De overgang op SEPA. Nederlandse Vereniging van Banken De Nederlandsche Bank Currence

Transcriptie

1 De overgang op SEPA door Nederlandse Vereniging van Banken De Nederlandsche Bank Currence Versie 3.4 oktober 2007 MET WIJZIGINGEN NAAR AANLEIDING VAN DE MOB-VERGADERING VAN 23 MEI 2007

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding Uitgangspunten introductie en migratie Overzicht betaalinstrumenten Producten in Nederland Productontwikkeling Samenvatting Rekeningnummers, standaarden en interfaces BBAN-IBAN Interbancair verkeer: gebruik van de SEPA-subset van de ISO standaard Standaarden voor het client-bankverkeer en het bank-cliëntverkeer Overschrijvingen Bereikbaarheid Reikwijdte van introductie en migratie vanaf Incasso's Bereikbaarheid Reikwijdte van introductie en migratie vanaf Gebruik van bestaande incassocontracten Gebruik van bestaande machtigingen Geschillenafhandeling Overig Betaalpassen Creditcards Uitgifte Toonbankbetalingen Geldopnamen Debitcards Uitgifte Toonbankbetalingen Geldopnamen SEPA-migratie vanaf Migratie naar EMV Bewaking migratieproces Migratie tijdlijnen Mijlpalen overschrijving Mijlpalen incasso Mijlpalen cards Clearing & settlement infrastructuur Sleutelfactoren voor succes In nationale wetgeving omgezette Payment Services Directive Consultatie belanghebbende partijen Juiste prijs-kwaliteitsverhouding Inzet van de publieke en private sector Bestuurlijk overleg SEPA op nationaal niveau Communicatie Communicatie Communicatie naar belanghebbenden Interbancaire communicatie Organisatiestructuur SEPA-NL: interne organisatie van het Nederlandse bankwezen Externe organisatiestructuur Bijlagen Feitelijke migratie overschrijving vanaf 28 januari Feitelijke migratie incasso s vanaf eind Lijst van afkortingen

3 1 Inleiding 1 SEPA: de uniforme betaalruimte voor Europa Banken en hun klanten wacht de komende tijd een grote uitdaging op het gebied van het betalingsverkeer. In 2008 wordt een nieuwe mijlpaal bereikt in de Europese integratie. In januari 2008 wordt een begin gemaakt met de uniforme eurobetaalruimte (Single Euro Payments Area, kortweg SEPA) met voor klanten nieuwe, nationaal én internationaal bruikbare betaalinstrumenten. In de jaren daarop zal de harmonisatie geleidelijk voltooid worden, tot het moment dat er binnen de Europese Unie geen verschil meer bestaat tussen binnenlandse en grensoverschrijdende eurobetalingen. Kenmerkend voor de uniforme betaalruimte is dat het wat betreft gemak, snelheid, veiligheid en kosten niet uitmaakt of een eurotransactie binnenlands of grensoverschrijdend (binnen het eurogebied) is. Via één betaalrekening kan eenvoudig het hele eurogebied worden bereikt. Dit geldt voor zowel bedrijven, winkeliers en andere toonbankinstellingen als consumenten. Deze verdere integratie van het girale retailbetalingsverkeer is een vervolg op de introductie van de euromunten- en biljetten in Daarmee kregen de burgers van het eurogebied contante betaalmiddelen met Europees bereik. SEPA: uitdrukkelijke wens Europese politiek en autoriteiten Bij de onafgebroken inspanningen voor de modernisering van het betalingsverkeer in Europa geldt de Lissabon-agenda van de Europese Commissie als toetssteen. Volgens de Commissie vereist het vrije verkeer van personen, diensten en goederen in Europa ook een uniforme betaalruimte, ofwel betalen zonder grenzen. De Europese politiek (Raad en Parlement), overheid (Commissie) en de Europese Centrale Bank hebben het Europese bankwezen in duidelijke bewoordingen aangespoord de nationale markten open te breken en de voorwaarden te scheppen voor de vorming van één uniforme betaalmarkt voor Europa, net zoals dat met de chartale euro inmiddels is gebeurd. De grote Europese hebben deze uitdaging via de European Payments Council (EPC) vorm gegeven door het ontwerpen van gemeenschappelijke regels en standaarden voor producten die in alle eurolanden gebruikt gaan worden. De (nationale) bankgemeenschappen en hun directe leveranciers zijn inmiddels aan de slag om de invoering van die producten mogelijk te maken. Tegelijkertijd werkt men aan plannen om de vervanging/migratie van nationale producten door Europese te organiseren. Vanaf begin 2008 komen de eerste Europese betaalproducten in eerste instantie in alle eurolanden op de markt. Gedurende een overgangsperiode bestaan in de meeste landen de oude nationale en de nieuwe Europese producten nog naast elkaar. Er komt echter een moment waarop dat niet langer het geval zal zijn. Dat zal ook spelen voor het gebruik van het huidige nationale bankrekeningnummer. SEPA: hoe komt het tot stand? Er lopen twee trajecten om vanaf 2008 een geïntegreerde Europese betaalmarkt te bewerkstelligen. De Europese zorgen voor gezamenlijke uitgangspunten en standaarden op basis waarvan zij Europese producten kunnen ontwikkelen. De Europese politiek (Commissie, Raad en Parlement) is verantwoordelijk voor harmonisatie van regelgeving die op betalingsverkeer van toepassing is, een proces dat van groot belang is voor het goed kunnen functioneren van de Europese betaalmarkt. De circa Europese, verenigd in de EPC, hebben in maart 2006 de uitgangspunten (rulebooks) vastgesteld op basis waarvan zij nu in het kader van SEPA concrete Europese betaalproducten als de Europese overschrijving en de Europese incasso ontwikkelen. Verder hebben zij het raamwerk vastgesteld waaraan card schemes (merken en systemen van betaalpassen en creditcards) en de uitgevers van betaalpassen () moeten voldoen. Om interoperabiliteit tussen Europese infrastructuren te bewerkstelligen, heeft de EPC ook een raamwerk voor verrekening en verevening (clearing en settlement) vastgesteld. 1 Disclaimer Dit document beoogt uitsluitend de inzichten van de Nederlandse, de Nederlandsche Bank en Currence weer te geven over de implementatie van en migratie naar de Single Euro Payments Area (SEPA) vanaf januari Deze inzichten hebben de vorm van voorstellen die ter consultatie aan de leden van het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer (MOB) worden voorgelegd. Na de consultatie van het MOB zal dit plan met de Nederlandse Mededingingsautoriteit worden besproken met als bedoeling vast te stellen of en zo ja op welke onderdelen een nadere mededingingsrechtelijke analyse wenselijk zou kunnen zijn. De uitkomsten van dat overleg kunnen van invloed zijn op de uiteindelijke invoeringsen/of migratiescenario s. 3

4 Momenteel bestaan er per lidstaat aanzienlijke verschillen in nationale wetgeving, waardoor betalingen binnen de Europese Unie niet op een vergelijkbare wijze kunnen worden verricht. In december 2005 publiceerde de Europese Commissie een richtlijnvoorstel om het juridische kader voor betalingen binnen de Europese Unie te harmoniseren. De ministers van Financiën van de EU hebben in maart 2007 een zogeheten politieke oriëntatie bereikt over de Payment Services Directive (PSD), een nieuwe Europese richtlijn voor betaaldiensten in de interne markt. Het Europees Parlement heeft het voorstel eind april 2007 aangenomen. De richtlijn moet uiterlijk op 1 november 2009 in de nationale wetgeving van de lidstaten zijn getransponeerd. De richtlijnonderhandelingen hebben veel langer geduurd dan aanvankelijk verwacht. Die vertraging maakt het lastig voor de om Europese betaalproducten tijdig te introduceren en raakt vooral de invoering van de SEPA-incasso. De verwachting is daarom dat deze niet eerder dan eind 2009 zal plaatsvinden. De PSD heeft overigens niet alleen gevolgen voor de nieuwe SEPA-producten, maar ook voor alle bestaande betaalproducten. SEPA: introductie en migratie in Nederland Grote gevolgen voor en hun klanten De komst van SEPA heeft grote gevolgen voor de inrichting van het toonbankbetalingsverkeer en het betalingsverkeer op afstand. Banken moeten hun productaanbod en processen ingrijpend aanpassen. Consumenten maken straks gebruik van nieuwe varianten van betaalinstrumenten, zoals Europese overschrijvingen, incasso s (met andere voorwaarden) en betaalpassen die in het hele eurogebied op dezelfde manier werken. Winkeliers kunnen te maken krijgen met verschillende (nieuwe) merken op de betaalpassen, en moeten besluiten welke zij accepteren. Betalingen en ontvangsten van grootzakelijke gebruikers tot slot zullen steeds meer via SEPA-betaalproducten gaan verlopen. Op de langere termijn levert integratie van de Europese betaalmarkt ook Nederland voordeel op. Niet alleen standaardisatie, maar ook schaalvoordelen en een toename van de concurrentie moeten op termijn leiden tot meer efficiëntie en daarmee tot lagere prijzen. De vergroting van de afzetmarkt prikkelt verder te innoveren en nieuwe producten op de markt te brengen. Voor gebruikers maakt het niet meer uit of zij een transactie binnen Nederland of naar een ander euroland verrichten: de handeling is exact dezelfde. Om de voordelen van een grote interne betaalmarkt optimaal te kunnen benutten, is een open dialoog tussen, gebruikers en autoriteiten van essentieel belang. Goede samenwerking binnen het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer (MOB) draagt ertoe bij dat partijen rekening kunnen houden met wederzijdse wensen, ervaringen en ontwikkelingen. Stuurgroep SEPA Migratie NL De Nederlandse hebben begin 2007 samen met de Nederlandsche Bank en Currence de Stuurgroep SEPA Migratie NL ingericht. Deze Stuurgroep heeft als taak de invoering van en migratie naar de nieuwe pan-europese betaalproducten in Nederland voor te bereiden. Vanaf 2008 worden de nieuwe betaalproducten (overschrijving, incasso en cardbetalingen) geïntroduceerd die uiteindelijk de huidige Nederlandse producten zullen vervangen. Daarbij wordt een overgangsperiode in acht genomen waarin de oude, niet SEPA-compliant producten naast de nieuwe SEPA-betaalproducten zullen bestaan. De te vervangen bestaande Nederlandse producten omvatten zo n 92% van het totale binnenlands betalingverkeer. Voor de resterende 8% zal per product en situatie worden bezien of (op termijn) migratie naar een SEPA betaalproduct mogelijk is. Dat is mede afhankelijk van verdere ontwikkelingen in EPC-verband. Ofschoon nog steeds sprake is van een aantal onzekerheden in het SEPA-programma geeft het voorliggende plan een zo goed mogelijk inzicht in hoe de Stuurgroep SEPA Migratie NL denkt dat het migratieproces kan verlopen. Het biedt daarmee naar de mening van de Stuurgroep een goede basis voor het maatschappelijk overleg. In het vervolg van deze nota wordt de volgende terminologie aangehouden: - SEPA overschrijving voor de nieuwe pan-europese overschrijving, gebaseerd op het desbetreffende EPC Rulebook; - SEPA incasso voor het nieuwe pan-europese incassoproduct, gebaseerd op het desbetreffende EPC Rulebook; - SEPA betaalpas voor debitcards die compliant zijn met het EPC SEPA Cards Framework (SCF) Bij dit alles moet bedacht worden dat de migratie naar SEPA voor Nederland extra lastig is, omdat het Nederlandse betalingsverkeer zeer efficiënt georganiseerd is, met lage kosten en tarieven ten 4

5 opzichte van andere Europese landen. Met andere woorden, het zal voor de meeste andere Europese landen waarschijnlijk eenvoudiger zijn om op korte termijn de voordelen van de migratie naar SEPA voor alle belanghebbenden zichtbaar te maken. De keerzijde van de in Nederland bereikte efficiency is dat gebruikers zich zorgen maken over het behoud daarvan in de SEPA-omgeving, Kort samengevat zijn de belangrijkste onderdelen van het plan als volgt. Op de nog vast te stellen migratie einddatum: zijn alle bestaande Nederlandse overschrijvings- en incassoproducten gemigreerd naar hun Europese vervangers; zijn de bestaande Nederlandse rekeningnummers vervangen door IBAN-rekeningnummers; is de infrastructuur voor cardsbetalingen volledig gemigreerd naar de EMV-standaard en SCF compliant. Marktgedreven proces: gebruikers bepalen mede tempo en mate succes migratie De overgang in Nederland zal een marktgedreven proces zijn, dat zo kort als mogelijk en zo lang als wenselijk zal duren. Voor alle betrokken partijen is de migratie echter uiteindelijk gebonden aan nog nader te bepalen definitieve einddata. Het naast elkaar laten bestaan van oude en nieuwe betaalproducten en infrastructuren werkt immers kostenverhogend. Het is in het belang van alle betrokkenen om gezamenlijke doelstellingen voor de afronding van de overgangsperiode te bepalen. De Stuurgroep SEPA Migratie NL voorziet dat de migratie naar de SEPA girale producten geleidelijk op gang zal komen, vooral gedreven door grote zakelijke klanten die (ook) internationaal opereren en door overheidsinstanties die in deze een voortrekkersrol zouden moeten vervullen. Hoe de migratie feitelijk verloopt, is afhankelijk van vele factoren, niet in het minst van de prijs/kwaliteitverhouding van de nieuwe producten en het tempo van de acceptatie daarvan door de markt. Juist omdat de migratie marktgedreven zal zijn, hecht de Stuurgroep SEPA Migratie NL groot belang aan de afstemming en consultatie met de betalingsverkeeromgeving, zowel via het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer als met de andere belanghebbenden, inclusief overheidsinstanties, en niet in de laatste plaats met individuele klanten. Wat betekent een migratie? Zakelijke klanten zullen bij de invoering van SEPA als gevolg van Europese standaardisatie en het gebruik van IBAN en BIC in de bancaire informatie-uitwisseling worden geconfronteerd met andere formaten en bestandsindelingen. Particuliere klanten merken de veranderingen bijvoorbeeld aan gewijzigde formulieren en invoerschermen, maar zien straks ook dat ze voortaan een machtiging kunnen afgeven aan een buitenlandse leverancier. Voor het nieuwe incassoproduct gelden andere productvoorwaarden. En tot slot zal een ieder te maken krijgen met nieuwe Europese wetgeving en daarop aangepaste nationale wetgeving voor het betalingsverkeer. Deze nieuwe wetgeving moet de uniforme Europese betaalmarkt ondersteunen en faciliteren. Het streven van de Stuurgroep SEPA Migratie NL is om zowel de introductie als de uiteindelijke overgang zo soepel en zo efficiënt mogelijk te realiseren. Het massale gebruik van de nieuwe Europese betaalproducten bepaalt in belangrijke mate het tempo en het succes van de migratie. Tegelijkertijd zal (vooral de zakelijke) markt een realistische overgangstermijn moeten worden geboden die aansluit bij gangbare investeringscycli. Die periode zal klanten ook voldoende tijd moeten geven om te wennen aan de nieuwe producten, procedures, voorwaarden en wetgeving. Na consultatie van de Afstemgroep SEPA Nederland (ASN) van het MOB op basis van een eerder concept van dit Migratieplan, hebben de, DNB en Currence een nieuw migratievoorstel opgesteld. Thans is geen harde einddatum van de migratieperiode meer vermeld.mede op basis van de input van de ASN zijn in plaats daarvan indicatieve einddata opgenomen die zijn gebaseerd op een normaal te achten investeringscyclus van 3 tot 5 jaar na de introductiedatum van het desbetreffende betaalinstrument. Definitieve einddata zullen in overleg worden bepaald op een moment dat de betaalinstrumenten zijn geïntroduceerd in Nederland en belanghebbenden voldoende inzicht hebben verkregen in het aanbod en de werking van deze producten. Kortom: : introductie nieuwe SEPA-producten en start marktgedreven vervanging van bestaande betaalproducten medio 2009: gezamenlijk besluit over definitief migratiescenario/timing. 5

6 Introductie van en migratie naar SEPA-producten: verschillend tempo In de kern beschrijft het migratieplan de introductie van SEPA-producten en hoe en wanneer de Nederlandse overschrijvingen, incasso s en betaalpassen kunnen worden vervangen door betaalproducten die in het hele SEPA-gebied zijn te gebruiken. De individuele betaalproducten hebben een eigen dynamiek en daarmee een verschillend migratietempo. Zo zal de introductie en dus de migratie van overschrijvingen vanaf starten. Die van incasso s start later, omdat daar een grote mate van afhankelijkheid is van nog in Nederlandse wetgeving te implementeren Payment Services Directive (PSD). De PSD formuleert geharmoniseerde regels voor huidige en toekomstige binnenlandse en Europese betaaltransacties. De PSD is op 24 april 2007 definitief vastgesteld. De lidstaten hebben de verplichting om deze uiterlijk op 1 november 2009 te hebben omgezet in nationale regelgeving 2. De richtlijn bevat onder andere: - een toezichtregime voor sommige aanbieders van betaaldiensten, - gedetailleerde eisen over de informatievoorziening aan klanten, - een termijn van acht weken voor terugboekingen bij incasso, - nadere eisen omtrent maximale doorlooptijd van transacties, - een verbod op valutering, - een verdere regeling van de precieze aansprakelijkheid van klanten en aanbieders, - een recht voor bedrijven om aan de klant tarieven te rekenen voor de kosten van het gebruik van bepaalde betaalmiddelen. Voor het onderwerp cards zijn nog geen migratietijdlijnen aan te geven, anders dan die de migratie naar de nieuwe standaard EMV betreffen. Dat komt mede doordat de EPC voor overschrijvingen en incasso s een strikter kader heeft opgesteld (zogeheten rulebooks) dan voor betaalpassen (een framework met uniforme voorwaarden). Dit document Dit migratieplan heeft tot doel alle bij het Nederlandse betalingsverkeer betrokken organisaties te informeren over de totale omvang en de fasering, inclusief indicatieve tijdpaden, van de start en de overgang naar SEPA in de Nederlandse betaalsector. Het plan fungeert als uitgangspunt voor de belanghebbende overlegpartijen, met name de Afstemgroep SEPA Nederland. Dit migratieplan is het vervolg op het Programmaplan SEPA NL van de NVB, dat op 18 november 2005 werd gepubliceerd. Het Nederlandse bankwezen, vertegenwoordigd door de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) samen met de Nederlandsche Bank en Currence, eigenaar van verschillende collectieve binnenlandse betaalproducten, heeft de Stuurgroep SEPA Migratie NL opgericht voor de coördinatie en het monitoren van de voortgang van de migratie naar SEPA in Nederland. Dit document bevat de gezamenlijke visie van deze Stuurgroep op het migratietraject van binnenlandse betaalinstrumenten naar SEPA betaalinstrumenten 3. Het zal zowel periodiek als naar behoefte en in afstemming met belanghebbenden worden bijgewerkt. Een majeure omschakeling als deze is altijd een dynamisch proces waarin nieuwe ontwikkelingen kunnen leiden tot nieuwe inzichten en verandering van aanpak. 1.1 Uitgangspunten introductie en migratie Het Nederlandse bankwezen steunt de overschakeling van het gebruik en de verwerking van Nederlandse binnenlandse betaalproducten op die van SEPA betaalproducten volledig. Zij nemen deel in de EPC en hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van de EPC betaalinstrumenten. Met ingang van 28 januari 2008 zullen Nederlandse inkomende SEPA overschrijvingen kunnen ontvangen en daarmee in staat zijn de rol van begunstigde bank te vervullen. Vanaf dezelfde datum zullen overschrijvingen geleidelijk aan hun cliënten gaan aanbieden. Vanaf begin 2008 kunnen SEPA-overschrijvingen al aan circa 90% van alle bankcliënten in Nederland worden aangeboden. Niet voor eind 2009, afhankelijk van het tempo waarin de PSD wordt geïmplementeerd in de nationale wetgeving van de eurolanden, zullen Nederlandse bereikbaar zijn voor SEPA- 2 De introductie van de SEPA DD zal daarom vermoedelijk uiterlijk 1 november 2009 plaatsvinden. 3 Waar van toepassing zal Currence, in verband met regelgeving, de voorgestelde wijzigingen in haar producten en productregels voorleggen aan haar stakeholders waarna Currence tot finale besluitvorming zal komen. 6

7 incasso s (en daarmee de rol van debiteurbank kunnen vervullen). Vervolgens zullen dan ook geleidelijk SEPA-incassoproducten aan hun cliënten gaan aanbieden. Een geleidelijke overgang van betaalpassen zal plaatsvinden naarmate de betaalpassen van Nederlandse uitgevers worden vervangen door passen die voldoen aan het SEPA Cards Framework (SCF) en naarmate de acceptatie in Nederland toeneemt van passen met de voornaamste SCFcompliant merken. Een voldoende dekking van deze acceptatie is overigens een belangrijke verantwoordelijkheid van de Nederlandse acceptanten in overleg met hun bank. Medio 2009 zal in overleg met belanghebbenden op basis van het feitelijke gebruik van de nieuwe SEPA-overschrijving, de nieuwe SEPA-incasso en de status van uitgifte en acceptatie van SCFcompliant betaalpassen worden bezien welke definitieve einddata kunnen worden vastgesteld. Met andere woorden zullen dan data worden vastgesteld waarop de binnenlandse overschrijving en incasso uit de markt worden genomen en het PIN-product ophoudt te bestaan. Bij het vaststellen van de einddata wordt rekening gehouden met een normaal te achten natuurlijke investeringscyclus bij gebruikers van 3 tot 5 jaar. Dat wil zeggen dat het uit de markt nemen van het oude product in beginsel niet eerder dan 3 tot 5 jaar na introductie van het nieuwe product plaatsvindt. De in dit document genoemde data zijn daarom op dit moment vooralsnog indicatief en zijn gebaseerd op de aanname dat uitfasering van het oude product plaatsvindt binnen 3 tot 5 jaar na introductie van het nieuwe product. De PSD heeft tenslotte ingrijpende gevolgen voor alle huidige en toekomstige betaalinstrumenten en zowel voor binnenlandse, Europese als mondiale betaalinstrumenten. De impact analyse wordt uitgevoerd als een zelfstandig project en is afhankelijk van de (wijze van) omzetting van de PSD in nationale wetgeving. 1.2 Overzicht betaalinstrumenten Er is thans in Nederland een breed scala aan betaalinstrumenten 4 in gebruik voor binnenlandse en/of buitenlandse betalingen: - Chartaal geld o eurobiljetten en -munten - Overschrijving o binnenlands / internationaal: eenmalig, periodiek, verzamelgiro, elektronisch en schriftelijk - Spoedbetaling o binnenlands: eenmalig, periodiek - Acceptgiro o - Incasso o - Money transfer o binnenlandse papieren overschrijving met gestandaardiseerde overboekingsinformatie en controlegetal welke automatisch wordt verwerkt (STP) binnenlands: eenmalige en doorlopende machtiging; particulier, zakelijk en voor bijzondere doeleinden zoals loterijen internationale geldtransactie, verricht via geldtransactiekantoren (in Nederland onder meer aangeboden door Western Union en MoneyGram) - Cheques en andere financiële documenten o internationaal, beperkt gebruik, voornamelijk in zakelijk verband - Digitale nota o Nederlandse toepassing voor elektronische facturering van bedrijf naar consument. Deze gestandaardiseerde toepassing wordt thans gebruikt door de grote(re). Naar verwachting volgen andere later. De toepassing is zelf geen betaling, maar biedt toegang tot de internetbankieromgeving van de klant, die zo betalingen kan verrichten. - ideal o - PIN o Nederlandse toepassing voor internetbetalingen. Aangeboden door grote(re). Maakt gebruik van de beveiligde internetbankieromgeving en een gestandaardiseerd berichtenprotocol voor betalingen aan internetwinkels. Binnenlands betaalmerk voor elektronisch betalen aan de toonbank in Nederland 4 Als betaalinstrumenten worden aangemerkt instrumenten, en in sommige gevallen standaarden, uitgegeven, aangeboden en/of verwerkt door of andere financiële instellingen. Betaalinstrumenten zoals loyalty cards, de OV-chipkaart enz. vallen buiten het onderhavige migratieplan. 7

8 - Maestro o Internationaal betaalmerk dat naast PIN op bijna alle Nederlandse betaalpassen (cobranding) staat en wereldwijd te gebruiken is in betaal- en geldautomaten. (Vooralsnog wordt PIN als eerste geselecteerd bij gebruik in betaalautomaten in Nederland.) - Chipknip o Binnenlandse elektronische portemonnee - Creditcard o Creditcards van de merken MasterCard, Visa, American express, Diners Club en JCB zijn de meest gangbare die Nederlandse financiële instellingen uitgeven en die in heel Nederland en daarbuiten worden geaccepteerd in betaal- en geldautomaten. Credit cards 2% Chipknip 4% Overig 0% Betaalpas 35% Overschrijving 29% Acceptgiro 4% Incasso 26% De betaalpas met PIN is in Nederland het meest gebruikte betaalproduct, goed voor 35% van het totale aantal niet-chartale betalingen door Nederlandse rekeninghouders. Hierna volgen overschrijvingen (29%) en incasso s (26%). De acceptgiro wordt gebruikt voor 4% van de niet-chartale betalingen, evenals de Chipknip. De overige betaalinstrumenten zijn samen goed voor 2%. Van het aantal grensoverschrijdende betalingen, zo n 70 miljoen per jaar en slechts circa 1,5 % van het totaal aantal jaarlijkse Nederlandse betalingen, gaat rond 85% naar betaalrekeningen binnen de Europese Unie. Ongeveer 15% van die grensoverschrijdende betalingen bestaat uit overschrijvingen en de rest uit betaalpas- of creditcardbetalingen. Grensoverschrijdende incasso s bestaan op dit moment nog niet. Omdat de meeste instrumenten alleen binnenlands worden gebruikt, zijn er geen Europese of wereldwijde specificaties voor vastgesteld. De volgende instrumenten kunnen worden vervangen door SEPA-compliant producten: - overschrijving - incasso - betaalpas (debitcard) Met deze producten wordt meer dan 92% van alle niet-chartale betalingen van Nederlandse rekeningen kaarthouders in Nederland verricht. 8

9 1.3 Producten in Nederland Productontwikkeling Het denken binnen het Nederlandse bankwezen over de toekomst van bovengenoemde binnenlandse producten is als volgt samen te vatten. Voor spoedbetalingen heeft het Nederlandse bankwezen in 2005 besloten de binnenlandse telegirostandaard te migreren naar Europese infrastructuren en deze daarmee reeds voor te bereiden op een overgang naar een geschikt pan-europees 5 instrument voor spoedbetalingen. De migratie naar de Europese infrastructuren is in juni 2007 gerealiseerd. De (papieren) acceptgiro zal niet aan SEPA worden aangepast. Het product nadert het eind van zijn levenscyclus (het aantal verwerkte acceptgiro s neemt per jaar met 10% af). Er is voorzien in een geleidelijke vervanging van de acceptgiro door andere (bestaande en nieuwe) producten. Te zijner tijd, afhankelijk van de vraag uit de markt, zal tussen de betrokken partijen nader overleg worden gepleegd over mogelijke scenario s voor de migratie van acceptgirobetalingen naar andere standaarden of betaalinstrumenten. Uiteraard zal daarbij de bruikbaarheid voor mensen met een functiebeperking een belangrijk aandachtspunt vormen. Dit overleg zal naar thans wordt voorzien niet voor eind 2009 plaatsvinden. De huidige, relatief nieuwe, binnenlandse internetproducten Digitale Nota en ideal blijven als binnenlandse standaarden bestaan. Deze standaarden geven de klant toegang tot de internetbankieromgeving, van waaruit dan de betaling kan worden verricht. De betaling zelf zal uiteraard migreren naar een SEPA-compliant betaling. De EPC voorziet een voortgaande ontwikkeling van standaarden, op het gebied van e(lektronische)- en m(obiele)-betalingen en e(lektronische)- facturering waarbij facturering en betaling via Internet of mobiele telefoon worden afgehandeld. Money transfers, cheques en documentair betalingsverkeer worden gewoonlijk gebruikt als internationale betaalinstrumenten. De introductie van SEPA is niet van invloed op deze producten. Voor de binnenlandse Chipknip geldt dat het Nederlandse bankwezen dit product zal blijven aanbieden totdat alternatieve laagwaardige betaalmechanismen (gebaseerd op SEPA of een internationale standaard) verdere migratie mogelijk maken. Currence, de producteigenaar van Chipknip, heeft de Chipknip in de markt ge-herpositioneerd. De Chipknip is een relatief succes in de automatenbranche, de catering en de parkeerbranche, maar het gebruik van de Chipknip aan de toonbank, waar hij weinig of niets toevoegt aan de mogelijkheden van de betaalpas (debitcard), zal het gebruik niet verder worden gestimuleerd. Overstapservice Het Nederlandse bankwezen heeft een zogeheten Overstapservice ontwikkeld waarmee cliënten gemakkelijk van bank kunnen wisselen. Overschrijvingen en incasso s worden gedurende 13 maanden automatisch doorgeleid naar de nieuwe bankrekening. Dit omleiden van girale betalingen van de ene bankrekening naar een rekening bij een andere bank valt buiten de werkingssfeer van de EPC Rulebooks. De Overstapservice is gebaseerd op het collectieve gebruik door van een centrale processor die een centrale databank van alle betaalrekeningen in Nederland beheert en tevens alle interbancaire transacties uitvoert. Het is dus nog maar de vraag of de hun cliënten deze service in de nieuwe SEPA-omgeving zullen kunnen blijven aanbieden. De onderzoeken of en zo ja op welke manier de Overstapservice in SEPA in stand kan blijven. 5 Reikwijdte: alle in SEPA-landen. 9

10 1.3.2 Samenvatting Onderstaande tabel vat de mogelijkheden van migratie naar SEPA samen. Huidige betaalinstrumenten Nederland Overschrijving eenmalig, doorlopend en verzamelgiro (zie paragraaf 3.2) Incasso eenmalig, voor consument, telefonische en papieren machtiging. doorlopend, voor consument, telefonische en papieren machtiging. eenmalig voor zakelijke cliënten, papieren machtiging. doorlopend, voor zakelijke cliënten, papieren machtiging (zie paragraaf 4.2) Nederlandse spoedbetaling Acceptgiro ideal Digitale Nota Cheques & andere financiële documenten Money transfers Chipknip Overstapservice Debitcard (PIN-pas) (zie paragraaf 5.2) Creditcard (zie paragraaf 5.1) SEPA-betaalinstrument SEPA overschrijving SEPA incasso Nog geen SEPA-standaard beschikbaar Zal niet migreren naar een SEPA-product SEPA standaard in ontwikkeling Nog geen SEPA standaard beschikbaar Zullenniet migreren naar SEPA-product Zullen niet migreren naar SEPA-product Geen SEPA standaard voorzien Geen SEPA standaard beschikbaar SEPA Cards Framework SEPA Cards Framework De migratie richt zich in de eerste plaats op de invoering van EPC-standaarden voor SEPA overschrijvingen, incasso s en compatibiliteit met het SEPA Cards Framework (SCF). 2 Rekeningnummers, standaarden en interfaces 2.1 BBAN-IBAN Een aantal jaren geleden is in het grensoverschrijdende betalingsverkeer in de EU het International Bank Account Number (IBAN) ingevoerd. Alle rekeninghouders hebben zo n IBAN, dat is gebaseerd op het binnenlandse rekeningnummer. De laatste noemen we wel de BBAN: het Basic Bank Account Number Voorbeeld van een IBAN: rekeningnummer wordt NL 69 ABNA Het IBAN maakt het, in combinatie met de Bank Identifier Code (BIC), mogelijk betalingen efficiënter en daarmee goedkoop te verrichten. De gegevenselementen IBAN en BIC zijn verplicht bij gebruik van de ISO standaard in de interbancaire SEPA-omgeving. Ofwel: bij de SEPA-incasso en de SEPA-overschrijving is het gebruik van IBAN en BIC tussen voorgeschreven, ook als het straks na migratie om binnenlandse betalingen gaat. Het Nederlandse bankwezen wil daarom, conform de Europese standaarden, het gebruik van IBAN en BIC graag introduceren als algemene regel bij het geven van betaalopdrachten. Banken kunnen dan ter ondersteuning gedurende een bepaalde periode aanvullende dienstverlening aanbieden, zoals conversie van BBAN naar IBAN. 10

11 In het cliënt-bankverkeer van zowel zakelijke als particuliere cliënten is het gebruik van IBAN alleen verplicht bij SEPA-overschrijvingen en -incasso s en bij een beperkt aantal wereldwijde betaalproducten. Het Nederlandse bankwezen heeft besloten het gebruik van het huidige binnenlandse rekeningnummer, in het clíënt-bankverkeer vanaf het einde van de migratieperiode af te schaffen. In het kader van het migratieplan zal de impact van zowel het gebruik van het IBAN (en de BIC) in betaalopdrachten als het afschaffen van het BBAN vanaf het einde van de migratieperiode nader worden onderzocht. Eind 2007 zal het Nederlandse bankwezen alle betrokken partijen informeren over het migratietraject van BBAN naar IBAN bij binnenlandse betalingen en de afschaffing van het BBAN. 2.2 Interbancair verkeer: gebruik van de SEPA-subset van de ISO standaard Het Nederlandse bankwezen is voorstander van de toepassing van ISO en de voor SEPA ontwikkelde subset zoals uiteengezet in de Implementation Guidelines van de EPC. Klanten zullen hier weinig van merken. 2.3 Standaarden voor het client-bankverkeer en het bank-cliëntverkeer Binnen de huidige Nederlandse standaarden voor het cliënt-bankverkeer kan niet aan alle SEPA vereisten worden voldaan. Zo kunnen IBAN en BIC niet worden gebruikt. Daarom zullen de cliëntbankstandaarden, als ook de bank-cliëntstandaarden (CtoB/BtoC) moeten worden vervangen. Het Nederlandse bankwezen steunt de invoering van de UNIFI XML-standaard voor het cliëntbankverkeer. In de implementatierichtlijnen betreffende CtoB/BtoC wordt echter ruimte gelaten voor bankspecifieke implementaties en interpretaties van de standaard. Om wildgroei van bankspecifieke implementaties en interpretaties te voorkomen heeft het Nederlandse bankwezen de EPC verzocht de UNIFI XML implementatierichtlijnen voor CtoB/BtoC te verbeteren. Gevraagd is een volledig gestandaardiseerde CtoB/BtoC-specificatie voor SEPA op basis van ISO XML te ontwikkelen. Het gebruik van deze nieuwe standaard wordt dan nog steeds als sterke aanbeveling gepresenteerd, maar door de te verwachten acceptatie binnen de markt zou het de feitelijke standaard kunnen worden. Collectieve aanpak Het Nederlandse bankwezen zal actieve steun verlenen aan de ontwikkeling van een Europese standaard voor zakelijke cliënten 6 en softwareleveranciers, zodat die tijdig, met de introductie van SEPA, kan worden ingevoerd. Door de markt in staat te stellen vooruit te gaan creëert dit een level playing field voor zowel zakelijke cliënten en softwareleveranciers die actief zijn op de Nederlandse markt als voor degenen die actief zijn in andere SEPA-landen. Mocht standaardisering op EPC niveau onverhoopt niet tijdig tot stand komen, dan is het Nederlandse bankwezen gecommitteerd te streven naar convergentie van bankspecifieke implementaties van CtoB/BtoC standaarden tot één collectieve standaard die zoveel mogelijk gebaseerd zal zijn op de standaarden die worden gehanteerd in landen zoals België en Duitsland. Mocht het zover komen, dan zal het Nederlandse bankwezen zich vastleggen op de handhaving van een dergelijke Nederlandse collectieve standaard gedurende een (nog te bepalen) aantal jaren, gerelateerd aan de gemiddelde economische levensduur van een dergelijke standaard. Rapportage De informatievoorziening aan zakelijke cliënten over de verwerking van betaaltransacties is binnen de huidige CtoB/BtoC omgeving sterk gestandaardiseerd. Zo bestaat er een gemeenschappelijke standaard ( VerwInfo ) voor elektronische (management)informatie in terugmeldingen over: - geweigerde en ingetrokken overschrijvingen en incasso s - gestorneerde incasso s - verwerkte acceptgiro s (inclusief aanvullende gegevens zoals namen en rekeningnummers) - namen en adressen van begunstigdenrekeningen De EPC heeft nog geen standaard ontwikkeld voor dit soort managementinformatie aan zakelijke cliënten in de CtoB/BtoC-omgeving. Teneinde een level playing field te creëren voor de levering van dit soort diensten aan zakelijke cliënten, zal het Nederlandse bankwezen een Nederlandse collectieve 6 Onder zakelijke cliënten vallen ook cliënten die rechtstreeks bestanden uitwisselen met het clearing & settlement mechanisme van hun bank ( directe aanleveraars ). Het is aan de zelf om te bepalen of een zakelijke cliënt hiervan gebruik kan maken. 11

12 minimumstandaard voor deze rapportagefunctionaliteit vaststellen. Ook hier geldt dat mocht standaardisering op EPC-niveau onverhoopt niet tijdig tot stand komen, het Nederlandse bankwezen alsdan is gecommitteerd te streven naar convergentie van bankspecifieke implementatie tot één collectieve standaard. 3 Overschrijvingen 3.1 Bereikbaarheid Met ingang van januari 2008 zullen Nederlandse inkomende SEPA-overschrijvingen kunnen verwerken en zal een aantal deze producten ook actief aan hun cliënten kunnen aanbieden. In de periode vanaf 2008 zullen steeds meer cliënten gebruik gaan maken van op de EPC-afspraken gebaseerde overschrijvingen, mede omdat steeds meer in Europa deze actief in de markt zetten. 3.2 Reikwijdte van introductie en migratie vanaf 2008 Voor migratie naar de SEPA-overschrijving komen de volgende bestaande binnenlandse betaalinstrumenten in aanmerking: - eenmalige overschrijvingen (binnenlands en Europees) - periodieke overschrijvingen en - verzamelgiro s. Niet in aanmerking voor migratie naar de SEPA-overschrijving komen de volgende bestaande binnenlandse betaalinstrumenten en internettoepassingen: - Acceptgiro - Digitale Nota - ideal - spoedbetaling (telegiro nieuwe stijl) 4 Incasso's 4.1 Bereikbaarheid De start van de invoering van het SEPA-incassobetaalinstrument in Nederland zal niet eerder plaatsvinden dan eind 2009, in verband met onzekerheid over het tijdstip waarop de PSD zal zijn omgezet in de nationale wetgeving van de individuele EU-landen. Niet eerder dan eind 2009 zullen Nederlandse inkomende SEPA incasso s kunnen verwerken en zullen deze producten ook actief aan hun cliënten aanbieden. In de periode vanaf eind 2009 zullen steeds meer cliënten de op EPC-afspraken gebaseerde incasso s gaan gebruiken, ook omdat steeds meer in Europa ze actief in de markt zullen zetten. Mocht de startdatum van invoering van de SEPA incasso later worden dan eind 2009, dan schuiven ook de einddata voor de algehele migratie van zowel overschrijving als incasso op. 4.2 Reikwijdte van introductie en migratie vanaf 2009 In aanmerking voor de migratie naar het SEPA-incassobetaalinstrument komen de volgende bestaande binnenlandse betaalinstrumenten: - eenmalige incasso voor particulieren, telefonische en papieren machtiging - doorlopende incasso voor particulieren 7, telefonische en papieren machtiging - eenmalige incasso voor zakelijke cliënten met papieren machtiging - doorlopende incasso voor zakelijke cliënten met papieren machtiging 7 Een bijzondere vorm van doorlopende incasso (zonder storno mogelijkheid voor de cliënt) wordt gebruikt door loterijen in Nederland. De voorwaarden voor toepassing van deze bijzondere vorm binnen het concept van de SEPA-incasso moet nader worden bestudeerd. Uiterlijk in begin 2008 wordt informatie over de uitkomst van dit onderzoek aan alle betrokkenen ter beschikking gesteld. 12

13 4.3 Gebruik van bestaande incassocontracten De Nederlandse willen om de migratie van zakelijke klanten naar de SEPA-incasso te faciliteren zoveel mogelijk de bestaande contracten voor het gebruik van het Nederlandse product Incasso gebruiken. Als onderdeel van de uitwerking van dit migratieplan zal deze optie in 2007 nader worden onderzocht op juridische en andere aspecten. In het eerste kwartaal van 2008 zal het Nederlandse bankwezen alle betrokkenen informatie over de uitkomst van dit onderzoek ter beschikking stellen. 4.4 Gebruik van bestaande machtigingen Nederlandse willen om de migratie van consumenten naar SEPA-incasso te faciliteren ook zoveel mogelijk de bestaande machtigingen die zijn afgegeven aan Nederlandse incassanten kunnen gebruiken voor de SEPA-incasso. Als onderdeel van de uitwerking van dit migratieplan zal deze optie in 2007 nader worden onderzocht op juridische en andere aspecten. In het eerste kwartaal van 2008 zal het Nederlandse bankwezen alle betrokkenen de uitkomst van dit onderzoek ter beschikking stellen. 4.5 Geschillenafhandeling Het afhandelen van geschillen over pan-europese incasso s is tot op heden niet afdoende geregeld. Er moeten echter wel procedures komen voor het afhandelen van geschillen tussen debiteur- en crediteur. Ook is er behoefte aan een juridisch instituut voor de afhandeling van klachten van particulieren. Particulieren dienen hun klachten te kunnen indienen op de inmiddels vertrouwde manier. Inmiddels is in Nederlands sinds 1 april 2007 het Klachteninstituut Financiële Dienstverlening (Kifid) de bevoegde instantie in plaats van de Geschillencommissie Bankzaken. Verwacht mag worden dat bij de Nederlandse implementatie van de PSD het Kifid als bevoegde geschilleninstantie wordt aangewezen. 4.6 Overig De start van de invoering van SEPA-incassobetaalinstrumenten is haalbaar mits bepaalde aspecten zoals de bovengenoemde tijdig worden opgelost. Zo zullen om een voldoende acceptatie van de SEPA-incasso door consumenten te waarborgen bijvoorbeeld ook de nodige aandacht besteden aan de veiligheidsaspecten. 5 Betaalpassen 5.1 Creditcards Uitgifte Creditcards uitgegeven aan Nederlandse pashouders gaan door de migratie naar EMV-technologie voldoen aan de SCF-eisen. Deze migratie wordt voor het eind van 2009 voltooid. Nederlandse uitgevers van creditcards hoeven verder niets te ondernemen voor de migratie naar SEPA Toonbankbetalingen Van Nederlandse creditcard-acquirers (de bankrelaties van creditcardacceptanten) wordt verwacht dat zij hun aangesloten acceptanten stimuleren over te gaan op de EMV-standaard voor toonbankbetalingen (zie ook paragraaf 6.3). Deze acquirers zijn niet verplicht hun aangesloten acceptanten te stimuleren tot acceptatie van alle in SEPA gangbare creditcardmerken Geldopnamen geldautomaten worden aangepast aan de EMV-standaard. Deze migratie zal zijn voltooid vóór januari geldautomaten accepteren nu al de voornaamste creditcardmerken. Verdere migratie-activiteiten zijn niet nodig. 13

14 5.2 Debitcards Uitgifte Het grootste deel van de huidige debitcards combineert PIN- met Maestrofunctionaliteit. De uitgevers van deze betaalpassen zullen nieuw uit te geven passen laten voldoen aan het SCF, door één of meerdere merken op de betaalpas SCF-compliant te maken. Currence heeft besloten dat het product PIN SCF-compliant zal worden gemaakt. Uitgevers van betaalpassen zullen echter zelf moeten uitmaken welke SCF-compliant merken zij op hun betaalpassen willen plaatsen. PIN zal niet uitgroeien tot een pan-europees product, daarvoor is de Nederlandse betaalmarkt te gering van omvang. PIN zal als debitcardproduct in de markt worden aangeboden totdat er voldoende concurrerende (Europese) alternatieven beschikbaar zijn, die in Nederland breed worden geaccepteerd en die het gebruik van de nationale debitcard overbodig maken. In deze situatie zal elke bank voor zich besluiten tot hoelang de PIN-licentie wordt gecontinueerd. PIN zal blijven voortbestaan totdat alle hun licenties hebben opgezegd Toonbankbetalingen Van Nederlandse debitcardacquirers (op dit moment die contracten sluiten met acceptanten voor de acceptatie van PIN) wordt verwacht dat zij: - hun aangesloten acceptanten stimuleren over te gaan op de EMV-standaard voor toonbankbetalingen - hun aangesloten acceptanten een breed scala aan SCF-compliant merken aanbieden teneinde voldoende dekking te garanderen. Op grond van een bij de euro-introductie gemaakte afspraak tussen en toonbankinstellingen verloopt de migratie naar de EMV-technologie in een tempo dat aansluit bij de economische levensduur van betaalautomaten. Volgens dit migratietraject moet de migratie van betaalautomaten naar de EMV-standaard in 2013 voltooid kunnen zijn. Het is aan de acquirer zelf om zijn aangesloten acceptanten een breed scala aan SCF-compliant merken aan te bieden. Voor het welslagen van SEPA is het echter nodig dat de acceptatie in Nederland van SCF-compliant merken aanzienlijk wordt verbreed en in feite op het niveau komt dat thans geldt voor de acceptatie van PIN. Hoe dit te bereiken is de komende jaren de belangrijkste uitdaging voor debitcard-acquirers en hun acceptanten. De Nederlandse acquirers hebben collectief toegezegd hun uiterste best te zullen doen om dit acceptatieniveau te verwezenlijken voor alle grote SCF-compliant merken. De hierbij geboekte voortgang zal worden gemonitored binnen het kader van het migratieplan Geldopnamen Nederlandse geldautomaten worden aangepast aan de EMV-standaard. Deze aanpassing zal in Nederland zijn voltooid vóór januari die geldautomaten exploiteren accepteren nu reeds de grote internationale debitcardmerken. Verdere migratieactiviteiten zijn niet nodig. Het merk PIN is uitsluitend een toonbankbetaalproduct en valt daarom buiten dit onderdeel van het migratieplan. De acceptatie van Nederlandse betaalpassen in Nederlandse geldautomaten is op dit moment geregeld door een interbancaire overeenkomst ( GEA Gastgebruik ). Ook deze overeenkomst valt buiten het bestek van het migratieplan. 5.3 SEPA-migratie vanaf 2008 De Nederlandse die debitcards uitgeven zullen individueel moeten besluiten hoe zij dit vanaf 2008 gaan doen. Zij kunnen kiezen voor verschillende varianten zoals een co-branded pas met zowel PIN als een internationaal merk, of voor uitgifte van een pas van een internationaal merk die ook op de Nederlandse markt kan worden gebruikt. 5.4 Migratie naar EMV Eén van de vereisten voor SCF-compatibiliteit is dat passen, betaalautomaten, geldautomaten en de achterliggende betaalinfrastructuren bij en processors worden uitgerust met de EMVchiptechnologie. De migratie naar EMV-technologie is in Nederland begonnen in

15 De huidige en voorziene planning bij de migratie naar EMV-technologie in Nederland is als volgt: Product Huidige status (Q2 2007) Verwachte einddatum uitrol Debitcards Begonnen Q Creditcards 80 % gerealiseerd Q Geldautomaten 94 % gerealiseerd Q Betaalautomaten Begonnen Afhankelijkheid met acceptanten en betaalautomaatleveranciers: 100% migratie niet verwacht vóór Bewaking migratieproces Het Nederlandse bankwezen gaat de voortgang van het migratieproces naar SEPA- en EMVstandaards bewaken. Voortgangsrapporten worden beschikbaar gesteld aan alle belanghebbende partijen in de Nederlandse samenleving. 15

16 6 Migratie tijdlijnen De migratie van Nederlandse betaalinstrumenten verloopt volgens verschillende tijdlijnen. De migratieperioden voor overschrijvingen en incasso s zijn gebaseerd op de volgende uitgangspunten. - De migratieperiode voor in het interbancaire circuit zal zo kort mogelijk zijn. - De migratieperiode voor zakelijke cliënten, kleine ondernemingen en softwareleveranciers moet zoveel mogelijk aansluiten bij natuurlijke investeringscycli. Daarom geldt in de CtoB/BtoC omgeving een migratieperiode van in beginsel drie tot vijf jaar. - Op basis van de voortgang van de migratie zal in 2009 voor overschrijvingen en incasso s de definitieve einddata voor de migratie worden bepaald. - Voor particulieren wordt de overgang zo eenvoudig mogelijk gehouden. - Collectieve productvereisten en/of -specificaties worden zo spoedig mogelijk bekendgemaakt ten behoeve van systeemontwikkeling. - De indicatieve einddata voor de migratie van overschrijving en incasso hangen onderling samen gezien het feit dat de geleidelijke afschaffing van de huidige standaarden pas kan worden voltooid als beide migratietrajecten naar SEPA geheel zijn afgerond. De uitgangspunten voor de migratie van kaartproducten staan vermeld in paragraaf Mijlpalen overschrijving betaalrekeningen zijn bereikbaar voor overschrijvingen stellen de elektronische overschrijving aan hun cliënten beschikbaar stellen de papieren overschrijving aan bepaalde cliënten beschikbaar gebruiken uitsluitend nog SEPA bank-bank standaarden Alle zakelijke cliënten, softwareleveranciers en kleine ondernemingen kunnen beginnen met de ontwikkeling en toepassing van SEPA-compliant elektronische cliënt-bank/bank-cliënt standaarden Alle zakelijke cliënten, softwareleveranciers en kleine ondernemingen gebruiken SEPA-compliant elektronische cliënt-bank/bank-cliënt standaarden Gebruik van niet-sepacompliant elektronische cliënt-bank/bank-cliënt standaarden is niet langer toegestaan 16

17 6.2 Mijlpalen incasso betaalrekeningen zijn bereikbaar voor SEPA incasso s hebben papieren storno formulieren beschikbaar voor hun cliënten Alle Nederlandse bieden cliënten SEPA incasso producten aan gebruiken uitsluitend nog SEPA bank-bank standaarden Alle zakelijke cliënten, softwareleveranciers en kleine ondernemingen kunnen beginnen met de ontwikkeling en toepassing van SEPA-compliant elektronische cliëntbank/bank-cliënt standaarden. Alle zakelijke cliënten, softwareleveranciers en kleine ondernemingen gebruiken SEPA-compliant elektronische cliëntbank/bank-cliënt standaarden. Gebruik van niet-sepacompliant machtigingen niet langer toegestaan Gebruik van niet- SEPA-compliant elektronische cliënt-bank/bankcliënt standaarden is niet langer toegestaan 6.3 Mijlpalen cards bieden hun cliënten SCFcompliant debitcards aan, op basis van de reguliere vervangingscyclus geldautomaten voldoen aan de SCF-eisen Alle in Nederland uitgegeven debitcards voldoen aan de SCF-eisen acceptanten moeten zorgdragen voor EMV-compliant betaalautomaten aan de toonbank (door aanpassing of vervanging), volgens de natuurlijke vervangingscyclus Uitgaande van een gemiddelde levensduur van 5 jaar voldoen alle betaalautomaten aan de EMVstandaard 17

18 7 Clearing & settlement infrastructuur Conform het SEPA Clearing and Settlement Framework (CSF) kiezen de Nederlandse zelf één of meer Clearing and Settlement Mechanisms (CSM) voor de afhandeling van SEPA-transacties. Zo kunnen zij bijvoorbeeld per betaalproduct of per bancaire wederpartij een aparte CSM kiezen. De overweging die een individuele bank daarbij maakt is onder meer gebaseerd op het uitgaande en/of binnenkomende transactievolume van de bank en de prijs, kwaliteit en (aanvullende) functionaliteit van een CSM. Een aantal voorbeelden van mogelijkheden op een rijtje: Bilaterale clearing en settlement: Bank A - Bank B Clearing en settlement via 1 CSM. Bank A CSM 1 Bank B Clearing en settlement via 2 CSM s: Bank A CSM 1 CSM 2 Bank B Mix van verschillende mechanismen: o Bank A Bank B o Bank A CSM 1 Bank C o Bank A CSM 1 CSM 2 Bank D 8 Sleutelfactoren voor succes 8.1 In nationale wetgeving omgezette Payment Services Directive Een sleutelfactor voor het welslagen van SEPA, in bijzonder voor de SEPA-incasso, is de voltooiing van de omzetting van de PSD in de nationale wetgeving van de SEPA-landen. De Nederlandse zijn van mening dat die omzetting een feit moet zijn wil SEPA met succes van start kunnen gaan. Zo omvat de richtlijn onder andere gedetailleerde eisen over de informatievoorziening aan klanten, nadere eisen omtrent maximale doorlooptijd van transacties, een verdere regeling van de aansprakelijkheid van klanten en aanbieders en een recht voor bedrijven om aan de klant tarieven te rekenen voor de kosten van het gebruik van bepaalde betaalmiddelen. 8.2 Consultatie belanghebbende partijen Het is belangrijk dat en hun cliënten het eens zijn over de mogelijke impact van SEPA voor zowel de particuliere als de zakelijke cliënt. Ook is het van belang dat er afspraken worden gemaakt over het migratieproces als geheel en over de verschillende trajecten van invoering van SEPAproducten en van afschaffing van binnenlandse producten, voorzover van toepassing. 8.3 Juiste prijs-kwaliteitsverhouding Het gebruik van SEPA-betaalproducten zal door marktwerking van de grond komen. De acceptatie vindt daarom alleen plaats als die producten in de markt worden gezet met een juiste prijskwaliteitsverhouding. Tegelijkertijd moeten alle betrokkenen er echter terdege van doordrongen zijn dat de bestaande binnenlandse producten waarvoor een SEPA-alternatief bestaat op een zeker moment zullen moeten worden afgeschaft.een duidelijke einddatum is in het belang van alle betrokkenen. 8.4 Inzet van de publieke en private sector Een sleutelfactor zal zijn de vlotte acceptatie van SEPA-betaalproducten door zowel de publieke als de private sector. Vooral overheidsinstanties hebben een sleutelrol te vervullen in de migratie door zich wat betreft SEPA-overschrijvingen en -incasso s op te werpen als gebruikers van het eerste uur. 8.5 Bestuurlijk overleg SEPA op nationaal niveau Een geslaagde overgang op SEPA is een zaak van nationaal belang. Een vlot verloop van de overgang vereist een gezamenlijke inzet op het hoogste niveau van zowel de openbare sector als de particuliere sector en het bankwezen. Het is noodzakelijk dat een bestuurlijk overleg op adequaat niveau de integrale uitvoering van het in dit document beschreven migratieproject bewaakt. 18

19 8.6 Communicatie Ook een consistente, tijdige en overtuigende communicatie over SEPA en de gevolgen door alle betrokken partijen aan particulieren, zakelijke cliënten en anderen is een belangrijke sleutel tot het welslagen van SEPA. 9 Communicatie Een consistente, tijdige en overtuigende communicatie over SEPA is een van de sleutels tot het welslagen van het migratieproces. Daarom zullen de zoveel mogelijk gezamenlijk optreden op het gebied van communicatie aan alle belanghebbenden op interbancair en op marktniveau. Hiertoe wordt een interbancaire communicatiewerkgroep opgezet bestaande uit communicatiedeskundigen, die coördinerend zal optreden en borg zal staan voor naar inhoud en woordkeus uniforme boodschappen over de migratie naar SEPA. De werkgroep zal deze taak in samenwerking en in overleg met de communicatiedeskundigen van de belanghebbenden uitvoeren. De werkgroep komt in het najaar 2007 met een strategisch communicatieplan voor zowel het bankwezen als de markt, dat aan alle betrokken partijen ter beschikking zal worden gesteld. De algemene communicatie over SEPA is gericht zowel op het bankwezen zelf (interne communicatie) als op de overige belanghebbenden (externe communicatie). In de volgende paragrafen worden aspecten van enkele communicatiekanalen uitgelicht. Een volledig overzicht van alle communicatieactiviteiten komt beschikbaar met het strategisch communicatieplan. 9.1 Communicatie naar belanghebbenden De algemene communicatie naar alle belanghebbenden is in 2006 op nationaal niveau van start gegaan via het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer (MOB), een overlegorgaan over het betalingsverkeer onder voorzitterschap van de Nederlandsche Bank (DNB). Om een soepele overgang naar SEPA te bevorderen heeft het MOB de Afstemgroep SEPA Nederland (ASN) opgericht, waarin organisaties van consumenten, detailhandel, belangengroepen, en de ministeries van Financiën en Economische Zaken zijn vertegenwoordigd. Het ASN heeft een eerste analyse opgesteld van de mogelijke gevolgen van de invoering van SEPAbetaalproducten voor eindgebruikers, en zal eind 2007 komen met een overgangsplan op basis van het onderhavige migratieplan. Daarnaast worden conferenties en workshops georganiseerd, worden speeches gehouden om belangengroepen, softwareleveranciers, consulenten, eindgebruikers enz. te informeren over politieke en technische kwesties inzake SEPA. De SEPA website ( is bedoeld voor algemeen gebruik als het medium bij uitstek voor de meest actuele informatie voor alle belanghebbenden. Het meest actuele migratieplan is op die website gepubliceerd. Eind 2007 zal de communicatie richting overheid, publieke sector en alle overige belanghebbenden worden geïntensiveerd. Naast bovengenoemde collectieve communicatiestroom zullen de individuele hun eigen cliënten eveneens inlichten over de gevolgen van SEPA en over hun eigen productassortiment. 9.2 Interbancaire communicatie Alle relevante interne EPC documenten worden gedistribueerd via en beschikbaar gesteld op het interbancaire extranet van de NVB. Regelmatig worden workshops gehouden waarvoor alle Nederlandse worden uitgenodigd. De workshops hebben tot doel het bewustzijn bij alle Nederlandse te scherpen en hen uitvoerig te informeren over implementatie- en migratiekwesties. Daarnaast is er een adres waar kwesties aan de orde kunnen stellen en vragen kunnen stellen over achtergronden, communicatie, technische aangelegenheden enzovoort. Veel gestelde vragen zullen worden opgenomen in een vraag- en antwoordrubriek op de website van de NVB. Deze interbancaire communicatiekanalen zijn uitsluitend bestemd voor intern gebruik door. 19

20 10 Organisatiestructuur 10.1 SEPA-NL: interne organisatie van het Nederlandse bankwezen De interne structuur van de SEPA-NL organisatie binnen het Nederlandse bankwezen (zie Figuur 1) is zo opgezet dat taken en verantwoordelijkheden zoveel mogelijk zijn belegd bij bestaande interbancaire werkgroepen en commissies. De Adviescommissie Betalingsverkeer van de NVB (ACBV) fungeert als het overlegorgaan voor de besluitvorming over interbancaire aangelegenheden en collectieve communicatie, en treedt op als stuurgroep voor het SEPA-NL-programma. In januari 2007 heeft de ACBV samen met DNB en Currence een Stuurgroep Migratie opgericht die tijdens de inleidende en migratiefase de coördinatie en procesbewaking op zich zal nemen. De Stuurgroep concentreert zich op twee afzonderlijke gebieden: SEPA Migratie voor collectieve migratiekwesties, en SEPA Reachability voor collectieve werkzaamheden inzake de bereikbaarheid voor SEPA-producten. De Nederlandsche Bank Currence Stuurgroep SEPA Migratie Beleidscommissie Betalingsverkeer NVB (BCBV) Adviescommissie Betalingsverkeer NVB (ACBV) EPC Plenary & ROC (PMO) Projecten SEPA Migratie Project SEPA Reachability Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) SEPA programma bureau Secretariaat EPC NL werkgroepen: - Giraal - Cards - Chartaal - Juridische zaken - Informatiebeveiliging EPC werkgroepen: - SPS WG - Cards, Cash - Legal Support - OITS - Work Block DD - Testing Taskforce Figuur 1 Interbancaire structuur van de SEPA-NL-organisatie Op het niveau van de NVB is de interbancaire communicatie en discussie inzake SEPA-NL activiteiten al georganiseerd, zoals blijkt uit de bestaande werkgroepen, waarvan vertegenwoordigers zijn afgevaardigd voor consultatie binnen de werkgroepen en commissies op EPC-niveau. Om een stapsgewijze en marktgedreven overgang op SEPA te garanderen overleggen de Nederlandse met hun cliënten en overlegt de NVB op maatschappelijk niveau met belangengroeperingen. Een algemeen platform voor overleg tussen belanghebbenden is het MOB, waarin de NVB deelneemt namens het Nederlandse bankwezen. Dit overlegforum heeft een 20