Europees geld voor Gelderland (EU-Geld)

Transcriptie

1 Europees geld voor Gelderland (EU-Geld) Mei 2013 Wouter Hankel, PNO Consultants Tamara van Steeden, PNO Consultants

2 Samenvatting De Provincie Gelderland wil onderzocht hebben welke financiële instrumenten zij vanuit de Europese Commissie kan benutten in de periode voor het behalen van haar economische beleidsdoelen en hoe de Provincie Gelderland zich kan voorbereiden op de nieuwe programmaperiode en het gebruik van het (vernieuwde) financieel Europese instrumentarium. Het financiële instrumentarium voor de nieuwe programmaperiode ( ) is nog niet compleet uitgekristalliseerd. Daarom is de kern van de door PNO gevolgde methode dat het huidige, Europese instrumentarium als uitgangspunt is genomen. In de programmaperiode zullen er drie belangrijke, nieuwe EU-programma s zijn: Horizon 2020; Connecting Europe Facility (CEF); Programme for Competitiveness of Enterprises and Small and Medium Sized Enterprises (COSME). Deze programma s ontstaan grotendeels door het samenvoegen van enkele huidige EUprogramma s. Fragmentatie in EU-subsidies wordt hierdoor verminderd. Relevante EUprogramma s die niet opgaan in een van de drie hierboven genoemde nieuwe programma s zullen over het algemeen in de huidige vorm of met kleine aanpassingen worden voortgezet. De EUprogramma s zijn afgezet tegen de prioriteiten van het economische, Gelderse beleid om inzicht te verkrijgen over de mogelijke bijdrage van elk EU-programma. Bij het plan van aanpak wordt onderscheid gemaakt tussen de Provincie als aanvrager of als ondersteunende / informerende partij. 2

3 Inhoud 1. Introductie De opdracht Werkwijze Leeswijzer Subsidies Verschillende soorten subsidies EU-subsidies Europees en Gelders beleid Europees beleid Lissabon strategie (2000 t/m 2010) Europa Nieuw Europees Meerjarig Financieel Kader (MFK) Gelders (economisch) beleid Een concurrerende, innovatieve en duurzame Gelderse economie Belangrijke thema s en topsectoren binnen Gelderland Het Europese subsidie-instrumentarium: de belangrijkste veranderingen Veranderend subsidielandschap Horizon Connecting Europe Facility (CEF) Programme for the Competitiveness of Enterprises and SMEs (COSME) Europese Investeringsbank (EIB) Gedetailleerde informatie per programma Framework Programme 7 (FP7) FP7 - Cooperation FP7 People FP7 Ideas FP7 Capacities Competitiveness and Innovation Framework (CIP) CIP-EIP CIP-ICT-PSP CIP-IEE EIT Trans-European Transport Networks (TEN-T) Trans-European Energy Networks (TEN-E) Life NER

4 5.8 Health Programme Ambient Assisted Living (AAL) European Cooperation in Science and Technology (COST) Eurostars Marco Polo URBACT Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) Europees Social Fonds (ESF) Plattelands Ontwikkelings Programma (POP) Match EU-subsidie instrumentarium ( ) en Gelders beleid Samenvatting match beleid / EU-programma s Uitwerking match beleid / EU-programma s Horizon CEF COSME Life NER Health for Growth Programme Ambient Assisted Living (AAL) COST Eurostars Marco Polo URBACT Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO, inclusief Interreg) Europees Sociaal Fonds (ESF) Plattelands Ontwikkelings Programma (POP) Europese Investeringsbank (EIB) Nadere beschouwing: waar liggen de kansen? Plan van Aanpak Voorbereiding op de nieuwe programmaperiode Het subsidie-proces Waarom EU-subsidies?

5 1. Introductie 1.1 De opdracht Op basis van een gesprek tussen Bart van Moorsel (Provincie Gelderland) en Wouter Hankel (PNO) konden de volgende conclusies getrokken worden: 1. De ambities van de Provincie Gelderland ten aanzien van de prioritaire programma s Topsectoren en Innovatie, Energietransitie en de lange termijn visie Economie hebben aansluiting bij meerdere Europese subsidiethema s. Hierdoor zijn Europese subsidieprogramma s en/of regelingen interessant voor de Provincie Gelderland. 2. De Provincie Gelderland wil onderzocht hebben welke financiële instrumenten zij vanuit de Europese Commissie kan benutten in de periode voor het behalen van haar economische beleidsdoelen. Het betreft zowel de Europese structuurfondsen als de centraal door Brussel gecoördineerde programma s, alsook bijdragen vanuit andere Europese instituten. 3. Aangegeven dient te worden wat de kans is dat vanuit het instrumentarium middelen naar Gelderland kunnen vloeien, wat de omvang van deze middelen kan zijn (in relatie tot de eigen middelen) en welke EC-instrumenten met prioriteit zouden moeten worden benut. 4. Het onderzoek dient een antwoord te kunnen geven op de vraag welke financiële instrumenten van de EU geen bijdrage kunnen leveren aan de beleidsdoelen van de Provincie Gelderland. 5. Het onderzoek dient aanbevelingen op te leveren voor de concrete vervolgstappen in de sfeer van nader onderzoek en/of het zetten van gerichte stappen in de lobby of de samenwerking met andere partners in Europa die mogelijk de inzet van het Europees financieel instrumentarium in Gelderland dichterbij kunnen brengen. 1.2 Werkwijze Dit rapport beoogt de Provincie Gelderland een antwoord te geven op de volgende twee vragen: In welke mate is er aansluiting tussen de ambities van de Provincie Gelderland en het financieel instrumentarium van de Europese Unie in de programmaperiode ? Hoe kunnen wij het aanvragen van deze Europese financiële instrumenten het beste aanpakken voor de Provincie Gelderland? Fase 1: Inventarisatie speerpunten Gelders, economisch beleid Om goed te weten wat de speerpunten van het economische beleid van Gelderland zijn, hebben we een drietal documenten doorgenomen: 1) het Prioritair Programma Topsectoren en Innovatie, 2) de Langetermijnvisie Economie en het 3) Prioritair Programma Energietransitie. Fase 2: Inventarisatie relevant, huidig EU-instrumentarium Met de Gelderse beleidsdoelen op een rij hebben we vervolgens onderzocht welke huidige Europese financiële instrumenten van belang zijn. Kern van de gevolgde methode is dat we het huidige, Europese instrumentarium als uitgangspunt nemen, omdat het instrumentarium voor de nieuwe programmaperiode nog niet compleet is uitgekristalliseerd. Fase 3: Inventarisatie verandering ten opzichte van de huidige periode Vervolgens hebben we onderzocht hoe het huidige instrumentarium van de Europese Commissie gaat veranderen in de nieuwe programmaperiode. 5

6 Fase 4: Match subsidie-instrumentarium met Gelders beleid Op basis van het economisch beleid van Gelderland en ons inzicht in het Europese financiële instrumentarium, hebben we benoemd hoe elk programma zou kunnen bijdragen aan de uitvoering het Gelderse beleid. Fase 5: Plan van aanpak Het plan van aanpak geeft tips and tricks waarmee de Provincie Gelderland zich kan voorbereiden op de nieuwe programmaperiode en het gebruik van het (vernieuwde) financieel Europese instrumentarium. 1.3 Leeswijzer Hoofdstuk 2 geeft u wat algemene achtergrondinformatie over (Europese) subsidies. In hoofdstuk 3 wordt het Europese en Gelderse economische beleid uiteen gezet. In hoofdstuk 4 worden vervolgens de belangrijkste veranderingen in het Europese subsidielandschap weergegeven. Enkele belangrijke, nieuwe programma s worden hier beschreven. Ook wordt aangegeven wat de Europese Investeringsbank kan betekenen. Hoofdstuk 5 is nauw gerelateerd aan hoofdstuk 4 en geeft gedetailleerd aan wat de veranderingen zijn voor elk huidig programma. In hoofdstuk 6 wordt de link gelegd tussen de Europese programma s en het economisch beleid van Gelderland. Tot slot vindt u in hoofdstuk 7 een plan van aanpak, waarmee de Provincie zich kan voorbereiden op de nieuwe programmaperiode

7 2. Subsidies 2.1 Verschillende soorten subsidies Een subsidie is een (meestal tijdelijke) financiële bijdrage van de overheid voor het starten of in stand houden van een activiteit of voorziening, die niet (direct) rendabel is beleidsstimulering. Aan het krijgen van subsidie zijn vaak bepaalde voorwaarden verbonden. Subsidies zijn er in verschillende vormen: Als u aan de voorwaarde voldoet, bent u welkom. Deze vorm van subsidiëring is vrijwel verdwenen. Wie eerst komt tot het budget op is. Ook deze vorm van subsidiëring komt minder voor, maar bestaat nog wel. De tenderregeling. Tender is het Engelse woord voor Aanbesteden. De subsidieverstrekker vergelijkt de aanvragen en de aanvragen die als beste worden beoordeeld, krijgen een toekenning. Fiscale regelingen. Een stimuleringsregeling die resulteert in een verminderde belastingafdracht. Deze regelingen zijn nationaal van opzet. Programmatische regeling. Sommige subsidies worden verstrekt op basis van een programma of een beleidsstuk met een uitvoeringsparagraaf. Dit komt steeds vaker voor. Andere vormen van steun. Naast subsidies winnen andere vormen van financiering aan belang, waarbij in bepaalde gevallen van intermediaire organisaties gebruik gemaakt wordt. Voorbeelden hiervan zijn: mede-investeren in een project, leningen tegen gunstige voorwaarden, begunstiging door middel van beleid, garantstellingen en revolverende fondsen. Meer private financiering en leningen. De overheid doet meer dan voorheen een beroep op privé-initiatieven om in projecten te investeren ( private equity ). 2.2 EU-subsidies Op Europees niveau is vooral sprake van de tenderregeling, maar er is ook sprake van een toenemend gebruik van overige vormen van steun (leningen, garantstellingen, participatie, etc.) en van private financiering. De Europese Commissie ontwikkelt en implementeert al gedurende tientallen jaren een groot scala aan subsidieprogramma s. Deze programma s dienen over het algemeen de volgende doelen: Behouden en versterken van de Europese concurrentiepositie door onderzoek, ontwikkeling en innovatie. Realiseren doelstellingen van de verschillende Europese beleidsterreinen. Oplossen van belangrijke, maatschappelijke vraagstukken (op het gebied van duurzame energie, vergrijzing, mobiliteit, etc.). Bevorderen van innovatiekracht bij het MKB. Versterken van de onderlinge, internationale samenwerking en de Europese interne markt. Verkleinen van regionale welvaartsverschillen. 7

8 Europese subsidiemiddelen gefinancierd vanuit de inkomsten die de Europese Unie rechtstreeks van de lidstaten en de directe ontvangsten die de Europese Unie ieder jaar binnen krijgt worden op drie manieren verstrekt. Deze manieren zijn: 1. Rechtstreekse subsidiëring vanuit centraal geleide programma s, waarbij het verzoek om middelen bij de Europese Commissie moet worden ingediend en de controle op de uitgaven door de Europese Commissie (of een door haar aangewezen uitvoeringsinstantie) plaatsvindt. Voorbeelden: 7 e kaderprogramma voor Onderzoek en Ontwikkeling (FP7), LIFE+, TEN-E, TEN-T, Daphne, AAL, etc. 2. Indirecte subsidiëring vanuit centraal geleide programma s, waarbij de Europese Commissie middelen bijdraagt aan het programma dat is opgezet en wordt uitgevoerd door een andere Europese instantie (voorbeeld: bijdrage aan het European Energy Efficiency Fund (EEE-F) van de Europese Investeringsbank). 3. Indirecte subsidiëring, waarbij de Europese Commissie op grond van periodiek ingediende plannen van de lidstaten een algemeen programma opstelt dat vervolgens op lidstaatniveau (of daaronder) nader wordt ingevuld. Verzoeken om financiële ondersteuning vinden op dit nationale (of onderliggende) niveau plaats, evenals de controle op de uitgaven. De lidstaten worden periodiek door de Europese Commissie (doorgaans via het Europese Rekenhof) gecontroleerd op correctheid van de controles en juistheid van de uitgaven. Voorbeelden: ESF, EFRO, Interreg, etc. 8

9 3. Europees en Gelders beleid 3.1 Europees beleid Lissabon strategie (2000 t/m 2010) De strategie van Lissabon is een tien jaar durend actie- en ontwikkelingsplan van en voor de Europese Unie. De strategie is aangenomen in het jaar 2000 en loopt t/m het jaar De strategie werd in maart 2000 door de regeringsleiders en staatshoofden van de Europese Unie in de Portugese hoofdstad Lissabon gelanceerd. Rond die tijd leek de EU nog een welvarende tijd tegemoet te gaan: de werkloosheid was relatief laag en de economische groei relatief hoog. De doelstelling was dan ook ambitieus: in 2010 moest de EU zijn veranderd in de meest concurrerende en dynamische kenniseconomie van de wereld, met een arbeidsparticipatie van 70% en een economische groei van 3% (economische pijler). Verder was het streven om het Europese welvaartsmodel te verbeteren (de sociale pijler) en het milieu te ontzien; de economische groei moest duurzaam zijn (de ecologische pijler). Speciale aandacht ging uit naar onderzoek en ontwikkeling. Volgens de strategie moest ieder land hieraan minimaal 3% van het bruto binnenlands product besteden, waarbij het bedrijfsleven twee derde van de benodigde investeringen voor zijn rekening diende te nemen en de overheid de rest. In 2010, het einde van de looptijd van de Lissabon strategie, werd geconstateerd dat de EUstrategie om de lidstaten zwaar te laten investeren in onderzoek en ontwikkeling goeddeels was mislukt. Geen enkel Europees land haalde de norm van 3%. Hierdoor bleef Europa in dit opzicht achterlopen op de VS, waar de investeringen in onderzoek hoger waren. Volgens veel analisten lag het mislukken van de Lissabon strategie vooral aan de manier waarop de EU-landen de nodige economische hervormingen onderling bespraken en uitvoerden, namelijk via de zogenaamde open coördinatiemethode. Dat betekende dat de afspraken die de Europese lidstaten hebben gemaakt niet bindend waren. Er werden geen maatregelen genomen als een land niet genoeg deed om de doelen van de Lissabon strategie te halen Europa 2020 Europa 2020 is de opvolger van de Lissabonstrategie als groeistrategie van Europa voor de komende 10 jaar. Europa moet een slimme, duurzame en inclusieve economie worden in een snel veranderende wereld. Dit betekent dat Europa en de Europese lidstaten samen moeten werken aan meer werkgelegenheid, hogere productiviteit en meer sociale samenhang. Hiertoe zijn vijf ambitieuze doelstellingen vastgesteld voor werkgelegenheid, innovatie, onderwijs, sociale samenhang en klimaat/energie: 1. Meer onderzoek en ontwikkeling Investeringen in onderzoek van overheid en bedrijven moeten stijgen tot 3 procent van het bruto binnenlands product. Zowel de overheid als het bedrijfsleven moet daaraan bijdragen. 2. Meer werkgelegenheid In 2020 moet 75 procent van de Europeanen van 20 tot en met 64 jaar betaald werk verrichten. Meer jongeren, ouderen, laaggeschoolden en legale immigranten moeten aan het werk. 9

10 3. Groene economische groei De zogenaamde 20/20/20-doelstellingen moeten worden gehaald: de uitstoot van broeikasgassen moet met 20 procent worden verminderd ten opzichte van 1990, de energie-efficiëntie moet met 20 procent zijn verhoogd en 20 procent van de energie moet op duurzame wijze worden opgewekt. Indien andere ontwikkelde landen, buiten Europa, bereid zijn om de uitstoot van broeikasgassen ook sterk terug te dringen, wil Europa haar doelstelling na 2012 nog verder verscherpen. De Europese uitstoot zou in dat geval met 30 procent moeten worden teruggebracht ten opzichte van Bevorderen van sociale insluiting Het aantal Europeanen dat op de grens van de armoede leeft moet worden verminderd. Daardoor moet aan tenminste 20 miljoen mensen een uitweg uit het risico op armoede worden geboden. 5. Onderwijsniveau verhogen In 2020 moeten minder jongeren vroegtijdig de school verlaten. Het percentage uitvallers moet worden teruggebracht tot onder de 10 procent. Daarnaast moet tenminste 40 procent van de jongeren een diploma in het hoger onderwijs halen. Naast bovenstaande doelstellingen zijn bovendien zeven zogenaamde flagship initiatives ontwikkeld om groei en werkgelegenheid de nodige impulsen te geven: 1. Digitale agenda voor Europa 2. Innovatie-Unie 3. Jeugd in Beweging 4. Efficiënt gebruik van hulpbronnen 5. Industriebeleid in een tijd van globalisering 6. Agenda voor nieuwe vaardigheden en banen 7. Europees Platform tegen armoede Deze flagship initiatieven zijn belangrijke thema s waarop de activiteiten van zowel Europa als de individuele lidstaten gebundeld moet worden zodat ze elkaar versterken Nieuw Europees Meerjarig Financieel Kader (MFK) Binnen de Europese Unie wordt gewerkt met verschillende programmaperioden waarvoor een bepaald budget is gereserveerd. De huidige programmaperiode loopt van 2007 t/m 2013 en bevindt zich in de afrondende fase. De nieuwe programmaperiode zal lopen van 2014 t/m 2020 en is nog volop in ontwikkeling. De kaders van de nieuwe programmaperiode worden vastgesteld binnen het Europese Meerjarig Financieel Kader (MFK) Tijdens de Eurotop van 7 en 8 februari 2013 hebben de Europese regeringsleiders een akkoord bereikt over deze meerjarenbegroting. De meerjarenbegroting waar de regeringsleiders een akkoord over hebben bereikt, komt voor de volledige zeven jaar uit op een bedrag van 960 miljard. Dat is 1% van het BNP van alle 28 Lidstaten bij elkaar (Kroatië zal in 2014 ook zijn toegetreden tot de EU). Voor de periode was dit nog 994 miljard euro, 1,12% van het BNP van alle Lidstaten tezamen. De meerjarenbegroting geeft aan wat het maximaal te besteden budget is en ook de verdeling over de 10

11 verschillende thema s en programma s. Voor het bekende Horizon 2020 programma (voortzetting van het 7 e Kaderprogramma) is bijvoorbeeld 69 miljard gereserveerd in de voorlopige meerjarenbegroting door de regeringsleiders. Het Europees Parlement moet vervolgens ook nog met deze meerjarenbegroting instemmen. Op 13 maart 2013 heeft het Europees Parlement een resolutie aangenomen waarin het dreigt niet akkoord te gaan met het Europees MFK zoals dat er nu ligt. In de resolutie sprak het Europees Parlement duidelijke taal over het MFK-voorstel van de Europese Raad en stelt het een groot aantal eisen voordat er een akkoord gegeven kan worden. Zo wordt gesteld dat het huidige MFK-akkoord geen rekening heeft gehouden met de vooraf gestelde eisen van het Europees Parlement, zoals meer flexibiliteit en een verbeterd systeem voor eigen middelen. Het Europees Parlement benadrukt dat een tussentijdse revisie van het MFK noodzakelijk is, wil ze instemmen met het budget van zeven jaar. Daarnaast moet er meer aandacht besteed worden aan de achterstallige betalingen die tot consequentie hebben dat onderzoeks- en onderwijsprogramma s al vroeg in het jaar door hun financiering heen zijn. Uiteindelijk mag het Europees Parlement alleen een ja of een nee uitspreken over het MFK, maar weet het op deze manier toch invloed uit te oefenen op de inhoud. Er zullen nu informele onderhandelingen tussen het Europees Parlement en de Europese Raad plaatsvinden. Wanneer er geen akkoord over het MFK wordt bereikt, zal het budget van 2013 met een inflatiecorrectie worden overgeheveld naar Gelders (economisch) beleid Een concurrerende, innovatieve en duurzame Gelderse economie Gelderland heeft de ambitie en potentie zich te ontwikkelen tot een concurrerende, innovatieve en duurzame Gelderse economie. Om deze potentie maximaal te benutten worden de volgende programma s uitgevoerd: Basisprogramma economie Prioritair programma gericht op het excelleren in de Gelderse topsectoren Food en Health Prioritair programma Energietransitie gericht op innovatie in de energie- en milieutechnologiesector (EMT) Internationaal concurrerende regio In een globaliserende wereld worden regionale vestigingscondities steeds belangrijker voor het vasthouden en aantrekken van economische bedrijvigheid. Om hoogopgeleide werknemers te trekken moet het woon- en leefklimaat goed zijn, er moeten prettige woonwijken zijn, optimale voorzieningen en groen. Bedrijven moeten goed bereikbaar zijn. Grensoverschrijdende samenwerking kan een directe impuls aan de Gelderse economie geven en zet Gelderland internationaal op de kaart. Innovatieve economie De Gelderse economie omvat zeer verschillende bedrijfstakken en regio s en is daardoor rijk en divers. Gelderland huisvest enkele mondiaal vooraanstaande topbedrijven en de groeipotentie is hoog. Gelderland beschikt vooral op het gebied van Food en Health over toonaangevende kenniscentra en een innovatief bedrijfsleven. Ook de energie- en milieutechnologie (EMT) sector is 11

12 in opkomst. Daarnaast zijn de maakindustrie, creatieve sector, de agrarische sector en de transport- en logistiek sector van groot belang voor de regio. Duurzame economie Onder een duurzame economie wordt in Gelderland verstaan een economie die het natuurlijke kapitaal van de aarde niet uitput én het streven naar versterking van de Gelderse economie. Oftewel, een toekomstbestendige economie. Dit door in te spelen op die ontwikkelingen die ook op de lange termijn kansen bieden voor werkgelegenheid en welvaart in de provincie en door te investeren in een goede balans van economie en ruimtelijke kwaliteit, milieu en leefbaarheid Belangrijke thema s en topsectoren binnen Gelderland Zoals hiervoor is aangegeven, heeft de Provincie Gelderland de ambitie en potentie zich te ontwikkelen tot een concurrerende, innovatieve en duurzame Gelderse economie. Het Gelderse economische beleid focust zich daarbij heel gericht op bepaalde thema s en topsectoren. We hebben een inventarisatie van deze thema s en topsectoren gemaakt op basis van de volgende drie documenten: 1) het Prioritair Programma Topsectoren en Innovatie, 2) de Langetermijnvisie Economie en het 3) Prioritair Programma Energietransitie. Thema s waar de Provincie Gelderland zich op richt: Versterken regionale concurrentiekracht bevorderen innovatie en valorisatie bevorderen werkgelegenheid versterken ondernemersklimaat inzet revolverende middelen Fijne leefomgeving leefbaarheid voldoende groen en recreatiemogelijkheden goede culturele en sociale voorzieningen Verbeteren mobiliteit en bereikbaarheid schone en slimme logistiek verbeteren verbindingen met achterland bevorderen multimodale overslagcentra Energietransitie meer hernieuwbare energie decentrale energieopwekking versterken EMT-sector en de biobased economy Digitale infrastructuur uitrol van breedbandnetwerk digitale agenda Gelderland De topsectoren waar de Provincie Gelderland zich op richt, zijn: Food Health EMT Maakindustrie In mindere mate op de creatieve industrie, logistiek / transport sector en de agrarische sector 12

13 4. Het Europese subsidie-instrumentarium: de belangrijkste veranderingen 4.1 Veranderend subsidielandschap Hoe het Europese subsidielandschap er in de periode uit gaat zien is op dit moment niet geheel duidelijk. Van de meeste programma s is vrij goed in beeld wat de veranderingen gaan zijn, maar er zijn echter ook enkele programma s waar nog weinig over bekend is. Wat wel zeker is, is dat enkele programma s opgaan in geheel nieuwe programma s en dat andere programma s gewoon worden voortgezet (eventueel met kleine wijzigingen) in de volgende programmaperiode. We hebben voor Gelderland de belangrijkste economische programma s geselecteerd en uitgewerkt in dit rapport. Zie de volgende tabel: Kaderprogramma Framework Programme 7 (FP7) Horizon 2020 Overige (buitenkader) programma s European Institute for Innovation and Horizon 2020 Technology (EIT) Entrepreneurship (CIP EIP) COSME ICT Policy Support Programme (CIP ICT PSP) Horizon 2020 / Connecting Europe Facility (CEF) Intelligent Energy Europe (CIP IEE) Horizon 2020 Trans-European Transport Networks (TEN-T) Connecting Europe Facility (CEF) Trans-European Energy Networks (TEN-E) Connecting Europe Facility (CEF) Life+ Life+ NER300 Onbekend Health Programme Health for Growth Programme Ambient Assisted Living (AAL) Ambient Assisted Living II (AAL II) European Cooperation in Science and Technology (COST) Eurostars 1 Eurostars 2 Marco Polo Wordt opgeheven URBACT II URBACT III Structuurfondsen Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) (incl. Interreg) Europees Sociaal Fonds (ESF) Plattelands Ontwikkelings Programma (POP) European Cooperation in Science and Technology (COST) Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) (incl. Interreg) Europees Sociaal Fonds (ESF) Plattelands Ontwikkelings Programma (POP) Wat opvalt is dat er in de programmaperiode drie belangrijke nieuwe programma s zijn: Horizon 2020 Connecting Europe Facility (CEF) Programme for Competitiveness of Enterprises and Small and Medium Sized Enterprises (COSME) Deze programma s zullen we hier kort toelichten. De overige programma s zullen in hoofdstuk 5 aan bod komen. 13

14 4.1.1 Horizon 2020 Horizon 2020 is het nieuwe Europese financieringsprogramma voor onderzoek en innovatie, dat de opvolgers van bestaande onderzoek- en innovatiefinancieringen (het Zevende kaderprogramma (FP7), CIP en EIT) samenbrengt in één programma. Het programma loopt van Horizon 2020 is erop gericht om de Europese financiering van onderzoek- en innovatieprojecten eenvoudiger te maken dan tot nu toe het geval is. Deze vereenvoudiging richt zich vooral op de programmastructuur en de regels voor participatie. Horizon 2020 richt zich op de volgende drie prioriteiten met Europese meerwaarde: Excellent Science Er op gericht om excellente wetenschap te bevorderen en om van Europa een aantrekkelijke locatie te maken voor s werelds beste wetenschappers. Deze prioriteit wordt ingevuld met behulp van de instrumenten als de Europese onderzoeksraad (ERC) en Marie Curie Acties. Verder vallen onder deze pijler ondersteuning van Future and Emerging Technologies (FETs) en de grote onderzoeksinfrastructuren. Industrial Leadership Wil investeringen op het gebied van de ontwikkeling van nieuwe technologieën stimuleren, betere toegang tot kapitaal voor ondernemers en ondersteuning van het midden- en kleinbedrijf. Societal Challenges Brengt hulpmiddelen en kennis samen op uiteenlopende gebieden en disciplines om gehoor te geven aan de beleidsprioriteiten van Europe

15 Horizon 2020 stimuleert innovatie en onderzoek om te komen tot smart, inclusive and sustainable growth in Europe en loopt van 2014 t/m 2020 met een verwacht budget van miljard. In grote lijnen is het nieuwe programma erop gericht om de Europese financiering van onderzoeken innovatieprojecten eenvoudiger te maken dan tot nu toe het geval is. Deze vereenvoudiging moet zowel in de programmastructuur als in de regels voor deelname terugkomen. Verder moet Horizon 2020 een instrument zijn dat innovatie aanmoedigt, onderzoekssamenwerking met derde landen bevordert en de Europese onderzoeksruimte (ERA) versterkt. Als laatste wil de EC met het nieuwe programma jonge en veelbelovende wetenschappers van adequate financiering voorzien. Uiteindelijk moeten via Horizon 2020 onderzoek en innovatie beter integreren door te voorzien in een coherente financiering from idea to the market. Hoewel excellentie het leidende principe blijft voor Horizon 2020, zal het dus nadrukkelijk niet alleen om funderend onderzoek gaan bij Horizon Valorisatie en innovatie staan hoog in het vaandel van het nieuwe onderzoek- en innovatieprogramma en dat betekent juist slimme verbindingen maken op regionaal niveau om goede ideeën te realiseren Connecting Europe Facility (CEF) De Connecting Europe Facility (CEF) is een nieuw financieel instrument van de Europese Unie voor investeringen in prioritaire vervoers-, energie- en telecommunicatie-infrastructuur. Slimme en duurzame vervoers-, energie- en digitale netwerken die onderling volledig met elkaar zijn verbonden, zijn een noodzakelijke voorwaarde om de Europese interne markt te kunnen voltooien. Investeringen in sleutelinfrastructuur met een grote toegevoegde waarde voor de EU kunnen bovendien een boost geven aan de concurrentiekracht van Europa in het huidige moeilijke economische klimaat, dat wordt gekenmerkt door trage groei en krappe overheidsbegrotingen. Ten slotte helpen dergelijke investeringen in infrastructuur de Europese Unie ook om haar doelstellingen inzake duurzame groei, die zijn uiteengezet in de Europa 2020-strategie, en de " "-doelstellingen van Europa op het gebied van energie en klimaatbeleid te verwezenlijken. Vervoersverbindingen, elektriciteitsnetwerken en breedbandnetwerken zijn van vitaal belang voor een goed werkende, geïntegreerde economische ruimte en voor de sociale en territoriale samenhang in die ruimte. De regelgeving en de markten worden steeds meer geïntegreerd in de EU, recentelijk nog met de vaststelling en inwerkingtreding van het derde liberaliseringspakket in de energiesector, maar er is een gebrek aan grensoverschrijdende fysieke aansluitingen. Met name in de nieuwe lidstaten zijn er ontbrekende aansluitingen, waardoor breuklijnen ontstaan tussen het centrum en de periferie van de Europese Unie en waardoor de verdere ontwikkeling van uitwisselingen binnen de EU of de groei van nieuwe economische sectoren, zoals elektronische handel, wordt belemmerd. CEF heeft een geschat budget van 50 miljard (waarvan 10 miljard vanuit het Cohesiefonds) en loopt van Transport CEF Transport is de opvolger van het huidige TEN-T programma. Doel is om de Europese vervoersinfrastructuur te moderniseren om ontbrekende schakels aan te leggen en om knelpunten weg te werken. Het is de bedoeling dat de koppelingen tussen verschillende delen van de EU worden verbeterd, zodat het goederen- en personenverkeer tussen verschillende landen vlotter verloopt. Door de nadruk te leggen op vervoerswijzen die minder vervuilend zijn, geeft de CEF het Europese vervoerssysteem ook een impuls om duurzamer te worden. 15

16 Voor de EU is een cruciale rol weggelegd bij de coördinatie tussen lidstaten wat betreft de planning, het beheer en de financiering van grensoverschrijdende projecten. Een goed functionerend netwerk is van essentieel belang om de interne markt soepel te laten functioneren en zal ook het concurrentievermogen stimuleren CEF streeft ernaar om in 2030 het volledige core network (de strategisch meest belangrijke onderdelen van het trans-europese vervoersnetwerk) klaar te hebben. Belangrijke aandachtspunten zijn: effectieve interconnectiviteit over de grenzen heen; multimodale platforms; effectieve interoperabiliteit (intelligente verkeersmanagementsystemen); verbeterde veiligheid en duurzaamheid van de transport infrastructuur. Energy CEF Energy is de opvolger van het huidige TEN-E programma. Doel is om de energieleveringszekerheid binnen de Europese Unie veilig te stellen. CEF stimuleert investeringen in trans-europese energie infrastructuur, om de energie- en klimaatdoelstellingen van de Europa 2020-strategie te helpen bereiken en knelpunten in netwerken weg te werken. De interne energiemarkt zal verder worden uitgebouwd dankzij betere interconnectie, wat tot leveringszekerheid moet leiden en waardoor het ook mogelijk zal worden om hernieuwbare energie kostenefficiënt door de hele EU te vervoeren. Zowel burgers als bedrijven moeten erop kunnen rekenen dat energie steeds beschikbaar is, tegen een betaalbare prijs. Digital CEF Digital stimuleert investeringen in zeer snelle breedbandnetwerken. De Digitale Agenda voor Europa heeft voor 2020 als ambitie dat iedereen toegang heeft tot breedband met een snelheid van minimaal 30 Mbps en dat ten minste 50% van de huishoudens een aansluiting van minimaal 100 Mbps gebruikt. Ook investeringen in pan-europese digitale diensten worden gestimuleerd. Een gedeelte van de middelen zal gaan naar de aanleg van infrastructuur die nodig is voor de uitrol van e-id, e-procurement, elektronische medische dossiers, het Europeana-erfgoedproject, e-justice en e- Customs. CEF werkt niet alleen met subsidies maar ook met innovatieve financiële instrumenten zoals garanties en projectobligaties, die zorgen dat de injectie van EU-middelen een maximale hefboomwerking krijgen Programme for the Competitiveness of Enterprises and SMEs (COSME) Het doel van COSME is het verbeteren van het ondernemersklimaat en concurrentievermogen van Europese ondernemingen. Het programma richt zich op (transnationale) ondernemers in het MKB, burgers die zelf een bedrijf op willen zetten en (lokale, regionale en nationale) autoriteiten van lidstaten die beter gesteund worden in de implementatie van beleidshervormingen. 16

17 Het programma zal bijdragen aan: de verbetering van de toegang van mkb-bedrijven tot financiering; de verbetering van de toegang tot markten in de EU en de rest van de wereld; de bevordering van ondernemerschap; de verbetering van de randvoorwaarden voor het concurrentievermogen en de duurzaamheid van Europese ondernemingen. COSME loopt van en heeft een geschat budget van 2,5 miljard. Het programma bouwt op het onderdeel Entrepreneurship and Innovation Programme (EIP) van het Competitiveness and Innovation Framework Programme (CIP). 4.2 Europese Investeringsbank (EIB) Naast subsidies zijn andere financieringsvormen vaak ook van groot belang voor Europese projecten. De belangrijkste verstrekker van innovatieve financiële diensten op dit gebied is de Europese Investeringsbank (EIB). De EIB is de financiële instelling van de Europese Unie. Als "bank" en "orgaan" van de Europese Unie levert de EIB een bijdrage aan de realisatie van de doelstellingen van de Unie door projecten te financieren die zijn gericht op de bevordering van Europese integratie, een evenwichtige ontwikkeling, economische en sociale samenhang en ontwikkeling van een economie die op kennis en vernieuwing is gebaseerd. De EIB opereert zonder winstoogmerk en drukt niet op de begroting van de Europese Unie. De taak van de EIB bestaat uit het financieren van publieke of particuliere investeringen waarmee de doelstellingen van de Europese eenwording gestalte krijgen. De EIB heeft een zogenaamde 'Triple A-rating', waarmee het EIB tegen lage rentetarieven geld kan lenen op de kapitaalmarkten. Het EIB leent dat geld zelf tegen gunstige voorwaarden op verschillende manieren uit: Het leent direct geld uit aan bedrijven of instanties om grote projecten (waar meer dan 25 miljoen mee is gemoeid) mede te financieren. Het leent geld uit aan banken en andere kredietverstrekkers die op hun beurt leningen geven aan kleinere projecten. Daarbij ligt de nadruk op het midden- en kleinbedrijf. Het kan garant staan voor leningen. Zo lopen geldschieters geen risico's. De aanzienlijke geldhoeveelheid die door de EIB wordt onttrokken aan de kapitaalmarkten wordt geïnvesteerd in zorgvuldig geselecteerde projecten. De steunmaatregelen van de bank zijn met name op de volgende criteria gebaseerd: Ze dienen als katalysator om andere financieringsbronnen aan te trekken. Ze sluiten aan bij terreinen als de verbetering van het concurrentievermogen van Europese industrieën en de MKB-sector (midden- en kleinbedrijf), de realisatie van trans-europese netwerken (vervoer, telecommunicatie en energieoverdracht), bescherming van het natuurlijke en stedelijke milieu, investeringen in gezondheidszorg, onderwijs en informatietechnologieën. Ze hebben vooral betrekking op de minst begunstigde regio's. In antwoord op de aanhoudende economische crisis heeft de EIB in februari 2013 besloten voor de periode miljard extra kredietverlening ter beschikking te stellen om duurzame groei en werkgelegenheid te bevorderen. Hiermee komt de jaarlijkse kredietverlening van de EIB op miljard te liggen. 17

18 De EIB verstrekt niet alleen kredieten maar verleent ook andere diensten zoals garanties en durfkapitaal een overzicht: Project leningen voor grote ontwikkelingen (> 25 miljoen) Intermediaire leningen via lokale banken Gestructureerde financiering biedt additionele ondersteuning aan prioritaire projecten Garanties die helpen bij het aantrekken van nieuwe investeerders Project obligaties voor infrastructuur financiering Aandelen en fonds investeringen als catalysator voor verdere activiteiten Durfkapitaal om fondsenmanagers te helpen bij hun investeringen in high-tech en groeiende MKB-ers Microfinanciering heeft geprofiteerd van ons lange termijn commitment Risicodeling in onderzoek, ontwikkeling en innovatie (RSFF) Duurzame energie: het maximaliseren van investeringen (ELENA) Groene technologie demonstratie: ondersteuning (NER300) Infrastructuur project advies voor nieuwe EU-leden (JASPERS) Stedelijke ontwikkeling: technische assistentie (JESSICA) Transport infrastructuur: cash-flow garanties (LGTT) Publiek-private samenwerking: optimalisatie (EPEC) Flexibele MKB financiering (JEREMIE) De programma s RSFF, ELENA (onderdeel van CIP-IEE), NER300, JASPERS, JESSICA, LGTT, EPEC en JEREMIE vormen allen gezamenlijke initiatieven van de Europese Commissie en de EIB. Vier gezamenlijke initiatieven zijn ontwikkeld door de Europese Commissie (Directoraat-generaal Regionaal Beleid) in samenwerking met de Europese Investeringsbank en andere financiële instellingen in het kader van de programmeringsperiode , om het cohesiebeleid efficiënter en duurzamer te maken. Twee van deze initiatieven hebben betrekking op het bevorderen van financiële instrumenten (Jeremie en Jessica) en de andere twee (JASPERS en JASMINE) zijn faciliteiten voor technische bijstand. JASPERS: Joint Assistance to Support Projects in European Regions is een faciliteit voor technische bijstand aan de twaalf landen die tot de EU toetraden in 2004 en 2007, zodat deze lidstaten de nodige ondersteuning krijgen bij de voorbereiding van grote projecten van hoge kwaliteit die zullen worden gecofinancierd door EU-fondsen. JEREMIE: Joint European Resources for Micro to Medium Enterprises is een initiatief van de Europese Commissie ontwikkeld in samenwerking met het Europees Investeringsfonds. Het stimuleert het gebruik van financieringsinstrumenten voor een betere toegang tot financiering voor kleine en middelgrote ondernemingen, en dat via interventies van de Structurele Fondsen. JESSICA: Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas is een initiatief van de Europese Commissie, ontwikkeld in samenwerking met de Europese Investeringsbank (EIB) en de Ontwikkelingsbank van de Raad van Europa. Het ondersteunt duurzame stadsontwikkeling en -vernieuwing via financiële mechanismen. EU-landen kunnen zo een deel van hun structuurmiddelen investeren in revolverende fondsen, om ze meermaals te beleggen en investeringen in stedelijke gebieden in Europa te bevorderen. JASMINE: Joint Action to Support Micro-finance Institutions in Europe richt zich op het verstrekken van zowel technische bijstand en financiële steun aan niet-bancaire microkrediet verstrekkers en helpt hen om de kwaliteit van hun activiteiten te verbeteren, uit te breiden en duurzaam te maken. JASMINE heeft ook tot doel goede praktijken te bevorderen op het gebied van microkredieten en het opstellen van een code van goed gedrag voor micro-kredietinstellingen. 18

19 5. Gedetailleerde informatie per programma 5.1 Framework Programme 7 (FP7) FP7 - Cooperation FP7 People 19

20 5.1.3 FP7 Ideas FP7 Capacities 20

21 5.2 Competitiveness and Innovation Framework (CIP) CIP-EIP 21

22 5.2.2 CIP-ICT-PSP CIP-IEE 22

23 5.3 EIT 5.4 Trans-European Transport Networks (TEN-T) 23

24 5.5 Trans-European Energy Networks (TEN-E) 24

25 5.6 Life+ 5.7 NER300 25

26 5.8 Health Programme 5.9 Ambient Assisted Living (AAL) 26

27 5.10 European Cooperation in Science and Technology (COST) 5.11 Eurostars 27

28 5.12 Marco Polo 5.13 URBACT 28

29 5.14 Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) 5.15 Europees Social Fonds (ESF) 29

30 5.16 Plattelands Ontwikkelings Programma (POP) 30

31 Versterken regionale Concurrentie kracht Fijne leefomgeving Verbeteren mobiliteit en bereikbaarheid Energietransitie Digitale infrastructuur 6. Match EU-subsidie instrumentarium ( ) en Gelders beleid 6.1 Samenvatting match beleid / EU-programma s Horizon 2020 X X X CEF X X X COSME X X Life+ X NER300 X Health for X Growth Programme AAL X X COST X Eurostars X Marco Polo X URBACT X EFRO X X ESF X POP X X X EIB X X X X X 6.2 Uitwerking match beleid / EU-programma s Horizon 2020 Horizon 2020 is een breed ingestoken programma dat zich vooral op onderzoek en technologische ontwikkeling richt. Het kan een bijdrage leveren aan de volgende Gelderse speerpunten: Versterken regionale concurrentiekracht: Horizon 2020 kan een bijdrage leveren aan de maximale stimulering van innovatie in de topsectoren. Bedrijven, universiteiten, onderzoekers, etc. kunnen deelnemen in fundamentele onderzoeks-, technologische ontwikkelings- en/of demonstratieprojecten. Breed scala van onderwerpen. Energietransitie: Horizon 2020 levert vooral binnen de pijler Tackling Societal Challenges een bijdrage aan duurzame energieprojecten (fundamenteel onderzoek, technologische ontwikkeling en demonstratie projecten). Een van de speerpunten van H2020 is secure, clean and efficient energy, net als resource efficiency. Digitale infrastructuur: Horizon 2020 richt zich onder de pijler Industrial Leadership op (o.a.) ICT-technologieën, in het bijzonder op de next-generation computing en future internet. 31

32 6.2.2 CEF Verbeteren mobiliteit en bereikbaarheid: CEF kan bijdragen aan het oplossen van knelpunten in transport infrastructuur en aan het verbeteren van de verbinding met het achterland (Ruhrgebied en verder gelegen regio s). Het moet hierbij wel om projecten gaan met een Europees belang. Kleine, lokale infrastructuurprojecten komen niet in aanmerking. Energietransitie: CEF kan een bijdrage leveren aan de modernisering en uitbreiding van de Europese energie-infrastructuur, waardoor ook in de toekomst aan de toenemende energievraag voldaan kan worden en ook grootschalige toepassing van duurzame energiebronnen mogelijk wordt. Zowel studies als de daadwerkelijke implementatie (works) worden gefinancierd. Digitale infrastructuur: CEF ondersteunt de aanleg van (zeer) snel breedband netwerken, zodat Europa een goede concurrentiepositie behoudt. Investeringen in infrastructuur COSME Versterken regionale concurrentiekracht: COSME kan een bijdrage leveren aan de ondersteuning van innovatieve starters (MKB) en het ondernemersklimaat door bijv. toegang tot financiering te vergemakkelijken, een informatieportal en business events. Energietransitie: COSME kan bijdragen aan de energietransitie door het MKB te ondersteunen bij de ontwikkeling van energiezuinige producten, processen en diensten Life+ Fijne leefomgeving: Life+ richt zich op natuurbehoud en milieubeleid. Het programma kan een bijdrage leveren aan het beschermen, in stand houden, herstellen en monitoren van leefomgeving, gebieden, en in het wild voorkomende flora en fauna om op deze manier de achteruitgang van biodiversiteit en Natura 2000-gebieden binnen Gelderland een halt toe te roepen. Bovendien richt Life + zich op het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen, verbetering van de waterkwaliteit, vermindering van geluidsoverlast en het verbeteren van efficiënt gebruik van hulpbronnen (proef- en demonstratieprojecten) NER300 Energietransitie: NER300 kan bijdrage leveren aan de Gelderse energietransitie door subsidie te verstrekken voor demonstratieprojecten op het gebied van CO2-afvang en -opslag (CCS) en innovatieve technologieën voor hernieuwbare energie (RES). Het gaat om grootschalige projecten Health for Growth Programme Fijne leefomgeving: het Health for Growth Programme kan een bijdrage leveren aan een excellent vestigingsklimaat (aanwezigheid goede sociale voorzieningen), doordat het de aanwezige gezondheidssystemen kan verbeteren. Dit nieuwe programma richt zich op innovatieve oplossingen om de gezondheidszorg te verbeteren en op het delen en bundelen van kennis tussen EU-landen. 32

33 6.2.7 Ambient Assisted Living (AAL) Versterken regionale concurrentiekracht: AAL stimuleert het Europese bedrijfsleven om met innovatieve ICT-oplossingen voor ouderen te komen. Hiermee kan het programma een bijdrage leveren aan de Gelderse concurrentiekracht. Fijne leefomgeving: doel van het AAL programma is om met behulp van ICT oplossingen de kwaliteit van leven van ouderen te verbeteren en hen in staat te stellen zo lang mogelijk zelfstandig te wonen en te leven, ook als ze last krijgen van lichamelijke en/of geestelijke beperkingen. Innovatieve oplossingen kunnen bijdragen aan een vitale samenleving COST Versterken regionale concurrentiekracht: COST streeft een versnelde ontwikkeling na van het Europese wetenschappelijke onderzoek. Dit wordt bereikt door het innovatieve onderzoek af te stemmen door betere coördinatie en samenwerking. Hierdoor wordt de versnippering van het Europese wetenschappelijke onderzoek tegengegaan en onnodig dubbel werk voorkomen. Door hun kennis en Europese netwerk uit te breiden, hebben zowel onderzoeksinstellingen als bedrijven direct voordeel van het COST-programma Eurostars Versterken regionale concurrentiekracht: Eurostars richt zich voornamelijk op onderzoekuitvoerend MKB (bedrijven die minstens 10% van de omzet of 10% van hun FTE s inzetten voor toegepast onderzoek en experimentele ontwikkeling). Het programma helpt (kleine) bedrijven om marktgerichte technologische ontwikkeling uit te voeren. Het doel is de time-to-market van deze nieuwe technologieën te verkorten en de technische risico s te verkleinen. De verwachting is dat hierdoor kleine bedrijven zich sneller zullen kunnen ontwikkelen en groeien in omzet en aantal medewerkers Marco Polo Verbeteren mobiliteit en bereikbaarheid: Marco Polo kan een bijdrage leveren aan het schoner maken van transport, doordat het programma projecten stimuleert die vrachttransport over de weg verminderen en/of vervangen door minder milieubelastende alternatieven, zoals vervoer over water of per spoor URBACT Fijne leefomgeving: URBACT heeft als doel het ontwikkelen van stedelijke netwerken. De netwerken richten zich op het uitwisselen van informatie en 'good practices' tussen de deelnemende steden. Op die manier kunnen Europese steden van elkaar leren om zodoende beter in staat te zijn om complexe uitdagingen als vergrijzing, werkloosheid, economische ontwikkeling, duurzaamheid en milieuvervuiling het hoofd te kunnen bieden. Gelderse gemeenten kunnen deelnemen in dergelijke netwerken en hierdoor het vestigingsklimaat van hun gemeente verder verbeteren. 33

34 Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO, inclusief Interreg) Versterken regionale concurrentiekracht: EFRO richt zich op het versterken van de regionale concurrentiekracht en het vergroten van de werkgelegenheid. Ook de opkomst en ontwikkeling van het MKB wordt gestimuleerd middels dit programma. Fijne leefomgeving: Interreg stimuleert samenwerking tussen partijen uit meerdere landen in projecten op het terrein van duurzame ruimtelijke en regionale ontwikkeling. Belangrijk doel van het programma is om regio s aantrekkelijker te maken om te wonen, werken en investeren. Interreg-projecten kunnen ook bijdragen aan andere doelen van Gelderland, zoals het verbeteren van de mobiliteit en bereikbaarheid en de energietransitie Europees Sociaal Fonds (ESF) Versterken regionale concurrentiekracht: het ESF is het belangrijkste Europese instrument om werkgelegenheid te ondersteunen, mensen aan beter werk te helpen en te zorgen voor eerlijkere arbeidskansen voor alle EU-burgers. Het werkt door te investeren in Europa's menselijke kapitaal - haar werknemers, haar jongeren en iedereen op zoek naar een baan. Hiermee draagt het bij aan het versterken van de regionale concurrentiekracht Plattelands Ontwikkelings Programma (POP) Versterken regionale concurrentiekracht: het POP richt zich onder andere op het versterken van de landbouwsector en stimuleert daarmee heel specifiek de concurrentiekracht binnen Gelderland. Fijne leefomgeving: het POP draagt ook bij aan het verbeteren van de leefbaarheid op het platteland door te investeren in de aantrekkelijkheid van het platteland (bijvoorbeeld door instandhouding en opwaardering van het landelijk erfgoed). Energietransitie: het POP stimuleert tevens de diversificatie van de plattelandseconomie. Denk bijvoorbeeld aan het opschalen en professionaliseren van productie en afzet van hernieuwbare energie, afkomstig uit reststromen en natuurlijke bronnen op het agrarisch bedrijf. De diversificatie kan ook betrekking hebben op reductie van energiegebruik op basis van fossiele brandstoffen Europese Investeringsbank (EIB) Versterken regionale concurrentiekracht: de EIB kan op meerdere manieren bijdragen aan de versterking van de regionale concurrentiekracht. Door leningen te verstrekken aan innovatief bedrijfsleven en door financiële oplossingen te bieden aan het MKB (microfinance en JEREMIE). Fijne leefomgeving: door ondersteuning te bieden op het gebied van stedelijke ontwikkeling (JESSICA) draagt de EIB bij aan een excellent vestigingsklimaat. Verbeteren mobiliteit en bereikbaarheid: de EIB kan bijdragen aan de Gelderse prioriteit mobiliteit en bereikbaarheid door bijvoorbeeld het verstrekken van gunstige leningen of via LGTT-financiering. Energietransitie: de EIB ondersteunt de programma s NER300 en ELENA. Hierdoor faciliteert de EIB projecten die bij kunnen dragen aan de energietransitie. Digitale infrastructuur: op het gebied van digitale infrastructuur kan de EIB ondersteunen door bijvoorbeeld gunstige leningen te verstrekken of door garanties. 34

35 7. Nadere beschouwing: waar liggen de kansen? Zoals uit de voorafgaande hoofdstukken blijkt, zijn er vele Europese subsidiemogelijkheden. Maar waar liggen nou de beste kansen? Waar moet op worden ingezet? Budget centraal gecoördineerde programma s EU ( ) Verwacht totale budget Horizon miljard CEF 50 miljard COSME 2,5 miljard Life+ 3,2 miljard NER 300 4,5 miljard* Health for Growth Programme 446 miljoen AAL 700 miljoen* COST 560 miljoen Eurostars 400 miljoen* * Budget van ; nieuwe budget is nog niet bekend Zoals uit bovenstaande tabel blijkt, zit er behoorlijk verschil in de omvang van de budgetten. De budgetten voor Horizon 2020 ( 69 miljard) en CEF ( 50 miljard) steken met kop en schouders boven de andere budgetten uit. Vooral binnen Horizon 2020 is een groot deel daarvan gereserveerd voor het MKB (15% tot 20% van het totaal budget voor de maatschappelijke uitdagingen en de enabling technologies is bijvoorbeeld voor het MKB). Prioritaire kansen voor de Provincie als aanvrager De programma s EFRO, ESF en POP zijn bekend bij de Provincie en het is zeker aan te bevelen om hier op in te blijven zetten. De Provincie heeft veel kennis over deze programma s in huis. De budgetten voor POP en EFRO worden waarschijnlijk een derde minder, maar het budget van Interreg daarentegen stijgt naar verwachting. Naar verwachting zal het grootste deel van de Europese middelen waarmee het economisch beleid van de provincie Gelderland vorm gegeven wordt verkregen worden uit de structuurfondsen EFRO en Interreg. Vanuit de door Brussel rechtsreeks gecoördineerde programma s zijn CEF en COSME het meest van belang. Met name COSME (voor het vormgeven van economisch beleid) en CEF voor transport en digitale infrastructuur, sluiten goed aan bij de beleidsvoornemens van de provincie en bieden derhalve goede kansen voor het verkrijgen van EU subsidie. Tenslotte biedt Horizon 2020 kansen voor de provincie om te participeren in projecten gericht op beleidsvorming, disseminatie van resultaten en voor het uitvoeren van pilot- en demonstratieprojecten. Prioritaire kansen voor overige partijen (Provincie als ondersteuner) Horizon 2020 biedt zeer goede mogelijkheden voor zowel onderzoeksinstellingen en universiteiten als voor innovatieve bedrijven (incl. MKB). Horizon 2020 heeft een flink budget en gaat zich steeds meer op de hele keten van kennis, kunde en kassa richten (van fundamenteel onderzoek tot 35

36 demonstratie projecten). Hierdoor worden de mogelijkheden voor het bedrijfsleven beter ten opzichte van het oude FP7. COSME is ook een programma dat zeker aandacht verdient. Dit programma richt zich voornamelijk op het MKB en sluit daarom erg goed aan bij de wens van de Provincie om het MKB meer te laten profiteren van Europese geldstromen. Lobby in Brussel Lobbyen is het stelselmatig uitoefenen van invloed op beleidsmakers bij bestuursorganen. Lobby is alleen zinvol als het door de juiste lobbyist wordt gedaan iemand met invloed (doordat deze persoon bijvoorbeeld een belangrijke partij of netwerk vertegenwoordigt). Daarbij spelen de consistentie van de boodschap, de gerichtheid van de boodschap op de doelgroep, de timing en de juiste aanspreekpersoon een grote rol. Feitelijk moet een project 1-2 jaar vooruitlopen op de deadline van indiening en moet consortiumpartners vanuit de verschillende lidstaten via een stakeholderanalyse een aanvalsplan opstellen. Hierbij kan worden samengewerkt met organisaties in Gelderland die goede contacten hebben in Brussel, zoals universiteiten en onderzoeksinstituten. Het wetgevend kader voor de nieuwe programma s zijn inmiddels grotendeels gedefinieerd, zeker wat betreft de spelregels voor deelname, de rapportageverplichtingen en de financieringsmodaliteiten. Voor Horizon 2020 zijn ook de prioriteiten ten aanzien van de te financieren prioritaire technologieën en de zogeheten societal challenges goeddeels gedefinieerd. In tegenstelling tot het huidige kaderprogramma, is de verwachting dat tijdens de uitvoering van Horizon 2020 veel actiever op projectniveau gelobbyd zal moeten worden om onderwerpen daadwerkelijk in de jaarlijkse werkprogramma s (de zogeheten Calls for Proposals ) terug te zien. Concreet betekent dit dat al in een heel vroeg stadium consortia moeten ontstaan die met verwijzing van de prioritaire thema s specifieke technologieën onder de aandacht brengen bij diverse stakeholders. De belangrijkste stakeholders die benaderd moeten worden zijn: nationale programma comités, het relevante Horizon 2020 Expert Advisory Panel van de Europese Commissie, de EU R&D Associations, lopende FP7 projectconsortia en de Technology Platform(s). Ook moeten consortiumpartners proberen de technologietrend waarbinnen het beoogde project past, zoveel mogelijk tijdens netwerkbijeenkomsten en gedurende EU-conferenties en EUworkshops uitdragen. Tenslotte kunnen technologie-ontwikkelingen ook gepromoot worden door ze eerst als onderdeel van zogeheten COST-projecten of CSA-projecten in te kaderen binnen een technologie-roadmap die aan de Europese Commissie wordt aangeboden. Uitgaande van de gedachte dat een regio zich op Europees niveau op hooguit 1 kerngebied zal kunnen onderscheiden (food, health, chemie, ICT, ) is het zaak dat de provincie rechtstreeks en via het Huis der Provincies aan de Europese Commissie laat blijken hoezeer zij een gegeven ontwikkeling steunt, onder meer via participaties, ondersteunende maatregelen of bijvoorbeeld via infrastructuur. Ook kan de provincie contact zoeken met andere regio s in Europa die op het gekozen kerngebied dezelfde ambitie hebben. Daarmee kan een samenwerkingsverband/alliantie worden aangegaan, want voor de EU is een virtuele region of knowledge (dus van twee of meer regio s uit verschillende landen) geen enkel probleem. Ook kan de provincie actief deelnemen in projecten, bijvoorbeeld door als als first-user (dan wel vanuit pre-competitive procurement) op te treden in projecten die geleid worden door een academische of private partij uit de eigen provincie. 36

37 Om goed in te kunnen spelen op de kansen die de nieuwe programma periode biedt, is het aan te raden om nu al te bekijken wat de prioriteiten van je organisatie zijn en deze te matchen met de verschillende EU-programma s. Welke partijen heb je vervolgens nodig om een aanvraag in te dienen? Ga met die partijen in gesprek en probeer op voorhand vast een subsidieproject te ontwikkelen. Vooral bij Horizon 2020 zijn al lang van te voren draft werkprogramma s beschikbaar, waarin precies omschreven staat naar wat voor soort projecten de EU op zoek is. Europese investeringsbank De Europese investeringsbank heeft als missie het EU-beleid mede te implementeren door geschikte lange termijn projecten te financieren. De steunmaatregelen dienen als katalysator om andere financieringsbronnen aan te trekken. Haar beleid is gericht op de verbetering van het concurrentievermogen van Europese industrieën en de MKB- sector en het stimuleren van investeringen in duurzaamheid (o.a. energie) en de kenniseconomie. De EIB haalt kapitaal op in de kapitaalmarkt in de vorm van obligaties en verleent langlopende leningen (looptijd 4-20 jaar) en borgstellingen aan het MKB. Tevens verzorgt het (middel-)lange kredietlijnen aan financiële intermediairs in de bancaire sector. Het EIB is meerderheidsaandeelhouder in het Europese Investeringsfonds ( EIF"). Dit investeringsfonds verstrekt risicovolle financiering (venture capital en borgstellingen) aan het MKB door gebruik te maken van financiële intermediairs. De EIB biedt tegen gunstige tarieven een breed scala aan financiële producten aan. Zij is bereid om meer risico te aanvaarden dan een commerciële bank, indien hierdoor de toegevoegde waarde van het Europees beleid wordt vergoot. Vanwege haar triple A kredietstatus kan de EIB voordelig kapitaal ophalen in de financiële markten en tegen een voordelig tarief uitzetten. Vanwege de Nederlandse triple A status leert de ervaring in het verleden dat organisaties in Nederland financiering kunnen organiseren tegen dezelfde of voordeligere tarieven, bijvoorbeeld via de Bank Nederlandse Gemeenten. Conclusie Het is belangrijk voor de Provincie om in te blijven zetten op bestaande geldstromen vanuit de structuurfondsen en deze waar mogelijk nog effectiever te benutten. Maar ook nieuwe geldstromen rechtsreeks uit Brussel kunnen kansen bieden. Vooral COSME en CEF zijn interessant voor het opzetten en uitvoeren van economisch beleid door de Provincie. COSME focust nadrukkelijk op de ondersteuning van het MKB, CEF is gericht op (fysieke en digitale) infrastructuur. De andere programma s in het bijzonder Horizon bieden vooral kansen voor overige partijen binnen Gelderland. Binnen Horizon 2020 zie je steeds meer nadruk op innovatie, waardoor ook daar de kansen voor het MKB groter worden. Het is belangrijk om niet zomaar overal op in te zetten. Het voorbereiden van een project en een subsidieaanvraag kost veel tijd. De ontwikkeling van het projectidee, het vinden van projectpartners, het schrijven van de aanvraag, etc. In bijna alle gevallen eist de subsidieverstrekker een eigen bijdrage die wordt ingezet ten behoeve van de verwezenlijking van het project. De hoogte hiervan kan verschillen per regeling, dus het is goed om vooraf te kijken wat de precieze vereisten zijn. Zonder voldoende cofinanciering komt het project niet in aanmerking voor subsidiëring. Bepaal daarom goed welke prioriteiten er zijn en wat echt belangrijk is voor de organisatie. 37

38 8. Plan van Aanpak 8.1 Voorbereiding op de nieuwe programmaperiode De vraag die rijst is hoe de Provincie Gelderland zich goed kan voorbereiden op de nieuwe programmaperiode die vanaf 2014 opengaat. Wat betreft een plan van aanpak zijn er twee opties: 1) de Provincie kan zelf aanvragen; 2) de Provincie kan zelf geen aanvraag indienen maar wel een ondersteunende rol vervullen voor potentiele aanvragers. 1) De Provincie kan zelf aanvragen: Prioriteren; welke kansen zijn het meest interessant voor de Provincie? (Denk aan link ambities Gelderland met EU-beleid & topsectoren-beleid, mate van innovatie) Invloed uitoefenen in Brussel; de Provincie zelf heeft wellicht weinig body maar via bijv. het Interprovinciaal Overleg (IPO) of de Assembly of European Regions (AER) kan meer invloed worden uitgeoefend. Netwerk onderhouden en bouwen; ga naar relevante conferenties, bijeenkomsten, etc. om zichtbaar te zijn en om nieuwe contacten op te doen. Sluit u aan bij (internationale) netwerken. Selecteren; zodra de eerste werkprogramma s bekend zijn een keuze maken om wel of niet in te zetten op subsidie. Opstellen project samenvatting; om (potentiële) partners te benaderen en gecommitteerd te krijgen. Faciliteer medewerkers; subsidie aanvragen kost veel tijd en middelen, en moet dan ook van bovenaf ondersteund en gewaardeerd worden. 2) De Provincie kan zelf geen aanvraag indienen maar wel een ondersteunende rol vervullen voor potentiele aanvragers: Informeren; van intermediaire organisaties en het MKB over de mogelijkheden. Faciliteren netwerken; door bijv. een conferentie rondom een bepaald thema te organiseren waar partijen uit de regio samen kunnen komen. Ondersteuning; door bijv. een helpdesk ter beschikking te stellen waar potentiële aanvragers terecht kunnen met vragen of door een subsidie in het leven te roepen voor voorbereidingskosten. 8.2 Het subsidie-proces Het subsidie-proces kent verschillende fasen die doorlopen moeten worden. Initiëren: van ambitie naar aanvraag De overheid investeert in uw ambities door subsidies te verstrekken. Dit zijn grote geldstromen, verdeeld over allerlei subsidieregelingen. Het leggen van de verbinding tussen de ambities van Gelderland en de juiste subsidieregelingen is een belangrijke stap binnen het subsidieproces. Ook het bepalen van de haalbaarheid van een mogelijke aanvraag behoort tot deze fase. Bijbehorende activiteiten zijn bijvoorbeeld het opstellen van een projectidee, het toetsen van het projectidee bij de subsidieverstrekker, het polsen van mogelijke samenwerkingspartners, etc. 38

39 Aanvragen: van aanvraag tot beschikking Het ontwikkelen van een goed project en een goede aanvraag is erg belangrijk omdat de concurrentie over het algemeen groot is. De aanvraagfase bestaat uit meerdere onderdelen: het verder ontwikkelen van het projectidee, het vormen van een consortium, het schrijven en indienen van de aanvraag. Overzicht en kennis van alle variabelen die een rol spelen bij het verkrijgen van de subsidietoezegging is belangrijk. Maar ook: inzicht in uw project, uw sector / speelveld en het vermogen om de aanvraag zo op te stellen dat deze nauwkeurig aansluit op de voorwaarden die de subsidieverstrekker stelt. Bijbehorende activiteiten zijn bijvoorbeeld het verzamelen van informatie, interviews, zoeken van partners, registratie bij de subsidieverstrekker, het formuleren van overtuigende teksten, etc. Realiseren: van toezegging tot uitbetaling Bij het verwerven van subsidies is het belangrijk dat serieuze aandacht en zorg uitgaat naar de administratieve- en rapportageverplichtingen die gepaard gaan met de toezegging. Door een juiste organisatie van de administratieve uitvoering van uw project, wordt gewaarborgd dat de subsidie ook daadwerkelijk uitbetaald wordt. Bijbehorende activiteiten zijn bijvoorbeeld het opstellen van inhoudelijke voortgangsrapportages, het verzamelen en registreren van facturen, uren schrijven, etc. Procesmanagement: naar optimaal resultaat Om tot een optimaal resultaat te komen is het belangrijk om het gehele proces op een juiste manier te managen. Het bewaken van tijd, kwaliteit en kosten gedurende het continue proces, en de juiste communicatie hierover is onmisbaar. 39