Hospitality Consultants

Transcriptie

1 KRIMPEN AAN DEM IJSSEL ingekomen d.d. Rappel Afdeling 1 5 MAART 2013 SL ra Hospitality Reg.no. Ici.no. i. Hospitality Aan; Gemeente Krimpen aan den IJssel Smallepad / 3811 MG / Amersfoort Afdeling Samenleving Postbus 2186 / 3800 CD / Amersfoort Robert Knoop Postbus 200 Postbus 755 / 6200 AT / Maastricht Tel: +31 (0) AE KRIMPEN AAN DEN IJSSEL info@hospitalityconsultants.nl Datum: 13 maart 2013 Ons kenmerk: /RA /JS/EL Onderwerp: einde opdracht Van Lanschot Bankiers BTW nr.: NL B.01 KvK Maastricht Geachte heer Knoop, beste Robert, Conform afspraak doen wij u hierbij een ingebonden exemplaar toekomen van onze eindrapportage over het onderzoek naar het beheer en de exploitatie van de Krimpener sportaccommodaties. Hiermee is tevens een einde gekomen aan de werkzaamheden die wij in het kader van deze opdracht voor u mochten uitvoeren. Wij hebben de samenwerking wederom zeer op prijs gesteld en verheugen ons erin deze voort te zetten inzake de kadernota tarieven en subsidies. Mede namens mijn collega Emmy van Montfoort dank ik u en uw collega's voor het in ons bureau gestelde vertrouwen. Met vriendejj^ke^groet, Joop Senerpenzeel

2 W Hospitality ff L*fl Hospitality li. 4, m Beheer- en exploitatie sportaccommodaties 13 maart 2013

3 Hospitality Aan Gemeente Krimpen aan den IJssel Afdeling samenleving Robert Knoop Postbus AE KRIMPEN AAN DEN IJSSEL Van Hospitality Smallepad Postbus CD AMERSFOORT Auteurs Emmy van Montfoort Joop Scherpenzeel Project Beheer- en exploitatie sportaccommodaties Betreft Eindrapportage Ons kenmerk /RA d02/JS/EL Datum Amersfoort, 13 maart Hospitality Behoudens uitzonderingen door de wet gesteld mag, zonder uitdrukkelijke schriftelijke toestemming van de rechthebbenden c.q. door de rechthebbenden gemachtigden, niets uit deze uitgave worden vermenigvuldigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op de gehele of gedeeltelijke bewerking

4 W *Q**Ë Hospitality INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding Aanleiding Uitgangspunten Ondersteuningsvraag Leeswijzer 5 2 Inventarisatie en analyse Inleiding Zwembad Binnensport Buitensport Beleidskaders 14 3 Benchmark exploitatie Inleiding Zwembad Binnensport Buitensport Conclusie 36 4 Vormen van verzelfstandiging Inleiding Gemeentelijk beheer Extern verzelfstandigd beheer Privaat beheer (commercialisering) Privatisering Bedrijfsvoeringsaspecten Tot slot 52 5 Benchmark verzelfstandiging Gouwebad De Sniep - Gemeente Waddinxveen Zwembad Octopus - Gemeente Leusden SRO Kennemerland - Gemeente Haarlem Sportbedrijf - Gemeente Lelystad SPURD - Gemeente Purmerend Stichting Sport en Welzijn Ridderkerk 57 6 Samenvatting van conclusies en aanbevelingen

5 Hospitality 1 Inleiding 1.1 Aanleiding In onderliggende rapportage is in opdracht van de gemeente Krimpen aan den IJssel een quickscan uitgevoerd naar de exploitatie en het beheer van de gemeentelijke sportaccommodaties. Hiermee beoogt de gemeente om de ontwerp Kadernota doelmatig voor te bereiden zodat na vaststelling c.q. keuzebepaling zo concreet mogelijk invulling kan worden gegeven aan de voorzieningendiscussie en aan de financiële taakstelling waartoe de gemeenteraad bij vaststelling van de meerjarenbegroting heeft besloten. In dit onderzoek is tevens de mogelijkheid tot verzelfstandiging van de betrokken accommodaties betrokken waarbij inzicht is gegeven in andere, aansprekende 'verdienmodellen', concepten of'best practices'. 1.2 Uitgangspunten Op basis van de door de gemeente inzichtelijk gemaakte exploitatieresultaten is een kosten-batenanalyse gemaakt en inzicht geboden c.q. onderscheid gemaakt in onder andere: verschillende doelgroepen (bijvoorbeeld jeugd, ouderen, mensen met een beperking, minima); het eigendom van het vastgoed; het beheer en de exploitatie van de voorziening; de (financiële) administratie; de doorberekende overhead. Vervolgens is voor de kosten en opbrengsten van elk van de betreffende accommodaties een vergelijking van de exploitatie en het beheer gemaakt met: gemeenten die de voorziening ook in eigen beheer exploiteren; gemeenten die voor (een vorm van) verzelfstandiging hebben gekozen, en/of gemeenten die hebben besloten om de voorziening door 'de markt' te laten exploiteren. Bijzondere aandacht is daarbij gegeven aan de mogelijkheid om: het personeel een andere rechtspositie te geven; zelfstandig inkomsten (anders dan gemeentelijke subsidie) te genereren, uit bijvoorbeeld sponsoring of horeca. Ook is (globaal) in beeld gebracht welke consequenties sluiting van een voorziening heeft. Zijn er dan alternatieven in buurgemeenten? Is het aannemelijk dat 'de markt' het overneemt? Daarbij zijn niet voor elke voorziening op voorhand alle opties in beeld gebracht. Modellen die voor Krimpen aan den IJssel op voorhand geen reële optie lijken te zijn, zijn niet in de vergelijking betrokken

6 APJV Hospitality Ondersteuningsvraag De ondersteuningsvraag die Hospitality centraal heeft gesteld, luidt als volgt. is van vergelijking met overeenkomstige voorzieningen c.q. gemeente scan inzicht in de prestaties van de Krimpener sportaccommodaties en de 'erzelfstandigingsvormen op basis waarvan een voorkeur kan ptimalisering van de exploitatie en het beheer. Hierin zijn onder andere de volgende aspecten betrokken: Het zwembad als 'instituut' voor (recreatief) zwemmen en zwemsport, inclusief mogelijke verzelfstandiging. De sportaccommodaties, inclusief de invoering van kostprijsdekkende huur, een mogelijke (verdere) verzelfstandiging van het beheer en het inzetten van accommodaties voor andere functies dan sport. De voorstellen van de Sportraad. 1.4 Leeswijzer In hoofdstuk 2 zijn de inventarisatie- en analyseresultaten van de huidige situatie alsmede de vigerende beleidskaders gepresenteerd. In hoofdstuk 3 is een benchmark uitgevoerd naar de exploitatie per accommodatiesoort. Hoofdstuk 4 gaat in op de verschillende vormen van verzelfstandiging en de bijbehorende voor-, nadelen en consequenties. In hoofdstuk 5 is een benchmark ten aanzien van verzelfstandiging opgenomen. Het rapport besluit met aanbevelingen ten aanzien van de toekomstige exploitatievormen

7 Hospitality 2 Inventarisatie en analyse 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk zijn de resultaten gepresenteerd van de inventarisatie en analyse die is verricht van de exploitatie- en bedrijfsgegevens van de twaalf sportaccommodaties, alsmede van de vigerende beleidskaders inzake onder andere de lopende voorzieningendiscussie en de kostprijsdekkende huur. 2.2 Zwembad Voorzieningen Zwembad De Lansingh dateert van 1958 en heeft in 2012 een belangrijke upgrade ondergaan in met name de entree, luchtbehandeling en compartimenteerbaarheid. Met de vernieuwde technieken is veel te besparen door warmte- en waterterugwinning. Tijdens de verbouwing zijn er ook maatregelen getroffen ten aanzien van de brandveiligheid en is het peuterbad gerenoveerd. Ook is er een nieuw toegangscontrole systeem ingeregeld. Het zwembad heeft een wateroppervlakte van circa m 2, verdeeld over de volgende bassins: 25- meter wedstrijdbassin: 375 m meter instructiebassin met beweegbare bodem: 250 m 2 een recreatiebassin met onder andere een wildwaterkreek, waterval, massastromen, borrel- en bruisbaden en een uitzwembassin van circa 300 m 2 ; binnen- en een buiten peuterbassin met speelelementen. Daarnaast beschikt de accommodatie over onder andere een whirlpool, waterglijbaan met apart plonsbad, een warme knuffelmuur, een sauna, een zonnestudio, een ligweide en een horeca. Met de sluiting van zwembad Woelwater in Krimpen aan den Lek in 2011, kent De Lansingh een groter verzorgingsgebied dan voorheen Organisatie Zwembad De Lansingh wordt beheerd en geëxploiteerd door de gemeente Krimpen aan den IJssel en valt onder de afdeling Samenleving. De directeur van de afdeling Samenleving is de directe leidinggevende van de manager accommodaties. De manager geeft leiding aan zowel het personeel van het zwembad als van de sporthallen en sportzalen. In het zwembad is een teamleider werkzaam die de zwemonderwijzers, toezichthouders, caissières en schoonmakers onder zich heeft. Er is ruim 9 fte aan vast personeel in dienst en bijna 4 fte aan oproepkrachten, verdeeld over in totaal 27 medewerkers. Zwembad De Lansingh heeft van de gemeente een taakstelling opgelegd gekregen om voor 1 januari % te bezuinigen op de kosten. In 2011 is er al ruim ,- structureel bezuinigd op ondermeer de formatie. Vanwege het reeds genoemde nieuwe toegangscontrole systeem zijn er op korte termijn minder caissières (1 fte) nodig, waardoor opnieuw een structurele bezuiniging kan worden doorgevoerd. Door de vervanging van de luchtbehandelingskasten zijn de totale energielasten in 2012 ten opzichte van 2011 afgenomen. Deze afname kan gezien worden als een structurele bezuiniging Benutting In 2011 ontving zwembad De Lansingh circa bezoeken verdeeld over recreatief-, doelgroep-, instructie-, school- en verenigingszwemmen. De grootste groep bezoekers bracht een recreatief bezoek aan het zwembad. In de benchmark in paragraaf 3.2 is hier verder op ingegaan. 06 ] 61

8 Hospitality Tarieven De tarieven voor het gebruik van de gemeentelijke sportaccommodaties worden elk jaar door de gemeenteraad vastgesteld. Enkele tarieven voor het zwembad zijn in de volgende tabel opgenomen. recreatief zwemmen 4,95 losse kaart leszwemmen 9,25 enkele les (45 min) doelgroep- en aquasportles 5,95 losse les verenigingstarief (lokaal)- wedstrijdbad 78,90 per uur verenigingstarief (lokaal)- instructiebad 51,40 per uur verenigingstarief (lokaal)- recreatiebad 107,45 per uur Bron: gemeente Krimpen aan den Dssel, bewerking Hospitality Gemiddeld kost een eenmalig zwembadbezoek 4,20. Het tarief voor een eenmalig bezoek door een volwassene in De Lansingh is 4,95. Dit bedrag is bovengemiddeld, hetgeen ruimschoots gerechtvaardigd wordt door het eveneens bovengemiddelde voorzieningenniveau dat geboden wordt. Hierbij wordt opgemerkt dat het tarief voor een losse kaart recreatief in 2011 nog 4,65 bedroeg Kosten en opbrengsten Voor het analyseren en beoordelen van de exploitatiebaten en -lasten van zwembad De Lansingh is gekeken naar de MARAP, de benchmark zwembaden, lasten en baten van het maatschappelijk vastgoed 2011, budgetbewaking 2011, de directe personeelslasten 2011 en de doorbelaste kosten accommodaties Op basis hiervan is het volgende overzicht samengesteld. opbrengst zwembadbezoek kapitaallasten opbrengst recreatief personeel/doorbelasting opbrengst verenigingszwemmen energie/water opbrengst schoolzwemmen onderhoudskosten opbrengst zwemlessen schoonmaakkosten opbrengst doelgroepen marketing/ PR opbrengst verhuur overig adm./verz. /belasting verhuur/bruto marge horeca overige lasten overige baten totaal baten totaal lasten tekort incl. kapitaallasten tekort excl. kapitaallasten Bron: gemeente Krimpen aan den Dssel, bewerking Hospitality De analyse en beoordeling van de exploitatiebaten- en lasten heeft plaatsgevonden op basis van een benchmark die is opgenomen in paragraaf

9 Hospitality 2.3 Binnensport Voorzieningen en organisatie De gemeente Krimpen aan den IJssel beschikt over zes gemeentelijke binnensportaccommodaties, te weten: 1. sporthal De Boog 28 x 44 x 9 meter 1998 scheidingswand, verrijdbare tribune (500p), twee vergaderruimten, horeca, sporthal NIET geschikt voor bewegingsonderwijs 2. sportzaal De Populier 22 x 28 x 7 meter 1974 scheidingswand, multifunctionele ruimte 3. sportzaal Groenendaal 22 x 28 x 5, scheidingswand meter 4. gymnastieklokaal 12 x 21 x 5, Tuinstraat meter 5. gymnastieklokaal 12 x 21 x 5, Una Corda meter 6. gymnastieklokaal 12 x 21 x 5, Dr. Thyssenlaan meter Bron: gemeente Krimpen aan den IJssel, bewerking Hospitality Alle binnensportaccommodaties zijn in eigendom van en worden geëxploiteerd door de gemeente. Naast de gemeentelijke binnensportaccommodaties zijn er in de gemeente Krimpen aan den IJssel nog vier gymnastieklokalen, te weten: gymnastieklokaal Comenius (1965) en drie gymnastieklokalen Krimpenerwaardcollege (KWC) (1976). Eén van de drie gymnastieklokalen van het KWC is momenteel volledig in gebruik door muziekvereniging Concordia. Gepland is dat in 2015 de drie gymnastieklokalen KWC worden vervangen door een sporthal KWC van 44 x 24 x 7 meter. Sporthal De Boog beschikt als enige binnensportaccommodatie over een horecavoorziening. Het sportcafé wordt ook gebruikt voor het vieren van verjaardagen en huwelijksfeesten etc. In sportzaal De Populier is een keuken gesitueerd Benutting In de volgende tabel staan de benuttinggevens over het jaar 2012, uitgedrukt in uren per jaar. 1. sporthal De Boog sportzaal De Populier Sportzaal Groenendaal gymnastieklokaal Tuinstraat gymnastieklokaal Una Corda gymnastieklokaal Dr. Thyssenlaan Bron: gemeente Krimpen aan den IJssel, bewerking Hospitality De sporthal en beide sportzalen beschikken over twee zaaldelen. In de meeste gevallen werd de gehele zaal gehuurd. Indien slechts de helft werd verhuurd, is het aantal verhuurde uren door twee gedeeld. De twee vergaderruimten in sporthal De Boog zijn in 2012 incidenteel verhuurd. Vergaderruimte 1 werd door KDO en de tafeltennisvereniging 29 uur gehuurd. Vergaderruimte 2 werd alleen door KDO gehuurd voor 75 uur. Daarnaast wordt de vergaderruimte als kantoor gebruikt door de combinatiefunctionarissen

10 Hospitality De multifunctionele ruimte in sportzaal De Populier werd met name overdag gebruikt voor diverse seniorenactiviteiten, zoals biljarten en 's avonds als verenigingsruimte van de diverse sportverenigingen. De maximaal mogelijke onderwijsbenutting voor binnensportaccommodaties is gesteld op 26 klokuren per week voor het primair onderwijs, uur per jaar. De onderwijsbenutting in de gymnastieklokalen Una Corda en Dr. Thyssenlaan zaten hierboven en zijn zeer intensief benut. Opvallend is dat deze gymnastieklokalen ook in de avonduren goed zijn benut door sportverenigingen en overige gebruikers. De bezetting van deze gymnastieklokalen is dan ook zeer goed te noemen. De bezetting van gymnastieklokaal Tuinstraat blijft achter. De maximaal mogelijke onderwijsbenutting voor binnensportaccommodaties is gesteld op 35 klokuren per week voor het voortgezet onderwijs, uur per jaar. De onderwijsbenutting van sportzaal Groenendaal is met uur voor zowel bewegingsonderwijs van het primair onderwijs als het voortgezet onderwijs zeer goed. Daar waar het KWC niet in haar eigen gymnastieklokalen terecht kan, maakt het KWC gebruik van sportzaal Groenendaal. De verenigingssport en overige gebruikers maakten meer gebruik van sportzaal De Populier. De totale benutting van sportzaal Groenendaal is redelijk. De totale benutting van sportzaal De Populier ligt onder de stichtingsnorm 1 van een nieuwe binnensportaccommodatie en kent verhoudingsgewijs een beperkte onderwijsbenutting. Sporthal De Boog wordt niet gebruikt voor bewegingsonderwijs en is daar, gezien de inrichting en locatie, ook niet heel goed voor geschikt. Overdag maken net als 's avonds en in het weekend sportverenigingen en overige gebruikers gebruik van de sporthal. In de wintermaanden is er op weekavonden en in het weekend in sporthal De Boog te weinig ruimte om alle sportverenigingen onderdak te kunnen bieden. Enkele Krimpense sportverenigingen maken hierdoor gebruik van een sporthal buiten de gemeente. Het gebruik van de sporthal kan met name beter op doordeweekse dagen in het begin van de middag. De benutting van de sporthal zit met een totaal van circa uur ook onder de stichtingsnorm van een nieuwe binnensportaccommodatie van tenminste uur. Dit wordt veroorzaakt doordat er geen bewegingsonderwijs plaatsvindt in de sporthal. Er zijn plannen om de drie gymnastieklokalen van het KWC te vervangen voor een sporthal. Het KWC heeft recht op drie gymnastieklokalen/zaaldelen en heeft met een sporthal voldoende ruimte. Ook kunnen de Krimpense sportverenigingen die nu buiten de gemeente sporten in een sporthal in Krimpen aan den Dssel terecht. De huidige gebruikers van de gymnastieklokalen KWC kunnen in de overige gymnastieklokalen en sportzalen worden ondergebracht. De lage onderwijsbenutting van zowel De Populier als De Boog rechtvaardigt nog wel de keuze om bij het KWC een sporthal in plaats van gymlokalen te realiseren. Immers, het KWC kan overdag niet verwezen worden naar De Populier of De Boog gezien de afstand. De beoogde gebruikers van de sporthal KWC kunnen 's avonds evenmin verwezen worden naar De Populier of De Boog aangezien deze dan reeds intensief benut worden. 1 Voor de keuze om een nieuwe binnensportaccommodatie te realiseren, hanteert NOC*NSF een minimale bezetting van uur verenigingssport en 200 uur bewegingsonderwijs per jaar

11 f If Hospitality Tarieven Ook voor binnensportaccommodaties zijn de huurtarieven door de gemeenteraad vastgesteld, zie navolgende tabel: Verenigingsgebruik (lokaal) * 1,= Overig gebruik (sportbestemming) * 1-= 1. sporthal De Boog 39,75 79,50 verqaderruimte 1 3,20 vergaderruimte 2 4,80 2. sportzaal De Populier 26,90 53,80 verenigingsruimte De Populier 8,05 23,30 3. sportzaal Groenendaal 22,20 44,40 4. gymnastieklokaal Tuinstraat 11,05 22,10 5. gymnastieklokaal Una Corda 11,05 22,10 6. Gymnastieklokaal Dr. Thyssenlaan 11,05 22,10 Bron: gemeente Krimpen aan den IJssel, bewerking Hospitality De huurtarieven van de binnensportaccommodaties liggen net onder het gemiddelde huurtarief van binnensportaccommodaties in Nederland. Voor sporthallen is een huurtarief van 40,= tot 45,= gangbaar en voor sportzalen en gymnastieklokalen geldt een gemiddeld huurbedrag van respectievelijke 25,= en 14, = Kosten en opbrengsten Voor het analyseren en beoordelen van de exploitatiebaten en -lasten van sporthal De Boog is gekeken naar de lasten en baten maatschappelijk vastgoed 2012, de directe personeelslasten 2012 en de doorbelaste kosten accommodaties Op basis hiervan is het volgende overzicht samengesteld. opbrengst sporthalverhuur kapitaallasten 0 opbrengst overige verhuur 0 personeel/doorbelasting verhuur/bruto marge horeca energie/water overige baten onderhoudskosten schoonmaakkosten marketing/ PR adm./verz. /belasting overige lasten totaal baten totaal lasten tekort incl. kapitaallasten tekort excl. kapitaallasten Bron: gemeente Krimpen aan den IJssel, bewerking Hospitality De analyse en beoordeling van de exploitatiebaten- en lasten heeft plaatsgevonden op basis van een benchmark die is opgenomen in paragraaf 3.3. In deze paragraaf is tevens de analyse en beoordeling van de exploitatiebaten- en lasten van de sportzalen en gymnastieklokalen opgenomen

12 Hospitality 2.4 Buitensport De gemeente Krimpen aan den IJssel beschikt over vijf buitensportparken. Navolgend zijn per sportpark de voorzieningen en eigendomsituaties beschreven Tennispark Kerkdreef Tennispark Kerkdreef beschikt over zes gravel banen inclusief verlichting en een club- en kleedgebouw. Tennisclub Krimpen (TCK) huurt deze voorzieningen van de gemeente. De eigenaarlasten zoals kapitaallasten, groot onderhoud en belastingen en verzekeringen zijn voor rekening van de gemeente. De overige kosten zijn voor rekening van de vereniging Tennispark Langeland Tennisvereniging Langeland (TVL) huurt de acht kunstgras tennisbanen inclusief de verlichting op tennispark Langeland van de gemeente. Ook hier zijn de eigenaarlasten voor de gemeente en de overige lasten voor de vereniging. Het club- en kleedgebouw is eigendom van de vereniging. Hoewel met name kunstgras ook 's winters kan worden bespeeld, zijn beide tennisparken tussen 1 oktober en 1 april gesloten voor de verenigingen als gevolg van een afspraak die is gemaakt tussen de gemeente en de exploitant van de indoor tennishal, de My HealthClub. In deze periode wordt tennispark Langeland verhuurt aan MyHealthClub Sportpark Groenendaal Sportpark Groenendaal is volledig in eigendom van de gemeente. De handbalvereniging De Treffers maakt gebruik van één van de twee asfalt handbalvelden en een clubgebouw. Het tweede veld wordt momenteel niet gebruikt. In de nabije toekomst worden de twee asfalt handbalvelden teruggebracht naar één veld. De kantine in het clubgebouw wordt geëxploiteerd door de vereniging. De handbalvereniging maakt medegebruik van de kleedkamers in sportzaal Groenendaal Sportpark Driekamp Korfbalvereniging KOAG huurt de twee kunstgras korfbalvelden inclusief verlichting en het club- en kleedgebouw van de gemeente. Hockeyvereniging MHCK is eigenaar van beide kunstgras hockeyvelden inclusief de verlichting en van de ondergrond van één van de kunstgrasvelden. Het clubhuis is eigendom van de gemeente. Verder zijn er zes gemeentelijke jeu de boulesbanen gesitueerd op het sportpark Sportpark Verbindingsweg Voetbalvereniging DCV is eigenaar van de twee natuurgrasvelden inclusief verlichting en een oefenstrook van sportpark Verbindingsweg. De vereniging heeft ook de tribune, het club- en kleedgebouw, het parkeerterrein en de grond in eigendom. De gemeente heeft de twee kunstgrasvelden in eigendom inclusief wedstrijd-, respectievelijk trainingsverlichting Planningsnormen De benutting van de buitensportverenigingen is bekeken aan de hand van de planningsnormen van het NOC*NSF. Tennisclub Krimpen heeft met circa 350 leden en een bespelingsnorm van 90 personen per baan behoefte aan afgerond vier tennisbanen. De vereniging heeft de beschikking over zes banen en heeft twee banen overcapaciteit. De circa 650 leden van tennisvereniging Langeland hebben op basis van een bespelingsnorm van 90 personen per baan een behoefte aan ruim zeven tennisbanen. De vereniging heeft de beschikking over acht banen en heeft daarmee een beperkte overcapaciteit. Sportvereniging De Treffers heeft tien handbalteams. De maximale belastingseenheid voor één veld is tien teams. De handbalvereniging heeft exact voldoende capaciteit

13 Hospital! Consultar De 27 korfbalteams van korfbalvereniging KOAG hebben met een bespelingsnorm van 10 senioren wedstrijd equivalenten per kunstgras korfbalveld behoefte aan afgerond twee kunstgras korfbalvelden. De huidige capaciteit is voldoende. MHC Krimpen heeft 28 hockeyteams. Er zijn zes teams die op zondag de wedstrijden spelen. Hierdoor heeft de hockeyclub met een bespelingsnorm van negen senioren wedstrijd equivalenten per kunstgras hockeyveld behoefte aan afgerond twee kunstgras hockeyvelden. De huidige capaciteit is daarmee voldoende. Voetbalvereniging DCV heeft op zaterdag 36 teams en op zondag twee teams in de competitie. Op basis van de onlangs aangepaste planningsnormen heeft de vereniging behoefte aan vijf (onafgerond: 4,2) natuurgras wedstrijdvelden en twee natuurgras trainingsvelden. Bij het bepalen van de nodige wedstrijdvelden zijn alle C junioren meisjes teams ingedeeld onder C junioren, de D pupillen teams onder D pupillen, de E pupillen teams onder E pupillen 9- tallen. Indien sommige teams eigenlijk uit 9- of 7- tallen bestaan, neemt de benodigde veldcapaciteit af tot vier wedstrijdvelden. De voetbalvereniging beschikt over twee kunstgrasvelden en twee natuurgrasvelden. Doordat kunstgrasvelden zowel voor wedstrijden als trainingen kunnen worden benut, omvat de veldencapaciteit in totaal het equivalent van vier wedstrijd- en twee trainingsvelden. Afgerond ervaart de vereniging hierdoor een tekort van één wedstrijdveld. In werkelijkheid is dit tekort zeer beperkt; op basis van de oude planningsnorm 2 en een andere indeling van jeugdteams is van een tekort geen sprake Tarieven De vastgestelde huurtarieven voor de buitensportaccommodaties zijn opgenomen in navolgende tabel. 1 voetbalveld (l s t e jaar kunstqrasveld) 1 voetbalveld (2 de jaar kunstgrasveld) 2 korfbalvelden kunstgras jaar 1 handbalveld asfalt jaar 1 hockeyveld jaar 6 ieu de boulesbanen jaar 1 tennisbanen seizoen (kunstgras/gravel) Bron: gemeente Krimpen aan den IJssel, bewerking Hospitality Het huurtarief voor het hockeyveld bestaat uit de huur voor de ondergrond van het tweede kunstgrasveld en het club- en kleedgebouw. Vergeleken met de landelijke buitensporttarieven, is het buitensporttarief in de gemeente Krimpen aan den Dssel relatief hoog. Net als in de meeste gemeenten in Nederland betalen de buitensportverenigingen een huurbedrag per jaar per veld(soort) en kunnen daarmee in de avonduren en in het weekend onbeperkt gebruik maken van de sportvelden/banen. Er wordt veelal een onderscheid gemaakt tussen natuurgras- en kunstgrasvelden. Landelijk gezien is de huurprijs voor een kunstgras voetbalveld circa 7.250,= per jaar. In Krimpen aan den Dssel is de huurprijs hoger. Hierbij wordt opgemerkt dat in de Randstad per definitie iets hogere tarieven gelden dan nationaal gemiddeld Kosten en opbrengsten Voor het analyseren en beoordelen van de exploitatiebaten en -lasten van de buitensportaccommodaties is gekeken naar de lasten en baten maatschappelijk vastgoed 2012 en de doorbelaste kosten accommodaties Waarbij pas naar boven werd afgerond vanaf 0, I 61

14 Op basis hiervan is het volgende overzicht samengesteld. sport tennis tennis handbal voetbal korfbal hockey jeu des boules aantal banen 6 gravel 8 kunstgras 1 asfalt 2 natuurgras 2 kunstgras 1 oefenstrook 2 kunstgras 2 kunstgras 6 jeu de boules BATEN verhuur banen/velden J verhuur clubgebouw totaal opbrengsten LASTEN doorbelaste kosten onderhoud verzekeringen en belastingen totale kosten kapitaallasten resultaat exclusief kapitaallasten resultaat inclusief kapitaallasten Bron: gemeente Krimpen aan den IJssel, bewerking Hospitality 0 o m Inclusief het schoolsportveld. Sportvereniging De Treffers betaalt 3.120,= aan huur voor het gebruik van het handbalveld

15 Hospitality De analyse en beoordeling van de exploitatiebaten- en lasten voor de buitensportaccommodaties heeft plaatsgevonden op basis van een benchmark die is opgenomen in paragraaf 3.4. Bij de analyse en beoordeling is ingegaan op de inkomsten (huurtarieven) en de onderhoudslasten. 2.5 Beleidskaders Voorzieningendiscussie Zoals in de inleiding van dit onderzoek aan de orde is gekomen, wenst de gemeente in het kader van de voorzieningendiscussie en financiële taakstelling een quickscan te laten uitvoeren naar de exploitatie en het beheer van de gemeentelijke sportaccommodaties. Aanleiding voor de voorzieningendiscussie en de financiële taakstelling is onder andere het coalitieakkoord waarin aan de orde is gesteld dat, mede vanwege de financiële crisis, de hoge kosten die het beheren en onderhouden van de maatschappelijke voorzieningen met zich meebrengen nader bekeken moeten worden. Daarnaast wenst het college helderheid in de eigenaarstaken en sociaal maatschappelijke beleidseffecten van maatschappelijke voorzieningen waardoor de gemeente meer controle krijgt op de inkomsten en uitgaven. Met de voorzieningendiscussie wordt een start gemaakt met het opstellen van een toekomstvisie voor de maatschappelijke voorzieningen in Krimpen aan den Dssel, waarin aandacht bestaat voor de eigen verantwoordelijkheid voor burgers om hun leven vorm te geven, de (kwetsbare) doelgroepen jeugd, ouderen, mensen met een beperking en minima en waarmee de bezuinigingstaakstelling kan worden gerealiseerd. In de begroting is een bezuinigingstaakstelling opgenomen van ,= in 2014, ,= in 2015 en ,= structureel vanaf Invoering kostendekkende huur In de meerjarenbegroting is ook de invoering van de kostprijsdekkende huur opgenomen. De afdeling maatschappelijk vastgoed werkt momenteel aan het nieuwe rekenmodel. Keuzes ten aanzien van rekenrente en uitgangspunten ten aanzien van de aanvangsinvestering worden in een later stadium gemaakt. Het verschil tussen de huidige ingebruikgave tarieven en de, op de door de gemeente nog nader te bepalen kostprijs te baseren, toekomstige tarieven, wordt deels gecompenseerd in een nog uit te werken subsidievorm. Het invoeren van de kostprijsdekkende huur moet over heel de gemeente gezien vanaf 2014 tot een extra (netto) inkomst van ,- per jaar leiden. Dit heeft onder andere gevolgen voor de (gesubsidieerde) sportverenigingen en -instellingen die sportaccommodaties van de gemeente huren Sportieve bezuinigingen in de sport De toekomstige huurverhogingen maar ook de afbouw van de jeugdsportsubsidie is aanleiding geweest voor de Sportraad om in 2012 het taakveld sport door te lichten op zoek naar kansen van bezuinigingen in de sport. De sportverenigingen hebben middels een enquête en een workshop suggesties aangedragen om te komen tot kostenreductie en/of inkomstenverhoging. Aspecten waarover gesproken is, zijn efficiënt beheer (zelfbeheer), sponsoring, multifunctioneel gebruik en btw verlaging. Voorgesteld is om de plannen ten aanzien van efficiënter beheer, sponsoring en multifunctioneel gebruik nader uit te werken en de btw-verlaging direct in te voeren. Een ander aspect waarover gesproken is, is verzelfstandiging in de sport naar het voorbeeld van Sportief Capelle in Capelle aan den Dssel. In hoofdstuk 4 wordt hier op ingegaan

16 I V 1 Hospitality if L*fl 3 Benchmark exploitatie 3.1 Inleiding Vanuit de adviespraktijk van Hospitality bestaat inzicht in de exploitatieresultaten, kengetallen, bezoekaantallen en capaciteit van een groot aantal sportaccommodaties in Nederland. Deze gegevens zijn opgenomen in een benchmark. Deze benchmark geeft de mogelijkheid om de resultaten van de gemeentelijke sportaccommodaties in Krimpen aan den Dssel te vergelijken met andere, overeenkomstige accommodaties in Nederland. Vanuit de benchmarkgegevens van Hospitality is per accommodatie een anonieme selectie gemaakt van accommodaties die in configuratie, gemeentegrootte en/of bezoekaantallen overeenkomen met die van Krimpen aan den Dssel. 3.2 Zwembad Voor zwembad De Lansingh is een selectie gemaakt van vier zwembaden. Vanuit de kennis die van de betreffende zwembaden is opgedaan, zijn verklaringen gezocht voor de overeenkomsten en verschillen die tussen De Lansingh en de benchmarkbaden het meest opvallen

17 exploitatiejaar type bad overdekt overdekt overdekt combi combi bouwjaar/renovatiejaar 1958/1990/ / / /'90/'ll eigendom/exploitatie gem./gem. stichting gem./privaat BV/BV gem./gem. wateroppervlakte (m 2 ) aantal inwoners gemeente aantal baden in gemeente combi/binnen/buiten 0/1/0 0/1/0 0/1/0 1/2/0 1/0/0 Bezoekaantal aantal % aantal % aantal % aantal % aantal % recreatief doelgroep instructie vereniging school overige totaal BATEN % % % % % opbrengsten zwemmen opbrengst recreatief opbrengst verhuur verenigingen opbrengst verhuur onderwijs opbrengst zwemlessen opbrengst doelgroepen opbrengst verhuur overig opbrengst - kosten horeca overige baten totaal baten X O 3 (/> Lr, -n c _

18 LASTEN % % % % % personeel doorbelasting energie/water en chemicaliën onderhoudskosten schoonmaakkosten marketing/ PR administratie/verzekeringen/belastingen overige lasten totaal lasten kapitaallasten huurlasten resultaat exclusief kapitaal- en huurlasten resultaat inclusief kapitaal- en huurlasten exploitatiebijdrage/subsidie gemeente resultaat inclusief exploitatiebijdrage/ subsidie O if 17 61

19 opbrengst per recreatief bezoek in 3,69 2,40 3,77 opbrengst per doelgroepbezoek in 3,36 4,08 4,45 opbrengst per instructiebezoek in 7,59 5,43 7,08 opbrengst per verenigingsbezoek in 4,57 5,51 22,50 5 opbrengst per schoolbezoek in 0,69 6,78 5,28 horecabaten per bezoek in 0,10 0,07 0,31 totale opbrengst per bezoek in 4,07 4,30 6,15 totale opbrengst per m 2 water in totale opbrengst per inwoner in personeelslasten per bezoek in ,08 4,96 personeelslasten per m 2 water in energielasten per bezoek in 1,10 0,73 1,51 energielasten per m 2 water in totale lasten per m 2 water in totale lasten per bezoek in 7,24 5,65 10,75 resultaat per m 2 zwemwater in resultaat per bezoek in -3,17-1,34-4,59 resultaat per inwoner in aantal inwoners per zwembad aantal inwoners per m animo 8,7 3,5 2,2 animo recreatief 5,6 1,6 1,3 animo doelgroepen 0,5 0,2 0,1 animo instructie 1,0 0,5 0,3 animo verenigingen 0,5 0,8 0,1 animo scholen 1,1 0,5 0,4 4 5 Dit bedrag is zeer laag omdat voor doelgroepbezoekers uitsluitend de opslag wordt geboekt; het basistarief is inbegrepen bij het recreatief bezoek. Dit bedrag is zeer hoog omdat het aantal verenigingsbezoeken in het betreffende zwembad in werkelijkheid veel hoger is dan wat de jaarrekening vermeldt. si n i o o on -TJ c -. 3 ~ 18 61

20 ra Hospitality Bezoekaantallen De bezoekaantallen van zwembad De Lansingh worden in relatie tot het aantal inwoners van de gemeente Krimpen aan den Dssel en de benchmarkbaden als hoog beoordeeld. Indien het aantal bezoeken van in 2011 wordt gedeeld op het aantal inwoners dan blijkt het animocijfer (gemiddeld jaarlijks aantal zwembadbezoeken per inwoner) voor zwembad De Lansingh 8,7 te zijn. Het laatst gemeten nationale animocijfer bedroeg in 2000 bijna 6,0 per inwoner 6. Het animocijfer voor de hier opgenomen benchmarkbaden bedraagt 5,3 per inwoner. Alleen het aantal verenigingszwemmers per inwoner blijft achter bij de andere benchmarkbaden. Het recreatief zwemmen daarentegen heeft een heel hoog animo cijfer. Dit is ook terug te zien in het absolute bezoekaantal. Dit wijst er mogelijk op dat de recreatieve bezoekers van zwembad De Lansingh vanuit de gehele regio afkomstig zijn. Daarnaast bestaat de mogelijkheid dat, vanwege de centrale ligging van zwembad De Lansingh, de inwoners van Krimpen aan den Dssel graag en vaak zwemmen Opbrengsten De totale opbrengsten per bezoek blijven achter bij de benchmarkbaden. Kijkend naar de opbrengsten per recreatief-, doelgroep- en instructiebezoek liggen deze hoger dan de benchmarkbaden. Met name de opbrengsten per schoolbezoek zorgen voor de achterblijvende totale opbrengsten per bezoek. De mogelijkheid bestaat dat de opbrengsten schoolbezoek niet allemaal zijn opgenomen in het exploitatieoverzicht omdat een deel van de opbrengsten rechtstreeks weer wordt uitgegeven aan subsidie voor het schoolzwemmen. De horecabaten van het zwembad worden als gemiddeld beoordeeld. De horecabaten van zwembad B en C zijn weliswaar veel hoger, maar die worden ook hoog tot zeer hoog beoordeeld in relatie tot alle zwembaden uit de database van Hospitality Kosten Personeel Hoewel de personeelslasten altijd de grootste kostenpost (met uitzondering van de kapitaallasten) van een zwembad bedragen, zijn de personeelslasten van De Lansingh relatief laag met 43% van de totale kosten (exclusief kapitaallasten). Ook de personeelslasten per bezoek zijn ten opzichte van de benchmarkbaden laag te noemen. Deze relatief lage personeelslasten zijn mede het gevolg van de bezuiniging op de formatie die in 2011 heeft plaatsgevonden. Worden de personeelslasten per m 2 zwemwater beoordeeld dan zijn de personeelslasten ten opzichte van de andere benchmarkbaden aan de hoge kant. Het voornemen is om vanaf 2013 nog 1 fte aan caissières te bezuinigen op de formatie. Hierdoor gaan de personeelslasten verder omlaag. Interne doorberekeningen Zwembad De Lansingh en benchmarkbad D worden beheerd en geëxploiteerd door de gemeente. Deze twee zwembaden hebben te maken met interne doorbelastingen. De kosten van verschillende afdelingen van de gemeente worden geboekt op de exploitatie van het zwembad. Het betreft onder andere de salarisadministratie, de financiële administratie, vastgoed en personele ondersteuning. Voor zwembad De Lansingh worden de interne doorbelastingen als erg hoog beoordeeld waarbij wordt opgemerkt dat ze buiten de invloedssfeer van de bedrijfsvoering vallen. 6 Bron: CBS 19 61

21 f *PJ Hospitality IIL*m De doorbelastingen zijn verdeeld over de volgende afdelingen. Afdeling samenleving IP I&F -ICT IP I&F - FZ IP BMO - P&O IP BMO - juridisch IP F&C KP afdeling I&F Totaal Uit de benchmark is al gebleken dat deze mate van overhead en doorbelastingen als geheel niet marktconform is. Een nadere specificatie van de dienstverlening die in ruil voor de doorbelastingen wordt geleverd, kan uitwijzen wat per kostenplaats het verschil is tussen een marktconform en het gehanteerde tarief. Energie en chemicaliën De kosten van gas, water, elektra en chemicaliën worden in 2011 in relatie tot het wateroppervlak als zeer hoog beoordeeld. In 2012 heeft er reeds een verbouwing met energiezuinige maatregelen plaatsgevonden, waardoor de kosten in 2012 al zichtbaar zijn afgenomen. Onderhoud De onderhoudskosten worden als laag beoordeeld. Mogelijk zijn er in 2011 onderhoudswerkzaamheden uitgesteld die meegenomen zijn in de geplande verbouwing die in 2012 plaats heeft gevonden. Schoonmaak en marketing en PR De kosten die worden gemaakt voor schoonmaak, marketing en PR worden als laag beoordeeld. Administratie, verzekeringen en belastingen en overige kosten Deze kosten worden als hoog beoordeeld. De representatiekosten en advieskosten die hier onderdeel van uitmaken, betreffen relatief hoge kosten. Exploitatieresultaat Het exploitatieresultaat is in vergelijking met de benchmarkbaden het meest negatief. Net als bad D heeft De Lansingh te maken met overheadkosten die door de gemeente worden doorbelast op het zwembad. Indien deze kosten buiten beschouwing worden gelaten verbetert het exploitatieresultaat aanzienlijk en is het vergelijkbaar met de andere benchmarkbaden. De totale kosten (exclusief kapitaallasten) per bezoek liggen met 7,24 rond het gemiddelde van de benchmarkbaden. Toch zijn de totale kosten per bezoek van benchmarkbad A, B en D lager. Worden ook hier de overheadkosten niet meegenomen dan liggen de totale kosten per bezoek van zwembad De Lansingh op 5,63. Dit is in lijn met de verzelfstandigde baden A en B Exploitatieverbeterende maatregelen Gezien de bezoekaantallen en opbrengsten in relatie tot het aantal inwoners en de bassinconfiguratie lijken opbrengstverhogende maatregelen uitsluitend effect te kunnen genereren indien ze gericht zijn op: Het bieden van nieuwe producten/diensten aan bestaande bezoekers met hogere opbrengsten per bezoeker als gewenst gevolg (productontwikkeling). Het bereiken van nieuwe bezoekers met bestaande producten/diensten met hogere bezoekaantallen als gewenst gevolg (marktontwikkeling)

22 Hospitality Het hanteren van hogere of lagere prijzen voor bestaande producten/diensten en bestaande bezoekers met per saldo hogere bruto opbrengsten als gewenst gevolg (marktpenetratie). Grotere kansen lijken te zijn weggelegd voor kostenbesparende maatregelen die dan bij voorkeur worden gericht op het afstoten van producten/diensten die resulteren in zowel lagere kosten (vooral personeel en enigszins onderhoud en energie) als in omzetderving. De juiste combinatie van maatregelen resulteert per saldo in een lager tekort (specialisatie). In Krimpen aan den Dssel zou dit kunnen betekenen dat het recreatiebad wordt gesloten waardoor een groot deel van de recreatieve zwemmers verloren zal gaan. Gezien de indeling en leeftijd ligt het sluiten van het instructiebad meer voor de hand. Indien het wedstrijdbassin wordt voorzien van een beweegbare bodem kunnen dan zowel het instructiezwemmen, doelgroepzwemmen als banenzwemmen plaats blijven vinden. Een dergelijke maatregel heeft zeker omzetderving tot gevolg maar zal per saldo resulteren in een exploitatievoordeel. Producton twikkeling Bij productontwikkeling wordt ingezet op het verhogen van de opbrengsten onder de bestaande bezoekers door het aanbod van nieuwe producten/diensten die de verblijfsduur, bezoekfrequentie en/of bestedingen kunnen verhogen. Voorbeelden hiervan zijn onder andere: Introductie betaald parkeren Nordic Walking Groene laadpaal Verwacht wordt dat het aantal elektrisch aangedreven auto's een hoge vlucht zal nemen. Ofschoon de gemiddelde verblijfsduur doorgaans aan de korte kant is voor het opladen van de auto, kunnen hiermee voordelen worden behaald. Op de lange termijn bestaat dit voordeel uit de verkoop van energie die door het zwembad deels zelf wordt opgewekt in de recent geplaatste WarmteKrachtKoppelingcentrale. Op de korte termijn bestaat deze uit publiciteitswaarde en de (tijdelijke) lage kosten van plaatsing van een laadpaal. Merchandise Alle producten die worden verkocht voor gebruik tijdens en na het zwembezoek. Complementaire diensten Varianten hierop worden door De Lansingh al toegepast door het aanbod van zonnebank en sauna. Niet-zwemmende bezoekers Deze bezoekers zijn vaak ouders die tijdens de zwemles van hun kinderen in het zwembad verblijven. Sommigen kunnen worden verleid om alsnog het zwembad te bezoeken door de binnenste banen van het wedstrijdbassin te gebruiken voor banenzwemmen en de twee buitenste banen voor de zwemles. Door dit in de vroege ochtend te programmeren, kan de zwemles bovendien voorafgaand aan de school- en werkdag worden gevolgd. Horeca aantrekkelijker maken De pertinent niet-zwemmende bezoekers kunnen tot hogere horecabestedingen worden verleid door (uitsluitend in de horeca) Wifi beschikbaar te stellen al dan niet in combinatie met een flexwerkplek. Marktontwikkeling Bij marktontwikkeling wordt ingezet op het verhogen van de bezoekaantallen en opbrengsten door met het bestaande aanbod van producten/diensten nieuwe bezoekers te trekken. Voorbeelden hiervan zijn onder andere: Buitenschoolse opvang De (on)mogelijkheden van het bieden van buitenschoolse opvang wordt grotendeels bepaald door de afstand ten opzichte van de onderwijsinstellingen

23 Hospitality Naast het bieden van de opvang zelf kan ook worden voorzien in activiteiten ten behoeve van elders reeds gevestigde opvangen. Zorg/Wmo Alle mogelijke activiteiten die kunnen worden benoemd onder het thema zorg/wmo kunnen hieronder worden verstaan. Varianten hierop worden door De Lansingh al toegepast. Een voorbeeld hiervan is de activiteit Aquaslank. Alternatief voor schoolzwemmen Ontwikkelingen in vooral het voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs bieden de onderwijsinstellingen mogelijkheden om hun bewegingsonderwijs aan te bieden in gymzaalalternatieven zoals het zwembad met activiteiten als wakduiken, snorkelen, survival, et cetera. Slagverbetering Personen die zich niet willen binden aan een vereniging maar toch enigszins prestatiegericht willen zwemmen voelen zich wellicht tot deze activiteit aangetrokken vooral wanneer deze wordt uitgebreid met een persoonlijk trainingsschema, tussentijdse meetmomenten en eventueel een prestatiedoel. ANWB, watersportverenigingen, ijsverenigingen, brandweer, reddingsbrigade Door het onbedoeld te water raken met een voer-/vaartuig kan te simuleren, nemen de overlevingskansen van daadwerkelijke incidenten toe. Het zwembad kan worden ingezet voor auto te water, roeiboot/kano te water, wakduiken, et cetera. Niet-zwembadgebonden sportverenigingen Gedurende de winterstop en/of afgelastingen zijn sommige buitensportverenigingen op zoek naar alternatieve vormen van training/competitie. Sommige zwembaden spelen hier op in door het doelgroepenbassin beschikbaar te stellen voor aquasoccer, -volleybal, -handbal, - korfbal, et cetera. Inzet van reeds betaald busvervoer overdag (scholen, zorginstellingen) Veel busvervoerders kampen met overcapaciteit tijdens daluren. Na het bezorgen van leerlingen voor het (speciaal) onderwijs zijn sommigen bereid hun vervoerscapaciteit tegen kostprijs of daaronder beschikbaar te stellen voor groepsvervoer naar bijvoorbeeld zwembaden. Een en ander biedt een mogelijkheid voor arrangementvorming. Kinderfeestjes Deze variant wordt door De Lansingh al toegepast. Marktpenetratie Bij marktpenetratie wordt primair beoogd om met bestaande producten/diensten en bezoekers een beter rendement te behalen. Voorbeelden hiervan zijn onder andere: Actieprijzen Met het verhogen en verlagen van entreeprijzen op gewenste tijden kunnen bezoekaantallen tot op zekere hoogte worden verplaatst hetgeen, in combinatie met een sluiting op daluren, kan resulteren in zowel hogere opbrengsten als lagere kosten. Sleutelgebruik Het introduceren of intensiveren van sleutelgebruik door verenigingen en andere georganiseerde gebruiksgroepen. Verenigingsuren Het verruimen van de beschikbaarheid voor verenigingsuren en het, tegen een hogere vergoeding, toestaan van oneigenlijke (paracommerciële) verenigingsactiviteiten die concurreren met het aanbod van het zwembad. Zwemscholen Het verruimen van de beschikbaarheid voor commerciële zwemscholen en het, tegen een hoge vergoeding, toestaan van concurrerende commerciële activiteiten. Full service verbruikscontracten Met het sluiten van dergelijke contracten kan bespaard worden op de verbruikskosten en/of de onderhoudskosten van de technische installaties. Zaterdagsluiting 22 61

24 ^ fl Hospitality fff Sluiting van het zwembad op onrendabele uren zal resulteren in lagere bezoekaantallen maar per saldo eveneens in een verbetering van het exploitatieresultaat Intensivering/uitnutting van capaciteit Gecombineerd gebruik van bijvoorbeeld het wedstrijdbassin (leszwemmen in de buitenste banen en verenigings-/banenzwemmen m de binnenste banen) en/of het recreatiebassin (leszwemmen op piekuren) maakt het mede mogelijk dat bassins op onrendabele uren sluiten. 3.3 Binnensport Sporthal De Boog Voor sporthal De Boog is een selectie gemaakt van vier sporthallen. Vanuit de kennis die van de betreffende sporthallen is opgedaan, zijn verklaringen gezocht voor de overeenkomsten en verschillen die tussen De Boog en de benchmarkhallen het meest opvallen. Belangrijk te melden is dat het exploitatiejaar van sporthal De Boog niet gelijk is aan de exploitatiejaren van de benchmarkhallen

25 exploitatiejaar bouwjaar/renovatiejaar eigendom/exploitatie kapitaallasten in exploitatie sportoppervlak hal (m 2 ) aantal inwoners gemeente gem./gem. ja gem./gem. ja gem./gem. ja gem./gem. ja gem./gem. nee BATEN % % % % % opbrengst sporthalverhuur opbrengst overige verhuur verhuur/bruto marge horeca overige baten totaal baten LASTEN % % % % % doorbelaste kosten personeel energie/water onderhoudskosten schoonmaakkosten marketing/ PR administratie/verzekeringen/belastingen overige lasten totaal lasten kapitaallasten resultaat exclusief kapitaallasten resultaat inclusief kapitaallasten O =5 VI C - _. O) _ 24 61

26 kosten per inwoner exclusief kapitaallasten in 6,86 kosten per inwoner inclusief kapitaallasten in 6,86 9,48 9,56 dekkingspercentage exclusief kapitaallasten in % 0,26 dekkingspercentage inclusief kapitaallasten in % 0,26 0,26 0,26 resultaat exclusief kapitaallasten per inwoner in -5,10 resultaat inclusief kapitaallasten per inwoner in -5,10 7,00 7,08 r x 3 W 25 61