MONITOR LEVENSMIDDELENINDUSTRIE 2014

Transcriptie

1 MONITOR LEVENSMIDDELENINDUSTRIE 2014

2 INHOUD Voorwoord 4 Revisie CBS 4 Dashboard 5 1/ Kernindicatoren Productie (output) V&Gindustrie blijft groeien 2/ Kostenontwikkeling Stijgende intermediaire kosten V&G-industrie Sterke groei van de Franse en Poolse V&G-industrie Stijgende toegevoegde waarde en omzet 1.4 Stijging arbeidsproductiviteit in verschillende V&G-sectoren Stijging personele kosten en flinke daling overige bedrijfslasten Voortdurende groei R&Dinvesteringen V&G-industrie Aanzienlijk herstel investeringen Nederlandse V&G-industrie 2

3 3/ Concurrentiepositie Stijging uitvoersaldo Significante toename uitvoer naar de buurlanden en de rest van de wereld Toename uitvoer veevoeder en afname tabakswaren Nederlandse arbeidskosten niet meer in Europese top 3 4/ Het economische belang van de Nederlandse V&G-industrie Introductie inputoutputanalyse Een hoge indirecte bijdrage aan het BBP Landbouw, industrie en commerciële dienstverlening als belangrijkste toeleveranciers De V&G-industrie creëert veel werkgelegenheid 5/ Vooruitzichten Vooruitblik procucenten en retailers 6/ Terugblik Een constante en hoge productiemultiplier voor de V&G-industrie Een dalende werkgelegenheid in de Nederlandse industrie Grootste winstpunt van de afgelopen 10 jaar is de toegenomen efficiency Stijgend belang van de export richting de top 5-exportmarkten Toenemend belang van het retailkanaal 3

4 VOORWOORD In 2014 viert de FNLI haar tiende verjaardag; een mooie gelegen heid om de balans op te maken. De Nederlandse economie krabbelt langzaam op uit het dal en wij stellen vast dat de balans voor onze industrie over de afgelopen 10 jaar positief is, ondanks de crisis. Dit blijkt duidelijk uit de terugblik die we dit jaar aan de FNLI Monitor hebben toegevoegd. Zo is de productiewaarde van de Nederlandse V&G-industrie in deze periode met 35% gestegen: een groei van gemiddeld 3,4% per jaar. De investeringen in R&D stegen in deze periode fors, met maar liefst 75%. Ook vanaf 2008, het begin van de crisis, werd als één van de weinige industriële sectoren jaar op jaar groei gerealiseerd. Vooral door de steeds toenemende export heeft de levensmiddelenindustrie juist in moeilijke tijden haar grote bijdrage aan de Nederlandse economie versterkt. In het afgelopen jaar zijn de positieve ontwikkelingen voortgezet. Zo is de uitvoer gegroeid met 6,1%. Ook de toegevoegde waarde en het productieniveau laten positieve cijfers zien. Bemoedigend is verder dat het consumentenvertrouwen in de eerste helft van 2014 is gestegen naar het niveau van voor de crisis. De vraag is echter of dit stand houdt, gezien de recente mondiale ontwikkelingen. Ook dit jaar is een enquête onder de FNLI-leden gehouden, waarin is gevraagd naar een terugblik en de verwachtingen voor Het beeld is positief. Het overgrote deel van de respondenten verwacht voor 2015 een toename van de omzet, de export en de uitgaven voor onderzoek en ontwik keling (R&D). Een aandachtspunt is de bescheiden verwachtingen van ondernemers ten aanzien van de investeringen in Uit de cijfers in deze monitor blijkt weer het grote belang van de levensmiddelenindustrie voor de BV Nederland. Dit is een uitstekende positie om, in samenwerking met ketenpartijen, kennispartners en de overheid binnen de Topsector Agri&Food, onze industrie verder te versterken en zo bij te dragen aan een versneld herstel van de Nederlandse economie in de komende jaren. Philip den Ouden Directeur FNLI

5 DASHBOARD VAN DE NEDERLANDSE VOEDINGS- EN GENOTMIDDELENINDUSTRIE IN ,6% 0% 62,4 miljard ,1% 13,3 miljard Outputwaarde Werkgelegenheid (direct) Toegevoegde waarde +4,5% 399 miljoen +6,1% +3,9% +8,4% 32,5 miljard 16 miljard 16,5 miljard Uitvoer Invoer Saldo R&D (2011) Internationale handel Bron: CBS 2013 (t.o.v. 2012), met uitzondering van investeringen in R&D (CBS 2012 t.o.v. 2011) LET OP: BEPERKT EFFECT VAN REVISIE CBS NATIONALE REKENINGEN OP FNLI MONITOR REVISIE CBS In 2014 heeft een revisie plaatsgevonden van de macro-economische cijfers van het CBS. Deze revisie heeft een aantal gevolgen voor de monitor. In de eerste plaats heeft de revisie gevolgen voor de naamgeving van de indicator productie tegen basisprijzen. Deze indicator heet nu output basisprijzen 1. In de tweede plaats hebben de cijfers voor de periode met uitzondering van het basisjaar 2011 een voorlopig karakter. Dit kan gevolgen hebben voor toekomstige monitors. De grootste gevolgen van de revisie zijn de veranderingen van de absolute hoogte van indicatoren als de outputwaarde, het intermediaire verbruik, de bruto toegevoegde waarde en de in- en uitvoer. Kijken we naar basisjaar 2011 dan is de omvang van de output met 11% gedaald, het intermedaire verbruik met 10% en de bruto toegevoegde waarde met 18%. Dit aanzienlijke verschil wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt doordat bij het afbakenen van de Nederlandse economie het economisch eigendom van de goederen volledig leidend is geworden. Hierdoor daalt kort samengevat de productieomvang in bedrijfstakken waar veel loon- of verdelingsdiensten voor buitenlandse bedrijven worden geleverd. Deze activiteiten worden na de revisie als dienst gekenmerkt, en niet meer als industriële activiteit. Dit effect is vooral van belang voor de absolute omvang van de indicatoren. Omdat in de monitor vooral relatieve verschillen in de tijd worden getoond, valt de impact van de revisie op de monitor wel mee. 1 Output basisprijzen representeert het totaal aan goederen en diensten dat is geproduceerd, ook wel productie genoemd. Dit bestaat uit marktoutput (marktafzet), output voor eigen finaal gebruik en niet-marktoutput (goederen en diensten die gratis of tegen niet-significante prijzen aan andere eenheden zijn geleverd). De oude definitie van productie tegen basisprijzen representeert de waarde van alle voor de verkoop bestemde goederen (inclusief voorraad) en diensten. 5

6 1/ KERNINDICATOREN

7 1.1/ Productie (output) V&G-industrie blijft groeien 1.2/ Sterke groei van de Franse en Poolse V&G-industrie Figuur 1/ Ontwikkeling productie (output in basisprijzen, 2006 = 100) en saldo consumentenvertrouwen (gemiddelde positieve en negatieve antwoorden) 150 Figuur 2/ Internationale vergelijking outputwaarde (2006 = 100) * 2007* 2008* 2009* 2010* * 2013* V&G Nederlandse industrie Consumentenvertrouwen (rechter Y-as) 2e kw 2014 * De gereviseerde cijfers zijn m.u.v nog niet definitief. Het cijfer consumentenvertrouwen is wel definitief Bron: CBS, bewerking Decisio * Nederland Duitsland Polen Frankrijk Spanje België * Cijfers 2012 zijn nog niet definitief ** Cijfers België zijn exclusief productie tabakswaren en 2006, 2007 Bron: Eurostat (production value), bewerking Decisio De productie (outputwaarde) van de voedings- en genotsmiddelen (V&G-)industrie is in 2013 met 4,6% gegroeid ten opzichte van 2012 naar 62,4 miljard. De V&G-industrie is met een productieaandeel van 21% in de totale industriële productie de grootste industriële sector in Nederland. De productie/output van de gehele Nederlandse industrie is in 2013 juist gedaald met 1,5% naar 294,2 miljard. Hiermee komt een einde aan de groeiperiode tussen 2009 en Het consumentenvertrouwen (zie rechteras) is in 2013 iets gestegen naar 32, maar medio 2014 lag het consumentenvertrouwen alweer rond 0, waarmee het niveau van voor de crisis (2006) weer is bereikt. De productie (outputwaarde) in de V&G-industrie is in 2012 Europabreed gegroeid. Uitschieters hierbij zijn de Franse V&G-industrie en de Poolse V&G-industrie met respectievelijk 11,5% en 6,9% groei ten opzichte van De hoge groei van de Franse V&G-industrie is voor een deel te danken aan de 17% groei van de productie van dranken in 2012 ten opzichte van De Spaanse V&G-industrie kende een zeer bescheiden groei van 0,8% ten opzichte van 2011 naar 97,1 miljard in De Belgische V&Gindustrie is met 1,1% gegroeid in De gemiddelde groei in de periode lag voor de Nederlandse V&G-industrie op 3,8%, voor de Franse V&G-industrie op 4,0% en de Poolse V&G-industrie op 5,5%. 7

8 1.3/ Stijgende toegevoegde waarde en omzet 1.4/ Stijging arbeidsproductiviteit in verschillende V&G-sectoren Figuur 3/ Omzet, bruto toegevoegde waarde (tegen basisprijzen) en aantal banen (werkzame personen) Nederlandse V&G-industrie (2006 = 100) * 2007* 2008* 2009* 2010* * 2013* Toegevoegde waarde Omzet Aantal banen (werkzame personen) * Cijfers 2013 en 2012 zijn nog niet definitief Bron: CBS, bewerking Decisio Figuur 4/ Bruto toegevoegde waarde per werknemer in 2012 t.o.v (x 1.000) Drankenproductie Tabaksproductie Overige voedselproductie Productie graanproducten Suiker, cacao en chocoladeproducten Productie dierenvoeding Zuivelproductie Verwerking olie en vetten Verwerking fruit en groente Industrie (als geheel) Vleesproductie Visproductie Brood- en meelproducten Bron: Eurostat (gross value added per employee), bewerking Decisio De bruto toegevoegde waarde (basisprijzen) is het verschil tussen de productie en het intermediair verbruik van een bedrijfseenheid inclusief afschrijvingen 2. Ook deze indicator is door het CBS gereviseerd, waardoor hij (voor alle jaren) op een structureel lager niveau ligt dan in de voorgaande edities van deze monitor. De bruto toegevoegde waarde in de V&G-industrie is in 2013 met 5,1% gestegen ten opzichte van 2012 naar 13,3 miljard. Ter vergelijking: de bruto toegevoegde waarde van de Nederlandse industrie als geheel is in 2013 met 0,4% gedaald naar ruim 70 miljard. De behaalde omzet in de V&G-industrie bedroeg 67,9 miljard in 2012 en is met 2% toegenomen ten opzichte van het jaar ervoor. Het aantal (directe) banen (vol- en deeltijd) in de V&G-industrie is met werkzame personen in de periode 2011, 2012, 2013 stabiel gebleven. De arbeidsproductiviteit wordt vastgesteld op basis van de gemiddelde toegevoegde waarde per werknemer per jaar. Binnen de V&G-industrie kende de drankensector in 2012 de hoogste arbeidsproductiviteit met ,-. Dit is een stijging van 1% ten opzichte van Ook de productie van dierenvoeding (+17%), suiker, cacao en chocoladeproducten (+12%) en de productie van graanproducten (+11%) kenden een sterke stijging van de arbeidsproductiviteit in 2012 ten opzichte van Opvallend is de daling van de arbeidsproductiviteit in de zuivelindustrie met 13% naar euro in Ook de verwerking van olie en vetten (-8%), de visindustrie (-7%) en de vleesproductie (-7%) zagen een daling in arbeidsproductiviteit in 2012 (t.o.v. 2011). De arbeidsproductiviteit van de productie van vlees, vis en brood- en meelproducten ligt onder het gemiddelde van de Nederlandse industrie als geheel. De gemiddelde arbeidsproductiviteit per werknemer bedraagt circa ,- voor de hele Nederlandse economie. 2 Exclusief aftrekbare belasting over de over de Btw en inclusief afschrijvingen (Bron: CBS). 8

9 2/ KOSTENONTWIKKELING

10 2.1/ Stijgende intermediaire kosten V&G-industrie 2.2/ Stijging personele kosten en flinke daling overige bedrijfslasten Figuur 5/ Ontwikkeling intermediaire kosten (2006 = 100) Figuur 6/ Personele kosten en overige bedrijfslasten (x miljard) * 2007* 2008* 2009* 2010* * 2013* * V&G Nederlandse industrie * De gereviseerde cijfers zijn m.u.v nog niet definitief. Bron: CBS, bewerking Decisio Overige bedrijfslasten Personele kosten * Cijfers 2012 zijn nog niet definitief Bron: CBS, bewerking Decisio Het intermediaire verbruik geeft de kosten weer voor alle producten en diensten die zijn gebruikt in het productieproces. Ook deze cijfers zijn aangepast door de revisie van het CBS. De intermediaire kosten in de V&G-industrie zijn in 2013 met 4,5% gegroeid ten opzichte van 2012 naar 49,1 miljard. Het intermediaire verbruik is dus harder gestegen dan de output/ productiewaarde. De outputwaarde is met 2,9% gestegen in 2013 ten opzichte van In de periode is het aandeel van de intermediaire kosten in de outputwaarde gestegen van 76% naar 79% 3. Deze ontwikkeling duidt op relatief hogere inkoopprijzen en/of een hogere mate van uitbesteding (inkoop van bijvoorbeeld halffabrikaten en diensten) in de V&G-industrie. De intermediaire kosten in de gehele Nederlandse industrie bedroegen 224,1 miljard in 2013 (een afname van 1,9% t.o.v. 2012). De personele kosten (brutolonen en sociale premies en lasten) in de V&G-industrie bedroegen in ,1 miljard. Deze zijn daarmee 2,8% toegenomen ten opzichte van De overige bedrijfslasten voor de V&G-industrie bedroegen 9,1 miljard in 2012, een daling van 4,5% ten opzichte van het jaar ervoor. De overige bedrijfslasten bestaan uit o.a. kosten van energieverbruik, huisvesting, machines en dienstverlening door derden. Deze lasten liggen op een structureel lager niveau dan voor de crisis in De outputwaarde is de som van de het intermediair verbruik en de bruto toegevoegde waarde. 10

11 2.3/ Voortdurende groei R&D-investeringen V&G-industrie 2.4/ Aanzienlijk herstel investeringen Nederlandse V&G-industrie Figuur 7/ R&D-uitgaven industrie en V&G (2006 = 100) en absolute uitgaven R&D V&G (x miljoen) Figuur 8/ Bruto investeringen in materiële vaste activa (2006 = 100) * * R&D V&G absolute waarde (rechter Y-as) V&G-industrie Nederlandse industrie * Cijfers 2012 zijn nog niet definitief Bron: CBS, bewerking Decisio Nederland België Duitsland Polen Spanje * Cijfers 2012 zijn nog niet definitief Bron: Eurostat, bewerking Decisio R&D door eigen personeel 4 in de V&G-industrie is in 2012 met 4,5% gestegen ten opzichte van 2011 naar 399 miljoen (rechteras). Deze flinke toename maakt onderdeel uit van een opwaartse trend vanaf 2006 waarin alleen het jaar 2008 een dip laat zien. De bestedingen in R&D door de V&G-industrie bedragen 10,1% van de totale investeringen in R&D door de totale Nederlandse industrie en 0,6% van de omzet van de V&G-industrie 5. De R&D-uitgaven van de Nederlandse industrie bedroegen circa 3,9 miljard in De investeringen in R&D door de gehele Nederlandse industrie zijn in 2012 licht gedaald met 0,8% en liggen nog steeds onder het niveau van basisjaar De investeringen in materiële vaste activa (gebouwen, machines, vervoermiddelen) bedroegen in 2012 ongeveer 1,6 miljard voor de Nederlandse V&G-industrie (circa 22% van de totale industriële investeringen in Nederland). In 2012 zijn de investeringen van de Nederlandse V&G-industrie met 20,4% gestegen ten opzichte van Deze liggen daarmee weer 15,8% hoger dan in het peiljaar De investeringen in materiële vaste activa blijven achteruitgaan in de Spaanse V&G-industrie. Samen met de Nederlandse V&G-industrie laten de Belgische, Duitse en Poolse V&G-industrieën in de periode een groei zien wat betreft de investeringen in materiële vaste activa. 4 R&D door eigen personeel in bedrijven met meer dan 10 werkzame personen (Bron CBS). 5 Ter vergelijking: Het omzetpercentage van R&D door eigen personeel in de totale Nederlandse industrie bedraagt 1,2% (in 2012). 11

12 3/ CONCURRENTIEPOSITIE

13 3.1/ Stijging uitvoersaldo 3.2/ Significante toename uitvoer naar de buurlanden en de rest van de wereld Figuur 9/ Uitvoer en invoer van goederen en diensten en saldo (x miljard) Figuur 10/ Uitvoer goederen door de gehele Nederlandse agrofoodsector naar bestemming (x miljard) * 2007* 2008* 2009* * Uitvoer Invoer Uitvoersaldo * De CBS-cijfers 2006 t/m 2009 zijn gecorrigeerd op basis van de nieuwe CBS-definitie die vanaf 2010 wordt gehanteerd. De cijfers m.u.v zijn nog niet definitief. Bron: CBS Tijd-reeks input-outputtabel, bewerking Decisio. Duitsland, Frankrijk, Verenigd Koninkrijk en België Rest van de wereld EU overig * Cijfers 2013 zijn nog niet definitief Bron: CBS, bewerking Decisio In 2013 is de uitvoer van de V&G-industrie met 6,1% gestegen ten opzichte van De absolute waarde van de uitvoer in 2013 bedraagt 32,5 miljard. De invoer bedroeg in ,0 miljard, een groei van 3,9% ten opzichte van Het uitvoersaldo (het verschil tussen uitvoer en invoer) is met 8,4% gestegen ten opzichte van Het dekkingspercentage (uitvoerwaarde als percentage van de invoerwaarde) voor de V&G-industrie is 203% in In 2006 was dit percentage nog 226% Uitvoerwaarde is de waarde van de door Nederlandse bedrijven aan het buitenland geleverde goederen, inclusief vracht- en verzekeringskosten (tot aan de Nederlandse grens). De uitvoer van agrofoodproducten 1 (inclusief bijvoorbeeld onverwerkte groenten en fruit) naar Duitsland, Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en België is in 2013 met 6,9% gestegen ten opzichte van 2012 naar 32,2 miljard. In absolute termen bedraagt de uitvoer naar deze vier kernlanden 54,7% van de totale uitvoer. In 2006 bedroeg dit percentage 56,4%. In 2013 is de uitvoer naar de overige EU-landen ten opzichte van 2012 met 6,2% gestegen naar 13,4 miljard. De uitvoer naar de rest van de wereld is in dezelfde periode gegroeid met 7,1% naar 13,3 miljard. Over de gehele periode bezien is de uitvoer naar de rest van de wereld met 76,8% het snelst gegroeid, gevolgd door de uitvoer naar de kernlanden met 46,1% en de overige EU-landen (40,6%). In figuur 21, paragraaf 6.4 komen we terug op het belang van de uitvoer richting Duitsland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en België Deze CBS-statistiek gaat niet alleen over de V&G-industrie, maar omvat de gehele Nederlandse agrofood-sector.

14 3.3/ Toename uitvoer veevoeder en afname tabakswaren 3.4/ Nederlandse arbeidskosten niet meer in top 3 Figuur 11/ Verdeling uitvoerwaarde per deelsector Figuur 12/ Arbeidskosten levensmiddelenindustrie per werknemer (voltijd) in % t.o.v. gemiddelde van 24 EU-landen (2011) 7% 7% 7% 9% 5% 4% 2% 23% 15% Groenten en fruit Vleesproducten Zuivelproducten Bereide voedingsmiddelen Koffie, thee, cacao Tabaksproducten Veevoeder Dranken Visproducten Granen en -producten Suiker en suikerwerken Griekenland Duitsland Spanje Nederland Denemarken Zweden België Nederland Finland Frankrijk Italië Ierland Oostenrijk GB Duitsland Spanje Griekenland Cyprus Portugal Tsjechië Estland Slowakije Polen Hongarije Letland Litouwen Roemenië Bulgarije 9% 13% Cijfers 2013 zijn nog niet definitief Bron: CBS, bewerking Decisio -100%-80% -60% -40% -20% 0% 20% 40% 60% 80% 100%120% Bron: Eurostat (labour cost per employee fte), bewerking Decisio De deelsector groenten en fruit 6 is met 23,4% aandeel ook in 2013 de grootste exporteur binnen de gehele Nederlandse agrofoodsector. De vlees- en zuivel-industrie volgen met 15% en 13% op enige afstand. De uitvoerwaarde van de deelsector bereide voedingsmiddelen bedraagt 9,3% van de totale uitvoerwaarde van de gehele Nederlandse agrofoodsector. De uitvoer van veevoer is met 10% gestegen ten opzichte van De uitvoer van tabakswaren is 2% gedaald ten opzichte van het jaar ervoor. Arbeidskosten per voltijd werknemer zijn een indicator voor de concurrentiepositie van een industrie, in dit geval de Nederlandse V&G-industrie 7. De arbeidskosten per werknemer bedroegen in Nederland ,- in Dit is 90% hoger dan het gemiddelde van 24 EU-landen. In 2009 nam Nederland nog de 2e plaats in. In 2011 wordt de top drie gevormd door de Deense (+107%), Zweedse (+94%) en Belgische (+91%) V&G-industrie. De gemiddelde arbeidskosten liggen het laagst in de Bulgaarse en Roemeense levensmiddelen-industrie. Het omslagpunt ligt tussen de Spaanse (+11%) en Griekse (-7%) industrieën. De Duitse arbeidskosten liggen 12% boven het gemiddelde. 6 De deelsector groenten en fruit omvat verse groenten, wortels en fruit en daarnaast fruitbereidingen en groente- en vruchtensappen (Bron CBS). 7 In figuur 12 worden de gemiddelde arbeidskosten in de V&G-industrie per land vergeleken, waarbij ieder land even zwaar meetelt in het gemiddelde van ,- (per voltijd werknemer). 14

15 4/ HET ECONOMISCHE BELANG VAN DE NEDERLANDSE V&G-INDUSTRIE

16 4.1/ Introductie input-outputanalyse 4.2/ Een hoge indirecte bijdrage aan het BBP Het economische belang van de V&G-industrie gaat verder dan alleen de sector zelf. Andere sectoren zijn afhankelijk van de V&G-industrie doordat ze toeleverancier zijn en de industrie een belangrijke klant is. Met behulp van een input-outputanalyse is, net als in de Monitor 2013, gefocust op de indirecte bijdrage van de V&G-industrie aan het Bruto Nationaal Product in Nederland. Bij toeleveranciers kan worden gedacht aan de landbouw, papier(-verpakkings)industrie, de energie-sector en dienstverleners als banken, uitzendbureaus, accountants en reclamebureaus. De inkoop van producten en diensten door de V&G-industrie bij deze toeleverende sectoren levert ook werkgelegenheid op 8. Dit noemen we de indirecte werkgelegenheid. Figuur 13/ Directe en indirecte productie en toegevoegde waarde van de V&G-industrie (x miljard) Indirect Direct Productie Toegevoegde waarde Bron: CBS (2013), bewerking Decisio De bruto toegevoegde waarde is het verschil tussen de productie en het intermediair verbruik van een organisatie, inclusief afschrijvingen. In totaal leidt de productie van 62,4 miljard (zie figuur 1) in de V&Gindustrie tot 37,7 miljard productie in andere sectoren in Nederland. Hierbij is rekening gehouden met de CBS-revisie. De 13,3 miljard directe toegevoegde waarde leidt tot 17,1 miljard aan indirecte toegevoegde waarde. Op basis van bovenstaande gegevens kunnen we de multipliers herleiden. Dit is de factor die aangeeft met hoeveel elke verdiende euro in de V&G-industrie kan worden vermenigvuldigd. De productiemultiplier bedraagt 1,6. Dit betekent dat voor elke euro productie in de V&G-industrie, voor 0,6 euro in andere Nederlandse sectoren wordt geproduceerd. De toegevoegde waarde multiplier bedraagt 2,3. Dit betekent dat voor elke euro toegevoegde waarde in de V&G-industrie voor 1,3 euro in andere sectoren wordt gerealiseerd. 8 Wanneer de V&G-industrie minder inkoopt bij deze sectoren zal de werkgelegenheid dalen. Deze daling zal echter deels door andere sectoren worden gecompenseerd. Met dit soort dynamische effecten houdt de input-outputanalyse geen rekening. 16

17 4.3/ Landbouw, industrie en commerciële dienstverlening als belangrijkste toeleveranciers 4.4/ De V&G-industrie creëert veel werkgelegenheid Figuur 14/ Indirecte productie- en toegevoegde waarde uitgesplitst naar sectoren (x miljard) 40 Figuur 15/ Directe en indirecte werkgelegenheid V&G-industrie uitgesplitst naar sectoren (x banen) Indirecte productie Indirecte toegevoegde waarde 0 Werkgelegenheid Publieke sector en niet-commerciële dienstverlening (indirect) Commerciele dienstverlening (indirect) Handel en transport Industrie en bouw (indirect) Landbouw (indirect) Bron: CBS (2013), bewerking Decisio Publieke sector en niet-commerciële dienstverlening (indirect) Commerciele dienstverlening (indirect) Handel en transport Industrie en bouw (indirect) Landbouw (indirect) V&G-industrie (direct) Bron: CBS (2013), bewerking Decisio De landbouw, industrie 9 en de commerciële dienstverlening zijn de belangrijkste toeleverende sectoren voor de V&G-industrie. Van de 37,7 miljard aan indirecte productiewaarde wordt ruim 12 miljard door de landbouwsector gerealiseerd, 9,1 miljard door de commerciële dienstverlening en 8,1 miljard door de overige industrie en bouw. In termen van indirecte toegevoegde waarde is de commerciële dienstverlening met 5,3 miljard de grootste baathebber van de V&Gindustrie. Dit is vooral het gevolg van de uitzendbureaus die mankracht leveren. De V&G-industrie kent een grote multiplier van 3,5 in termen van totale werkgelegenheid (inclusief zelfstandigen). In termen van werkgelegenheid creëert de V&G-industrie in totaal banen (vol- en deeltijd) 10, waarvan direct en indirect bij de toeleveranciers van de V&G-industrie. De commerciële dienstverlening, de handel- & transportsector en de landbouw zijn de sectoren waar de meeste werkgelegenheid wordt gecreëerd door de V&G-industrie. Vooral uitzendbureaus, maar ook marketingbureaus, juridisch advies en de IT-dienstverlening profiteren van de aanwezigheid van de Nederlandse V&G-industrie. 9 Dit is alle overige industrie. Er zijn wel belangrijke onderlinge relaties in de V&Gindustrie zoals halffabricaten die elders worden verwerkt, maar deze relaties zijn niet meegenomen in de analyse aangezien de gehele sector al in de directe productie is inbegrepen Dit is circa 4,8% van het totaal aantal banen in Nederland.

18 5/ VOORUITZICHTEN 2015

19 5.1/ Vooruitblik producenten In september 2014 is via een enquête gevraagd naar de verwachtingen van ondernemers in de levensmiddelenindustrie voor In totaal hebben 70 respondenten de enquête ingevuld (n=70). Figuur 16/ Verwachtingen voor 2015 t.a.v. de omzet en de export (n= 70) Figuur 17/ Verwachtingen voor 2015 t.a.v. het belang van R&D en de investeringen (n =70) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Verwachting omzet Belang export 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Belang R&D Verwachting investeringen Afnemen Neutraal Toenemen Niet van toepassing Afnemen Neutraal Toenemen Drie op de vier respondenten verwacht voor 2015 een toename van de omzet. Slechts een klein deel (ca. 4%) van de respondenten verwacht een omzetdaling. Wat betreft het belang van de export verwacht een ruime meerderheid van de exporteurs dat dit belang zal toenemen in Geen enkele respondent verwacht een afname van de export. Ruim twee op de drie respondenten ziet het belang van R&D voor de onderneming toenemen het komende jaar. Net geen meerderheid van de respondenten verwacht een toename van de investeringen voor Circa 10% van de respondenten verwacht een daling van de investeringen in

20 6/ TERUGBLIK

21 6.1/ Een constante en hoge productiemultiplier voor de V&G-industrie 6.2/ Een dalende werkgelegenheid in de Nederlandse industrie Figuur 18/ Directe en indirecte productie en toegevoegde waarde van de V&G-industrie 2004 en 2013 (x miljard) Figuur 19/ Verandering totaal aantal directe en indirecte banen in de periode (x 1.000) Productie Toegevoegde 2013 waarde Voedings- & Nederlandse 2013 genotmiddelen industrie Indirect Direct Bron: CBS, bewerking Decisio Indirect Direct Bron: CBS, bewerking Decisio De directe productie in de V&G-industrie bedroeg in ,7 miljard en in ,4 miljard. De door de V&G-industrie gecreëerde indirecte productie bedroeg in ,0 miljard en in ,7 miljard. De productiemultiplier van de V&G-industrie is in de periode onveranderd gebleven op 1,6. Dit is de factor die aangeeft met hoeveel elke verdiende euro in de V&G-industrie kan worden vermenigvuldigd. Samen met de transportmiddelenindustrie heeft de V&G-industrie de hoogste productiemultiplier van alle industriële sectoren. De directe toegevoegde waarde van de V&G-industrie bedroeg in ,6 miljard en in ,3 miljard. De indirecte toegevoegde waarde gecreëerd door de V&G-industrie bedroeg in ,4 miljard en in ,1 miljard. De toegevoegde waarde multiplier van de V&G-industrie is in de periode licht gestegen van 2,2 naar 2,3. De directe en indirecte werkgelegenheid die door de V&G-industrie wordt gecreëerd, is in de periode met 7% gedaald van naar Deze daling is in vergelijking met de andere industriële sectoren relatief beperkt. In de periode is de werkgelegenheid alleen gestegen in de aardolie- en de machine-industrie. In termen van werkgelegenheid is de V&G-industrie de belangrijkste industriesector in Nederland. In 2013 waren er mensen (direct) werkzaam in de Nederlandse industrie, waarvan 17% in de V&G-industrie, 13% in de (basis)metaalindustrie en 10% in de machine-industrie. 21

22 6.3/ Grootste winstpunt van de afgelopen 10 jaar is de toegenomen efficiency 6.4/ Stijgend belang van de export richting de top 5-exportmarkten Figuur 20/ Grootste winstpunten van de afgelopen 10 jaar (n = 70, meer dan 1 antwoord mogelijk) Figuur 21/ Welk land is de afgelopen 10 jaar het snelst gegroeid als exportland (n=54) 20% Toegenomen efficiency Aanboren nieuwe afzetmarkten Toename aandeel export Toename investeringen 30% Top 5-exportmarkten EU Rest EU Rest wereld 21% 56% 9% 61% 44% Bron: FNLI, bewerking door Decisio Bron: FNLI, bewerking door Decisio In het kader van de terugblik zijn in de enquête ook enkele vragen gesteld over de afgelopen 10 jaar. Op de vraag wat het grootste winstpunt is van de afgelopen 10 jaar wordt de toegenomen efficiency het vaakst genoemd door de FNLI-leden. Het aanboren van nieuwe afzetmarkten volgt op de tweede plaats. Volgens de levensmiddelenfabrikanten (ruim 60%) is met name de export naar de top 5-exportmarkten (Duitsland, Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, België en Italië) toegenomen de afgelopen 10 jaar. De bevindingen van de respondenten met betrekking tot de belangrijkste groeimarkten buiten Nederland komen overeen met de cijfers in figuur 9 in paragraaf

23 6.5/ Toenemend belang van het retailkanaal Figuur 22/ Verandering van het belang van het retailkanaal t.o.v. andere afzetkanalen (n = 62) 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% -10% -20% -30% Afgenomen 0-10% 10-30% 10-30% 60-90% >90% Bron: FNLI, bewerking door Decisio Vier op de vijf respondenten hebben aangegeven dat het belang van het retailkanaal ten opzichte van andere afzetkanalen is toegenomen de afgelopen 10 jaar. Ruim de helft van de respondenten schat deze toename in tussen de 0 en 10%. Voor circa één op de vijf respondenten is het belang van het retailkanaal de afgelopen 10 jaar juist afgenomen.

24 COLOFON Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie Oktober 2014 FNLI T: E: Volg de FNLI ook op LinkedIn: nl.linkedin.com/company/fnli Opgesteld door: