, het personeel is gestoken in goed ogende en fraai vorm gegeven shirts en schorten. Diverse soorten koffie, thee en vruchtensappen worden met een Rotterdamse vanzelfsprekendheid, zonder iets te hoeven vragen, aangevuld. De relatief jonge Aischa, bedrijfsleidster, komt met een opvallend accent, we vermoeden iets Zuid-Afrikaans, informeren of alles naar wens is. Het is inmiddels al aardig aan het vollopen. Binnen bekijken een aantal bezoekers de fototentoonstelling van Marie Cécile Thijs. Enkele technici zijn aan het werk om alles voor te bereiden voor het middagconcert van Fernando Lameirinhas. Jaap, onze gids neemt het woord om het een en ander toe te lichten over de recente geschiedenis van het Coolhaveneiland: Tot begin jaren 80 van de vorige eeuw vonden er nog volop havenactiviteiten plaats in de Schiehaven en op de Müllerpier. Stucadoorsbedrijven als Müller-Thomsen en Kühne en Nagel waren er actief en er bevond zich een groot distributiecentrum van Van Gend en Loos aan de Westzeedijk. De nabijheid van de haven vertaalde zich ook naar deze wijk. De ScheepvaartVereniging Zuid (SVZ) had er haar kantoor, evenals het Loodswezen. De (Hogere) Zeevaartschool zowel als de Machinistenschool waren er gevestigd en ook het Arbeidsbureau voor de Rijn- en Binnenvaart en het hoofdkantoor van de Douane, alsmede een enkele cargadoorsfirma hadden er een plek gevonden. 17

10 I - WANDELING IN 2012 Humanitas Puntegaele Hogeschool Rotterdam WMDC Anders dan in andere naast de havens gelegen wijken, zoals bij voorbeeld Afrikaanderwijk en Katendrecht, was de bevolking van Coolhaven echter vrijwel niet in de haven of aanverwante bedrijven werkzaam. Door de modernisering van het goederenvervoer over water (van stukgoed naar containers en naar steeds grotere schepen) gingen een aantal havenbedrijven failliet dan wel werden overgenomen door grotere spelers, die waren gevestigd aan de andere Maasoever. De in de stad gelegen havens verloren hun functie en de havenactiviteiten verplaatsten zich naar Zuid en tegelijkertijd ook steeds verder naar de nieuwe havengebieden buiten de stad. Met de havenactiviteit vertrokken ook de havengerelateerde organisaties en bedrijven uit Coolhaveneiland. De SVZ en het Loodswezen waren de eerste vertrekkers, gevolgd door het cargadoorsbedrijf en kort daarna het Arbeidsbureau. Het vertrek van de Zeevaartschool had weliswaar andere oorzaken (fusiegolf in het HBO), maar het verlies aan maritieme functies werd er wel door onderstreept. De laatste havengerelateerde activiteit, die is vertrokken was de Douane. Coolhaveneiland had niet alleen te lijden onder het vertrek van de haven- en havengerelateerde activiteiten, maar zag in diezelfde periode ook de Belastingdienst verdwijnen naar de Kop van Zuid. Dankzij de veelal monumentale panden waarin de vertrekkers waren gehuisvest heeft het gebied echter geen blijvende schade op gelopen. Al in het begin van de 70-er jaren vertrok de Nederlandse Economische Hogeschool (NEH, thans EUR) naar een nieuwe locatie in Kralingen en het pand kreeg vrijwel aansluitend een nieuwe invulling, door dat het Conservatorium het gebouw betrok. Ook die opleiding is inmiddels naar een nieuwbouwlocatie vertrokken en nu is de Jeugdtheaterschool er gevestigd. Het pand van de SVZ werd gekocht en betrokken door Humanitas, in het gebouw van het Loodswezen is thans het WMDC gevestigd, de SKVR heeft het pand betrokken van 19

11 I - WANDELING IN 2012 I - WANDELING IN Schenker & Co., het gebouw van de Belastingdienst werd omgevormd tot De Puntegale, een verzameling woon-/werkeenheden waarin met name personen die kunnen worden gerekend tot de creatieve economie, een plaats hebben gevonden. En dit transfomatieproces is daarna alleen maar door gegaan. De vroegere Zeevaartschool kreeg de nieuwe opleiding Media aan de Maas als gebruiker en de Machinistenschool is omgevormd naar een centrum voor creatieve ondernemers en een grootschalige horeca-voorziening. Aan de rand van het Lloydkwartier is enkele jaren een tijdelijke huisvesting gecreëerd voor de Circusopleiding van Codarts en die sluit goed aan bij het cluster van creatieve kennisinstellingen, dat geconcentreerd is langs de Pieter de Hoochweg. Het Noordoostelijk deel van Coolhaveneiland is daarmee één van de meest prominente en in het oog springende plekken in de stad geworden, waar de transformatie van de oude economie naar de kenniseconomie gestalte krijgt. Deels in de vorm van nieuwe opleidingen, deels als vestigingsplaats van creatieve ondernemers. Niet alleen het type bedrijvigheid en (voor een deel) de samenstelling van de bevolking hebben in de afgelopen decennia ingrijpende wijzigingen ondergaan, ook de positionering van de wijk in de stad en daarmee de sfeer van de wijk zijn veranderd. Van oudsher, zeker na het graven van de Coolhaven (1923) lag de wijk enigszins geisoleerd en in de periferie van het stadscentrum, aangeklemd tegen de Schiehaven en de Müllerpier. De herontwikkeling van die twee gebieden tot het nieuwe Lloydkwartier met een uitgesproken stedelijk milieu, waar een kleine 2000 woningen werden gerealiseerd met bijbehorende infrastructuur (winkels, voorzieningen, horeca) en waar een sterke nadruk wordt gelegd op de AV-sector trokken de stad als het ware over de Parksluizen richting Coolhaveneiland. De herontwikkeling van de Westzeedijk tot Parklane, de realisering van de Vierhavenstrip en in een wat later stadium de transformatie van het Vierhavens- en Merwehavengebied van haven naar stad hadden tot gevolg, dat het Coolhaveneiland steeds centraler in de stad kwam te liggen. Niet voor niets maakt deze wandeling deel uit van een programma met als titel: The City Goes West!! Emily zegt erg onder de indruk te zijn van het verhaal van Jaap, maar het roept tegelijk ook wel een aantal vragen bij haar op. Is dat hele proces min of meer organisch verlopen of is er ook sprake geweest van een zekere sturing door de lokale overheid en andere betrokken partijen? Wat haar opvalt is dat het gebied, in ieder geval op het eerste gezicht, lijkt te beschikken over een sterke eigen identiteit. Misschien kan Jaap daar ook nog even kort op ingaan? Jaap: Beste mensen, ik was niet van plan een theoretische verhandeling te geven over gebiedsontwikkeling, maar ik wil natuurlijk wel het een en ander toelichten. In het begin was er inderdaad nauwelijks sprake van een gestuurd proces. Je zou eerder kunnen spreken over een min of meer organisch proces. Maar na verloop van tijd is dat veranderd. In 2004 is er een Ontwikkelingsvisie Coolhaveneiland opgesteld en in het jaar daarna zijn er een aantal sessies belegd om de gewenste identiteit en de branding van het gebied vast te stellen. Eén van de uitgangspunten bij de gebiedsontwikkeling van het Coolhaveneiland was het idee dat je betrokkenen en toekomstige gebruikers er actief bij moet betrekken: bewoners, ondernemers, studenten, ambtenaren en politici. Zoals u weet gaat het bij gebiedsbranding vooral om identiteitsontwikkeling, om het vormen van een brand, een imago, dat in belangrijke mate bepalend zal zijn voor de verdere communicatie en marketing. Ideeën over branding behoren zeker niet alleen van achter een bureau vandaan te komen, maar worden vooral gevormd door goede onderlinge communicatie tussen gebruikers. Mensen die permanent met elkaar in dialoog willen gaan over de wenselijke toekomst van het gebied waarin ze (gaan) wonen en werken. De branding van het Coolhaveneiland is vooral een proces geweest waarbij we vanaf het begin gevraagd hebben naar de beelden van mensen die hier wonen of werken of die hier anderszins bij betrokken zijn. Op zich niet nieuw, niet uniek, maar wel heel essentieel en vaak wordt het vergeten. 21

12 Kernwaarden: Try out Vliegwiel Inclusief Onverstoorbaar Brandpunt Emotie: Mijn ding High Energy Open Ontspannen Interessant Functie: Elkaars publiek zijn In orde. O.K. Wederkerig Samenwerking Streven: Ontplooïing Inspiratie Community Vrijplaats Nieuwe welvaart De beelden en de daaruit volgende gesprekken en discussies hebben we vastgelegd in een aantal essenties, kernwaarden. Op een hand-out, die ik niet geheel toevallig bij me heb, heb ik ze voor u samengevat Jaap deelt een A4tje rond met de volgende tekst: Jaap: Dit schema oogt wellicht enigszins theoretisch, maar gedurende onze wandeling zal ik de praktijk en de begrippen die worden genoemd in dit schema voor u met elkaar in verband brengen. Vragen staat natuurlijk vrij! Rond uur schuift Annuska aan, om de rondleiding die we in De Machinist gaan krijgen in te leiden. Zij vertelt eerst over de voor haar unieke formule waarbij meer gevestigde bedrijven zoals Odyssee, waar zij zelf werkt, nieuw talent - in de vorm van startende bedrijven - hebben kunnen uitnodigen om zich voor een periode van drie jaar in De Machinist te vestigen. Overigens wel op voorwaarde dat ze deze starters ook daadwerkelijk zouden gaan helpen. Zelf coacht zij Schön Wieder Neue Welle (multimediale vormgevers). Zojuist hebben zij hun eerste presentatie voor de Amsterdam Creativity Exchange afgerond. I - WANDELING IN 2012 Annuska houdt het verder kort, maar licht nog wel een tip van de sluier wat betreft de Open Werkplaats in De Machinist. Hier werken creatieve bedrijven uit andere Nederlandse en Europese steden gedurende een periode van drie maanden op uitnodiging van creatieven van het Coolhaveneiland. Momenteel is dat de firma id3d- uit Lille, die al eerder gedurende Rotterdam Culturele Hoofdstad in de stad actief is geweest. Zij ontwikkelen innnovatieve tentoonstellings- concepten en delen deze kennis met Rotterdamse bedrijven. (Zie: Nouveau Impression feb. 2008, Frans vakblad voor architectuur en vormgeving). Later deze maand zullen ze zoals te doen gebruikelijk een persbijeenkomst verzorgen en enkele potentiële afnemers ontvangen. Jaap: Een goed voorbeeld hoe op ontspannen wijze en met oog voor internationalisering wordt gewerkt aan het creëren van een community, niet alleen op wijkniveau, maar ook over de landsgrenzen heen. In mijn optiek ook illustratief voor een open houding en een vorm van samenwerking die inspirerend werkt. Simpelweg een interessant project, waar we als stad ook ons voordeel mee doen. Dergelijke projecten komen regelmatig terug in (eigen) publicaties en genereren ook anderszins media-aandacht. 23

13 Genoeg gepraat, tijd om echt in beweging te komen. Via de achterzijde van het café lopen we de brede gang in richting hoofdingang, daar treffen we de conciërge die kantoor houdt in een semi-permanente, mobiele unit, opgetrokken uit verschillende duurzame materialen. Het is een proefmodel dat ook in Mannheim en Bangkok staat. De ontwerper, die in de Schoonderloostraat zijn werkplaats heeft, heeft er onlangs de Robert Winkels Bijzonder-Simpel Prijs` voor ontvangen. Vanuit de kelderverdieping komt Martin Roedolfs aangestormd, hij is druk bezig met het treffen van de laatste voorbereidingen van een `Wohnzimmer editie, die al langere tijd in De Machinist worden georganiseerd. Annuska vraagt of hij daar even iets over kan vertellen: Martin, wat is Wohnzimmer precies? Ik probeer met Wohnzimmer allereerst een soort van omgeving te creëren waarin alle lagen van de bevolking zich thuis voelen. Ik schotel ze een mix voor van truttige huiselijkheid tot aan moderne creativiteit. Het presenteren van kunst en het stimuleren van sociale interactie zijn de belangrijkste kenmerken. I - WANDELING IN 2012 Wat is jouw inspiratie achter Wohnzimmer? Ik ben geïnspireerd geraakt door de kleine huiskamer feestjes in Berlijn. Die feestjes waren laagdrempelig, puur en creatief. Ik voelde de energie binnen het spontane netwerk en de ongedwongen schoonheid ervan. Ik dacht meteen daar moet ik iets mee gaan doen in Rotterdam. Annuska: Het begint allemaal met het aanvoelen van wat de stad nodig heeft of waar behoeftes liggen. Ik noem dit ook wel Nog Niet Gerealiseerde Creatieve Behoeftes. Als je deze behoeftes aanvoelt en je kan die op een leuke manier invullen, heb je grote kans dat het project een succes kan worden. Dingen zomaar kopiëren mist een soort van creatieve bezieling. Dat gaat gewoon niet werken, hoeveel geld je er ook in stopt. Je kunt het ook vergelijken met hoe we hier met elkaar het Coolhaveneiland ontwikkelen: aanvoelen, weten wat je wilt en het met de juiste mens en uitvoeren 25

14 I - WANDELING IN 2012 Jaap: Need I say more? Martin staat symbool voor de vliegwielfunctie, als aanjager, als high energy organisator die het elkaars publiek zijn lijkt uitgevonden te hebben. Zijn project draagt in meerdere opzichten bij aan datgene wat wij gedurende de brandingssessies verzonnen hebben. Ik raad u aan zelf eens zo n Wohnzimmer bij te wonen. Op de begane grond treffen we de eerste First Contact winkel aan. Kun je het eigenlijk wel een winkel noemen? Het is meer een laboratorium, een proeftuin waar topmerken als Nike en Apple proto-types voorleggen aan ontwerpers met trendwatchers-kwaliteiten, die weten wat er in de markt speelt en op welke wijze deze proefmodellen nog verbeterd zouden kunnen worden. De heer van Straaten: Kunnen wij ook zo n winkel in Limburg krijgen? Annuska: Misschien, maar u moet zich wel bedenken dat deze winkel ontstaan is door de contacten die één van de huurders al had en door de bijzondere mix van onderne- 26 mers, die verschillende kwaliteiten hebben om new releases te kunnen beoorden. Snel naar boven want de tijd begint nu al te dringen. Op de eerste verdieping lopen we langs de werkruimtes van MRV evenementenorganisatie, die mede het culturele programma op het plein aan de achterzijde verzorgen, langs het architectencollectief van Mauro Scargilia en ontwerpstudio Deus Design naar de Sociëteitsruimte. Annuska vertelt dat deze ruimte nog in volledig originele staat verkeert, inclusief de wandschilderingen, de plafondtableaux en het haringgraatparket. De sociëteit vormt het hart van ontmoetingen, netwerkbijeenkomsten, debatten, lezingen en presentaties. Soms openbaar, soms besloten en een enkele keer in het geheim. Hier schijnt het te gebeuren, het ademt in ieder geval de juiste sfeer. Een meer dan aangename ambiance. Vanuit je ooghoeken kun je een assortiment Whiskey s zien staan waarvan je alleen kan dromen. John, de slijter van de Willem Buytewechstraat is verantwoordelijk voor de unieke samenstelling. In de societeit weet de Rotterdamse culturele elite, voor zover die al bestaat, zich geconfronteerd met de eigenzinnige opvattingen en uitingen van de nieuwe garde. Hier treffen de vrouwen van Vice Venus Netwerk elkaar, de top vijftig van Rotterdamse Netwerk-organisatie actief op Coolhaveneiland

15 I - WANDELING IN 2012 creatieve vrouwen tussen 20 en 40 jaar oud, die o.a. een eigenzinnige maandblad speciaal voor mannen uitgeven. Met enige regelmaat tref je hier ook leden van de Urban Country Club, De Spaanse Vloot en Spirit of the Media. Via de wenteltrap gaan we een verdieping hoger. Jaap: Binnen één jaar is de sociëteit uit gegroeid tot een van de belangrijkste ontmoetingspunten van de stad. Het heeft de status van De Kring, maar de eigenzinnigheid van een tent als De Bunker een voormalig jazzpodium uit Rotterdam, uit de tijd van Willem Wodka, voor diegenen onder u die zich dat misschien herinneren. Harry de Wit: Komen hier ook weleens gewone mensen zoals Mohammed en ik? Annuska: Dat heeft inderdaad wel enige tijd geduurd. Dat ging zeker niet vanzelf, maar toen er hier ook vanuit het ABCD-project bijeenkomsten werden georganiseerd is daar verandering in gekomen. Vormgevers die samen met ABCD een cursus Photoshop verzorgden hebben er ook aan bij gedragen dat de samenstelling breder is geworden en dat het meer bekend is in de wijk. Toch blijft het vooral een stedelijke voorziening, maar ook dat past bij de doelstellingen. Op de tweede etage bevindt zich o.a. het projectkantoor Coolhaveneiland waar studenten van de Hogeschool Rotterdam vanuit verschillende disciplines werken aan uiteenlopende projecten. Vanochtend komt het persbureau bijeen om videointerviews met bewoners te bewerken tot een aflevering van Coolhaven 24-7 (een wekelijks geproduceerd filmpje te zien op diverse publieke locaties op het Coolhaveneiland en op de locale TV) Annemarie Zoet: Hoe hebben jullie een dergelijk proces op gang gekregen? Jaap: Het is in 2007 begonnen met een initiatief van studenten van Media aan de Maas. Ze hadden opdracht gekregen om een aantal items over de buurt te maken. Eigenlijk eenmalig van opzet. Het bleek zo n succes dat er een tweede editie is gekomen en dat buurtbewoners en vooral tieners steeds meer betrokken raakten. Inmiddels is het bijna een fenomeen. Cineac TV Delfshaven werkt er inmiddels ook aan mee. Over interessante samenwerking gesproken. 29

16 I - WANDELING IN 2012 WMDC Annuska kijkt op haar horloge, hoogste tijd om naar buiten te gaan. Buiten aan gekomen werpen we een blik op het binnenterrein van Puntegale (2), een bouwput waar men druk aan de slag is om een ondergrondse parkeergarage te realiseren. Rechts van het binnenterrein, op de Willem Buytewechstraat (3), is het een drukte van belang. Mensen lopen af en aan bij de ambachtelijke bakker, inmiddels wereldberoemd in Rotterdam vanwege zijn croissants, en zijn buurman, de traiteur. We wandelen richting rotonde, de kruising van de Willem Buytewechstraat en de Pieter de Hoochweg (4). Tijd voor een foto bij het beeld van Hubert Bals. Huub is op imposante wijze vorm gegeven, geflankeerd door twee tijgers. Veel bezoekers en vooral toeristen nemen plaats op één van de tijgers om zich te laten vereeuwigen met de aimabele grondlegger van het Rotterdamse Film International. Francien Verhagen: Hoe zijn jullie tot de keuze van een beeld op deze locatie gekomen? Jaap: Het was vanaf het begin één van de missies om de looproute vanaf metrostation Coolhaven naar het Lloydkwartier aantrekkelijker te maken. We hadden gedacht om dit te doen door het ontwikkelen van panden, vooral in de plint, aan de Pieter de Hoochweg. Maar er was amper onroerend goed te koop om er bijvoorbeeld aantrekkelijke horeca of winkels in te vestigen. Kortom, Tom Poes verzin een list. Aangezien de rotonde een prominente plek inneemt en toentertijd een erg dorps karakter had kwam het voorstel op taf oort gekomen. Rotterdammers zijn er trots op! En het heeft kennelijk nog meer zeggingskracht als het beeld van Piet Heyn, hier iets verderop. We slaan rechtsaf om richting de Coolhaven te wandelen. Voordat we naar beneden gaan, horen we halverwege de straat een fragment uit een vioolconcert van Vivaldi (5). Het blijkt een Iraanse conservatorium-student die tijdelijk in het Short Stay Hotel verblijft. Helemaal niet ongewoon vertelt Annuska, je hoort hier op Coolhaveneiland allerlei soorten muziek. Op de kade aangekomen zien we de aanlegsteiger waar je kano s en waterfietsen kunt huren. Op zondagen kun je er zonder beperkingen De Schie mee op. Veel families, maar ook stelletjes maken er gebruik van. We wandelen verder langs de kade, op het water liggen zestien, inmiddels beroemde 31

17 I - WANDELING IN 2012 I - WANDELING IN Impressie: Wonen, woon-werken en recreëren op en aan het water Urban Water Dwellings waar je zowel kunt wonen als werken. Ze hebben allemaal een eigen identiteit, maar tegelijkertijd vormen ze een geheel (6). Emily Jones: Waarom hebben jullie juist hier gekozen voor deze woon-werk combinaties? Annuska: Daarvoor hadden we meerdere redenen. Ten eerste omdat ook dit een prominente, in het oog springende plek is, zeker vanaf de stad gezien. Ten tweede omdat we iets op een creatieve en innovatieve manier wilden gaan doen met duurzame vormen van gecombineerde woon- en bedrijfsruimte. Een creatief stedelijk gebied wordt tenslotte ook bepaald door de wijze van inrichting en innovatieve bebouwing. Ten derde omdat we de beperkte woningtypologie op het Coolhaveneiland wilden verbreden en tot slot omdat we ook een aantal midden en hogere inkomensgroepen deze kant op wilden trekken. Wonen en werken op het water bleek aan te sluiten bij een trend, een zeer gewilde nieuwe vorm en kennelijk passend bij het Rotterdam-gevoel. Overigens vind je elders in het gebied ook nieuwe vormen van woon-werkcombinaties, maar dan vooral gericht op starters, creatieve ondernemers die zich nog geen eigen bedrijfsruimte kunnen veroorloven of waarvoor werken vanuit huis min of meer vanzelfsprekend en passend bij hun beroep is. De heer van Straaten: Wat kosten die bootjes? Jaap: Ze verschillen in prijs en lopen uiteen van tot mede afhankelijk van het al dan niet kunnen beschikken over een extra ponton. Dit project laat overigens op geheel andere wijze zien hoe je enerzijds kunt werken aan een community gevoel en anderzijds aan het scheppen van je eigen vrijplaats, om nog maar eens terug te komen op de kernwaarden. Aan de linkerkant van de kade zien we het voormalige ABN- AMRO-gebouw inmiddels omgebouwd tot oefenruimtes voor muziekstudenten van Codarts/WMDC (7). Boven de studio s wonen ze en daarboven bevindt zich het penthouse van de directeur met een prachtig uitzicht op de Heemraadsingel. Ze zit er regelmatig met Paco de Lucia te lunchen zegt men. 33

18 I - WANDELING IN 2012 Aan het einde van de autovrije Coolhaven is een uitspanning, daar waar vroeger Logger De Liefde lag en waar je meer dan dertig soorten jenever kunt proeven, typerend voor Historisch Delfshaven natuurlijk. Via de Havenstraat, waar inmiddels het grootste deel van de panden volledig is gerenoveerd lopen we naar een stukje nieuwbouw, het Compagniekwartier dat bij aankomst enigszins Mediterraan aandoet, smalle steegjes en een structuur waarbij je er niet aan ontkomt om veel onderling contact te hebben. We lopen langs de Achterhaven richting het voormalige VOC-pand waar WORM is gevestigd (8). Ook hier is het water op bijzondere wijze benut, er liggen enkele prettig geprijsde botels, die vooral voor jonge buitenlandse toeristen en artiesten aantrekkelijk blijken te zijn. Tijd voor een pauze, tijd voor een versnapering. Op het terras van WORM worden we vanuit de nieuwe buitenbar verrast met een aangename champagnecocktail en Fruit de Mer-achtige snacks, die zoals later blijkt, niets met vis te maken te hebben, maar uitstekend smaken. Illustratief voor WORM merkt Annuska op. De heer van Straaten: Annuska, weet jij wat die snacks inkoop kosten? Annuska: Ik zou het niet weten meneer van Straaten. Maar misschien vind u het bestratingspatroon veel interessanter. Dat is gebaseerd op de structuur van bladmuziek. Van Straaten: Verdomd! Was me niet opgevallen. Duur? Sorry, laat maar, Limburgse handelsgeest. De liefhebbers van eigentijdse en hedendaags gecomponeerde muziek halen hun hart op bij het ongekende assortiment DVD s dat in de naastliggende winkel te koop is. Na een aangenaam maar iets te kort verblijf wandelen we verder richting Buizenwaal en Middenkous. De eerste binnenhaven wordt opgeluisterd door een scheepswerkplaats, enkele zeilschepen en logger De Liefde. Hier kun je in de zomer opstappen voor het maken van een zeiltocht onder begeleiding of kun je met een gezelschap één van de schepen huren en het ruime sop kiezen om richting Engeland te varen. In de tweede binnenhaven krioelt het van de kinderen en de ouders. Het zwembad is vandaag weer open gegaan en de temperatuur is aangenaam genoeg om er een dagje te verpozen. Bovendien ook een populaire locatie onder tieners. Vreemd, maar wel erg aardig zo n zwembad (9). 35

19 I - WANDELING IN 2012 Het idee komt naar aanleiding van vergelijkbare voorbeelden uit Parijs en Berlijn vertelt Annuska waar ze ook dergelijke zwembaden in de stad hebben. We laten het meer historische en toeristische deel voor wat het is en wandelen weer verder. Opnieuw via de Havenstraat richting de Waaldijk. Ook daar weer drukte. Er is hier wel volop dynamiek merkt van Straaten op. Komt zeker door die supermarkt? Vanaf de hoek kijken we de Oostkousdijk op. Naar het schijnt de straat met de meeste bloemen in de stad. De gehele middenberm staat inderdaad vol met allerlei bloemen en planten met uiteenlopende kleuren. We buigen af naar links en wandelen de Schoonderloostraat in. Ook hier een aantal fraai gerenoveerde panden. Dit was tot voor kort een bouwval vertelt Annuska. Opnieuw treffen we een combinatie van wonen en werken. Op initiatief van ABCD-project wonen hier enkele tienermoeders, die een kledingherstel bedrijf zijn begonnen. Anneke Steenbergen: Het komt onderhand allemaal wel erg van bovenaf gestuurd over of vergis ik mij daarin? Jaap: Het gaat natuurlijk om een integrale aanpak en we hebben vooraf zeker na gedacht over sociale, sociaal-economische, ruimtelijke en fysieke ingrepen. We zijn niet uit het niets begonnen en we hebben het proces zeker proberen te sturen, want zonder visie geen resultaat. Maar de visie was niet heilig en zoals ik aan het begin heb verteld altijd in samenspraak met betrokkenen. Zo is de Coolhaven, het project woon-werken op het water veel eerder ontwikkeld en gerealiseerd dan wij in eerste instantie in gedachten hadden. Een ander voorbeeld: de herinrichting van het Kapelplein is nagenoeg volledig tot stand gekomen op basis van ideeën van de gebruikers. Maar natuurlijk is er altijd het gevaar dat je teveel wilt sturen, zeker gelet op het feit dat we een aanzienlijk aantal stuurlui aan boord hadden. Na dit kritische intermezzo vervolgen we onze weg. Aan onze linkerhand iets verderop in de straat zien we De Schat van Schoonderloo, een aangenaam stukje groen, een plek om te verpozen, een goed boek te lezen of zoals vandaag, te luisteren naar een lunchconcert. Veel ouderen die in De Kolk woonachtig zijn weten dit bijzonder te waarderen. 37

20 I - WANDELING IN 2012 We kronkelen door het labyrint van straatjes verder en komen uit op het Kapelplein. Midden op dit plein staat een nieuwe muziektent, maar wel volgens oude richtlijnen geconstrueerd. Het is vooral een open podium, een faciliteit voor studenten van Codarts, leerlingen van de SKVR en cursisten van het Hip Hop Huis. Hier zie je buiten wat er binnen allemaal gebeurt. Hier treffen bewoners en studenten elkaar en met regelmaat zijn hier speciale evenementen als Roots & Routes en North Sea Round Town. Naast het plein achter De Machinist is dit één van de trekkers van Coolhaveneiland. Sinds kort is er ook een Marokkaans theehuis gevestigd. Vroeger werd hier ook veel aan sport gedaan, maar dat is nu verplaats naar het Heiman Dullaertplein, vertelt Annuska. Weet je wat me nou zo opvalt, in vergelijking met mijn eigen wijk zegt Mohammed Ik zie hier nergens zwerfvuil of hondenpoep. Hoe hebben jullie dat geregeld? Annuska antwoordt, dat er al in een vroeg stadium goede afspraken zijn gemaakt met de ROTEB en dat de bewonersorganisatie en het ABCD project er nauwlettend op toe zien, dat die worden nagekomen. We gaan verder en lopen richting de Westzeedijk, ter hoogte van nummer 497, op de hoek, stoppen we even. Hier bevindt zich het New Design Center Rotterdam. Onderin een grote toonzaal met (betaalbare) ontwerpen van veelal Rotterdamse vormgevers, met onder meer meubels, huishoudelijke artikelen, stoffen en wanddecoraties. Op de bovenverdiepingen bevinden zich hun kantoren en is er een kleinschalige post- academische opleiding, waar buitenlandse ontwerpers workshops verzorgen. De maag begint langzamerhand te knorren. Op naar El Cameron voor de lunch. Milou, de eigenaresse ontvangt ons enthousiast. De tafels zijn gedekt met terra cotta aardewerk, rode en witte wijn, jonge olijven en zelf gebakken brood. Salades, diverse soorten Spaanse worst en een bonte verzameling tapas maken het geheel compleet. De hoeveelheden zijn vergelijkbaar met vroeger, toen restaurant/routier Vina Bona hier nog zat. Daar kon je indertijd weddenschappen afsluiten met truckers. Indien ze het voor- hoofd- en nagerecht volledig zouden kunnen verorberen zou de rekening voor het huis zijn. 39