Ontwerp een kunst- en cultuurcurriculum

Transcriptie

1

2 Ontwerp een kunst- en cultuurcurriculum Curriculum en curriculumontwikkeling SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Stéfanie van Tuinen & Nienke Nieveen, SLO Onderzoeksconferentie CECP, LKCA 28 November 2016

3 Detail: Paolo Veronese schilderen. Venetië, Palazzo Ducale.

4 Curriculair spinnenweb Van den Akker, 2003

5 Mail me waar je behoefte aan hebt! Waar kan SLO (mee-)helpen?

6 Belangrijk? Zijn er mogelijkheden voor een 'doorgaande professionaliseringsroute' (Bussemaker in Kamerbrief van 8 juli 2016) wanneer het gaat over het ontwerpen van onderwijs? "Bij een toekomstgericht onderwijsaanbod hoort een organisatie van de school die het leerlingen mogelijk maakt minder plaats- en tijdgebonden te leren. Het is aan de leraren om daar in samenspraak met de schoolleiding en besturen vorm aan te geven." (Advies Onderwijs2032, p. 58) "Het is nodig dat studenten in hun opleiding voldoende kennis opdoen om in teamverband onderwijs te ontwerpen en te ontwikkelen. Dat wil zeggen dat ze niet alleen gedegen vakkennis en pedagogische en didactische vaardigheden aangeleerd krijgen, maar ook (interdisciplinair) onderwijs leren ontwerpen en gericht aan persoonsvorming werken, zowel die van henzelf als die van leerlingen." (Advies Onderwijs2032, p. 58) "Geef leraren de hoofdrol bij curriculumontwikkeling" (Advies Onderwijscoöperatie Verdiepingsfase Onderwijs2032 Op welke wijze verwerven leraren en schoolleiders deze bekwaamheid? Welke rol spelen lerarenopleidingen hierbij?

7

8 Onderzoeksvraag "Op welke wijze worden aankomende leraren binnen de initiële lerarenopleidingen voorbereid op het ontwerpen van onderwijs binnen de school?" 1. Welk type ontwerpopdrachten voeren studenten aan het eind van de initiële opleiding uit? 2. Op welke wijze worden studenten voorbereid op het eindniveau wat betreft ontwerpen van onderwijs? 3. Op welke wijze zou de toerusting van (aankomende) leraren wat betreft het leren ontwerpen van onderwijs verder versterkt kunnen worden?

9 Resultaten deelvraag 1 Typering ontwerpopdrachten eind van de opleiding Wat ontwikkelen studenten? Vooral les/lessenserie Vooral eigen vak en eigen gebruik Geen/beperkte differentiatie Hoe ontwikkelen studenten? Op basis van bestaand materiaal/nieuwe materialen Enige/uitgebreide analyse Beperkte evaluatie Met wie ontwikkelen studenten? Individueel/met beperkt aantal collega's Geen/nauwelijks afstemming met externen Leerlingen leveren geen/nauwelijks bijdrage aan het ontwerp

10 Resultaten deelvraag 2 Voorbereiding van studenten op eindniveau Het leren ontwerpen is verkaveld over met name vakdidactische en onderwijskundige lijn Opbouw van klein (lesonderdeel, les) naar groot (lessenserie) Verder weinig expliciete opbouw of onderlinge samenhang in het aanleren van ontwerpkennis en vaardigheden Grote diversiteit in gehanteerde modellen en theorieën Geen van de opleidingen kent een expliciete ontwerplijn

11 Resultaten deelvraag 3 Mogelijkheden voor versterken ontwerponderwijs binnen de lerarenopleidingen Meer op een lijn te komen wat betreft ontwerponderwijs Werken vanuit gemeenschappelijke visie en doelen Heldere opbouw door opleiding heen Betere onderlinge afstemming (bijv. wat betreft gebruik theorieën en modellen) Verkennen in hoeverre ontwerplijn verknoopt kan worden met de onderzoekslijn van de opleidingen Onderzoek in dienst van ontwerpen Ontwerpen in dienst van onderzoek Aansluiten bij reële problemen in de onderwijspraktijk Verkennen van teamwerk Tussen vakken (vakoverstijgende samenwerking) Meerdere disciplines (bijv. leraren, schoolleiders, onderwijskundigen, vakexperts) Meerdere expertniveaus (bijv. studenten koppelen aan leraren met veel ontwerpexpertise)

12 Lector Dr. Bregje de Vries in Afscheidspublicatie Lectoraat Ontwerpen van innovatieve leerarrangementen: 1. Nadruk op maken & uitproberen: kleine ontwerpen, nadruk op microniveau 2. Geen leerlijn ontwerpen of je ontwerp daarin plaatsen 3. Niet nadenken over alle facetten van het spinnenweb: gereduceerd model 4. Ontwerponderzoek is moeilijk 5. Ontwerpen doe je alleen

13 Waarom studenten leren ontwerpen Effectieve onderwijsverandering: Het lijkt crucialer dan ooit dat de docent ontwerpdeskundig is Meer zeggenschap over het onderwijs Effectieve samenwerking met collega s en met onderwijsonderzoekers

14 Ontwerpen: vliegwiel voor vernieuwing Onderzoekend: Hoe kan het werken, wat werkt wanneer en waarom Creëert experimenteerruimte in het curriculum: we gaan wat nieuws maken en proberen Platform voor teambrede ontwikkeling: samen doen, vertellen, delen van anekdotisch bewijs

15 Waarneembare trends 1. Her-ontwerpen 2. Ontwerptools en ontwerpsystematiek, bijv: scenario s, toolbox voor ontwerponderzoek 3. Samen ontwerpen: bijv. DocentenOntwerpTeams 4. De leerling als partner 5. Het permeabel curriculum: ontwerpen voor en rond een kerncurriculum, binnen & buiten trekken samen op

16 Curriculair spinnenweb J. van den Akker,...

17 Verschijningsvormen Beoogd denkbeeldig visie (onderliggende ideeën van het leerplan/onderwijs en/of de te ontwerpen lessenreeks) Dali: Arachne geschreven bedoelingen van het leerplan, zoals uitgewerkt in documenten en materialen. Denk bijvoorbeeld aan ontwerpeisen voor een te ontwerpen les(senreeks). Uitgevoerd geïnterpreteerd het curriculum zoals geïnterpreteerd door de gebruikers; de docenten. in actie het daadwerkelijke proces van lesgeven en leren, dus de uitvoering van de lessenreeks Gerealiseerd ervaren de leerervaringen van leerlingen en/of docenten geleerd de leerresultaten van de leerlingen

18 Niveaus Supra Landoverstijgend, internationaal ERK Macro Systeem, nationaal SBL Kerndoelen, eindtermen Een goede basis Meso School, opleiding Opleidingsprogramma Schoolplan Micro Groep, docent Lesplan, lesmateriaal Module, leergang Leerboek, methode Nano Leerling, individu Persoonlijk leerplan Individuele leerweg Louise Bourgeois Maman 1999

19 Visie Tyler, 1949 Student Uitspraken over visie op leren van de leerling Subject Specifieke regelgeving binnen het vak of vakkencluster Society Bepaalde maatschappelijke en beroepsmatige ontwikkelingen School Richting van het schoolprogramma en -beleid

20 Curriculumontwerp & -ontwikkeling

21 Benaderingen Instrumentele benadering Communicatieve benadering Prototyping benadering Artistieke benadering Volgorde van activiteiten logische volgorde geen strikte volgorde cyclisch volledig open proces Typering van activiteiten rationeel proces intensieve deliberatie tijdens deel van het proces regelmatige evaluatie met o.a. gebruikers creatieve reflectie gedurende hele proces Een goed leerplan... voldoet aan vooraf opgestelde eisen voldoet aan eisen waarover brede consensus bestaat voldoet aan eisen van de gebruiker voldoet aan eisen van de ontwerper

22 Kwaliteitsaspecten

23 Film Arachnophobia, 1990

24 Curriculumontwikkeling aan de slag! Bekijk, aan de hand van de curriculumchecklist, het lesvoorbeeld. Bespreek dit met elkaar in je groepje: kan deze manier van werken voor een groter curriculumbewustzijn zorgen?

25 Shine! Mail me waar je behoefte aan hebt! Waar kan SLO (mee-)helpen? Musical Spiderman