Ruimtelijk Structuurplan Gent goedgekeurd in de gemeenteraad

Transcriptie

1 In de Moervaartdepressie komen dan toch extra compensaties voor het verdwijnen van natuur in de Kanaalzone. Ruimtelijk Structuurplan Gent goedgekeurd in de gemeenteraad BART VANGANSBEKE In de gemeenteraad van januari 2003 is het Ruimtelijk Structuurplan Gent (RSG) meerderheid tegen oppositie goedgekeurd. Daardoor kreeg een jarenlang aanslepend dossier een eerste orgelpunt. Een eerste, omdat er nog vele andere zullen moeten volgen voor we kunnen spreken van een duurzame ruimtelijke ontwikkeling. Want na de definitieve goedkeuring van het RSG door de Vlaamse overheid (te verwachten nog voor de zomervakantie) kan het eigenlijke concrete werk beginnen: de opmaak van de Ruimtelijke UitvoeringsPlannen (RUP). Het RSG vormt dus het kader waarin deze uitvoeringsplannen moeten worden uitgewerkt en geeft dan ook de (bestuurs)visie en de gewenste toekomstige ruimtelijke structuur van Gent weer. 30

2 De Moervaart Het eilandje: open ruimte voorgoed verkwanseld Er is veel werk verzet. De betrokken ambtenaren van de Dienst Stedenbouw en Ruimtelijke Ordening verdienen een pluim. Natuurpunt Gent heeft op zijn beurt zijn best gedaan om het RSG zo groen mogelijk te kleuren. We zijn daar ook grotendeels in geslaagd. In het kader van het openbaar onderzoek hebben we een uitgebreid bezwaarschrift ingestuurd en in de Gemeentelijke Commissie voor Ruimtelijke Ordening (GECORO) hebben we altijd constructief, volhardend en overtuigd van de noodzaak van een groene (lees leefbare) toekomst voor Gent gestreden om de plannen groen te houden of te krijgen. Niet alles is uiteindelijk geworden zoals Natuurpunt Gent het had gewenst. Sommige zaken zijn zelfs moeilijk te aanvaarden (zie artikel: Duurzame ruimtelijke ontwikkeling enkel als het past? en het kader Waar zijn de Keuzemeersen gebleven? ). Maar ondanks deze flaters kunnen we toch gewagen van een degelijk structuurplan, zeker als je het Gentse plan vergelijkt met andere gemeentelijke en provinciale structuurplannen. In dit artikel gaan we enkel in op wat er op het vlak van natuur en groen is veranderd tegenover het ontwerp-rsg. Dan toch natuurcompensatie in de Moervaartdepressie Zoals u al kon lezen in de vorige nummers van Snep!, was er zeer veel discussie over bijkomende natuurcompensatiegebieden in de Moervaartdepressie. In het vijfde voorontwerp was (mede op aandringen van Natuurpunt Gent) een natuurcompensatiegebied met een oppervlakte van minstens honderd hectare voorzien als compensatie voor de te verdwijnen gebieden met een hoge natuurwaarde in de Kanaalzone. Dit was absoluut niet naar de zin van de Boerenbond. In het zesde voorontwerp was het compensatiegebied plotseling verdwenen. De GECORO heeft daar, vooral onder impuls van Natuurpunt Gent, fel op gereageerd. Ook in de tekst van het ontwerp- RSG was geen sprake van een natuurcompensatiegebied in de Moervaartdepressie. Enkel een smalle strook langs de directe vallei van de Moervaart zelf werd vermeld. In het kader van het openbaar onderzoek bepleitte Natuurpunt Gent in zijn bezwaarschrift alsnog voor de opname van een natuurcompensatiegebied. Ook de GECORO stelde tijdens de behandeling van de bezwaarschriften al heel duidelijk dat er in de Moervaartdepressie zo n natuurcompensatiegebied moest komen. Het stadsbestuur heeft onze inspanningen op dat vlak gehonoreerd. Er zijn zestig hectare toegevoegd als extra compensatiegebied (naast de 24 hectare al bestaande natuurlijke natte vegetatie) in functie van de bedreigde, want te verdwijnen, natuurwaarden in de Kanaalzone. Een grote steun was de beknopte studie van de Dienst Leefmilieu en Natuurontwikkeling waaruit blijkt dat die natuurcompensatie in de Moervaartdepressie duidelijk potenties heeft én haalbaar is. Dat onderzoek had uitgewezen dat het beter zou zijn om langs de Moervaart een onderling geheel van een aantal kleine natuurkernen van natte gebieden te voorzien in plaats van één grote compacte natuurkern van minstens honderd hectare. Betere mogelijkheden voor natuurcompensatie Het pleidooi van Natuurpunt Gent (daarin gevolgd door de GECORO) dat de voorgestelde compensatiepolitiek in het ontwerp-rsg onvoldoende was uitgebouwd, had eveneens (gedeeltelijk) resultaat. Tot onze grote tevredenheid is het principe anticiperende verwerving van compensatiegebied voor natuur toegevoegd. Dit gebeurde om te vermijden dat de compensatie van verdwenen natuurwaarden (te) laat volgt op de verwijdering elders. Op deze manier bestaat er iets meer garantie dat er daadwerkelijk een 31

3 ernstig natuurcompensatiebeleid zal worden gevoerd. De voorziene stand-still op het vlak van natuur, uitdrukkelijk ingeschreven in het RSG, heeft daardoor goede slaagkansen. Voor zover ik er zicht op heb, is het de eerste keer dat een Vlaamse gemeente het stand-stillprincipe opneemt in een ruimtelijk structuurplan. Dit betekent alvast een vooruitgang ten opzichte van een situatie van niet-systematische compensatie. Natuurpunt Gent is ook tevreden dat het RSG een groencompensatie voorziet. Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) voorziet enkel natuurcompensatie, geen groencompensatie. Dit heeft de stad Gent niet belet om in het RSG uitspraken te doen over natuur- én groencompensatie. De nieuwe, nog op te maken, gedetailleerde groeninventaris van de Dienst Leefmilieu en Natuurontwikkeling zal zowel het openbare als het particuliere groen inventariseren, zodat er een nauwkeurige toetsing van deze norm kan gebeuren. Toch zijn we niet volledig tevreden. De stad heeft namelijk niet het idee gevolgd van Natuurpunt Gent om niet even veel maar méér natuur te voorzien. Eigenlijk is het spijtig om vast te stellen dat een stad die op andere onderdelen hoge ambities naar voor schuift, inzake natuur niet verder gaat dan het kwantitatief in stand houden van de oppervlakte die er nu al is. Het is een defensieve aanpak die maakt dat er op het einde van de rit een even grote oppervlakte natuur is, wellicht beter beschermd maar nog in volle ontwikkeling. Het betekent in ieder geval dat er geen natuur bijkomt en dat er dus ook geen herstel- of inhaalbeweging komt voor de vele natuurwaarden die in de voorbije decennia verloren zijn gegaan. In die zin wordt het goede groen(en natuur)plan in essentie herleid tot strategische pasmunt voor de nieuwe grondinnames in het havengebied en op andere terreinen (onder meer een deel van de Schoonmeersen, het gebied rond de Maaltebeek op Flanders Expo, de Wondelgemse meersen en het Eilandje in Zwijnaarde). Doelstellingen bebossing onverkort aangehouden Ondanks felle tegenkanting van de Boerenbondlobby, het hevige protest van de betrokken landbouwers en grondeigenaars en sommige buurgemeentes is niet getornd aan de totale bebossingsambitie van 800 ha. Ook de 300 ha bijkomend bos in de bindende bepalingen zijn overeind gebleven (in de bindende bepalingen staan de maatregelen en acties die het stadsbestuur voor 2007 moet realiseren). Ook dat is een verdienste die mede op het conto van Natuurpunt Gent mag worden geschreven. Wel is een uitwisselbaarheidsprincipe van het streefcijfer van de bebossingsoppervlakte ingeschreven, zodat meer flexibiliteit mogelijk is in de (nog op te maken) inrichtingsplannen voor de vier groenpolen. De bebossingsambitie van 800 ha is qua oppervlakte de grootste ruimtelijke wijziging die in Gent moet gerealiseerd worden! Het is onze ambitie de stadsbossen zo natuurlijk mogelijk te laten inrichten. Wij zien in deze randstedelijke groengebieden niet alleen de mogelijkheid om de aanwezige natuurpotenties uit te breiden, maar vooral ook een kans om in te spelen op het schrijnend tekort aan openbare bos- en groenvoorzieningen. De stadsbossen zullen de leefbaarheid van de stad Gent een aanzienlijke meerwaarde geven. Het zijn immers vooral de stadsbewoners die er recreatief gebruik van zullen maken. Een bijzonder ontgoochelend element in dit verband is het feit dat niet wordt afgestapt van de plannen voor 18 ha nieuw wetenschapspark in Zwijnaarde (zie artikel: Duurzame ruimtelijke ordening, enkel als het past? ). Watertoets Dank zij de actuele problematiek van de overstromingen in en rond Gent is op het laatste moment de watertoets mee opgenomen in het RSG. Dat betekent dat voor elk bijkomend bouwproject zal worden bekeken of dat geen bijkomende wateroverlastproblemen kan opleveren. Zo is het mogelijk het aansnijden van woonuitbreidingsgebieden of andere te verkavelen zones in overstroombare gebieden (gedeeltelijk) te schrappen. Ruimtelijk-natuurlijke structuur stevig ingebed in het RSG De (relatief) grote oppervlakten en verbindingen met natuurwaarde die zijn opgenomen in het RSG vormen een solide basis voor de groenstructuur. Bij de afbakening van de natuurlijke structuur (door het Vlaams gewest) zal de stad ook haar voorstellen inbrengen voor gebieden van bovengemeentelijk belang. Het betreft gebieden waarvan de stad veronderstelt en /of wenst dat het Vlaams Gewest of de provincie Oost-Vlaanderen daar acties (inzake bestemming, bescherming, ontwikkeling, beheer, enz.) zal ondernemen. Zij dragen bij tot een samenhangende natuurlijke structuur op bovengemeentelijk niveau. Belangrijk voor Natuurpunt Gent is dat het RSG uitdrukkelijk vermeldt dat de stad zelf van plan is de ontbrekende delen op gemeentelijk niveau op te nemen, af te bakenen en te ontwikkelen in zijn gewenste groenstructuur, indien de voorgestelde bovengemeentelijke aandachtsgebieden niet allemaal worden opgenomen in de bovengemeentelijke natuurlijke structuur. De eerste aanzetten voor een stadsbos in Zwijnaarde werden al vlug door de stad in de kiem gesmoord. 32

4 Het RSG voorziet de volgende bovengemeentelijke aandachtsgebieden: - Grote Eenheden Natuur (GEN) en Grote Eenheden Natuur in Ontwikkeling (GENO) (natuur van bovengeschikt belang): Bourgoyen-Ossemeersen, Drie Leien en een deel van de Leievallei, Bovenscheldevallei, delen van de Gentbrugse Meersen en delen van de Vinderhoutse Bossen; - Natuurverwevingsgebieden (NVW) (natuur nevengeschikt aan land- en bosbouw): Kastelensite, delen van de Gentbrugse Meersen, delen van de Vinderhoutse Bossen en stadsbos Oostakker, grote delen van Moervaartdepressie; - Natuurverbindingsgebieden (NVB)(natuur ondergeschikt, beleid gericht op hoofdfunctie): aanpalende delen van de Kale- Leie-, Schelde- en Moervaartvallei. De suggesties van herbestemming om deze bovengemeentelijke natuurlijke structuur te realiseren zijn beperkt in aantal en omvang. Voor de GEN- en GENO-gebieden gaat het om delen van de Leievallei (een deel van de Assels en tot onze verbazing is er géén vermelding van de Keuzemeersen (zie kader: Wat gebeurde met de Keuzemeersen? )), Vinderhoutse Bossen (zuidelijk deel), Gentbrugse Meersen (westrand en ten zuiden van de E 17) en oerbos Schelde aan de Ottergemsesteenweg (alle te wijzigen naar natuurgebied). Daarnaast worden nog enkele (beperkte) herbestemmingen voorgesteld voor de NVW-gebieden en de NVB-gebieden. Kiekenbossen toegevoegd aan lijst kleine natuurgebieden Onze oproep om meer kleine natuurgebieden (KNG) te voorzien is gedeeltelijk ingelost. Het erkennen, benoemen en realiseren van kleine natuurgebieden is een belangrijk doel voor het (natuur)beleid in Gent. Op die manier kan ook tegemoet worden gekomen aan de vraag van het RSV om de gemeentelijke ecologische infrastructuur af te bakenen. In de opeenvolgende voorontwerpversies is het lijstje van KNG op aangeven van Natuurpunt Gent telkens weer aangegroeid. Het ontwerp-rsg telde er al 17. In laatste instantie is alweer door toedoen van onze vereniging een achttiende klein natuurgebied toegevoegd, namelijk de Kiekenbossen. Het RSG schenkt ook veel aandacht aan integraal waterbeheer(projecten) (IWB). Op die manier moet het herstel van de ecologische verbindingsfunctie van waterlopen meer ruimte krijgen. Wijziging configuratie bedrijventerrein Op voorstel van Natuurpunt Gent (en de Dienst Leefmilieu) is er een aanpassing gebeurd in de afbakening van het bedrijventerrein Moervaartnoord reserve. Eigenlijk wordt eenzelfde groot reservegebied van 19 ha voorzien voor industriële uitbreiding, maar door een andere inpassing (waarbij het terrein nu noordzuid georiënteerd wordt in plaats van oost-west) wordt minder kwetsbaar gebied ingenomen voor bedrijvigheid en kan een natuurrijk nat (natuur)gebied gespaard blijven van toekomstige bedrijvigheid. Het gaat over een oude (verlande) Moervaartloop die nog heel wat potenties heeft op het vlak van natuurontwikkeling. Een bijkomende winst is dat de woonzone op die manier beter gebufferd is ten opzichte van de Kanaalzone. De omgeving van de Vinderhoutse bossen wordt een groenpool voor Gent. De Kiekenbossen worden toegevoegd aan de lijst van de kleine natuurgebieden. 33

5 Wat gebeurde er met de Keuzemeersen? Een week voor de bespreking van het RSG in de gemeenteraad ontstond commotie toen een aantal zaken plotseling geschrapt en/of gewijzigd bleken ten opzichte van het ontwerp-rsg. Deze punten kwamen aan het licht tijdens de bespreking van het aangepaste ontwerp-rsg in de gemeentelijke commissie voor Openbare Werken.Wat was er gaande? Door het openbaar onderzoek over de eerste fase van de afbakening van het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) waarin enkele gebieden op Gents grondgebied zijn opgenomen (Bourgoyen-Ossemeersen, Keuzemeersen (enkel het zuidelijk deel), een deel van de Assels en een deel van de Vinderhoutse Bossen) was een nieuw feit ontstaan. Naar aanleiding daarvan hebben de ambtenaren van de dienst Stedenbouw een aantal (enkel tekstuele) aanpassingen (lees schrappingen) doorgevoerd. Maar door een verkeerde interpretatie of inschatting zijn daardoor enkele inhoudelijke wijzigingen aangebracht. Bij de passage over de suggesties van herbestemming naar natuurgebied bleek een aantal van de voorgestelde herbestemmingen geschrapt. Het ging over een deel van de Assels (momenteel landschappelijk waardevol agrarisch gebied), een deel van de Vinderhoutse Bossen (agrarisch gebied) en over de (noordelijke) Keuzemeersen (nu agrarisch gebied op het gewestplan). Dat laatste gebied betreft meersen die heel nat zijn (ze bleven ook deze winter niet gespaard bij de overstromingen) en eigenlijk identiek aan de terreinen in de zuidelijke Keuzemeersen, die wel als natuurgebied op het gewestplan zijn ingetekend. De huidige agrarische bestemmingen (en functies) vormen barrières tussen de natuurgebieden. Door die zones (overigens beperkt in aantal en omvang) te ontwikkelen tot natuurgebied kan de natuurlijke structuur veel sterker worden uitgebouwd. Die schrappingen waren dus ongepast, zeker in de wetenschap dat de afbakening van de eerste fase van het VEN enkel mogelijk is in groengebieden op het gewestplan waardoor de betrokken gebieden op zich zelfs geen voorwerp van aanpassing waren. Natuurpunt Gent reageerde meteen en nam contact op met het kabinet van schepen van Ruimtelijke Ordening en Mobiliteit KarinTemmerman, aangezien het over duidelijk inhoudelijke voor de natuurlijke structuur nefaste wijzigingen ging die voordien nooit waren behandeld. De suggesties voor herbestemming zijn al langer gekend. Ze zijn in het verleden opgenomen in het GNOP en in de deelstudie Natuur (opgesteld ter voorbereiding van het RSG). De wijzigingen waren ook al altijd opgenomen in alle voorgaande voorontwerpversies en in de ontwerpversie van het RSG. Ze zijn nooit ter discussie gebracht (ook niet door de Boerenbond) in en door de GECORO. Er zijn daarover trouwens ook geen specifieke bezwaarschriften ingediend. Al vlug bleek ook het schepencollege op dezelfde golflengte te zitten als Natuurpunt Gent. We kregen dan ook een antwoordmail van Jan Vanderstraeten (kabinetsmedewerker van schepen Temmerman) met de mededeling: Ingaande op uw opmerking heeft het college beslist de tekst van het RSG aan te passen. Er wordt teruggegrepen naar de tekst zoals hij was bij de voorlopige aanvaarding(met vermelding van de herbestemmingen, n.v.d.r.), weliswaar met samenvoeging van de categorieën GEN en GENO, conform de huidige benadering. Dit bleek een betere oplossing dan het verder detailleren en opsplitsen van de gebieden. Maar wat blijkt? In de goedgekeurde versie (te lezen op de website van de stad Gent) zijn de suggesties van herbestemming inderdaad weer opgenomen uitgezonderd de herbestemming van de (noordelijke) Keuzemeersen. Die is verdwenen voor de tweede keer geschrapt dus tegen alle afspraken in. In elk geval kunnen wij deze, voor ons illegale wijziging niet aanvaarden. Wat als de Vlaamse overheid beslist om dit deel van de Keuzemeersen niet te herbestemmen naar natuurgebied? Zal Natuurpunt Gent de stad dan kunnen vragen om zijn beloftes na te komen door zelf (via een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan) de bestemming te wijzigen? Dit krijgt zeker nog een staartje. BV 34