TNO Human Factors Research in relation to Upset Recovery and Spatial Disorientation

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "TNO Human Factors Research in relation to Upset Recovery and Spatial Disorientation"

Transcriptie

1 TNO Human Factors Research in relation to Upset Recovery and Spatial Disorientation Dr. Eric Groen Senior onderzoeker, TNO HFAS RX, April 6 th,

2 Onderwerpen DESDEMONA simulator Upset recovery Ruimtelijk Desorientatie Model Joint Innovation Center Aeolus 2

3 Onderzoeksgebied Menselijk presteren in bewegende omgevingen Ruimtelijke desoriëntatie Bewegingsziekte (zee-, lucht-, zee-, simulator-) Extreme vluchtsimulatie 3

4 DESDEMONA DESoriëntatie DEMONstrAtor Bewegingsmogelijkheden: Horizontale slag 8m, 0.5g Verticale slag 2m, 0.5g G-kracht 3.3g 3-D rotaties 180 /s 4

5 DESDEMONA cockpit Single pilot Configureerbaar Vliegtuig (F-16, Helikopter, Transport) Schip Voertuig 5

6 DESDEMONA vluchtsimulator Ruimtelijke Desoriëntatie Demonstratie van visuele en vestibulaire illusies bijv. echte somatogravische illusie tijdens Go-Around Actieve scenario s bijv. brownout helikopter landing Upset recovery Unusual attitudes Aerodynamic stall 6

7 SUPRA project Motivatie: Loss of Control In-flight #1 ernstige vliegtuigongevallen Inadequate respons van flight crew Startle factor

8 Het probleem Upsets uiterst zeldzaam Vliegers weinig ervaring met: Afwijkend gedrag van vliegtuig G-krachten Noodzaak voor Upset Prevention & Recovery Training 8

9 UPRT Transportvliegtuig Aerobatic vliegtuig Simulator 9

10 UPRT training elements a/c SD devices Aerodynamic stall model required Possible with current FSTD s 10

11 SUPRA aerodynamisch model Representatieve simulatie van overtrek: Laterale-directionele instabiliteit Afwijkend stuurgedrag Aerodynamische buffet Gevalideerd door testvliegers 11

12 Onderzoek naar startle factor 12

13 Ruimtelijk Desoriëntatie Model Doel: Analyse van ruimtelijke desoriëntatie aan de hand van FDR Ontwikkeld met Boeing Commercial Airplanes (Seattle) Samenwerking met andere organisaties 13

14 Aanleiding: Boeing studie Ruimtelijke desoriëntatie bij LOC-I ongevallen : gevallen, ~ 1 per jaar Echter: geen objectieve methode beschikbaar Suspected SD events since study completion Tucuti; Toledo; DC-8 Belvidere; Convair 580 Guilin; Siberia; A Charlotte; DC-9 Khabarovsk; Tu154 Hsin-Chu; Saab 340 Bahrain; A320 Zurich; Saab 340 London; 747 Irkutsk; Tu154 Oslo; Sharm el-sheikh; Sulawesi; Sochi; A320 Perm; Douala; Beirut; Tripoli; A330 Almaty; CRJ-200 Indonesia; A Kazan;

15 Spatial Disorientation Identification Tool Gebaseerd op TNO wiskundig waarnemingsmodel Zintuigdynamica Visuele-vestibulaire interacties 15

16 Voorbeeld: Gecoördineerde bocht Somatogyrale illusie 16

17 Voorbeeld: LOC-I accident Flash Airlines 604: onderdrempelige roll 17

18 Go-Around issues BEA Asaga studie (2013) Aeroplane State Awareness during Go-Around CFIT Maart 2016: FlyDubai FZ981 (B ), Rostov-on-Don 18

19 Analyse Go-Around (TO/GA) ism Peter Meiresonne (EASA RMT.0647) Somatogravische illusie 19

20 Conclusie Behoefte aan betere training van vliegers ter voorkoming van upsets en ruimtelijke desoriëntatie TNO Human Factors onderzoek speelt hierop in: Verbeterde vluchtsimulatoren (stall, g-krachten) Software voor analyse en visualisatie 20

21 Joint Innovation Center Gemeenschappelijk innoveren op gebied van Human Factors in extreme (vlieg) condities Versnellen van innovatiecyclus Optimale synergie tussen gebruiker, innovatiekracht en industrie Gemeenschappelijke ruimten, faciliteiten én leren van elkaar Initiatief van Centrum voor Mens en Luchtvaart (KLu) en TNO Deelnemers o.a. NLR, TUD, ten Cate, en vele anderen 21

22 Hoofdlijnen 22

23 Voor meer informatie:

BNNVARA PRESENTEERT HET BOEK

BNNVARA PRESENTEERT HET BOEK BNNVARA PRESENTEERT HET BOEK INHOUD Voorwoord Jetpack skaten Upset Recovery Training Koraalonderzoek Grote schoonmaak in de zendmast Racen in een powerboat Big Air Anodes Rampoefening Lawineonderzoek Sidecarcross

Nadere informatie

Above the turbulence

Above the turbulence Verkeersvliegers vliegen wel op de Autopilot, maar werken niet op de automatische piloot. NEXT GEN TRAININGEN Above the turbulence Een Management training in een Boeing 737 Full Flight Simulator We trainen

Nadere informatie

Geachte leden van Histechnica, KIVI Geschiedenis der Techniek, SHT-relaties en introducees,

Geachte leden van Histechnica, KIVI Geschiedenis der Techniek, SHT-relaties en introducees, H i s t e c h n i c a V e r e n i g i n g V r i e n d e n v a n h e t A c a d e m i s c h E r f g o e d v a n d e T U D e l f t Secretaris: ir. D. de Hoop, Insulindeweg 15, 2612 EL Delft, tel. 015 2141717,

Nadere informatie

- IVAO - Inte t r e nat a i t onal a Virtu t a u l a Aviat a i t on Organ a iza z t a i t on Fourni V.

- IVAO - Inte t r e nat a i t onal a Virtu t a u l a Aviat a i t on Organ a iza z t a i t on Fourni V. - IVAO - International Virtual Aviation Organization Fourni V. IVAO WIE ZIJN WIJ? De International Virtual Aviation Organization is een onafhankelijke, gratis service voor enthousiaste mensen die er plezier

Nadere informatie

the right way to the left seat

the right way to the left seat the right way to the left seat PILOOT WORDEN >> WAAR MOET IK AAN VOLDOEN? >> DE SELECTIEPROCEDURE Piloot worden Heb je altijd al willen vliegen? Gedroomd over een wereldbaan in de wolken? Kies dan voor

Nadere informatie

Wat is belangrijk in teamwork? 16/02/2016. Human factors in de zorg. HUMAN FACTORS in HEALTHCARE

Wat is belangrijk in teamwork? 16/02/2016. Human factors in de zorg. HUMAN FACTORS in HEALTHCARE HUMAN FACTORS in HEALTHCARE Human factors in de zorg Prof. dr. Erik Franck Centre for Research and Innovation in Care (CRIC) Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen, Uantwerpen Expertisecentrum

Nadere informatie

Hand- out Boeing 737. hand- out- PU.01

Hand- out Boeing 737. hand- out- PU.01 Hand- out Boeing 737 Pitch- Up Arendweg 37- B Lelystad Airport hand- out- PU.01 085-210 60 66 leervandeluchtvaart.nl 1 Deze hand- out is samengesteld door Simcenter Lelystad, Pitch- Up en wordt toegepast

Nadere informatie

Hand- out Boeing 737 vliegen. hand- out- PU.01

Hand- out Boeing 737 vliegen. hand- out- PU.01 Hand- out Boeing 737 vliegen. Pitch- Up Arendweg 37- B Lelystad Airport 085-210 60 66 pitch- up.nl 1 Deze hand- out is samengesteld door Simcenter Lelystad, Pitch- Up en wordt toegepast bij het uitvoeren

Nadere informatie

Night VFR. Nachtzicht

Night VFR. Nachtzicht Technische Informatie Nacht Zicht Zicht Tips Verlichting Illusies/ desoriëntatie Weer Minima Weer Tips Benodigde Brandstof Certificering regels voor nachtvluchten Recente ervaring eisen Night bijzondere

Nadere informatie

Wat leerde Rik Moons ons over Human Factors? Human Factors voor de TMG-instructeur

Wat leerde Rik Moons ons over Human Factors? Human Factors voor de TMG-instructeur Wat leerde Rik Moons ons over Human Factors? ofwel Human Factors voor de TMG-instructeur Presentatie voor de opfriscursus voor RFI(A)-TMG s Eindhoven 19 april 2008 Jan de Jong (GiLC Illustrious) 1 Road

Nadere informatie

Human Factors Les-1 Introductie - kopie 1

Human Factors Les-1 Introductie - kopie 1 Auteur Corneel van Terheijden Laatst gewijzigd 16 april 2017 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres https://maken.wikiwijs.nl/100138 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.

Nadere informatie

Inhoud. Trainingsprogramma kunstzweefvliegen Volgens EASA Part FCL.800. Commissie Kunstzweefvliegen

Inhoud. Trainingsprogramma kunstzweefvliegen Volgens EASA Part FCL.800. Commissie Kunstzweefvliegen Trainingsprogramma kunstzweefvliegen Volgens EASA Part FCL.800 Commissie Kunstzweefvliegen Inhoud Eigendom en versiebeheer... 1 Lijst van afkortingen... 2 Lijst van versies en wijzigingen... 2 Lijst van

Nadere informatie

11 oktober Maurice Jansen

11 oktober Maurice Jansen 11 oktober 2016 Maurice Jansen Zeevisvaart Scheepvaart Luchtvaart dienstverlening Warehousing Waterbouw Havenlogistiek Rail Wegtransport Haven operaties Binnenvaart Proces industrie Ik hoor en ik vergeet

Nadere informatie

Sectorwerkstuk Aardrijkskunde Luchtmacht

Sectorwerkstuk Aardrijkskunde Luchtmacht Sectorwerkstuk Aardrijkskunde Luchtmacht Sectorwerkstuk door een scholier 1275 woorden 9 februari 2007 5,9 66 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Welke opleiding moet je doen

Nadere informatie

Simulatieonderwijs en CRM. Raymond van der Wal Jan Bos

Simulatieonderwijs en CRM. Raymond van der Wal Jan Bos Simulatieonderwijs en CRM Raymond van der Wal Jan Bos CRM en simulatieonderwijs Wat is CRM? Wat is de rol van simulatieonderwijs bij onderwijs in CRM? CRM Analyse luchtvaartongevallen jaren 70 en 80 Menselijk

Nadere informatie

Uit dictaat Vliegeigenschappen I Deel B, Prof. Dr. Ir. O.H. Gerlach, feb. 1968

Uit dictaat Vliegeigenschappen I Deel B, Prof. Dr. Ir. O.H. Gerlach, feb. 1968 Uit dictaat Vliegeigenschappen I Deel B, Prof. Dr. Ir. O.H. Gerlach, feb. 1968 Dit is een deel van een dictaat van de TU Delft, faculteit Vliegtuigbouwkunde uit 1968, maar niet minder actueel. In dit dictaat

Nadere informatie

Invloeden op werkbelasting van vliegers

Invloeden op werkbelasting van vliegers Invloeden op werkbelasting van vliegers, arts TNO Human Factors - Aerospace 1 TNO AEROSPACE MEDICINE GROUP Veiligheid Prestaties Gezondheid Bemanning Operators met kritische taken Passagiers 2 1 Human

Nadere informatie

LEERDOELEN HUMAN PERFORMANCE AND LIMITATIONS voor het zweefvliegen

LEERDOELEN HUMAN PERFORMANCE AND LIMITATIONS voor het zweefvliegen LEERDOELEN HUMAN PERFORMANCE AND LIMITATIONS voor het zweefvliegen LEERDOELEN VOOR INSTRUCTEURS Deel: MEDISCHE ZAKEN 1. De kandidaat kent de voorwaarden en de beperkingen van zijn medical (de kleine letters)

Nadere informatie

Human Factors Actueel nr. 10, februari 2013

Human Factors Actueel nr. 10, februari 2013 Human Factors Actueel nr. 10, februari 2013 Geachte relatie, Met genoegen sturen wij u Human Factors Actueel februari 2013 toe. Deze uitgave bevat de volgende thema s: - Onderzoeksraad: veiligheid in gezondheidszorg

Nadere informatie

Geschreven taal is een belangrijk middel om te communiceren en is het meest effectief als deze geschreven is in de moedertaal van de lezer.

Geschreven taal is een belangrijk middel om te communiceren en is het meest effectief als deze geschreven is in de moedertaal van de lezer. Editorial Geschreven taal is een belangrijk middel om te communiceren en is het meest effectief als deze geschreven is in de moedertaal van de lezer. Daarom kan Tasma Productions de veiligheidsboodschap

Nadere informatie

Xedule: stimulator en simulator voor de verbetering van plannen én roosteren

Xedule: stimulator en simulator voor de verbetering van plannen én roosteren Xedule: stimulator en simulator voor de verbetering van plannen én roosteren dr. ir. P.J.A. (Peter) Verdaasdonk 1 Agenda Introductie Onderwijslogistiek Wat is het? Plannen versus roosteren Werken met onzekerheid

Nadere informatie

LEERDOELEN HUMAN PERFORMANCE AND LIMITATIONS voor het zweefvliegen

LEERDOELEN HUMAN PERFORMANCE AND LIMITATIONS voor het zweefvliegen LEERDOELEN HUMAN PERFORMANCE AND LIMITATIONS voor het zweefvliegen LEERDOELEN VOOR INSTRUCTEURS Deel: MEDISCHE ZAKEN 1. De kandidaat kent de voorwaarden en de beperkingen van zijn medical (de kleine letters)

Nadere informatie

Risk Management anders ingevlogen

Risk Management anders ingevlogen Risk Management anders ingevlogen Inhoud 1. Hoe ontstaat Onveiligheid 2. Risico identificatie 3. Risico management Vliegtuigongeval Veiligheid Management Systeem Indentificeren van onveiligheid Risico

Nadere informatie

www.ijsfontein.nl Evert Hoogendoorn Strateeg / Game Designer

www.ijsfontein.nl Evert Hoogendoorn Strateeg / Game Designer www.ijsfontein.nl Evert Hoogendoorn Strateeg / Game Designer Spelen heeft een hoge mate van intrinsieke motivatie. Door een speelse situatie te creëren kunnen we gedrag sturen, nieuwsgierigheid opwekken

Nadere informatie

DONAC 2016 Beginners tips

DONAC 2016 Beginners tips Vrijwel elke beginnende competitie aerobatic vlieger wil bij zijn/haar eerste optreden foutloos presteren, de vlucht afronden met een perfecte landing en bij het uitstappen de Ooh's en Aah's in ontvangst

Nadere informatie

Drones for Firefighting. Friday

Drones for Firefighting. Friday Drones for Firefighting Friday 17-11-2017 Introduction Martijn Zagwijn: Specialist Informationmanagement / Project Manager RPAS Brandweer Twente (Region 5) RPAS Drones project Firefighting Services Fire

Nadere informatie

Slim, groen en geïntegreerd vervoer

Slim, groen en geïntegreerd vervoer Slim, groen en geïntegreerd vervoer Project: (Semi-) autonoom vervoer over land, over zee en door de lucht Trekker: MARIN. Opstellers 1. Inleiding In alle vervoermodaliteiten (land, zee en lucht) wordt

Nadere informatie

research manager wij maken kwaliteit in de zorg meetbaar

research manager wij maken kwaliteit in de zorg meetbaar research manager wij maken kwaliteit in de zorg meetbaar research manager is een product van: Cloud9 Software B.V. www.cloud9software.nl wij maken kwaliteit in de zorg meetbaar U kunt via onderstaande

Nadere informatie

KLM. Omgaan met infrastructuren in Kritische Bedrijfsprocessen. Teun J Platenkamp KLM Security Services Sr Vice President

KLM. Omgaan met infrastructuren in Kritische Bedrijfsprocessen. Teun J Platenkamp KLM Security Services Sr Vice President Omgaan met infrastructuren in Kritische Bedrijfsprocessen Veiligheid in de luchtvaart is een probleem van mensen en geen technisch probleem. Het gaat niet om leden van de bemanning en technici maar om

Nadere informatie

Wat gebeurt er met de conclusies en aanbevelingen van ongevallenonderzoek. Hans van Ruler 14 oktober 2013

Wat gebeurt er met de conclusies en aanbevelingen van ongevallenonderzoek. Hans van Ruler 14 oktober 2013 Wat gebeurt er met de conclusies en aanbevelingen van ongevallenonderzoek Hans van Ruler 14 oktober 2013 Programma Introductie OVV Wettelijk kader aanbevelingen Over aanbevelingen Proces Twee voorbeelden

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1992-1993 22861 Vliegramp Bijlmermeer Nr. 8 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VERKEER EN WATERSTAAT Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal 's-gravenhage,

Nadere informatie

CRO -9 WKH - COMMISSIE REGIONAAL OVERLEG LUCHTHAVEN MAASTRICHT Secretariaat: Postbus 7-6 MA Maastricht KLACHTENOVERZICHT e KWARTAAL BESTUURLIJKE VERSIE September Uitgegeven door de Stichting Klachtentelefoon

Nadere informatie

HUMAN FACTORS VOOR DE ZWEEFVLIEGOPLEIDING INLEIDING. V 1.1 β-versie GH

HUMAN FACTORS VOOR DE ZWEEFVLIEGOPLEIDING INLEIDING. V 1.1 β-versie GH HUMAN FACTORS VOOR DE ZWEEFVLIEGOPLEIDING INLEIDING V 1.1 β-versie 28-1-2008 GH 1 INHOUDSOPGAVE Waarom Human Factors... 3 ACHTERGROND van het leerboek... 3 SAMENSTELLING van het leerboek... 3 RODE DRAAD,

Nadere informatie

Valorisatie Technosprong. Paul Althuis, 10-10-2011

Valorisatie Technosprong. Paul Althuis, 10-10-2011 Valorisatie Technosprong Paul Althuis, 10-10-2011 Visie Op regionaal niveau heeft Technosprong over 2010-2016 bijgedragen aan de realisatie van een optimaal starterklimaat in een regio vol open innovatie

Nadere informatie

European Helicopter Safety Team: Samen sterk voor helikopter veiligheid

European Helicopter Safety Team: Samen sterk voor helikopter veiligheid European Helicopter Safety Team: Samen sterk voor helikopter veiligheid Nederlandse helikopter veiligheidsdag 10 september 2010, NLR, Amsterdam Marieke van Hijum, EASA Michel Masson, EASA John Vincent,

Nadere informatie

Toelichting op Verordening (EU) 1178/2011, deel FCL Gevolgen voor Nederlandse vliegers

Toelichting op Verordening (EU) 1178/2011, deel FCL Gevolgen voor Nederlandse vliegers Toelichting op Verordening (EU) 1178/2011, deel FCL Gevolgen voor Nederlandse vliegers Pagina 1 Voorwoord Dit document is bedoeld om Nederlandse vliegers inzicht te geven in de wijzigingen welke het gevolg

Nadere informatie

Di t is mijn missie in mijn advies- en trainingswerk en die van mijn collega s. Ik hoop dat u na afloop van het symposium ook overtuigd bent.

Di t is mijn missie in mijn advies- en trainingswerk en die van mijn collega s. Ik hoop dat u na afloop van het symposium ook overtuigd bent. Even voorstellen 1 Di t is mijn missie in mijn advies- en trainingswerk en die van mijn collega s. Ik hoop dat u na afloop van het symposium ook overtuigd bent. 2 Dit zijn de onderwerpen die ik met u wil

Nadere informatie

Fit to Fly? Ries Simons, arts TNO Human Factors Aerospace. ries.simons@tno.nl

Fit to Fly? Ries Simons, arts TNO Human Factors Aerospace. ries.simons@tno.nl Fit to Fly?, arts TNO Human Factors Aerospace ries.simons@tno.nl 1 TNO Alertness Program stimulating safety & performance of Aircrew since 1986 Sleep Alertness FTL Lifestyle FCL Medication - Drugs FCL

Nadere informatie

Direct teruggekeerd na rook in de cockpit

Direct teruggekeerd na rook in de cockpit Direct teruggekeerd na rook in de cockpit Direct teruggekeerd na rook in de cockpit Den Haag, februari 2014 De rapporten van de Onderzoeksraad voor Veiligheid zijn openbaar. Alle rapporten zijn boven dien

Nadere informatie

Informatie bij DONAC 2010 Beginners sequence

Informatie bij DONAC 2010 Beginners sequence Vrijwel elke beginnende competitie aerobatic vlieger wil bij zijn/haar eerste optreden foutloos presteren, de vlucht afronden met een perfecte landing en bij het uitstappen de Ooh's en Aah's in ontvangst

Nadere informatie

TeamSTEPPS. Het creëren van een cultuur van continu verbeteren

TeamSTEPPS. Het creëren van een cultuur van continu verbeteren TeamSTEPPS Het creëren van een cultuur van continu verbeteren Blijvend resultaat TeamSTEPPS Oorsprong: initiatief gebaseerd > 20 jaar onderzoek naar teamwork en teamcompetenties binnen oa. luchtvaart,

Nadere informatie

Maatregelen ter preventie van Alcohol (overmatig), drugs en medicijngebruik vliegend personeel van Nederlandse AOC houders.

Maatregelen ter preventie van Alcohol (overmatig), drugs en medicijngebruik vliegend personeel van Nederlandse AOC houders. Protocol Maatregelen ter preventie van Alcohol (overmatig), drugs en medicijngebruik vliegend personeel van Nederlandse AOC houders. Omschrijving Programma van maatregelen waaraan participerende AOC houders

Nadere informatie

Vliegtuigen. Inleiding. De geschiedenis van het vliegtuig

Vliegtuigen. Inleiding. De geschiedenis van het vliegtuig Vliegtuigen Inleiding Een vliegtuig is een voertuig dat in de lucht vliegt. Een passagiersvliegtuig is een vliegtuig die mensen vervoerd. Een gevechtsvliegtuig is een vliegtuig die oorlog voert. Een gevechtsvliegtuig

Nadere informatie

Duurzame hub, oké. Maar hoe?

Duurzame hub, oké. Maar hoe? Duurzame hub, oké. Maar hoe? Prof.dr.ir. Jacco M. Hoekstra Decaan Faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek 1 Conclusie Er is op dit moment nog een unieke kans om van Schiphol een groene en innovatieve

Nadere informatie

SMART COOPERATION IN INDUSTRIAL 3D PRINTING WWW.3DMAKERSZONE.COM

SMART COOPERATION IN INDUSTRIAL 3D PRINTING WWW.3DMAKERSZONE.COM AMSTERDAM METROPOLITAN AREA SMART COOPERATION IN INDUSTRIAL 3D PRINTING WWW.3DMAKERSZONE.COM WELKOM. BIJ DE 3D MAKERS ZONE METROPOOLREGIO AMSTERDAM: 1 plek alle Additive Manufacturing / 3D-Printing mogelijkheden

Nadere informatie

Inhoudsopgave Voorwoord 9 Nieuwsbrief 10 Introductie Visual Steps 10 Wat heeft u nodig? 11 Hoe werkt u met dit boek? 12 Uw voorkennis 13 Website

Inhoudsopgave Voorwoord 9 Nieuwsbrief 10 Introductie Visual Steps 10 Wat heeft u nodig? 11 Hoe werkt u met dit boek? 12 Uw voorkennis 13 Website Inhoudsopgave Voorwoord... 9 Nieuwsbrief... 10 Introductie Visual Steps... 10 Wat heeft u nodig?... 11 Hoe werkt u met dit boek?... 12 Uw voorkennis... 13 Website... 13 Voor docenten... 13 De schermafbeeldingen...

Nadere informatie

Invulinstructie brevet document

Invulinstructie brevet document Invulinstructie brevet document Naar aanleiding van signalen uit het veld en reacties op de nieuwsbrief van juli 2015 over onduidelijkheid bij het invullen van het brevet document en vooral het verlengen

Nadere informatie

UITGEBREIDE SAMENVATTING Extended summary in Dutch

UITGEBREIDE SAMENVATTING Extended summary in Dutch UITGEBREIDE SAMENVATTING Extended summary in Dutch Inleiding In dit rapport worden twee ernstige incidenten bij dezelfde luchtvaartmaatschappij geanalyseerd. Bij beide incidenten was bij de start onvoldoende

Nadere informatie

INHOUD Editie 3. 1 Inleiding 1. 2 De Instructeur 2-1

INHOUD Editie 3. 1 Inleiding 1. 2 De Instructeur 2-1 INHOUD Editie 3 Waar een sectie bestaat uit het instructieblok (inleiding - briefing - demonstratie - uitvoering door de leerling - debriefing - adviezen aan instructeurs) is dat aangegeven door de titel

Nadere informatie

Advies nr. 05/2013. Steriele-cockpitprocedures

Advies nr. 05/2013. Steriele-cockpitprocedures Europees Agentschap voor de veiligheid van de luchtvaart directoraat Regelgeving Advies nr. 05/2013 Steriele-cockpitprocedures GERELATEERD(E) NPA/CRD: 2012-06 RMT.0416 (OPS.009(A)) EN RMT.0417 (OPS.009(B))

Nadere informatie

Ambulance HEMS Verpleegkundige Crewmember Roelof van Dijk

Ambulance HEMS Verpleegkundige Crewmember Roelof van Dijk Ambulance Verpleegkundige HEMS Crewmember Roelof van Dijk Even voorstellen 1982 Verpleegkundige Leeuwarden 1985 C.C.U. Haarlem 1987 Anesthesiologie Den Haag 1989 Ambulancedienst Delft 1994 Ambulancedienst

Nadere informatie

Big Data roadmap. Kleine data worden groot : een levensloop. Freek Bomhof

Big Data roadmap. Kleine data worden groot : een levensloop. Freek Bomhof Big Data roadmap Kleine data worden groot : een levensloop Freek Bomhof Web 2.0 1999 2003 The next billion internet users won t be human. expectations Evolutie van het web Driver of innovation

Nadere informatie

Van BOB naar BOBOC (Voldoet de BOB in de prak2jk nog wel?)

Van BOB naar BOBOC (Voldoet de BOB in de prak2jk nog wel?) Van BOB naar BOBOC (Voldoet de BOB in de prak2jk nog wel?) Landelijke Contactdag Inspec

Nadere informatie

Inspectie Verkeer en Waterstaat

Inspectie Verkeer en Waterstaat Inspectie Verkeer en Waterstaat Theorie examen JAR-FCL PPL voorbeeldexamen Flight Performance and Planning(A) 1 Bepaal de density altitude voor de volgende condities: Airport elevation Runway temperature

Nadere informatie

Fit to Fly Nut en noodzaak nieuwe regelgeving

Fit to Fly Nut en noodzaak nieuwe regelgeving Fit to Fly Nut en noodzaak nieuwe regelgeving Leonard Boer DGB Luchtvaart 5 oktober 2016 ASG Themadag Opbouw Tijdlijn ongeval Germanwings Hoe komt EU Regelgeving tot stand? Traject regelgeving Germanwings?

Nadere informatie

Inhoud. Trainingsprogramma voor de Aerobatic Rating (S) Volgens EASA AMC1 FCL.800. Commissie Kunstzweefvliegen

Inhoud. Trainingsprogramma voor de Aerobatic Rating (S) Volgens EASA AMC1 FCL.800. Commissie Kunstzweefvliegen Trainingsprogramma voor de Aerobatic Rating (S) Volgens EASA AMC1 FCL.800 Commissie Kunstzweefvliegen Inhoud Eigendom en versiebeheer... 1 Lijst van afkortingen... 2 Lijst van versies en wijzigingen...

Nadere informatie

Gebruik van mobiele systemen in General Aviation

Gebruik van mobiele systemen in General Aviation Gebruik van mobiele systemen in General Aviation Rob Ruigrok 14 november 2015 Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium National Aerospace Laboratory NLR Het NLR N L R Schiphol N L R Volkel N L R A m

Nadere informatie

Meten is weten? Performance benchmark bij een geo-ict migratietraject

Meten is weten? Performance benchmark bij een geo-ict migratietraject Meten is weten? Performance benchmark bij een geo-ict migratietraject Student: Begeleiders: Professor: Sandra Desabandu (s.desabandu@zoetermeer.nl Edward Verbree (GIMA/TU Delft) en Pieter Bresters (CBS)

Nadere informatie

Ongeval DC-10 Faro. 21 dec. 1992. Luitenant-kolonel KLu b.d. Ing. Harry Horlings. Copyright 2014, H. Horlings 1

Ongeval DC-10 Faro. 21 dec. 1992. Luitenant-kolonel KLu b.d. Ing. Harry Horlings. Copyright 2014, H. Horlings 1 1 Ongeval DC-10 Faro 21 dec. 1992 Luitenant-kolonel KLu b.d. Ing. Harry Horlings Copyright 2014, H. Horlings 1 Introductie Expertise en ervaring: Opgeleid Flight Test Engineer, USAF Test Pilot School,

Nadere informatie

Het Communicatie Platform voor telefonie-, webchat-, - en WhatsApp routering voor eenvoudige en flexibele bereikbaarheid van uw organisatie

Het Communicatie Platform voor telefonie-, webchat-,  - en WhatsApp routering voor eenvoudige en flexibele bereikbaarheid van uw organisatie Het Communicatie Platform voor telefonie-, webchat-, e-mail- en WhatsApp routering voor eenvoudige en flexibele bereikbaarheid van uw organisatie 13-12-2017 Bereikbaarheid betrouwbaar en stabiel organiseren

Nadere informatie

'LEREN VAN DE LUCHTVAART' TEAMBUILDING VOOR COLLEGES VAN BURGEMEESTER EN WETHOUDERS, directie- en managementteams.

'LEREN VAN DE LUCHTVAART' TEAMBUILDING VOOR COLLEGES VAN BURGEMEESTER EN WETHOUDERS, directie- en managementteams. 'LEREN VAN DE LUCHTVAART' TEAMBUILDING VOOR COLLEGES VAN BURGEMEESTER EN WETHOUDERS, directie- en managementteams. Het komen tot een succesvolle samenstelling van een nieuw college en de implementatiekracht

Nadere informatie

PAL-V Start Verkoop van Commerciële Modellen 13 Februari 2017

PAL-V Start Verkoop van Commerciële Modellen 13 Februari 2017 PAL-V Start Verkoop van Commerciële Modellen 13 Februari 2017 Deze week is de vliegende auto fabrikant PAL-V gestart met de verkoop van de commerciële modellen, de Liberty Pioneer en de Liberty Sport.

Nadere informatie

Regelgeving en toezicht op het gebruik van GNSS in Nederland. Lelystad, 14 november 2015

Regelgeving en toezicht op het gebruik van GNSS in Nederland. Lelystad, 14 november 2015 Regelgeving en toezicht op het gebruik van GNSS in Nederland Lelystad, 14 november 2015 Inleidende begrippen PBN For Dummies RNAV : A method of navigation which permits aircraft operation on any desired

Nadere informatie

persbericht 1 COVM Grote Defensie-oefening Falcon Autumn in midden-, oost- en noord-nederland 1 vib. L.auvardsn [Nr. LWI/c s3/ Koninklijke Luchtmacht

persbericht 1 COVM Grote Defensie-oefening Falcon Autumn in midden-, oost- en noord-nederland 1 vib. L.auvardsn [Nr. LWI/c s3/ Koninklijke Luchtmacht 4S Koninklijke Luchtmacht COVM vib. L.auvardsn [Nr. LWI/c s3/ Datum 26juli208 Ministerie van Defensie Defensie Helikopter Commando Vliegbasis Gilze-Rijen persbericht wwwiuchtmacht.ni Contactpersoon Sectie

Nadere informatie

Taak van de hoofdrotor

Taak van de hoofdrotor Helikopter vliegen Taak van de hoofdrotor De taak van de hoofdrotor is het generen van lift, waardoor de helikopter omhoog wordt getrokken. In principe is de rotor een stel draaiende vleugels), waarbij

Nadere informatie

VALUE ENGINEERING: THE H E G A G ME! E

VALUE ENGINEERING: THE H E G A G ME! E VALUE ENGINEERING: THE GAME! Involvement Process for Technical Projects Feedback/Learning/Knowledge Management Involvem ment Business Process Engineering Estimating Project Director Detailed Engineering

Nadere informatie

Brief aan Hans Dijkman Brief aan Han Smits De plek van het Design Institute: de analyse

Brief aan Hans Dijkman Brief aan Han Smits De plek van het Design Institute: de analyse TIM 5 Agenda Brief aan Peter Blees Innovation Asset Recovery Brief aan Hans Dijkman Brief aan Han Smits De plek van het Design Institute: de analyse Brief aan Hans de Gier De plek van het Design Institute

Nadere informatie

Verkeer en Waterstaat

Verkeer en Waterstaat Wat het NLR doet voor Verkeer en Waterstaat OPLOSSINGEN VOOR DUURZAME LUCHTVAART EN EEN DUURZAAM LEEFMILIEU Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium Veiligheid Capaciteit Milieu Mainport Schiphol Single

Nadere informatie

Examenreglement voor luchtvarenden 2004 Geldend van t/m heden

Examenreglement voor luchtvarenden 2004 Geldend van t/m heden Examenreglement voor luchtvarenden 2004 Geldend van 11-02-2016 t/m heden Regeling tot vaststelling van een nieuw examenreglement met betrekking tot bewijzen van bevoegdheid voor de luchtvaart (Examenreglement

Nadere informatie

4. Vliegen boven Amsterdam

4. Vliegen boven Amsterdam 121 4. Vliegen boven Amsterdam U bent met de Cessna Skyhawk opgestegen vanaf het vliegveld Lelystad (EHLE) en vliegt op dit moment op een hoogte van 1500 voet in zuidwestelijke richting. Het weer is goed

Nadere informatie

Uw business case voor energiebesparing TKI-ISPT. RvT maart 2013

Uw business case voor energiebesparing TKI-ISPT. RvT maart 2013 Uw business case voor energiebesparing TKI-ISPT RvT maart 2013 Het topsectorenbeleid Overheid, Rijksdient voor ondernemend Nederland Tenders voor Demo, pilot en Early adapter projecten Topcluster voor

Nadere informatie

Deelnemersbijeenkomst HiLumi en IPAC

Deelnemersbijeenkomst HiLumi en IPAC Deelnemersbijeenkomst HiLumi en IPAC Toon Verhoeven DIFFER is part of Toon Verhoeven ILO voor ITER en ESS ILO voor ITER voor DIFFER, Eindhoven Dutch Institute for Fundamental Energy Research ILO voor ESS

Nadere informatie

Dit wil je weten voor je eenvliegtuig instapt

Dit wil je weten voor je eenvliegtuig instapt Dit wil je weten voor je eenvliegtuig instapt BritishAirways gezagvoerder David Thomas vertelt wat we moeten weten over vliegen Vliegangstof niet, iedereen denkt weleens bij het instappen van een vliegtuig

Nadere informatie

SOESTERBERG LUCHTVAARTDAGEN

SOESTERBERG LUCHTVAARTDAGEN SOESTERBERG LUCHTVAARTDAGEN PROGRAMMA - BEIDE DAGEN STAP IN DE COCKPIT Je beleeft het pas echt als je er zelf in mag! Tijdens de Luchtvaartdagen zijn de volgende vliegtuigen en helikopters van binnen te

Nadere informatie

ALERT project; Cyber security en de menselijke factor

ALERT project; Cyber security en de menselijke factor SBIR cyber security Projecttitel: Bedrijf: In samenwerking met: ALERT project; Cyber security en de menselijke factor InfoSecure BeOne Development / TNO / BusinessGames Projectsamenvatting De doelstelling

Nadere informatie

Risico Analyse in de luchtvaart

Risico Analyse in de luchtvaart Risico Analyse in de luchtvaart Michel Piers Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium NLR IVW Masterclass Risico Analyse - 23 september 2003 Inhoud Het luchtvaart veiligheid dilemma Externe veiligheid

Nadere informatie

Geluidsmanagement luchthavens

Geluidsmanagement luchthavens Voorstel oplossingen voor aanpassing van de beleving 20 februari 2017, Theo van Veen (NLR), Charlotte Lelieveld (WUR), Läslo Evers (KNMI) Voorstel aanpak Geluidsreductie Bij de bron Nabij de bron Bij de

Nadere informatie

F. Callens, K. De Clus, N. Vermeulen, A. Vercruysse

F. Callens, K. De Clus, N. Vermeulen, A. Vercruysse F. Callens, K. De Clus, N. Vermeulen, A. Vercruysse Inhoudstafel 1. Familiarisatie 7 1E. Noodtoestanden 21 2. Voorbereiden vóór en actie na de vlucht 25 3. Ervaring in de lucht 33 4. Effecten van besturing

Nadere informatie

AEROCLUB MARITIME VLIEGSCHOOL

AEROCLUB MARITIME VLIEGSCHOOL AEROCLUB MARITIME VLIEGSCHOOL Infopakket voor de vliegopleiding, lidmaatschap en verhuur toestellen bij Aeroclub Maritime. Infopakket van Aeroclub Maritime Vliegopleiding, lidmaatschap, verhuur toestellen.

Nadere informatie

De Corporate University als strategisch instrument Symposium DNB Toezichtacademie Amsterdam, 3 juni 2013

De Corporate University als strategisch instrument Symposium DNB Toezichtacademie Amsterdam, 3 juni 2013 De Corporate University als strategisch instrument Symposium DNB Toezichtacademie Amsterdam, 3 juni 2013 Dr. Martijn Rademakers Corporate universities Het aantal organisaties met een corporate university

Nadere informatie

LOGBOEK LIGHT 2 april 2015

LOGBOEK LIGHT 2 april 2015 LOGBOEK LIGHT 2 april 2015 Het seizoen begint! De trainingen voor vliegers, cabine en passage zijn achter de rug. De boekingen voor de Keukenhofvluchten lopen aardig vol. Afspraken voor KLM-vluchten zijn

Nadere informatie

Jaguar kiest DHL als wereldwijde logistiek partner van het Jaguar I-PACE e-trophykampioenschap

Jaguar kiest DHL als wereldwijde logistiek partner van het Jaguar I-PACE e-trophykampioenschap 15 februari 2019, 09:18 (CET) Jaguar kiest DHL als wereldwijde logistiek partner van het Jaguar I-PACE e-trophykampioenschap Jaguar Racing heeft DHL gekozen als Global Logistics Partner van de Jaguar I-

Nadere informatie

SURF-consortia grote projecten

SURF-consortia grote projecten SURF-consortia grote projecten stand van zaken 11 april ONDER VOORBEHOUD naam GO SMART SALSA Agglomeratiekracht, De Regio als Garderobe connectiviteit en intelligent transport Bereikbare regio's i.r.t.

Nadere informatie

Plan van Aanpak. Christophe Deloo, Roy Straver & Machiel Visser. Versie 4 (26-06-2010)

Plan van Aanpak. Christophe Deloo, Roy Straver & Machiel Visser. Versie 4 (26-06-2010) Plan van Aanpak Christophe Deloo, Roy Straver & Machiel Visser Versie 4 (26-06-2010) Inhoudsopgave Voorwoord... 2 1 Inleiding... 3 1.1 Aanleiding... 3 1.2 Accordering en bijstelling... 3 1.3 Toelichting

Nadere informatie

ALGEMENE GEGEVENS SAMENVATTING. Nummer voorval: Datum, tijd 1 voorval: 24 mei 2010, uur

ALGEMENE GEGEVENS SAMENVATTING. Nummer voorval: Datum, tijd 1 voorval: 24 mei 2010, uur Doel van de werkzaamheden van de Onderzoeksraad is het voorkomen van toekomstige voorvallen of de gevolgen daarvan te beperken. Onderzoek naar schuld of aansprakelijkheid maakt nadrukkelijk geen deel uit

Nadere informatie

TENNET R380 KV AANVULLENDE ANALYSE BOTSINGSRISICO

TENNET R380 KV AANVULLENDE ANALYSE BOTSINGSRISICO TENNET R380 KV AANVULLENDE ANALYSE BOTSINGSRISICO Inleiding In 2010 heeft het NLR een onderzoek uitgevoerd in opdracht van TenneT TSO om de veiligheidssituatie voor het vliegverkeer rond luchthaven Schiphol

Nadere informatie

Let op: Indien van toepassing: schrijf berekeningen bij de opdrachten. Gebruik bij de tekeningen een passer en geodriehoek/hoekmeter.

Let op: Indien van toepassing: schrijf berekeningen bij de opdrachten. Gebruik bij de tekeningen een passer en geodriehoek/hoekmeter. Vestiging: Westplasmavo vak : Wiskunde leerweg : TL toetsnummer : 3T-WIS-S-01 toetsduur: : 100 minuten aantal te behalen punten : 56 punten cesuur : 28 punten toetsvorm : Schriftelijk hulpmiddelen :Geodriehoek,

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag S2009000780 Reactie op verzoek 09-DEF-B-005

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag S2009000780 Reactie op verzoek 09-DEF-B-005 Postbus 20701 2500 ES Den Haag Telefoon (070) 318 81 88 Fax (070) 318 78 88 Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Datum 6 februari 2009 Ons kenmerk Onderwerp

Nadere informatie

BACK TO BASICS Serie 1: les 6: landingstechnieken

BACK TO BASICS Serie 1: les 6: landingstechnieken Waarom vliegen we een circuit? Hoe je het ook noemt: circuits en landen, touch n gos, circuits en bumps, alle piloten vliegen ze. Als een piloot zijn vliegvaardigheden weer eens moet bijwerken, biedt het

Nadere informatie

Home Cockpit projects Boeing NG. William Voskuil, Tim van der Meer & Joop Bakker FSGG bijeenkomst 19 December 2016

Home Cockpit projects Boeing NG. William Voskuil, Tim van der Meer & Joop Bakker FSGG bijeenkomst 19 December 2016 Home Cockpit projects Boeing 737-800 NG William Voskuil, Tim van der Meer & Joop Bakker FSGG bijeenkomst 19 December 2016 Onderwerpen Aanpak het beginnen met een Home Cockpit Software: Default 737 PMDG

Nadere informatie

Turn Knowledge into Workplace Performance

Turn Knowledge into Workplace Performance Turn Knowledge into Workplace Performance Agenda Agenda 1. Introductie 2. Business issues bij software implementaties of upgrades 3. tts oplossing Veranderingen Problemen vanuit bedrijfsperspectief Veranderingsprocessen

Nadere informatie

De theorielessen beginnen jaarlijks begin september en u kunt tussentijds instappen.

De theorielessen beginnen jaarlijks begin september en u kunt tussentijds instappen. Geachte heer, mevrouw, Hartelijk dank voor uw interesse in ons vliegcentrum en in de vliegopleidingen in het bijzonder. Vliegcentrum Lelystad leidt vliegers op voor het micro light- en het sportvliegbrevet.

Nadere informatie

In dit deel van de regeling worden de bijzondere bevoegdverklaringen geregeld. Het gaat hierbij om de volgende drie verklaringen:

In dit deel van de regeling worden de bijzondere bevoegdverklaringen geregeld. Het gaat hierbij om de volgende drie verklaringen: Toelichting op voorgenomen Regeling op afstand bestuurde luchtvaartuigen Algemeen De voorgenomen regeling is in de eerste plaats uitvoering van de Wet luchtvaart en de voor consultatie voorliggende wijzigingen

Nadere informatie

Ontwerp van een actieve Side Stick Controller.

Ontwerp van een actieve Side Stick Controller. December 2004 Louis R.F. Kram Ontwerp van een actieve Side Stick Controller. Afstudeeropdracht in het kader van de studie aan de HBO deeltijdopleiding ACE Mecanical Designer aan het TEC Cad College te

Nadere informatie

Progressiekaart V Pagina 1 van 16

Progressiekaart V Pagina 1 van 16 Progressiekaart V20180627 Pagina 1 van 16 Progressiekaart V20180627 Pagina 2 van 16 Naam Adres Postcode Woonplaats Geboortedatum Geboren te Nationaliteit : : : : : : : De houder van deze progressiekaart

Nadere informatie

Road Map voor de introductie van transponders bij het ballonvaren, schermvliegen, zeilvliegen en zweefvliegen in Nederland

Road Map voor de introductie van transponders bij het ballonvaren, schermvliegen, zeilvliegen en zweefvliegen in Nederland Road Map voor de introductie van transponders bij het ballonvaren, schermvliegen, zeilvliegen en zweefvliegen in Nederland A. Overzicht De toepassing van transponders bij het ballonvaren, schermvliegen,

Nadere informatie

RAAD VA DE EUROPESE U IE. Brussel, 27 juli 2012 (30.07) (OR. en) 12972/12 AVIATIO 119

RAAD VA DE EUROPESE U IE. Brussel, 27 juli 2012 (30.07) (OR. en) 12972/12 AVIATIO 119 RAAD VA DE EUROPESE U IE Brussel, 27 juli 2012 (30.07) (OR. en) 12972/12 AVIATIO 119 I GEKOME DOCUME T van: de Europese Commissie ingekomen: 25 juli 2012 aan: het secretariaat-generaal van de Raad van

Nadere informatie

Publications PUBLICATIONS

Publications PUBLICATIONS Publications 164 Publications PUBLICATIONS 1. Heemskerk B, Veltrop-Duits LA, van Vreeswijk T, ten Dam MM, Heidt S, Toes RE, van Tol MJ, Schilham MW. Extensive cross-reactivity of CD4 + adenovirus-specific

Nadere informatie

BACK TO BASICS Serie 1: les 4: laten we eens gaan doordenken.

BACK TO BASICS Serie 1: les 4: laten we eens gaan doordenken. GENERAL AVIATION (GA) BACK TO BASICS Serie 1: les 4: laten we eens gaan doordenken. de best rate of climb speed (meest efficiënte klimsnelheid). Maar er zijn ook momenten in een vlucht dat we behoorlijk

Nadere informatie

Twenthe Air Base visitors

Twenthe Air Base visitors Verslag van de: LUCHTVAART VERENIGING TWENTHE Twenthe Air Base visitors 1940-1049 1945 15. RT496 Auster AOP.V RAF nb. Op 15 april (dus nog voor de bevrijding!) werd de betreffende geparkeerd staande RAF

Nadere informatie