Naar een wij-cultuur. Voortgang ouderbetrokkenheid in de gemeente Den Haag. Frederik Smit Jos van Kuijk

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Naar een wij-cultuur. Voortgang ouderbetrokkenheid in de gemeente Den Haag. Frederik Smit Jos van Kuijk"

Transcriptie

1 Het ITS maakt deel uit van de Radboud Universiteit Naar een wij-cultuur Voortgang ouderbetrokkenheid in de gemeente Den Haag Frederik Smit Jos van Kuijk

2 Naar een wij-cultuur Voortgang ouderbetrokkenheid in de gemeente Den Haag Frederik Smit Jos van Kuijk ITS, Radboud Universiteit Nijmegen

3 Projectnummer: Opdrachtgever: Gemeente Den Haag 2016 ITS, Radboud Universiteit Nijmegen Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, en evenmin in een retrieval systeem worden opgeslagen, zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van het ITS van de Radboud Universiteit Nijmegen. No part of this book/publication may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher. ii Voortgang ouderbetrokkenheid gemeente Den Haag

4 Voorwoord De gemeente Den Haag heeft het ITS, Radboud Universiteit Nijmegen, opdracht verleend om in kaart te brengen hoe de stand van zaken is met ouderbetrokkenheid in de gemeente Den Haag. Hoe brengen scholen ouders actief in positie bij de schoolloopbaan van hun kind? Het onderhavige onderzoek is uitgevoerd door Frederik Smit, Jos van Kuijk, Jos Lubberman, Carolien van Rens en Menno Wester. Het onderzoek is op zeer constructieve wijze begeleid door Gea Velt van de gemeente Den Haag. Een speciaal woord van dank geldt de ouders en de medewerkers van de (voor)scholen in gemeente Den Haag die aan het onderzoek hebben meegewerkt. Zonder hen was de uitvoering van het onderzoek niet mogelijk geweest. ITS, Radboud Universiteit Nijmegen Nijmegen, juni 2016 dr. Frederik Smit Projectleider Voortgang ouderbetrokkenheid gemeente Den Haag iii

5

6 Inhoud Voorwoord iii 1 Samenvatting en conclusies Inleiding Aanleiding, doel, onderzoeksvragen, -opzet en -uitvoering Resultaten Aanbevelingen 7 2 Achtergronden Inleiding Haags onderwijsbeleid Begrippen Positie van ouders Eigen invulling relatie ouders en school Analysekader Probleemstelling 21 3 Onderzoeksopzet Inleiding Aanleiding en doel van het onderzoek Onderzoeksopzet en uitvoering Verdere opbouw van het rapport 28 4 Ambities Inleiding Gemeente Den Haag Stand van zaken Voorwaarden realiseren een eigen visie op ouderbetrokkenheid Effecten Samenvattend 32 5 Toerustingsdoelen Inleiding Gemeente Den Haag Stand van zaken Voorwaarden informatieoverdracht aan ouders Ervaren knelpunten en succesfactoren Samenvattend 40 Voortgang ouderbetrokkenheid gemeente Den Haag v

7 6 Pedagogische doelen Inleiding Gemeente Den Haag Stand van zaken Voorwaarden realiseren pedagogische doelen Effecten realiseren pedagogische doelen Ervaren knelpunten en succesfactoren Samenvattend 48 7 Organisatorische doelen Inleiding Gemeente Den Haag Stand van zaken Voorwaarden realiseren organisatorische doelen Effecten realiseren organisatorische doelen Ervaren knelpunten en succesfactoren Samenvattend 54 8 Participatiedoelen Inleiding Gemeente Den Haag Stand van zaken Voorwaarden realiseren participatiedoelen Effecten realiseren participatiedoelen Ervaren knelpunten en succesfactoren Samenvattend 59 vi Voortgang ouderbetrokkenheid gemeente Den Haag

8 1 Samenvatting en conclusies 1.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de belangrijkste resultaten samengevat. We beginnen met de aanleiding, doel, onderzoeksvragen, -opzet en -uitvoering (paragraaf 1.2). In paragraaf 1.3 vatten we de resultaten samen. Paragraaf 1.4 geeft aanbevelingen. 1.2 Aanleiding, doel, onderzoeksvragen, -opzet en -uitvoering Op verzoek van de gemeente Den Haag heeft het ITS de voortgang in ouderbetrokkenheid vastgesteld en de balans opgemaakt in de gemeente Den Haag wat betreft de samenwerking tussen ouders, en scholen in het onderwijs. Het doel van het onderzoek is de voortgang van ouderbetrokkenheid in kaart te brengen. Daarnaast dient het onderzoek praktische inzichten en aanbevelingen te bieden met een mix van aanbevelingen per onderwijssoort als ook algemene aanbevelingen en acties. De onderzoeksvragen zijn afgeleid van de monitor ouderbetrokkenheid po, vo en mbo, die in opdracht van het ministerie van OCW is ontwikkeld. 1 Het onderzoek startte begin in oktober 2015 en is in april 2016 afgesloten. De onderzoeksopzet omvatte semi-gestructureerde interviews gehouden met schoolleiders en teamleiders, groepsgesprekken met leraren, pedagogisch medewerkers en ouders van basisscholen en voorscholen, scholen voor voortgezet onderwijs en een school voor middelbaar beroepsonderwijs. De deelnemende scholen zijn waarschijnlijk een kopgroep van scholen die echt werk maken van de samenwerking tussen ouders en school. 1 Bokdam, J., Smit, F. & Rens, C. Van (2014) Monitor ouderbetrokkenheid po, vo en mbo. Derde meting 2014, trends in beeld. Panteia/ITS. Voortgang ouderbetrokkenheid gemeente Den Haag 1

9 1.3 Resultaten Per doelstelling van de gemeente Den Haag worden wat betreft ouderbetrokkenheid en de geformuleerde onderzoeksvragen de belangrijkste uitkomsten weergegeven. Doelstelling 1 De gemeente Den Haag wil dat scholen in overleg met ouders en inspraakorganen zelfstandig invulling geven aan hun pedagogische en didactische werkwijzen. Voor ouderbetrokkenheid betekent dit dat Haagse (voor) scholen: een eigen visie op ouderbetrokkenheid ontwikkelen wat betreft het realiseren van toerustingsdoelen, pedagogische doelen, organisatorische doelen en participatiedoelen; het thema ouderbetrokkenheid integraler positioneren in het beleid; een eigen implementatie en invulling geven aan het Haags Model Ouderbetrokkenheid (HMO), met als aandachtspunten: - het belang van ouders in de positie als partners in de schoolloopbaan van hun kinderen onder de aandacht te brengen; - een samenwerking tussen ouders en school te creëren waarin aandacht en respect centraal staan (bijvoorbeeld wat betreft communicatiestromen van en naar ouders); - en waarbij scholen daadwerkelijk eisen stellen aan ouders (bijvoorbeeld het ontwikkelingsondersteunend gedrag van ouders thuis). 2 Onderzoekvraag 1: In welke mate is er draagvlak voor de ambities van de gemeente Den Haag dat scholen een eigen visie op ouderbetrokkenheid ontwikkelen? Het thema ouderbetrokkenheid integraler positioneren in het beleid? Een eigen implementatie en invulling geven aan het Haags Model Ouderbetrokkenheid? Haagse (voor)scholen hebben doorgaans hun plannen wat betreft ouderbetrokkenheid niet geconcretiseerd in actieplannen aansluitend bij de achtergronden van de ouders. Slechts enkele scholen hebben een beleidsplan/actieplan ouderbetrokkenheid opgesteld, zonder een eigen visie op ouderbetrokkenheid te ontwikkelen wat betreft het realiseren van toerustingsdoelen, pedagogische doelen, organisatorische doelen en participatiedoelen. De kern van ouderbetrokkenheid is in de meeste (voor)scholen het opbouwen van een kwalitatief goede communicatie met iedere individuele ouder. Voorschoolse voorzieningen en scholen (po en vo) zijn het thema ouderbetrokkenheid niet integraler gaan positioneren in het beleid wat betreft communicatiestromen van en naar ouders en het ontwikkelingsondersteunend gedrag van ouders thuis. Wel herkennen scholen zich in de vier doelen die de gemeente Den Haag heeft gesteld wat betreft ouderbetrokkenheid (toerusting, pedagogisch, organisatorisch, participatie), maar er wordt in de beleidsvorming en overigens ook in de uitvoering niet mee gewerkt. De vier aspecten lopen nogal door elkaar. 2 Gemeente Den Haag (2014). Concretisering van het beleid in HEA Beleidskader Ouderbetrokkenheid op School Voortgang ouderbetrokkenheid gemeente Den Haag

10 Doelstelling 2 De gemeente Den Haag wil met de toerustingsdoelen van ouderbetrokkenheid bereiken dat ouders zijn toegerust met de juiste informatie en weten wat er van hen verwacht wordt in relatie tot de (voor)school. Centraal bij de toerusting van ouderbetrokkenheid staat dat ouders recht hebben op volledige, tijdige en begrijpelijke informatie over de schoolprestaties van hun kinderen en de afspraken die gelden op individuele scholen. Alle voorschoolse voorzieningen, po-scholen, vo-scholen en mbo-opleidingen hebben in 2018 hun inspanningen voor ouderbetrokkenheid geïntegreerd in hun beleid. Onderwerpen die aan bod komen, zijn de betrokkenheid van ouders bij de school, ontwikkelingsondersteunend gedrag thuis, de rol van leraren en oudercoördinatoren (indien aanwezig), de communicatie tussen school en ouders over de overgang naar een volgende school, over de zorg of ondersteuning van leerlingen en over verzuim en uitval. De besturen van de voorschoolse voorzieningen, po, vo, mbo en hbo maken afspraken over de informatievoorziening aan ouders in de aanloop naar de overgang naar een nieuwe school. De besturen van mbo en hbo stimuleren meerderjarige studenten om bij aanvang van de studie toestemming te verlenen om onder benoemde omstandigheden contact te mogen leggen met de ouders of andere meerderjarige familieleden. 3 Onderzoekvraag 2: In welke mate worden ouders door scholen goed geïnformeerd om met hen samen te werken (toerustingsdoelen)? De ouders op Haagse scholen worden doorgaans zeer uitgebreid geïnformeerd over de schoolprestaties van hun kinderen en de afspraken die gelden op hun school. Klachten van ouders betreffen tijdigheid en de begrijpelijkheid van de informatie. Volgens ouders zijn leraren in hun individuele communicatie veelal bemoedigend en ondersteunend naar ouders toe. Veel leraren zijn voor de ouders een rolmodel hoe men in dialoog kan gaan met een kind. Voor ouders zijn de leerprestaties en het welbevinden van hun kinderen belangrijke issues. Scholen zien steeds meer vragen van ouders hierover op zich afkomen wat zij thuis kunnen bijdragen, omdat ze zelden iets terug horen over activiteiten die ze met kinderen thuis doen, noch in de zin van waardering noch over de progressie bij hun kinderen. Leraren (po en vo) stimuleren ouders thuis ontwikkelingsondersteunend gedrag te vertonen, vanuit een gedeelde, gezamenlijke, verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling en het leren van kinderen. Schoolleiders (po) worstelen met de vraag hoe ver de rol van de school gaat in het pedagogisch toerusten van ouders, omdat ze daarmee het terrein van de ouderlijke verantwoordelijkheid betreden. De besturen van de onderwijsinstellingen hebben veelal afspraken gemaakt over de informatievoorziening aan ouders in de overgang naar een nieuwe school (doelstelling 5 van de HEA). Op de bezochte mbo vinden meerderjarige studenten het geen probleem dat de school contact legt met de ouders of andere meerderjarige familieleden. 3 Gemeente Den Haag (2014). Ibidem. Voortgang ouderbetrokkenheid gemeente Den Haag 3

11 Doelstelling 3 De gemeente Den Haag wil met de pedagogische doelen van ouderbetrokkenheid bereiken dat: Ouders de benadering van leerlingen/studenten thuis, op de (voor-)school en in de buurt beter afstemmen. Als de ouder (extra) ondersteuning nodig heeft om deze ondersteunende rol op zich te kunnen nemen, dan kan de school hierin faciliteren met behulp van oudereducatie of de ouder doorverwijzen naar de juiste partner. Naast de ontwikkeling van het kind, staat de ontwikkeling van de ouder centraal. De gemeente benut de contacten van Centra voor Jeugd en Gezin (waaronder consultatiebureaus), aanbieders van volwasseneneducatie en contacten met andere gemeentelijke instanties, om ouders te doordringen van en op weg te helpen met ontwikkelingsondersteunend gedrag thuis. De gemeente stimuleert gecombineerde huisbezoeken van leraren en hulpverleners van maatschappelijke organisaties. 4 Onderzoekvraag 3: In welke mate worden de benadering van leerlingen/studenten thuis en op school op elkaar afgestemd en geoptimaliseerd (pedagogische doelen)? Ouders worden vooral aangesproken door het voorbeeldgedrag van het team (rolmodel, attitude) en nemen dit (soms) mee naar de opvoeding thuis. Ouders vinden het prettig ook zelf aan het woord te kunnen komen in de gesprekken met de leraar/mentor als de ontwikkeling en de begeleiding van de leerlingen/studenten zowel thuis als op school aan de orde komt. Scholen maken veelal duidelijke afspraken hoe ouders en school elkaar op de hoogte kunnen houden. Leerlingen/studenten in het vo en mbo vinden het in de regel prettig als contacten met ouders over hun schoolloopbaan via hen lopen. Ouders gaan thuis aan de slag als zij op een positieve manier worden benaderd en concrete suggesties krijgen aangereikt hoe ze hun kind thuis kunnen ondersteunen. Dé succesfactor om contact met ouders te houden is feedback te geven op de activiteiten die ouders thuis doen en de vragen die ze hierover hebben. Ouders moeten het soms ook leren om betrokken te zijn, om te ervaren dat ze nodig zijn en dat het belangrijk is om samen te werken met de school. Op scholen waar Nederlandse taallessen voor ouders worden georganiseerd, constateren schoolteams dat de taalontwikkeling van hun leerlingen vooruit gaat. Doelstelling 4 De gemeente Den Haag wil met de organisatorische doelen van ouderbetrokkenheid bereiken dat: ouders hand- en spandiensten leveren op school, passend bij hun kennis, expertise en vaardigheden; de participerende ouders vanuit school worden gestimuleerd om elkaar zo nodig en zo mogelijk te helpen en te ondersteunen bij de opvoeding en educatieve ontwikkeling van hun kind. 4 Gemeente Den Haag (2014). Ibidem. 4 Voortgang ouderbetrokkenheid gemeente Den Haag

12 Daar waar de uit te voeren activiteit van de ouder een Verklaring omtrent Gedrag behoeft, wordt deze aangevraagd; ouders een rol vervullen bij de preventie of aanpak van schooluitval (lessen uit Preventieproject) en bij de uitwerking van het passend onderwijs. 5 Onderzoekvraag 4: In welke mate leveren ouders een bijdrage aan het reilen en zeilen van de school (organisatorische doelen)? Schoolteams vinden het doorgaans belangrijk dat de ouders op school komen om een bijdrage te leveren aan het functioneren van de school als gemeenschap. Scholen kost het soms veel moeite om ouders bij bepaalde activiteiten te betrekken. Ouders zijn over de hele linie van mening dat de (voor)scholen te weinig hun kennis, expertise en vaardigheden benutten. De doorgaans kleine groep participerende ouders wisselen terloops of georganiseerd (in de ouderkamer) ervaringen met elkaar uit over de school, de opvoeding en de ontwikkeling van hun kinderen. Voor leraren is het belangrijk dat ze relevante informatie van ouders over leerlingen/studenten met specifieke onderwijsbehoeften kunnen filteren en analyseren om op individueel- en groepsniveau maatwerk in het onderwijsaanbod en de zorg te kunnen bieden. Leraren staan volgens ouders niet altijd open voor de ervaringsdeskundigheid van ouders om de leerlingen/studenten met specifieke leerbehoeften te begeleiden (doelstelling 6 van de HEA). We hebben in het onderzoek niet meegenomen of participerende ouders in het po, vo en mbo door scholen worden ingeschakeld bij de preventie of de aanpak van schooluitval (doelstelling 4 van de HEA) en bij de uitwerking van het passend onderwijs (doelstelling 6 van de HEA). Doelstelling 5 De gemeente Den Haag wil met de participatiedoelen van ouderbetrokkenheid bereiken dat: ouders meedenken en meebeslissen over het beleid van de school; de school de meedenkkracht van ouders stimuleert en benut om het schoolbeleid vorm te geven door met hen in gesprek te gaan, bijvoorbeeld in een ouderpanel; scholen en opleidingen kunnen in het kader van het budget voor professionele ontwikkeling ouderbeleid financiële ondersteuning krijgen voor projecten om bekwamer te worden in het betrekken van ouders in de rol van partner van de schoolloopbaan. 6 Onderzoekvraag 5: In welke mate denken en beslissen ouders (in)formeel mee over het beleid van de school (participatiedoelen) Op alle scholen functioneert een medezeggenschapsraad (MR). Ouders maken op scholen (po en vo) gebruik van de mogelijkheden om zitting te nemen in de raad en mede sturing te geven aan het beleid van de school. Veel scholen betrekken daarnaast ouders ook op een meer informele manier bij de beleidsvorming via de ouderraad, een ouderpanel of een klankbordgroep. Bij het zoeken naar draagvlak peilen scholen veelal ook de meningen van ouders die expertise 5 Gemeente Den Haag (2014). Ibidem. 6 Gemeente Den Haag (2014). Ibidem. Voortgang ouderbetrokkenheid gemeente Den Haag 5

13 hebben op een bepaald onderwerp en vragen ouders ook wel eens om beleidsdocumenten tegen te lezen. In het mbo vragen opleidingen ouders doorgaans om mee te denken over de stages van de studenten (beroepspraktijkvorming). Doelstelling 6 Kritische succesfactoren in het Haags Model Ouderbetrokkenheid ter verbetering van samenwerking tussen ouders en school (vve, po, vo, mbo, hbo) zijn daadwerkelijk eisen stellen aan ouders wat betreft: de aanwezigheid van het kind op school; de communicatie met de school: aanwezigheid ouder bij (rapport-)besprekingen en voor de jongsten het tijdig halen en brengen; het onderwijsondersteunend gedrag van ouders thuis (stimuleren ontwikkeling kind thuis). 7 Onderzoekvraag 6: Wat zijn knelpunten en succesfactoren? Belangrijkste knelpunten bij de samenwerking tussen ouders en school: het kost de scholen een forse tijdsinvestering, het schort aan bereidheid bij ouders (vanwege werk, taal, culturele achtergrond) en er is onwennigheid bij ouders om als partners van de school te functioneren bij de schoolloopbaan van hun kinderen. Volgens scholen in het primair en voortgezet onderwijs stellen met name hoger opgeleide ouders zich soms op als kritische consumenten, die (hoge) eisen stellen aan het ''product'' onderwijs. Ouders zien als knelpunten dat de school hen (te) weinig betrekt bij activiteiten op school, omdat de school hun kwaliteiten vermoedelijk niet kent. Succesfactoren voor het optimaliseren van samenwerking, c.q. partnerschap ouders en school zijn: een goede aansturing door de schoolleiding, een team dat achter het concept van partnerschap staat en ouders betrekt bij diverse vormen van partnerschap, duidelijke school- en beleidsregels die ouders betrekken bij de school, de ontwikkelingskansen, de leertijd en de leervorderingen van de leerlingen/studenten, controle op de kwaliteit van de samenwerking ouders en school; leraren die de vaardigheden hebben om flexibel met ouders met diverse achtergronden om te gaan. Kunnen blijven luisteren naar suggesties, kritiek en het open houden van de communicatiekanalen vergroten het onderling begrip tussen ouders en school. Doelstelling 7 De driving forces (drijvende krachten, kernwaarden) in het Haags Model Ouderbetrokkenheid om de effecten van de contacten tussen ouders en school te optimaliseren zijn: heldere afspraken en verwachtingen afstemmen (voorbereiding); actieve samenwerking (informeren); met ieder zijn rol binnen gezamenlijke verantwoordelijkheden (support). 7 Gemeente Den Haag (2014). Ibidem. 6 Voortgang ouderbetrokkenheid gemeente Den Haag

14 Onderzoekvraag 7: Wat zijn de effecten van de contacten tussen ouders en school? Schoolteams hebben met ouders (ouderraad, MR) de gedeelde verantwoordelijkheid voor de schoolloopbaan van de kinderen/ leerlingen/studenten op de agenda gezet. Scholen maken in gesprekken met ouders en hun kinderen doorgaans heel concreet wat een leerling nodig heeft, wat ieders bijdrage is: hoe concreter hoe beter. Door het contact tussen ouders en school wordt het beschikbare sociale kapitaal van ouders aangeboord: kennis, ervaring en netwerken komen de school binnen. 8 Veel ouders gaan thuis aan de slag als zij op een positieve manier worden benaderd en concrete suggesties krijgen aangereikt hoe ze hun kind thuis kunnen ondersteunen. Scholen en ouders hebben in de regel duidelijke afspraken gemaakt hoe ouders en school elkaar actief op de hoogte houden. Er zijn geen aanwijzingen dat er verschillen zijn tussen (voor)scholen in de verschillende stadsdelen in Den Haag wat betreft hun ambities om de relatie ouders en (voor)school te optimaliseren en de gepercipieerde effecten van hun inspanningen. De verantwoordelijkheid voor ouderbetrokkenheid ligt exclusief bij besturen en (voor)scholen. De gemeente kan hierbij een stimulerende rol spelen. 1.4 Aanbevelingen De gemeente Den Haag stimuleert het ontstaan van professionele netwerken van leraren, pedagogisch medewerkers en andere beroepsgroepen in het onderwijs, zodat scholen zich ontwikkelen tot goede en excellente scholen. Ouders kunnen hierbij als partners een belangrijke rol spelen. 9 Onderzoekvraag 8: Wat zijn concrete aanbevelingen? De medewerkingsbereidheid van de Haagse scholen is groot om vormen van ouderbetrokkenheid bij de schoolloopbaan van hun kind te stimuleren. De (voor)scholen dienen aan de volgende voorwaarden te voldoen om de contacten met ouders te kunnen optimaliseren: 1. Stel een actieteam in. Een effectieve aanpak om de relatie ouders, (voor)school te optimaliseren bestaat uit het instellen van een actieteam ouderbetrokkenheid waarin pedagogisch medewerkers, leraren, ouders, leerlingen (vo) en studenten (mbo) en een lid van de schoollei- 8 Coleman, J. (1988). Social Capital in the Creation of Human Capital. American Journal of Sociology, 94, Desforges, C., & Abouchaar, A. (2003). The impact of parental involvement, parental support and family education on pupil achievement and adjustment: a literature review. Washington, DC: Department for Education and Skills. Bogdanowicz, M. (1994). Rapport général sur la participation des parents aux systèmes scolaires dans les douze pays de la Communauté Européenne. Brussel: Eurydice. 9 Smit, F., Driessen, G., Sluiter, R. & Brus, M. (2008). Ouders en innovatief onderwijs. Ouderbetrokkenheid en ouderparticipatie op scholen met vormen van nieuw leren. Nijmegen: ITS, Radboud Universiteit Nijmegen. Voortgang ouderbetrokkenheid gemeente Den Haag 7

15 ding zitting hebben. Het actieteam is verantwoordelijk voor de organisatie, implementatie en evaluatie van een geïntegreerd actieplan ouderbetrokkenheid Ontwikkel een geïntegreerd actieplan ouderbetrokkenheid. Sluit aan bij de huidige situatie, de HEA-doelstellingen Kwaliteit als Kompas , het beleidskader Ouderbetrokkenheid op School , geef een beeld van de inzet in 2017, de verwachte resultaten, de praktische uitwerking en de financiën. 3. Optimaliseer de uitwisseling van informatie bij de intake. Het functioneren van de ouderbetrokkenheid zou op scholen kunnen worden geoptimaliseerd door bij de intake (nog) duidelijker aan te geven wat de verwachtingen zijn van de (voor)school, ouders nauwkeuriger te informeren, ouders in de groepen te laten kijken, samen met ouders (en leerlingen/studenten) over onderwijsondersteunend gedrag van gedachten te wisselen, de ontwikkeling van de ouderbetrokkenheid jaarlijks op de agenda te zetten en ambities te formuleren waaraan de (voor)scholen samen met ouders zouden kunnen werken. De intake kan ook gebruikt worden om meer van ouders te weten te komen (ervaring, opleiding) om deze in te zetten in de (voor)school. 4. Investeer in ouderbetrokkenheid en verminder de werkdruk. Investeer om ouders in de positie als partners in de schoolloopbaan van hun kinderen te brengen (doelstelling 8 van de HEA) en verminder de werkdruk. Schep duidelijkheid over de richting en de prioriteiten die de school heeft wat betreft de uitwisseling van informatie met ouders. Los echte problemen snel op en breng belangrijke onderwerpen ter tafel. Geef als directie, schoolteam, oudercommissie, ouderraad en MR het goede voorbeeld: kort en krachtig vergaderen. 5. Naar een wij-cultuur. Opvoeding en onderwijs zijn een gezamenlijke taak en verantwoordelijkheid van ouders en (voor)school. 11 Maak ouders medeverantwoordelijk door ze aan te spreken op hun ouderlijke verantwoordelijkheid. Weet wat ouders belangrijk vinden, wat ze kunnen en willen. Profiteer van de ideeën en expertise van ouders die hun eigen doelstellingen en belangen ondergeschikt willen maken aan het belang van de schoolorganisatie en de kwaliteit van het onderwijs. Laat in het contact met de (voor)school de ontwikkeling en begeleiding van het kind thuis aan de orde komen. Nodig ouders uit hun ervaringsdeskundigheid in te brengen. Zoek ouders thuis op als ze niet op school verschijnen en luister naar signalen van ouders wat betreft specifieke vragen en behoeften om het contact te verbeteren, daar serieus op in te gaan en proberen maatwerk te leveren. 6. Zet informatie voor ouders op de website. Veel informatie van de (voor)school richting ouders via mailtjes en briefjes wordt niet gelezen en vaak ook niet begrepen. Een schoolwebsite met een frisse lay-out, aansprekende teksten, consistente en actuele informatie voor ouders is effectiever, geeft betere resultaten en minder stress. Zorg voor heldere boodschappen die voor één uitleg vatbaar zijn. Stimuleer dat ouders gebruik maken van gratis internet in de Haagse bibliotheken en via een professionele website goed op de hoogte kunnen blijven van actuele ontwikkelingen op school. 10 Epstein, J. (2001). School and family partnerships: Preparing educators and improving schools. Boulder, CO: Westview. 11 Beek, S., Rooijen, A. van & Wit, C. de (2007). Samen kun je meer dan alleen. Educatief partnerschap met ouders in primair en voortgezet onderwijs. Den Haag: Q*Primair/ s- Hertogenbosch: KPC Groep. 8 Voortgang ouderbetrokkenheid gemeente Den Haag

16 7. Wees zo duidelijk mogelijk. Schoolteams zouden naar ouders (nog) duidelijker kunnen zijn hoe met elkaar te communiceren over wederzijdse verwachtingen, hoe ze aankijken tegen de begeleidende en 'opvoedende' taak van de professional en dat het onderwijsondersteunend gedrag van ouders van invloed is op de leerprestaties en het welbevinden van de leerlingen en studenten. Geef ouders feedback over hun inbreng thuis en de vorderingen van hun kind. 8. Stimuleer tweerichtingsverkeer in de communicatie. Maak gebruik van oude en nieuwe media om gewenste doelen te realiseren, houd rekening met de privacy van leerlingen/studenten en ouders. Minder toespraak en meer inspraak: probeer meer naar de ouders te luisteren en vragen te stellen, gebruik te maken van hun ervaringsdeskundigheid, open te staan voor hun zorgen en hen nadrukkelijker uit te nodigen zitting te nemen in de oudercommissie, de ouderraad, een ouderpanel en de MR. 9. Benut de ontevredenheid van (kritische) ouders. Neem de klachten van ouders serieus 12, toon begrip, zoek samen naar met ouders naar oplossingen er stel er iets tegenover waar de ouders belang aan hechten. 13 Op een basisschool schakelt een directeur ontevreden ouders tegen een vrijwilligersvergoeding in om bijvoorbeeld de kwaliteit van de sanitaire voorzieningen op peil te houden, als gastvrouw te fungeren. Een kritische, krachtdadige, ouder is op dezelfde school als brede buurtschoolcoördinator aangesteld om de contacten met welzijnsinstellingen te onderhouden en de ontwikkeling van de brede buurtschool (doelstelling 2 van de HEA) te stimuleren. 10. Zorg voor scholing en intervisie. Zorg dat pedagogisch medewerkers en leraren/mentoren via scholing en intervisie optimaal kunnen presteren wat betreft het stimuleren van de ouderbetrokkenheid. Heb oog voor de wensen van kinderen/leerlingen/studenten wat betreft de relatie ouders en school: bedachtzaamheid, 'prudentia', is het sleutelwoord. 12 Mijland, F. (2011). De kracht van klagende ouders. Esch: Quirijn. 13 Bos, G. & Langedijk, A. (2015). Communiceren met ouders op de basisschool. Zo bereik je meer! Amsterdam: SWP. Voortgang ouderbetrokkenheid gemeente Den Haag 9

17

18 2 Achtergronden 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk belichten we de achtergronden van het onderzoek. Paragraaf 2.2 geeft een beeld van het Haags onderwijsbeleid. In paragraaf 2.3 bespreken we de gehanteerde begrippen. Paragraaf 2.4 beschrijft de positie van ouders. Paragraaf 2.5 geeft aan hoe scholen vorm kunnen geven aan de relatie ouders en school. Paragraaf 2.6 en paragraaf 2.7 geven een beeld van het analysekader en de probleemstelling. 2.2 Haags onderwijsbeleid De Haagse Educatieve Agenda (HEA) bestaat uit de volgende tien doelen: 1. Uitstekende leraren 15 ; meer ruimte voor professionele ontwikkeling; leraren, teams, schoolleiding en bestuur bouwen samen aan een lerende cultuur, waarin continu wordt gewerkt aan onderwijskwaliteit. 2. Meer brede buurtscholen: met accent op school en opvang, school en brede vorming, school en (ouders in de) buurt. 3. Extra aandacht voor taal en rekenen: succes in de schoolloopbaan verhogen door achterstanden in taal- en rekenvaardigheden in te lopen. 4. Eerst een diploma halen: verzuim terugdringen, door een goede verzuimadministratie, snel reageren op verzuimsignalen en actief betrekken van ouders. 5. Kans op een baan: zorgen voor activiteiten die kinderen - passend bij hun leeftijd - laten kennis maken met het werkende bestaan en met techniek en technologie (loopbaanoriëntatie). 6. Zorg die bij je past: voor iedere leerling is een passende plek met onderwijs- en zorgaanbod op maat beschikbaar (passend onderwijs), in een veilige en gezonde omgeving en met en duurzaam toekomstperspectief. 7. Internationaal onderwijs: kinderen voorbereiden op en kennis laten maken met de internationale dimensies van de stad. 8. Ouders helpen kinderen slagen: ouders goed informeren, uitdagen tot en toerusten voor ontwikkelingsondersteunend gedrag voor hun kind(eren) (toerustingsdoelen), de benadering van leerlingen/studenten thuis en op school op elkaar afstemmen (pedagogische doelen), ouders leveren een bijdrage aan het reilen en zeilen van de school (organisatorische doelen), ouders denken en beslissen formeel en informeel mee over het beleid van de school (participatiedoelen). De school mag zelf bepalen hoe deze vier doelen in te vullen om een actieve- 14 Gemeente Den Haag (2014). Ibidem. 15 In verband met de leesbaarheid van het rapport gebruiken we doorgaans de termen leraren, leerlingen en school voor onderwijsgevenden en afnemers van het onderwijs- en scholingsaanbod in Den Haag. Voortgang ouderbetrokkenheid gemeente Den Haag 11

19 re samenwerking met ouders te bevorderen. Wat en hoe van de vier doelen wordt uitgewerkt en wie er verantwoordelijk voor zijn, kunnen in het activiteitenplan van de school worden vermeld. 9. Een goed schoolgebouw: een stimulerende en veilige leefomgeving en multifunctioneel gebruik mogelijk maken. 10. Minder regels voor de school: verminderen van de administratieve lasten van het lokale onderwijsbeleid. Goede contacten tussen voorschoolse educatie, school, ouder en kind/leerling/student werken door in de kwaliteit van een (voor)school en komen de ontwikkelingskansen, de leerprestaties én de maatschappelijke ontwikkeling van de leerlingen en studenten ten goede. Dit wordt meer en meer ondersteund door wetenschappelijk onderzoek. In het Haags onderwijsbeleid staat de komende jaren de intensivering van ouderbetrokkenheid centraal. De rol van de ouders komt bij de HEA ter sprake bij de ontwikkeling van de brede buurtschool (doelstelling 2), in de verzuimaanpak (doelstelling 4), de loopbaanoriëntatie / overstap vervolgonderwijs (doelstelling 5), passend onderwijs (doelstelling 6) en om ouders in de positie als partners in de schoolloopbaan van hun kinderen te brengen (doelstelling 8). Besteedt de school (extra) aandacht aan deze onderwerpen? En zo ja, hoe? Niet alle ouders zijn zich bewust van het belang van hun rol in deze ondersteuning en ook niet alle ouders zijn voldoende geëquipeerd om deze ondersteuning te bieden. De gemeente Den Haag faciliteert het onderwijs hierin, omdat zij het belangrijk vindt dat elk kind zo goed mogelijk onderwijs krijgt en kan benutten. Jaarlijks worden scholen op basis van onderwijsachterstandskenmerken gesubsidieerd om als partner in de driehoek ouder-school-kind de ouder te informeren over en te betrekken in deze rol, waarbij rekening wordt gehouden met de achtergrond en thuissituatie van het kind. Ontwikkelingsrichting De gemeente Den Haag heeft een beleidsprogramma neergezet met als ontwikkelingsrichting dat vve-locaties, scholen en opleidingen ouderbeleidsplannen opstellen die per locatie aansluiten bij de behoeften van ouders en bij de ontwikkeling van hun kind. Dit is belangrijk omdat afkomst, cultuur en opleidingsniveau (mede) bepalend zijn voor hoe ouders hun kind opvoeden en voor de mate waarin ze een bijdrage willen leveren aan de schoolcarrière van hun kind thuis en op school. Waar naar verwachting scholen meer inspanningen moeten leveren om ouders te bereiken of meer instrumenten moeten inzetten om ouders te faciliteren in hun rol als partner van de school, zal de gemeente meer ruimte bieden voor ondersteuning. Haags Model Ouderbetrokkenheid De gemeente heeft samen met het onderwijs en relevante maatschappelijke partners een Haags Model Ouderbetrokkenheid (HMO) ontwikkeld, met als richtlijnen (kernwaarden): heldere afspraken en verwachtingen; actieve samenwerking; ieder zijn rol binnen gezamenlijke verantwoordelijkheden. 12 Voortgang ouderbetrokkenheid gemeente Den Haag

20 Binnen deze richtlijnen stimuleert de gemeente scholen een eigen implementatie en invulling te geven aan het ouderbeleid, waarbij scholen daadwerkelijk eisen stellen aan ouders. De eisen verschillen uiteraard per onderwijssoort, maar liggen veelal op het gebied van het stimuleren van de ontwikkeling van het kind thuis, aanwezigheid van het kind op school, aanwezigheid bij (rapport-)besprekingen en voor de jongsten het tijdig halen en brengen. Doel van dit HMO is om als stad (gemeente, aangesloten scholen en professionals) gezamenlijk een visie op en het belang van ouderbetrokkenheid onder de aandacht te brengen en een samenwerking te creëren waarin aandacht en respect centraal staan. Een subsidievoorwaarde, zoals opgenomen in de subsidieregeling Ouderbetrokkenheid op School, is dat scholen dit HMO een plek geven in hun ouderbeleid. Belangrijke vragen daarbij zijn: Wat is het resultaat dat de school wil bereiken met de inzet van ouders en waarover men met de gemeente in gesprek wil gaan? Wat is de beoogde planning? Met welke partners gaat de school samenwerken? Wat zijn de verwachte kosten voor de ontwikkeling van een plan van aanpak? Is per onderdeel / activiteit inzicht te geven in de verwachte kosten? Is er sprake van co-financiering? 2.3 Begrippen De gemeente Den Haag wil ouders in de positie als partners van de school in de schoolloopbaan van hun kinderen brengen toegespitst op het ontwikkelingsondersteunend gedrag van ouders thuis in een taalrijke omgeving (bijvoorbeeld regelmatig voorlezen voor jonge kinderen). Met de Haagse Educatieve Agenda wil men op goede, excellente, scholen voor kinderen de best denkbare leeromgeving voor jongeren bieden (bijvoorbeeld activiteiten aanbieden in de verlengde leertijd of buiten reguliere schooltijden). Den Haag investeert met de Educatieve Agenda o.a. in meer leertijd, in de professionele ontwikkeling van de voorschoolse educatie van opvangen speelvoorzieningen, scholen met een leerkansenprofiel, brede (buurt)scholen, het tegengaan van schooluitval en in individuele contacten tussen de school en de ouders om het talent van alle jonge Hagenaars tot hun recht te laten komen. De leertijd is in schooleffectiviteitsonderzoek een van de factoren waarover de meeste consensus bestaat als het gaat om de bijdrage aan de effectiviteit van het leerproces. 16 Het gaat daarbij niet alleen om de tijd die op school wordt doorgebracht, maar ook om de tijd buiten school, bijvoorbeeld thuis (huiswerk) of in clubverband. 16 Hattie, J. (2007). Developing potentials for learning: Evidence, assessment and progress. Paper 12th Biennial Conference EARLI 2007, Boedapest, 28 augustus 1 september Voortgang ouderbetrokkenheid gemeente Den Haag 13

21 De voorschoolse educatie van opvang- en speelvoorzieningen. Zo'n kinderen van 2,5 tot 6 jaar krijgen in Den Haag op de peuterspeelzaal of het kinderdagverblijf een gericht aanbod om zich spelenderwijs te ontwikkelen. Voor deze kinderen, die een (dreigende) taalachterstand hebben, is de vve een cruciale voorziening. Een peuterspeelzaal is een op de leeftijdsgroep van peuters (2- tot 4-jarigen) afgestemde kindvriendelijke, uitdagende ruimte waar ze kunnen spelen, hun motorische mogelijkheden ontwikkelen, de woordenschat uitbreiden en hun sociale vaardigheden kunnen vergroten. Er worden groepsactiviteiten aangeboden, maar er wordt ook rekening gehouden met het individu. Voor veel kinderen is de peuterspeelzaal de eerste kennismaking met de buitenwereld zonder de vertrouwde gezinsleden. Doorgaans bezoeken peuters de speelzaal 2 à 3 dagdelen per week. Een kinderdagverblijf is bedoeld voor kinderen tot 4 jaar. In kinderdagverblijven worden de kinderen in groepen opgevangen. De groepssamenstelling kan variëren van kinderen met vrijwel dezelfde leeftijd (horizontale groep) tot groepen met kinderen van 0 tot 4 jaar (verticale groep). De tijd dat het kind wordt opgevangen wordt meestal aangegeven in dagdelen, dat wil zeggen een ochtend of een middag. Veel kinderdagverblijven hanteren een minimum aantal dagdelen in verband met hun pedagogische beleid. In een voorschool werken een peuterspeelzaal en (de kleutergroepen van) een basisschool samen voor kinderen van 2,5 tot 6 jaar. In principe wordt in de peuterspeelzaal en in de groepen 1 en 2 dezelfde methode gebruikt en is er sprake van een doorgaande lijn. Dat maakt de overgang van peuterspeelzaal naar school gemakkelijker. Een voorschool werkt met twee leidsters of leerkrachten per groep, althans dat is het streven. Daardoor krijgt het kind meer aandacht. Een voorschool betrekt de ouders nauw bij de ontwikkeling van de kinderen en organiseert speciale ouderbijeenkomsten. In Den Haag werken alle basisscholen inhoudelijk samen met de kinderopvang en/of peuterspeelzalen. Bij voor- en vroegschoolse educatie (vve) gaat het om de ontwikkelingsstimulering van kinderen in de voorschoolse periode (2- en 3-jarigen) tot en met de vroegschoolse periode (4- en 5- jarigen) met als doel onderwijsachterstanden te voorkomen dan wel zo vroeg mogelijk aan te pakken. De doelgroep van vve-programma s wordt in principe gevormd door kinderen die tot de doelgroep van het onderwijsachterstandenbeleid behoren. Een basisschool is een school waar basisonderwijs wordt aangeboden voor kinderen van 4-12 jaar. Scholen met een leerkansenprofiel hebben zes uur extra onderwijstijd: het stimuleren van de taalontwikkeling op deze scholen is een belangrijk aandachtspunt. Brede buurtscholen 0-12 zijn in Den Haag voorzieningen die een dagarrangement bieden voor kinderen van 0-12 jaar en werken vanuit één pedagogische visie en onder één duidelijke aansturing. Daarnaast hebben deze brede buurtscholen ofwel extra arrangementen voor brede vorming, ofwel een actieve rol in de wijk, of beide. De professionele brede (buurt)school is een professionele leergemeenschap die voortdurend de eigen praktijk onderzoekt om zo het onderwijs aan de leerlingen te verbeteren. Volgens de HEA is de professionele ontwikkeling van de schoolteams het hart van het beleid van de school. Goed toegeruste pedagogisch medewerkers/leraren (''professionals'') bereiken betere resultaten én staan met meer plezier voor de groep/klas, spreken elkaar aan en leggen 14 Voortgang ouderbetrokkenheid gemeente Den Haag

22 rekenschap af over resultaten. 17 Alle pedagogisch medewerkers die in Den Haag vve geven functioneren vanaf 2016 op taalniveau 3F (spreken en lezen). De gemeente Den Haag wil dat leraren zich academisch scholen of bijscholen en dat alle leraren zich in schrijven in het lerarenregister. Een van de doelen voor 2018 is dat in het voortgezet onderwijs uitsluitend bevoegde leraren of docenten in opleiding die geregistreerd staan in het register werken. Opvangvoorzieningen en scholen kunnen daarnaast de bekwaamheidseisen verder aanpassen aan het eigen beleid en de eigen visie. 18 Den Haag tel ruim vijftig vestigingen voor voortgezet onderwijs op verschillende niveaus: vwo, havo, vmbo, praktijkonderwijs en voortgezet speciaal onderwijs. Deze scholen hebben tot taak om leerplichtige kinderen en jongeren zo goed mogelijk op te leiden voor een diploma en hen door te leiden naar vervolgonderwijs in het mbo, hbo of wo, of - als het niet anders kan - naar de arbeidsmarkt. In en om Den Haag zijn drie regionale opleidingscentra (roc's) gevestigd met ruim 200 beroepsopleidingen. Mondriaan is met afstand het grootste roc. De studenten bij de opleidingen zijn adolescenten (zestien tot twintig jaar) en (jong)volwassenen (achttien tot 35 jaar). De ouders van de studenten tot achttien jaar zijn verantwoordelijk voor hun minderjarige kinderen. Studenten van achttien jaar en ouder zijn de formele gesprekspartners van de onderwijsinstelling. Vanaf dat moment vervalt de onderwijsovereenkomst tussen de ouders en het schoolbestuur en gaat deze over naar de meerderjarige mbo-student. Een sociaal netwerk, is een netwerk van mensen of groepen mensen, of (school)organisaties die samenwerken. De gemeente Den Haag stimuleert het ontstaan van professionele netwerken van pedagogisch medewerkers, leraren en andere beroepsgroepen in het onderwijs, die professionele kennis en ervaring uitwisselen binnen de school, tussen de scholen in een schoolbestuur of stadsbreed, zodat scholen zich ontwikkelen tot goede en excellente scholen die verzuim en schooluitval effectief weten terug te dringen. Ouders worden betrokken bij het voorkomen en aanpakken van voortijdig schoolverlaten en verzuim. Ouderbetrokkenheid is de betrokkenheid van ouders (ouders, voogden en verzorgers van leerlingen/studenten die aan de school zijn ingeschreven) bij de opvoeding en het onderwijs van hun eigen kind, thuis (bv. voorlezen, huiswerk begeleiden, meedenken over loopbaanoriëntatie) en op school (bv. rapportbesprekingen voeren met de leraar). Onderwijsondersteunend gedrag van ouders thuis heeft betrekking op betrokkenheid bij de ontwikkeling van het kind, betrokkenheid bij de school, het communiceren met hun kind over zaken die op school gebeuren, zorg dragen voor een rijke leeromgeving voor hun kinderen thuis en in de vrije tijd, een goede plek om huiswerk te maken en dat er iemand is die ze ondersteunt bij het maken en plannen van dat huiswerk. Het achterliggende idee is dat alle ouders door hun 17 Verbiest, E. (2004). Samen wijs. Bouwstenen voor professionele leergemeenschappen in scholen. Antwerpen- Apledoorn: Garant. 18 Kuijk, J., van, Gennip, H. van & Vrieze, G. (2009). De werking van bekwaamheidseisen. Casestudies in drie onderwijssectoren. Nijmegen: ITS. Voortgang ouderbetrokkenheid gemeente Den Haag 15

23 ondersteunend gedrag - als ervaringsdeskundigen- kunnen bijdragen aan de onderwijsresultaten van hun kinderen. 19 Ouderparticipatie is een specifieke vorm van ouderbetrokkenheid en definiëren we als actieve deelname van ouders aan activiteiten op school. We onderscheiden niet-geïnstitutionaliseerde vormen van ouderparticipatie (bijvoorbeeld leveren van hand- en spandiensten) en geïnstitutionaliseerde vormen van ouderparticipatie: bijvoorbeeld zitting hebben in de ouderraad of de (gemeenschappelijke) medezeggenschapsraad. Volgens de Wet kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen is de medezeggenschap van ouders bij opvang- en speelvoorzieningen formeel georganiseerd in oudercommissies. Volgens de Wet medezeggenschap op scholen (WMS) oefenen in het primair onderwijs het personeel van de school en de ouders van de leerlingen de medezeggenschap uit. In het voortgezet onderwijs maken daarnaast ook leerlingen deel uit van de medezeggenschapsraad (MR). Als een bestuur meer scholen bestuurt, is er ook een gemeenschappelijke medezeggenschapsraad (GMR). Scholen hebben de mogelijkheid een ouderraad in te stellen. Volgens de Wet medezeggenschap educatie en beroepsonderwijs heeft iedere mbo-instelling een ondernemingsraad, een studentenraad en een ouderraad als ten minste 25 ouders daartoe een verzoek doen. De bevoegdheden van ouderraden zijn niet in de wet geregeld. Deze moeten worden opgenomen in het medezeggenschapsstatuut dat elke instelling volgens deze wet moet opstellen. Dit statuut wordt opgesteld door het College van Bestuur. De ondernemingsraad, de studentenraad en (in voorkomende gevallen) de ouderraad hebben daar wettelijk instemmingsrecht op. Partnerschap van ouders en school is een verzameling vormen van ouderbetrokkenheid. Onder partnerschap van ouders en school verstaan we gedeelde verantwoordelijkheid van ouders en school voor het creëren van optimale omstandigheden voor de ontwikkeling en het leren van kinderen thuis, op school en in de buurt. Partnerschap van ouders en school is geen doel op zich, maar een middel om het gezamenlijke belang te dienen: optimale omstandigheden scheppen voor de ontwikkeling en het leren van kinderen. Epstein 20 onderscheidt met betrekking tot partnerschap zes vormen ( typen ) van ouderbetrokkenheid: helpen opvoeden, communiceren met de instelling, vrijwilligershulp op de instelling, leren thuis, betrekken bij besluitvorming op de instelling, en samenwerking met de gemeenschap. De laatste jaren is er meer dan voorheen aandacht voor de rol van ouders als competente burgers binnen een sociale gemeenschap ( actief burgerschap ) en de scholen te verbinden met de omringende samenleving, omdat scholen dan effectiever functioneren Desforges, C., & Abouchaar, A. (2003). The impact of parental involvement, parental support and family education on pupil achievement and adjustment: a literature review. Washington, DC: Department for Education and Skills. 20 Epstein, J. (2001). Ibidem. 21 Winter, M. de (2011). Verbeter de wereld, begin bij de opvoeding. Vanachter de voordeur naar democratie en verbinding. Amsterdam: Uitgeverij SWP. 16 Voortgang ouderbetrokkenheid gemeente Den Haag

24 2.4 Positie van ouders Ouders zijn de eerst verantwoordelijken voor het levensonderhoud en de opvoeding van het kind. Het belang van een goede aansluiting van het onderwijs (en de opvoeding) in de school op de opvoeding die ouders thuis geven, vormt de grondgedachte waarop de onderwijsvrijheid is gebaseerd. 22 Ouders en school vormen een belangrijk onderdeel van een netwerk, een pedagogische infrastructuur, dat rond de leerlingen/studenten is gesponnen. 23 De Onderwijsraad (2010) onderscheidt drie posities van ouders ten opzichte van de school: de individuele rechthebbende positie, de positie van de ouder als schoolpartner en de positie als lid van ouder-ouderverbanden Individuele rechthebbende positie De ouders dragen bij de toelating van het kind tot de school deels hun opvoedkundige taak over aan de school. De relatie ouders en bevoegd gezag valt in deze context te verdelen in de sfeer waarbinnen alleen ouders of de school tot opvoeding bevoegd zijn en de sfeer waarbinnen de opvoedingsverantwoordelijkheden van de school en de ouders elkaar overlappen. Juist binnen deze laatste sfeer is coöperatie wezenlijk. 2. Positie als schoolpartner Internationaal wordt het begrip partnership gehanteerd, met rechten en plichten, met onderscheiden eindverantwoordelijkheden en met gemeenschappelijke doelen van scholen en ouders. Het gemeenschappelijke doel van scholen en ouders is het creëren van optimale omstandigheden voor de schoolloopbaan van de leerlingen/studenten door het sociaal kapitaal (netwerken, hulpbronnen en ideeën) van ouders aan te boren dat in een schoolgemeenschap aanwezig is om de partnerschap vorm te geven. 3. De positie als lid van ouder-ouderverbanden Onder ouder-ouderverbanden worden de onderlinge oudercontacten verstaan welke kunnen bijdragen aan het versterken van de relatie tussen ouders en school. Het stimuleren van onderlinge oudercontacten samen met het bieden van mogelijkheden voor ouders om eigen vaardigheden te ontwikkelen biedt ouders meer mogelijkheden om een actieve rol te vervullen binnen de samenwerking met de school. Het versterken van onderlinge oudercontacten, de sociale controle en het sociaal kapitaal heeft positieve effecten op de opvoeding en de onderwijsresultaten van kinderen. 22 Laemers, M. (2011). Betrokken ouders. In F. Smit (red.). De Wet van de oogst. Partnerschap ouders, school en buurt. Meesterklasbijdragen (pp. 7-14). Nijmegen: Expertisecentrum Ouders, school en buurt, ITS, Radboud Universiteit Nijmegen. 23 Putman, R. (2000). Bowling alone: The collapse and revival of American community. New York: Simon & Schuster. 24 Onderwijsraad (2010). Ouders als partners. Den Haag: Onderwijsraad. Voortgang ouderbetrokkenheid gemeente Den Haag 17

25 De landelijke monitor ouderbetrokkenheid schetst dat veel ouders op diverse, uiteenlopende manieren positief betrokken zijn bij het onderwijs van hun kind en zij het nodige doen om hun kind van huis uit te ondersteunen. Onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) (2013) 26 laat zien dat leraren, schoolleiders en managers in het basis-, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs deze betrokkenheid van ouders over het algemeen zeer waarderen, maar wijst tegelijkertijd op de schaduwzijden ervan: schoolteams voelen zich door ouders niet altijd in hun gezag gesteund; laagopgeleide ouders en ouders met een migrantenachtergrond zijn soms moeilijk te bereiken omdat ze vaker de vaardigheden missen om met school in gesprek te gaan; een problematische thuissituatie van leerling of student staat de samenwerking tussen school en ouder nogal eens in de weg. Zo is bijvoorbeeld de communicatie met gescheiden ouders soms lastig. De SCP-studie toont dat er grenzen zijn aan wat scholen kunnen. Contact onderhouden met ouders is niet alleen arbeidsintensief, maar kost ook tijd en moet vaak plaatsvinden naast het lesgeven en andere schoolse activiteiten. Bovendien vragen communicatie en contact met ouders om vaardigheden waar niet alle leraren over beschikken. Rekening houden met de mening van ouders, kritiek incasseren en grenzen stellen: lang niet elke leraar of schooldirecteur is er bedreven in. Daarnaast spelen impliciete waarden en verwachtingspatronen een rol en is het moeilijk gelijkwaardige relaties te onderhouden. 27 Daar komt nog bij dat niet elke ouder maat weet te houden en de positie en professionaliteit van leraren respecteert 28. Uit de SCP-studie 29 blijkt overigens dat de verwachtingen over meer ouderparticipatie niet al te hooggespannen moeten zijn, omdat ouders het eenvoudigweg te druk hebben om zich nog meer in te zetten voor school, en thuis doen ze al veel voor het onderwijs en het leerproces van hun kinderen. De rol van ouders bij het onderwijs verandert naar mate het kind ouder wordt. Recent onderzoek maakt duidelijk dat ouderbetrokkenheid op het mbo en het hbo geen gemeengoed is. 30 Vaak is er alleen contact op formele momenten zoals bij de diploma-uitreiking of als er problemen zijn. Tegelijkertijd blijven ouders wel een belangrijke rol spelen, maar meer op afstand. De interactie tussen ouders en kinderen in de adolescentiefase is wezenlijk anders dan in het primair en voortgezet onderwijs: minder nadrukkelijk en afstandelijker. Wel is de rol van ouders groter wat betreft academic socialisation : communiceren over het belang van onderwijs voor de toekomst, de kansen op de arbeidsmarkt, het maken van keuzes en bediscussiëren van leerstrategieën. 25 Bokdam, J., Smit, F. & Rens, C. Van (2014). Ibidem. 26 Herweijer. L. & Vogels, R. (2013). Samen Scholen, Ouders en scholen over samenwerking in basisonderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs. Den Haag: SCP. 27 Bakker, J. e.a. (2013). Leraren en ouderbetrokkenheid, een reviewstudie naar de effectiviteit van ouderbetrokkenheid en de rol van leraren daarbij. Nijmegen: Radboud Universiteit Nijmegen. 28 Smit, F., Wester, M., Craenen, O. & Schut, K. (2011). De visie van leraren, ouders en leerlingen op de kwaliteit van het onderwijs. Onderzoek naar kwaliteitsaspecten van het onderwijs onder leraren, ouders en leerlingen. Nijmegen: ITS, Radboud Universiteit Nijmegen en OIG. 29 Herweijer. L. & Vogels, R. (2013). Ibidem. 30 Esch, W. van, Petit, R. & Smit, F. (2011). Nabij op afstand, ouders en het mbo, ITS/ECBO. 18 Voortgang ouderbetrokkenheid gemeente Den Haag

Bouw je ideale school

Bouw je ideale school Bouw je ideale school Over samen vormgeven van ouderbetrokkenheid 17 oktober 2013 Alfred Bakker De ideale school Vroeger was het beter De ideale school De ideale school is een utopie De ideale school Bouwen

Nadere informatie

Onderzoek Ouderbetrokkenheid in het basisonderwijs, het voortgezet onderwijs en het mbo

Onderzoek Ouderbetrokkenheid in het basisonderwijs, het voortgezet onderwijs en het mbo factsheet Onderzoek Ouderbetrokkenheid in het, het en het mbo Het Sociaal en Cultureel Planbureau heeft in 2012 een enquête over ouderbetrokkenheid gehouden onder ouders in het, het en het middelbaar beroepsonderwijs.

Nadere informatie

Nota. Ouderbeleid Voor- en Vroegschoolse Educatie gemeente Hilversum

Nota. Ouderbeleid Voor- en Vroegschoolse Educatie gemeente Hilversum Nota Ouderbeleid Voor- en Vroegschoolse Educatie gemeente Hilversum 1 Inhoud Inleiding... 3 Doel... 3 Leeswijzer... 3 Visie en uitgangspunten... 4 Visie... 4 Uitgangspunten... 4 Indicatoren... 5 Gemeentelijk

Nadere informatie

Geachte leden van de vaste commissie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,

Geachte leden van de vaste commissie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Tweede Kamer der Staten-Generaal Vaste commissie OCW Postbus 20018 2500 EA Den Haag De Bilt, 11 september 2016 Onderwerp: Positionpaper over het wetsvoorstel vaststellen van het handelingsdeel van het

Nadere informatie

Onderwijs. Hoofdstuk 10. 10.1 Inleiding

Onderwijs. Hoofdstuk 10. 10.1 Inleiding Hoofdstuk 10 Onderwijs 10.1 Inleiding Leiden kennisstad heeft een hoog opgeleide bevolking en herbergt binnen haar grenzen veel onderwijsinstellingen. In dit hoofdstuk gaat het zowel om de opleiding die

Nadere informatie

Ouders, het verborgen kapitaal van de school. Hans Christiaanse

Ouders, het verborgen kapitaal van de school. Hans Christiaanse Ouders, het verborgen kapitaal van de school Hans Christiaanse Initiatief OCW vanaf januari 2012 www.facebook.com/oudersenschoolsamen Samenwerken Noem wat erin je opkomt, als je denkt aan een goede samenwerking

Nadere informatie

Schets van de Educatieve Agenda

Schets van de Educatieve Agenda Schets van de Educatieve Agenda 1. Inleiding In augustus 2006 is de tweede periode Gemeentelijk Onderwijsachterstandenbeleid (GOA) beeindigd. Vanaf augustus 2006 is een nieuw inhoudelijk kader van toepassing

Nadere informatie

Introductie. Page 1. Beste ouder/verzorger,

Introductie. Page 1. Beste ouder/verzorger, Introductie Beste ouder/verzorger, U staat op het punt om een vragenlijst over het educatieve partnerschap tussen u en uw school in te vullen. Met educatief partnerschap wordt de relatie tussen ouders/verzorgers

Nadere informatie

Planmatig samenwerken met ouders

Planmatig samenwerken met ouders Ouderparticipatie Team Planmatig samenwerken met ouders Samen vooruit! Tamara Wally Tamara Wally (MSc.) is werkzaam bij de CED- Groep. Ze werkte mee aan de publicatie Samen vooruit, over planmatig werken

Nadere informatie

Bijlage 8.8: Professionele leergemeenschappen (Verbiest, 2012)

Bijlage 8.8: Professionele leergemeenschappen (Verbiest, 2012) Bijlage 8.8: Professionele leergemeenschappen (Verbiest, 2012) Professionele leergemeenschappen (Verbiest, 2012) en netwerk-leren (De Laat, 2012) verhogen de kans op succesvol leren in het kader van een

Nadere informatie

Educatief partnerschap met ouders

Educatief partnerschap met ouders Maartje Reitsma en Mireille Wagener Educatief partnerschap met ouders Pedagogisch Leiderschap: Van Controle naar Visie CNV Schoolleiders, 7 november 2013 Wie zijn wij? Wie bent u? Waarom bent u hier? Optimale

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag. Datum 25 november 2011 Betreft Bestuursafspraken G4 en G33

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag. Datum 25 november 2011 Betreft Bestuursafspraken G4 en G33 a 1 > Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ Den Haag www.rijksoverheid.nl

Nadere informatie

Calimero. Kwaliteitsonderzoek. voorschoolse educatie

Calimero. Kwaliteitsonderzoek. voorschoolse educatie Calimero Kwaliteitsonderzoek voorschoolse educatie Datum vaststelling: 2 april 2019 Samenvatting Samenvatting De inspectie heeft op 29 januari 2019 een onderzoek uitgevoerd naar de kwaliteit van de voorschoolse

Nadere informatie

Kinderdagverblijf Boefje

Kinderdagverblijf Boefje Kinderdagverblijf Boefje Kwaliteitsonderzoek voorschoolse educatie Datum vaststelling: 8 maart 2019 Samenvatting Samenvatting De inspectie heeft op 14 januari 2019 een onderzoek uitgevoerd naar de kwaliteit

Nadere informatie

*Daar waar ouders staat geschreven, wordt bedoeld de ouder/ouders en/of de verzorger/verzorgers.

*Daar waar ouders staat geschreven, wordt bedoeld de ouder/ouders en/of de verzorger/verzorgers. Partnerschap met ouders op basisschool de Hien november 2016 Inleiding In deze tekst wordt beschreven wat de visie van basisschool De Hien is op de samenwerking met ouders van onze school. Wij willen graag

Nadere informatie

Gemeente Den H aag. 17. Ouderbetrokkenheid als factor voor brede schoolsucces.

Gemeente Den H aag. 17. Ouderbetrokkenheid als factor voor brede schoolsucces. 17. Ouderbetrokkenheid als factor voor brede schoolsucces. Meer Kansen Met Ouders De weg van de Van Ostadeschool. Bewustwording Communicatie Bewustwording Communicatie Programma: - Bevorderen van ouderbetrokkenheid

Nadere informatie

Samenwijs St. Jozef. Kwaliteitsonderzoek. voorschoolse educatie

Samenwijs St. Jozef. Kwaliteitsonderzoek. voorschoolse educatie Samenwijs St. Jozef Kwaliteitsonderzoek voorschoolse educatie Datum vaststelling: 18 maart 2019 Samenvatting Samenvatting De Inspectie van het Onderwijs heeft op 21 januari 2019 een onderzoek uitgevoerd

Nadere informatie

Beleidsnotitie Ouderbetrokkenheid OBS DE BOUWSTEEN

Beleidsnotitie Ouderbetrokkenheid OBS DE BOUWSTEEN Beleidsnotitie Ouderbetrokkenheid OBS DE BOUWSTEEN ouderbetrokkenheid Pagina 1 De identiteit van de school Obs de Bouwsteen is een openbare basisschool. Een school met ruimte en respect voor alle levensbeschouwingen.

Nadere informatie

Ouderbeleidsplan. Sbo de Bonte Vlinder. September 2014

Ouderbeleidsplan. Sbo de Bonte Vlinder. September 2014 Ouderbeleidsplan Sbo de Bonte Vlinder September 2014 1 Inleiding De meerwaarde van een ouderbeleidsplan Een ouderbeleidsplan vormt de grondslag voor de activiteiten die een school met en voor ouders ontplooit.

Nadere informatie

BIJLAGE 5. WAARDERINGSKADER VOORSCHOOLSE EDUCATIE

BIJLAGE 5. WAARDERINGSKADER VOORSCHOOLSE EDUCATIE BIJLAGE 5. WAARDERINGSKADER VOORSCHOOLSE EDUCATIE In deze bijlage is het waarderingskader en de normering voor de voorschoolse educatie opgenomen. De toelichting op de aanpassing van het waarderingskader

Nadere informatie

Convenant Kindcentra

Convenant Kindcentra Convenant Kindcentra 2015 2018 1 Partijen: 1. Dak Kindercentra, vertegenwoordigd door mevrouw Briedé, voorzitter Raad van Bestuur; 2. Lucas Onderwijs, vertegenwoordigd door de heer van Vliet, voorzitter

Nadere informatie

DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE BASISSCHOOL HET MOZAÏEK LOCATIE DE BONGERD

DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE BASISSCHOOL HET MOZAÏEK LOCATIE DE BONGERD VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE BASISSCHOOL HET MOZAÏEK LOCATIE DE BONGERD Locatie : Het Mozaïek - Brinnummer : 12DF Plaats : Veenendaal

Nadere informatie

UITWERKING KOERS BEST ONDERWIJS

UITWERKING KOERS BEST ONDERWIJS 0 6 UITWERKING KOERS BEST ONDERWIJS Krijgt het kind wat het nodig heeft? leerkracht Koester de nieuwsgierigheid van het kind, geef het kind regie en plan samen de leerdoelen. Koers Best Onderwijs 2016-2020

Nadere informatie

SCHOOLONTWIKKELPLAN SAMEN UNIEK

SCHOOLONTWIKKELPLAN SAMEN UNIEK SCHOOLONTWIKKELPLAN 2017-2021 SAMEN UNIEK Instemming van de medezeggenschapsraad: 23 januari 2017 1 Inhoud 1. Voorwoord... 3 2. Missie... 4 3. Visie... 4 4. Zes pijlers... 5 5. Kernwaarden en ambities...

Nadere informatie

Op pad voor de Aanpak Taal: Ouders en kind samen

Op pad voor de Aanpak Taal: Ouders en kind samen Op pad voor de Aanpak Taal: Ouders en kind samen Interview met het Praktijkteam van het ministerie van SZW Yolande Timman, i.s.m. Hans Christiaanse en Paulien Rietveld Het ministerie van SZW heeft een

Nadere informatie

2. Een gezamenlijke studiedag met ouders en docenten

2. Een gezamenlijke studiedag met ouders en docenten De Leon van Gelder, Groningen pagina 1 De Leon van Gelder: school, leerlingen en ouders samen op weg naar een passende schoolloopbaan De Leon van Gelder in Groningen, een vestiging van het Reitdiep College,

Nadere informatie

Quickscan Ouderparticipatie en ouderbetrokkenheid thuis

Quickscan Ouderparticipatie en ouderbetrokkenheid thuis Quickscan Ouderparticipatie en ouderbetrokkenheid thuis Wenst u de participatie en betrokkenheid van ouders binnen uw school, peuterspeelzaal, kinderdagverblijf, buitenschoolse opvang (of in brede schoolverband)

Nadere informatie

Ouderbetrokkenheid en Educatief Partnerschap RKBS Klippeholm

Ouderbetrokkenheid en Educatief Partnerschap RKBS Klippeholm Ouderbetrokkenheid en Educatief Partnerschap RKBS Klippeholm 6 augustus 2017 Paul Kupper Ouders en leerkrachten werken voortdurend samen om het leren en de gezonde ontwikkeling van leerlingen te ondersteunen,

Nadere informatie

Voor een sterke basis. Wet- en regelgeving voor positieve ontwikkeling in opvang en onderwijs

Voor een sterke basis. Wet- en regelgeving voor positieve ontwikkeling in opvang en onderwijs Voor een sterke basis Wet- en regelgeving voor positieve ontwikkeling in opvang en onderwijs Overzicht wettelijke verplichtingen in jeugd, onderwijs en opvang Gemeenten zijn uitvoerders van overheidsbeleid;

Nadere informatie

evaluatie, monitoring, tevr effectonderzoek en datave

evaluatie, monitoring, tevr effectonderzoek en datave ijs arbeid dat a zorg onderwijs zekerheid t enschap rg welzijn obilit eit n beleids- Het ITSmaakt deel uit van de Radboud Universiteit Nijmegen evaluatie, monitoring, tevr effectonderzoek en datave CE

Nadere informatie

De verbinding van onderwijs en jeugd in de Liemers

De verbinding van onderwijs en jeugd in de Liemers De verbinding van onderwijs en jeugd in de Liemers VISIEDOCUMENT November 2015 OOGO De Liemers De samenwerkende gemeenten Duiven, Montferland, Rijnwaarden, Westervoort en Zevenaar en de samenwerkingsverbanden

Nadere informatie

Visie op ouderbetrokkenheid

Visie op ouderbetrokkenheid Visie op ouderbetrokkenheid Basisschool Lambertus Meestersweg 5 6071 BN Swalmen tel 0475-508144 e-mail: info@lambertusswalmen.nl website: www.lambertusswalmen.nl 1 Maart 2016 Inleiding: Een beleidsnotitie

Nadere informatie

Actieplan Veilige School 2015-2018

Actieplan Veilige School 2015-2018 Actieplan Veilige School 2015-2018 Inleiding De actieplannen Veilige School 1 van de afgelopen jaren hebben er voor gezorgd dat het onderwerp veiligheid goed op de kaart van het Haagse onderwijs staat.

Nadere informatie

DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE BASISSCHOOL DE SLEUTELBLOEM

DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE BASISSCHOOL DE SLEUTELBLOEM VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE BASISSCHOOL DE SLEUTELBLOEM Locatie : De Brinnr. : 17QS-2 Plaats : 2324 ER Leiden Regnr. : 3011610 Onderzoeksnummer

Nadere informatie

TREND RAPPORTAGE KWALITEITSVRAGENLIJST RAPPORTAGE 2E MONTESSORISCHOOL HET WINTERKONINKJE,

TREND RAPPORTAGE KWALITEITSVRAGENLIJST RAPPORTAGE 2E MONTESSORISCHOOL HET WINTERKONINKJE, TREND RAPPORTAGE KWALITEITSVRAGENLIJST RAPPORTAGE 2E MONTESSORISCHOOL HET WINTERKONINKJE, december 2014 1 ALGEMEEN 1.1 Inleiding Algemeen Het instrument de Kwaliteitsvragenlijst is een hulpmiddel om de

Nadere informatie

Deze brochure is een uitgave van het Programmabureau Onderwijs Bewijs in samenwerking met het Ministerie van OCW.

Deze brochure is een uitgave van het Programmabureau Onderwijs Bewijs in samenwerking met het Ministerie van OCW. Deze brochure is een uitgave van het Programmabureau Onderwijs Bewijs in samenwerking met het Ministerie van OCW. Programmabureau Onderwijs Bewijs Agentschap NL Postbus 93144 2509 AC Den Haag onderwijsbewijs@agentschapnl.nl

Nadere informatie

Naar nieuw Jeugd-, Onderwijs- en Zorgbeleid

Naar nieuw Jeugd-, Onderwijs- en Zorgbeleid Naar nieuw Jeugd-, Onderwijs- en Zorgbeleid Het gemeentelijke beleid is in beweging. De decentralisaties in het sociale domein brengen nieuwe taken voor gemeenten met zich mee én bieden ruimte om de zaken

Nadere informatie

RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL 'T WOELIGE HOEKJE

RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL 'T WOELIGE HOEKJE VVE-RAPPORT RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL 'T WOELIGE HOEKJE Locatie(s) : Plaats :3841 HA Harderwijk Onderzoeksnummer :16281 Datum onderzoek

Nadere informatie

B-toets Vragenlijst Bejegening Versie voor jongeren

B-toets Vragenlijst Bejegening Versie voor jongeren B-toets Vragenlijst Bejegening Versie voor jongeren J.W. Veerman N. van Erve M. Poiesz Praktikon BV Postbus 6906 6503 GK Nijmegen tel. 024-3615480 www.praktikon.nl praktikon@acsw.ru.nl 2010 Praktikon

Nadere informatie

RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE BASISSCHOOL C.B.S. HET KOMPAS

RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE BASISSCHOOL C.B.S. HET KOMPAS VVE-RAPPORT RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE BASISSCHOOL C.B.S. HET KOMPAS Locatie(s) : Brinnr. :11VZ Plaats :9402 CB Assen Onderzoeksnummer :14827 Datum onderzoek

Nadere informatie

OUDERBETROKKENHEID : Inleiding. Openbare basisschool

OUDERBETROKKENHEID : Inleiding. Openbare basisschool OUDERBETROKKENHEID : Inleiding Een beleidsplan ouderbetrokkenheid vormt de grondslag voor de activiteiten die een school met en voor ouders ontplooit. Het is niet alleen een agenda met te ontplooien activiteiten,

Nadere informatie

Basiskwaliteit Voorschool VVE Zaanstad CRITERIA PROFESSIONELE COMPETENTIES VOOR MEDEWERKERS, TEAM EN ORGANISATIE

Basiskwaliteit Voorschool VVE Zaanstad CRITERIA PROFESSIONELE COMPETENTIES VOOR MEDEWERKERS, TEAM EN ORGANISATIE Basiskwaliteit Voorschool VVE Zaanstad CRITERIA PROFESSIONELE COMPETENTIES VOOR MEDEWERKERS, TEAM EN ORGANISATIE Vastgesteld Stuurgroep VVE Zaanstad 13 september 2016 1 INLEIDING Aanleiding Voorschoolse

Nadere informatie

De Akkers. Kwaliteitsonderzoek. vroegschoolse educatie

De Akkers. Kwaliteitsonderzoek. vroegschoolse educatie De Akkers Kwaliteitsonderzoek vroegschoolse educatie Datum vaststelling: 15 maart 2019 Samenvatting De inspectie heeft op 6 november 2018 een onderzoek uitgevoerd in groep 1 en 2 van basisschool OBS De

Nadere informatie

School- ouderbetrokkenheid

School- ouderbetrokkenheid School- ouderbetrokkenheid Inleiding Het thema school-ouderbetrokkenheid staat in de afgelopen periode volop in de schijnwerpers. Niet alleen dankzij onze MR die dit thema op de agenda heeft geplaatst,

Nadere informatie

De toekomst begint vandaag!

De toekomst begint vandaag! verder bouwen aan de kindcentra 0-13 s-hertogenbosch De toekomst begint vandaag! Als professionals, schoolbesturen, kinderopvangorganisaties en gemeente werken we samen aan de kindcentra 0-13 s-hertogenbosch;

Nadere informatie

IKC Het Balkon. Kwaliteitsonderzoek. voorschoolse educatie

IKC Het Balkon. Kwaliteitsonderzoek. voorschoolse educatie IKC Het Balkon Kwaliteitsonderzoek voorschoolse educatie Datum vaststelling: 2 juli 2019 Samenvatting Samenvatting De inspectie heeft op 18 juni een onderzoek uitgevoerd naar de kwaliteit van de voorschoolse

Nadere informatie

Achtergrond informatie Toolkit Ouderbetrokkenheid vakantieschool

Achtergrond informatie Toolkit Ouderbetrokkenheid vakantieschool Achtergrond informatie Toolkit Ouderbetrokkenheid vakantieschool De vakantieschool is een bijzonder moment, waarbij de sfeer op school anders is dan anders. Er is extra aandacht voor de leerlingen en de

Nadere informatie

De stem van ouders. succesvolle samenwerking. voor. Sardes Special

De stem van ouders. succesvolle samenwerking. voor. Sardes Special De stem van ouders voor succesvolle samenwerking Sardes Special Nummer 22 november 2017 Mariëtte Lusse Hardnekkige tradities in oudercontacten doorbreken c Voortgezet onderwijs Om tot een effectieve samenwerking

Nadere informatie

Pedagogisch beleid in Brede School de Waterlelie, Prinsenhof te Leidschendam

Pedagogisch beleid in Brede School de Waterlelie, Prinsenhof te Leidschendam Pedagogisch beleid in Brede School de Waterlelie, Prinsenhof te Leidschendam Inleiding: ATB de Springplank, een algemeen toegankelijke basisschool en Vlietkinderen, maatwerk in kinderopvang, beiden gehuisvest

Nadere informatie

RESULTATEN. Rapportage De Kinkerbuurt, Amsterdam. Externe Benchmark

RESULTATEN. Rapportage De Kinkerbuurt, Amsterdam. Externe Benchmark RESULTATEN Rapportage De Kinkerbuurt, Amsterdam Externe Benchmark februari 2013 1 ALGEMEEN 1.1 Inleiding Algemeen Het instrument de Kwaliteitsvragenlijst is een hulpmiddel om de kwaliteit van de school

Nadere informatie

Bijlage hoofdstuk 2. Trend: Stijging van de kwaliteit tov eerdere jaren. Veel variaties in kwaliteit, binnen en tussen instellingen

Bijlage hoofdstuk 2. Trend: Stijging van de kwaliteit tov eerdere jaren. Veel variaties in kwaliteit, binnen en tussen instellingen Bijlage hoofdstuk 2 8 januari 2016 Bijlage behorende bij hoofdstuk 2 van het SER advies Kindvoorzieningen: Evaluaties van (de kwaliteit van) Nederlandse kindvoorzieningen Fukkink et al. (2013); Veen et

Nadere informatie

Prestatie-overeenkomst subsidie peuterspeelzaal Lennisheuvel en WE- doelgroepkinderen in 2016: H. SchujjŗmşíP-^''^

Prestatie-overeenkomst subsidie peuterspeelzaal Lennisheuvel en WE- doelgroepkinderen in 2016: H. SchujjŗmşíP-^''^ Prestatie-overeenkomst subsidie peuterspeelzaal Lennisheuvel en WE- doelgroepkinderen in 2016: Activiteit; Stellers: Conny van Aarle Akkoord: Gemeente Boxtel, afd. Maatschappelijke Ontwikkeling H. Schuurman;

Nadere informatie

Kinderdagverblijf "Plons"

Kinderdagverblijf Plons Kinderdagverblijf "Plons" Kwaliteitsonderzoek voorschoolse educatie Datum vaststelling: 11 april 2019 Samenvatting Samenvatting De inspectie heeft op 14 februari 2019 een onderzoek uitgevoerd naar de kwaliteit

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 32 396 Wijziging van de Wet op het primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra, de Wet op het voortgezet onderwijs, de Wet educatie en beroepsonderwijs,

Nadere informatie

Visie Missie. De missie van onze stichting is de volgende: wie je morgen bent creëer je vandaag met de som van gisteren

Visie Missie. De missie van onze stichting is de volgende: wie je morgen bent creëer je vandaag met de som van gisteren Visie Missie De Jan Ligthartscholen van de Jan Ligthartgroep Tilburg hebben een duidelijk doel voor ogen: het onderwijs dusdanig inrichten dat het de basis vormt van het levenslang leren dat een mens doet.

Nadere informatie

Bestuursafspraken G4/G33 -Rijk Effectief benutten van vve en extra leertijd voor jonge kinderen

Bestuursafspraken G4/G33 -Rijk Effectief benutten van vve en extra leertijd voor jonge kinderen Bestuursafspraken G4/G33 -Rijk Effectief benutten van vve en extra leertijd voor jonge kinderen In de bestuursafspraken, die voor de periode 2012-2015 worden gesloten, worden afspraken gemaakt over de

Nadere informatie

3 Wederzijdse verwachtingen ouders en school

3 Wederzijdse verwachtingen ouders en school 3 Wederzijdse verwachtingen ouders en school Waarom goede contacten en de roep om contracten? Waarom openheid en onderling overleg over oudercontracten? Regelen contracten het wantrouwen tussen ouders

Nadere informatie

Informatie samenvatting project verlengde leertijd

Informatie samenvatting project verlengde leertijd Informatie samenvatting project verlengde leertijd Basisonderwijs en VMBO Schiedam - Nieuwland Sinds augustus 2009 werken 3 basisscholen en 2 VMBO scholen in de wijk Nieuwland aan het vierjarige project

Nadere informatie

Bijlage C. Communicatieplan. Passenderwijs

Bijlage C. Communicatieplan. Passenderwijs Bijlage C Communicatieplan Passenderwijs 2017-2021 In het communicatieplan staat beschreven hoe samenwerkingsverband Passenderwijs haar externe communicatie vormgeeft. Op welke wijze, hoe vaak, in welke

Nadere informatie

FACTSHEET. Ouderbetrokkenheid bij voor- en vroegschoolse educatie, peuterspeelzaal en onderwijs. Inhoud

FACTSHEET. Ouderbetrokkenheid bij voor- en vroegschoolse educatie, peuterspeelzaal en onderwijs. Inhoud FACTSHEET Het Expertisecentrum Ontwikkeling, Opvang en Onderwijs voor 0-12 jarigen (EC O3) Het Expertisecentrum Ontwikkeling, Opvang en Onderwijs voor 0-12 jarigen (EC O3) is een initiatief van het Kohnstamm

Nadere informatie

RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK. Merdeka

RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK. Merdeka RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK Merdeka Plaats : Groningen LRKP nummer : 726019720 Onderzoeksnummer : 294039 Datum onderzoek : 10 oktober 2017 Datum vaststelling : 22 december 2017 INHOUDSOPGAVE

Nadere informatie

ZO Opvang en Onderwijs

ZO Opvang en Onderwijs ZO Opvang en Onderwijs Opvang en Onderwijs doe je ZO! ZOOO is een pedagogisch-didactisch concept dat opvang en onderwijs volledig integreert. Het resultaat is een krachtige pedagogische omgeving die kinderen

Nadere informatie

Datum Betreft Bestuursakkoord PO-Raad-OCW 2012-2015. Geacht schoolbestuur,

Datum Betreft Bestuursakkoord PO-Raad-OCW 2012-2015. Geacht schoolbestuur, a 1 > Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ Den Haag www.rijksoverheid.nl Onze referentie 349195 Datum Betreft Bestuursakkoord PO-Raad-OCW 2012-2015 Geacht

Nadere informatie

Ouderbetrokkenheid in het voortgezet onderwijs

Ouderbetrokkenheid in het voortgezet onderwijs Ouderbetrokkenheid in het voortgezet onderwijs Een goede relatie tussen ouders en school komt het leerresultaat ten goede en dat is wat we allemaal willen! Convenant Impuls Kwaliteitsverbetering Onderwijs

Nadere informatie

Partnerschap in opvoeding en ontwikkeling met ouders in de kinderopvang: Een vruchtbare samenwerking of een gedwongen huwelijk?

Partnerschap in opvoeding en ontwikkeling met ouders in de kinderopvang: Een vruchtbare samenwerking of een gedwongen huwelijk? Partnerschap in opvoeding en ontwikkeling met ouders in de kinderopvang: Een vruchtbare samenwerking of een gedwongen huwelijk? Inleiding Het Pedagogenplatform wil, vanuit het perspectief van het kind,

Nadere informatie

OUDERPROGRAMMA VVE VERSTERKEN KALEIDOSCOOP BESCHIKBAAR MATERIAAL VANUIT KALEIDOSCOOP UITWERKING PER DOELSTELLING OUDERPROGRAMMA GROEP NUL

OUDERPROGRAMMA VVE VERSTERKEN KALEIDOSCOOP BESCHIKBAAR MATERIAAL VANUIT KALEIDOSCOOP UITWERKING PER DOELSTELLING OUDERPROGRAMMA GROEP NUL 1 BESCHIKBAAR MATERIAAL VANUIT Uitgebreide achtergrondinformatie over ouderbetrokkenheid (Hoofdstuk 7, Actief Leren). Handleiding ouderbijeenkomsten. Handleiding Pak eens een knuffel : taalstimulering

Nadere informatie

5 Medewerkers en Organisatie 5.4 Functiebeschrijvingen Datum 12 maart 2013 Versie 4 Blad 1 van 9. Algemeen

5 Medewerkers en Organisatie 5.4 Functiebeschrijvingen Datum 12 maart 2013 Versie 4 Blad 1 van 9. Algemeen Blad 1 van 9 Algemeen PWH heeft ten behoeve van de diverse functies in de organisatie functiebeschrijvingen geformuleerd. De functiebeschrijvingen van de medewerkers die niet werkzaam zijn in de peuterspeelzalen

Nadere informatie

RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK IN HET KADER VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE. 't Krekeltje

RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK IN HET KADER VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE. 't Krekeltje RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK IN HET KADER VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE 't Krekeltje Plaats : Rotterdam LRKP nummer : 170468756 Onderzoeksnummer : 264606 Datum onderzoek : 2 december 2013 Datum

Nadere informatie

Beleidsplan voor ouderbetrokkenheid op Montessorischool Zuid

Beleidsplan voor ouderbetrokkenheid op Montessorischool Zuid Beleidsplan voor ouderbetrokkenheid op Montessorischool Zuid INLEIDING Wat is ouderbetrokkenheid? Ouderbetrokkenheid betekent in essentie niets anders dan dat ouders meeleven met het wel en wee van hun

Nadere informatie

Professioneel statuut

Professioneel statuut Professioneel statuut Stichting Christelijk Speciaal Onderwijs Groningen (SCSOG) Besproken en vastgesteld in het BMT op 5 februari 2019. Besproken in de GMR op 18 maart 2019., 19 maart 2019 Inhoud Inleiding...

Nadere informatie

Convenant Versterking Samenspraak Leerlingen

Convenant Versterking Samenspraak Leerlingen Convenant Versterking Samenspraak Leerlingen Het doel van dit convenant is om leerlingenparticipatie te faciliteren en stimuleren door binnen een VO-instelling leerlingen de gelegenheid te bieden en te

Nadere informatie

Succesvolle leerlingen in een kleurrijke omgeving februari 2015

Succesvolle leerlingen in een kleurrijke omgeving februari 2015 - Missie/Visie - Succesvolle leerlingen in een kleurrijke omgeving februari 2015 Op AMS staat de leerling centraal. Dat betekent dat alles wat we doen er op gericht is om iedere leerling zo goed mogelijk

Nadere informatie

OUDERPROGRAMMA VVE VERSTERKEN BESCHIKBAAR MATERIAAL VANUIT BEN IK IN BEELD UITWERKING PER DOELSTELLING OUDERPROGRAMMA GROEP NUL

OUDERPROGRAMMA VVE VERSTERKEN BESCHIKBAAR MATERIAAL VANUIT BEN IK IN BEELD UITWERKING PER DOELSTELLING OUDERPROGRAMMA GROEP NUL BESCHIKBAAR MATERIAAL VANUIT Ben ik in Beeld maakt gebruik het programma Puk en Ko thuis. Daarnaast zijn er aanvullingen beschikbaar: Het bronnenboek Ouderbetrokkenheid en een ouderwerkplan. Materiaal

Nadere informatie

VVE-beleidsplan Montessori-peutergroep De Peutertuin. locatie Noord Enkhuizen

VVE-beleidsplan Montessori-peutergroep De Peutertuin. locatie Noord Enkhuizen VVE-beleidsplan Montessori-peutergroep De Peutertuin locatie Noord Enkhuizen voorwoord Voor u ligt het VVE-beleidsplan van de Stichting Montesssori-peutergroep Enkhuizen. Deze stichting, die peuterspeelzaalwerk

Nadere informatie

STRATEGISCH BELEIDSPLAN VERENIGING BASISSCHOLEN ONDERWIJS SCHIPPERSKINDEREN (BSOS)

STRATEGISCH BELEIDSPLAN VERENIGING BASISSCHOLEN ONDERWIJS SCHIPPERSKINDEREN (BSOS) STRATEGISCH BELEIDSPLAN 2016-2019 VERENIGING BASISSCHOLEN ONDERWIJS SCHIPPERSKINDEREN (BSOS) MG/FK Pagina 1 11-9-2017 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 1. Inleiding 3 2. BSOS schipperskinderen blijvende aandacht

Nadere informatie

De school en de pedagogische civil society

De school en de pedagogische civil society De school en de pedagogische civil society Versterking van relaties met en tussen ouders op school Utrecht, 25 januari 2011 Opbouw presentatie 1. Advies raad Ouders als Partners 2. Hoe kan onderwijs bijdragen

Nadere informatie

Preview. Kwaliteit van VVE in de Kinderopvang. Pedagogische doelen. Wat is kwaliteit?

Preview. Kwaliteit van VVE in de Kinderopvang. Pedagogische doelen. Wat is kwaliteit? Kwaliteit van VVE in de Kinderopvang Preview Wat is kwaliteit? Stand van zaken anno 2009 Waarom VVE in de kinderopvang? Doelgroepen Professionalisering Kwaliteit van VVE: wat werkt? Wat voegt VVE toe?

Nadere informatie

Ouderplan Koetsveldschool

Ouderplan Koetsveldschool Ouderplan Koetsveldschool Visie op ouderbetrokkenheid. Iedere leerling heeft recht op een goede samenwerking tussen school en ouders. Ouderbetrokkenheid is daarom een niet-vrijblijvende en gelijkwaardige

Nadere informatie

Hoofdlijnenakkoord voor het inrichten van een Regionaal Arrangement Beroepsonderwijs Amsterdam

Hoofdlijnenakkoord voor het inrichten van een Regionaal Arrangement Beroepsonderwijs Amsterdam Afdeling Onderwijs, Jeugd en Educatie Team Onderwijs VO Hoofdlijnenakkoord voor het inrichten van een Regionaal Arrangement Beroepsonderwijs Amsterdam Betrokken partijen: De instellingen voor Beroepsonderwijs

Nadere informatie

SAMENVATTING EN AANBEVELINGEN

SAMENVATTING EN AANBEVELINGEN Educatief partnerschap op de basisschool Ibn-i-Sina Een onderzoek naar de ouderbetrokkenheid van islamitische ouders bij VVE Onderzoeksstage Onderwijspedagogiek Studiejaar 2016-2017 Vrije Universiteit

Nadere informatie

Powered by: Kindercampus King Dit zijn wij. En hier staan we voor!

Powered by: Kindercampus King Dit zijn wij. En hier staan we voor! Powered by: Kindercampus King Dit zijn wij. En hier staan we voor! Inhoud 1. De oorsprong; tijd voor een nieuwe toekomst 3 2. Visie 4 3. Missie 5 4. Ons Mantra 6 5. Kernwaarden 6 6. De contouren 8 7. Ons

Nadere informatie

voor- en vroegschoolse educatie Convenant uitvoering Boxtels model

voor- en vroegschoolse educatie Convenant uitvoering Boxtels model Convenant uitvoering Boxtels model Impuls kwaliteit VVE beleid Boxtel 6 juli 2011 Aanleiding en doelstelling bestuurlijk convenant Met ingang van de Wet Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie krijgt

Nadere informatie

RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEIT VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE IN 2014 IN DE GEMEENTE. Leiderdorp

RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEIT VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE IN 2014 IN DE GEMEENTE. Leiderdorp RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEIT VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE IN 2014 IN DE GEMEENTE Leiderdorp Plaats : Leiderdorp Gemeentenummer : 0547 Onderzoeksnummer : 279088 Datum onderzoek : 24 november

Nadere informatie

Thermometer leerkrachthandelen

Thermometer leerkrachthandelen Thermometer leerkrachthandelen Leerlijnen en ontwikkelingslijn voor leerkrachten van WSKO 1 Inleiding Leerkracht zijn is een dynamisch en complex vak. Mensen die leerkracht zijn en binnen onze organisatie

Nadere informatie

4 Beleid en Organisatie 4.4.1 Externe Communicatie Datum 8 januari 2014 Versie 4 Blad 1 van 6. EXTERNE COMMUNICATIE PWH Versie januari 2014

4 Beleid en Organisatie 4.4.1 Externe Communicatie Datum 8 januari 2014 Versie 4 Blad 1 van 6. EXTERNE COMMUNICATIE PWH Versie januari 2014 Datum 8 januari 2014 Versie 4 Blad 1 van 6 EXTERNE COMMUNICATIE PWH Versie januari 2014 Concept 9 januari 2014 Blad 2 van 6 INHOUD 1. INLEIDING 3 2. COMMUNICATIEDOELSTELLINGEN 3 3. COMMUNICATIEBOODSCHAP

Nadere informatie

Beter presteren in Rotterdam

Beter presteren in Rotterdam Het ITS maakt deel uit van de Radboud Universiteit Nijmegen Beter presteren in School en ouders samen Frederik Smit Menno Wester Jos van Kuijk Beter presteren in School en ouders samen Frederik Smit Menno

Nadere informatie

KWALITEITSKAART OUDERBETROKKENHEID. Uitgewerkt. in een protocol voor basisschool Merijntje

KWALITEITSKAART OUDERBETROKKENHEID. Uitgewerkt. in een protocol voor basisschool Merijntje KWALITEITSKAART OUDERBETROKKENHEID Uitgewerkt in een protocol voor basisschool Merijntje Mei 2011 Files\Low\Content.IE5\QO1XG778\kwaliteitskaart%20ouderbetrokkenheid%20versie%202011[1].doc 1 / 5 Lowys

Nadere informatie

RAPPORT VAN BEVINDINGEN NADERONDERZOEK. IJburgcollege

RAPPORT VAN BEVINDINGEN NADERONDERZOEK. IJburgcollege RAPPORT VAN BEVINDINGEN NADERONDERZOEK IJburgcollege Plaats: Amsterdam BRIN-nummer:28DH-00 edocsnummer: 4258514 Onderzoek uitgevoerd op: 29 mei 2013 Conceptrapport verzonden op: 20 juni 2013 Rapport vastgesteld

Nadere informatie

VVE protocol. IKC Juliana. Weth. Rebellaan KA Barneveld

VVE protocol. IKC Juliana. Weth. Rebellaan KA Barneveld VVE protocol IKC Juliana Weth. Rebellaan 142 3771 KA Barneveld 0342-412165 Inhoud Overstap van peuteropvang naar kleutergroep 2 Wat is VVE? 3 Doorstroming naar de 3 De warme overdracht 3 Aanbod van de

Nadere informatie

Ons. Onderwijs. Kwaliteit in onderwijs

Ons. Onderwijs. Kwaliteit in onderwijs Ons Onderwijs Kwaliteit in onderwijs Voorwoord Bij Marianum staat de ontwikkeling van de leerling voorop. Wij staan voor aantrekkelijk en afgestemd onderwijs, gemotiveerde leerlingen en goede eindresultaten.

Nadere informatie

Piter Jelles Strategisch Perspectief

Piter Jelles Strategisch Perspectief Piter Jelles Strategisch Perspectief Strategisch Perspectief Inhoudsopgave Vooraf 05 Piter Jelles Onze missie 07 Onze ambities 07 Kernthema s Verbinden 09 Verbeteren 15 Vernieuwen 19 Ten slotte 23 02 03

Nadere informatie

GEMEENSCHAPPELIJKE VISIEONTWIKKELING OP LEESONDERWIJS

GEMEENSCHAPPELIJKE VISIEONTWIKKELING OP LEESONDERWIJS AANSLUITING PO-VO ONTWIKKELING/ DIFFERENTIATIE GEMEENSCHAPPELIJKE VISIEONTWIKKELING OP LEESONDERWIJS Dit document bevat de procesbeschrijving van de leergemeenschap taal uit de ketenverbinding van Openbaar

Nadere informatie

De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN

De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN Onderwerp Evaluatie nieuwe impuls Steller M. Mulder De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN Telefoon (050) 367 60 97 Bijlage(n) 1 Ons kenmerk 6044570 Datum 23-11-2016 Uw brief van Uw

Nadere informatie

Spinnenweb t.b.v. evaluatie stand van zaken implementatie Zo.Leer.Ik! concept

Spinnenweb t.b.v. evaluatie stand van zaken implementatie Zo.Leer.Ik! concept Spinnenweb t.b.v. evaluatie stand van zaken implementatie Zo.Leer.Ik! concept Dit document beschrijft het model dat binnen het netwerk ontwikkeld wordt om: Aan de ene kant te dienen als een leidraad om

Nadere informatie

Workshop Onderwijsdag 2012 Enschede

Workshop Onderwijsdag 2012 Enschede Anneke Elenbaas van Ommen - 20 maart 2012 SAMENWERKEN AAN DE DOORGAANDE LIJN IN ZORG EN EDUCATIE BINNEN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE PERIODE Workshop Onderwijsdag 2012 Enschede Programma Welkom en toelichting

Nadere informatie

Moderne vormen van effectieve communicatie, samenwerking en medezeggenschap

Moderne vormen van effectieve communicatie, samenwerking en medezeggenschap Maartje Reitsma, Meesterklas 2012 Moderne vormen van effectieve communicatie, samenwerking en medezeggenschap Partnerschap met ouders, school en leerlingen Kennismaking Wie bent u? Ervaringen en vraagstukken

Nadere informatie

Artikel 7 Opdracht Stichting Onderwijs Primair heeft de opdracht uitgewerkt naar vijf kernwaarden:

Artikel 7 Opdracht Stichting Onderwijs Primair heeft de opdracht uitgewerkt naar vijf kernwaarden: Concretisering Code Goed Bestuur voor Onderwijs Primair Inleiding De leden van de PO-Raad hebben in 2010 de Code Goed Bestuur vastgesteld als leidraad voor goed bestuur in het primair onderwijs. Het bestuur

Nadere informatie

Werkdocument Checklist positieve factoren in een Transfer-/Trajectklas

Werkdocument Checklist positieve factoren in een Transfer-/Trajectklas Werkdocument Checklist positieve factoren in een Transfer-/Trajectklas Doel Dit werkdocument is bedoeld voor scholen in het voorgezet onderwijs die een initiatief voor passend onderwijs aan het opzetten

Nadere informatie

Directiestatuut van de stichting Voortgezet Montessori Onderwijs Nijmegen en Groesbeek e.o. Herziene versie, 1 februari 2018

Directiestatuut van de stichting Voortgezet Montessori Onderwijs Nijmegen en Groesbeek e.o. Herziene versie, 1 februari 2018 Directiestatuut van de stichting Voortgezet Montessori Onderwijs Nijmegen en Groesbeek e.o. Herziene versie, 1 februari 2018 Preambule Dit reglement is een directiestatuut in de zin van artikel 32 van

Nadere informatie

Ouderbeleid Kids First COP groep

Ouderbeleid Kids First COP groep Ouderbeleid Kids First COP groep Vastgesteld januari 2015 Kids First COP groep Friesestraatweg 215 b 9743 AD Groningen T 050 3 12 43 25 E info@kidsfirst.nl www.kidsfirst.nl Ouderbeleid Kids First COP groep,

Nadere informatie