GRAAD 10 GEOGRAFIE MEMORANDUM JUNIE TOTAAL: 140 KLIMATOLOGIE: VRAAG 1: ENKEL PUNTE:

Transcriptie

1 GRAAD 10 GEOGRAFIE MEMORANDUM JUNIE TOTAAL: 140 KLIMATOLOGIE: VRAAG 1: ENKEL PUNTE: E OF Evaporasie C OF Maritime A OF Termometer D OF Insolasie B OF Inversie 5x1(5) ENKEL PUNTE Waar Waar Vals Vals Waar 5x1(5) [10] Bloemfontein Vrystaat Temperatuuromvang vir Pretoria is 20 grade / hoër terwyl Temperatuuromvang vir Durban is 10 degrees / laer is. / VERGELYK Pretoria: - kontinentale klimaat of binnlandse klimaat met uitsterste temperature ver van die seestrome af Durban: - maritime klimaat gematigde effek van die seestroom met n kleiner temperatuur verskil tussen dag en nag, geen uiterstes nie. KONSEP [12] Isobare mb or 4 hpa Winter Hoekom is dit winter op die kaart? - Datum is Junie is n winter maand - Geen reën oor die binneland/ geen reën/ droog oor die land. - Kalahari HD domineer die binneland - Koue front beweeg oor die Kaap - Wolkbedekking oor Kaapstad. - Reën in Kaapstad - Koue temperature - ENIGE TWEE

2 1.4.5 Seebries Middelbreedte sikloon Suid-Indiese Hoogdruk (slegs) Die atmosfeer is n gasagtige laag wat die aarde omhul Stikstof Tropopouse Stratosfeer en Termosfeer Die osoonlaag absorber skadelike sonstrale veroorsaak dat dit warmer word Daar is nie slegte weer nier geen turbulensie geen reën geen wind Hoe hoër die hoogte, hoe laer die druk (of) Hoe laer die hoogte, hoe hoër die druk. Druk verminder met hoogte Paragraaf: Die troposfeer is belangrik omdat: ENIGE VIER - bevat gasse wat benodig word vir lewe, bv suurstof vir mense en koolstofdioksied vir plantgroei. - Het suurstof nodig vir respirasie - Wolke gevind in hierdie lag beskerm die aarde van gevaarlik UV sonstrale. - Weerpatrone word hier aangetref wat kan lei tot reën. - Waterdamp koel die atmosfeer af - Waterdamp verskaf vog, bv. Reën, sneeu, dow, ens. - Beskerm die aarde van skadelike UV sonstrale. - Soos n kombers beskerm dit ons teen uiterste warm en koue toestande. - Beskerm die aarde van meteoriete. - Maak voorsiening vir verandering in die wee rom plaas te vind aangesien lug in staat is om hitte te versprei. Onderwysers met assebliek ander aanvaarbare antwoorde ook aanvaar. [24]

3 1.6.1 PARAGRAAF: Gevolge van Aardverwarming ENIGE VIER Yskappe smelt ; Toename in seevlakke ; Kusdorpe word oorstroom ; Verlies van land (grond) ; Verlies van biodiversiteit ; Lae lanfbouopbrengste/mislukte landbou oeste ; Minder kosvoorrade ; Oorloë ; Hongersnood ; Plae; Wêreld kernoorlog; Hittegolwe; Oseane word warmer; Uiterste weerstoestande; Uitwissing van sommige spesies; Verwoesting van koraalriwwe; Ysbere gaan dood; Groenland smelt; Ekonomiese problem; Plante en diere moet aanpas (Ander moontlike antwoorde moet ook aanvaar word. Gebruik diskresie. Voeg by die lys di twat aan leerders geleer is) Indien leerders nie n paragraaf geskryf het nie en puntsgewys beantwoord het, moet die vraag steeds gemerk word. [8] AFDELING B: GEOMORFOLOGIE VRAAG 2: 2.1 PLOOIING Simmetriese plooi Oorskuifplooi Antiklien Sinklien Arm (5x1)(5) EEN PUNT 2.2 INTERIOR OF THE EARTH Mantel Buitekern (alleenlik) Kors Mantel Binnekern of 4 (5x1)(5) [10]

4 2.3 STOLLINGSINTRUSIES EN ROTSE A= Gang B= Plaat C= Lopoliet (3x2)(6) Stollingekstrusies = rotse vanaf magma wat afgekoel het BUITEKANT of OP die aardkors Bv. lawavloei wat afgekoel het of vulkane Paragraaf onderskei tussen stollings- sedimentêre en metamorfiese gesteentes Stollingsvormasies is verbonde aan vulkane gesmelte rots bereik die oppervlakte as lawa lawa koel gou af stollingsgesteentes vorm met klein kristalletjies dit kan kosbare minerale, soos goud, diamante en sink, bevat. Sedimentêre gesteentes afgeset in lae kan fossiele bevat - asook fossielbrandstof soos olie, steenkool en natuurlike gas. - Rotse word verweer deur wind, water en ys verweerde materiaal word weggevoer materiaal word afgeset, onder druk geplaas en verhard tot rots Metamorfiese gesteentes word blootgestel aan hitte of druk gewoonlik naby vulkaniese aktiwiteit rotse smelt gedeeltelik, koel af en verhard klein kristalle kan gevind word soms word helder lae gevind TWEE PUNTE VIR STOLLING TWEE PUNTE VIR SEDIMENTÊRE TWEE PUNTE VIR METAMORFIES TWEE PUNTE VIR ENIGE FEIT ONDER ENIGE VAN DIE ROTSTIPES (Ander antwoorde kan ook aanvaar word) 2.4 PLAATTEKTONIKA EN KONTINENTALE DRYWING Konstruktiewe Rede= As die plate weg beweeg, sypel magma deur en vorm n nuwe kors Omdat die kontinente in daardie rigting beweeg, d.i. weswaarts, plooi die voorste kant (Bv. N- en S-Amerika) Pangaea Bewyse van kontinentale drywing: ENIGE TWEE Kuslyne wat inpas: Kuslyne pas soos n legkaart inmekaar Dieselfde plant op teenoorgestelde kontinente Dieselfde diere op teenoorgestelde kontinente Dieselfde dierfossiele op teenoorgestelde kontinente Plooiingsgebergtes op teenoorgestelde kontinente is dieselfde: Berge in Suidwes-Kaap is dieselfde as die berge op die ooskus van Suid-Amerika Mineraalgordels op teenoorgestelde kuslyne is dieselfde Dieselfde rotstipes op die ooskus van Suid-Amerika, Suid-Afrika, Antarktika en Australië

5 Dieselfde plantegroei op teenoorgestelde kontinente Vergletsering Dieselfde gletserafsettings op teenoorgestelde kuslyne San Andreas Foutlyn [14] 2.5 PLOOIING EN SKUIWING Indo-Australiese plaat en Eurasiese plaat (2x1)(2) A=konvergensie B=divergensie EEN PUNT (2x1)(2) A=konstruktiewe B=destruktiewe B Plooiing=as rotslae buig Skuiwing=as rotslae breek 2.6 AARDBEWINGS Laterale skuiwing ENIGE EEN Skeurverskuiwing Transversale skuiwing Normale skuiwing [14] Fokus= die presiese punt van oorsprong ondergronds Episentrum= die punt op die oppervlakte direk bokant die fokus waar die aardbewing gevoel word Tsunami= seegolf vroorsaak deur aardbewing Paragraaf: Gevolge van groot aardbewing Mense is dood mense word beseer mense word vasgeval - geboue sak inmekaar brande ontstaan werkers is sonder werk assuransiemaatskappye verloor geld - toerisme ly daaronder tsunamis vernietig boerderye - waterpype verwoes elektrisiteitstoevoer onderbreek - massabewegings vervoernetwerke verwoes VOEG BY ASB. (Ander antwoorde moet ook aanvaar word) GROOT TOTAAL: 140 SUBTOTAAL: 70