Adviesnota aan gemeenteraad

Transcriptie

1 Onderwerp Energiestrategie 2030 voor de gemeenten Beesel, Venlo en Venray Datum 26 juni 2013 Naam steller Hanny van Dinther Kenmerk Afdelingsmanager Henk Loonen Afdeling Wonen en Werken Coördinator Gea Denissen Voorstel 1. Instemmen met de ambitie om in 2030 energieneutraal te zijn met compensatiemaatregelen. 2. Vaststellen van de Energiestrategie 2030 voor de gemeenten Beesel, Venlo en Venray, met daarin de aanpak om gezamenlijk deze ambitie te bereiken. 3. Gedurende 2014 en per jaar van het resterende Energie en klimaatbudget beschikbaar te houden als stimuleringsbijdrage aan stakeholders voor de uitvoering van de Energiestrategie. De rest van dit budget valt eind 2013 vrij aan de algemene dienst. Aanleiding Venray voert sinds eind 2008 energie/klimaatbeleid uit. Het energie- en klimaatbeleid Bron van Energie (met een uitloop naar 2013) is afgelopen en daarom is een nieuwe stap in de energietransitie nodig. Hetzelfde geldt voor de gemeenten Beesel en Venlo. De afgelopen jaren hebben wij ambtelijk intensief met deze gemeenten samengewerkt. Daarom hebben we ervoor gekozen om samen met Venlo en Beesel een energiestrategie op te stellen, die als afwegingskader zal dienen voor toekomstige energieprojecten. Beoogd resultaat 1. Het vaststellen van het ambitieniveau voor energiebesparing en duurzame energieopwekking voor de gemeente Venray. Op basis van de aanwezige potentie wordt voorgesteld om in 2030 energieneutraal te zijn (met compenserende maatregelen). Beoogd wordt om in de gemeenten Beesel, Venlo en Venray eenzelfde ambitieniveau vast te stellen, zodat de samenwerking ook in de uitvoeringsfase kan worden voortgezet met alle voordelen van dien. 2. Het vaststellen van de strategie -de grote lijnen voor de aanpak- om dit ambitieniveau de komende jaren te realiseren. De gemeenten Beesel, Venlo en Venray kiezen voor een strategie gericht op: het zichtbaar maken van economische kansen waardoor deze ten volle kunnen worden benut; het mobiliseren van de samenleving door partijen bij elkaar te brengen en netwerken te vormen; het faciliteren van initiatieven vanuit de samenleving waarbij het accent ligt op 'grote klappers', pareltjes vinden, synergie zoeken en betrouwbaarheid tonen. Als gemeentelijke organisatie alleen kunnen wij de doelen van energiebesparing en duurzame energie niet realiseren. Het mobiliseren en faciliteren van maatschappelijke activiteiten staat daarom centraal in onze aanpak. Daarvoor zijn wij op zoek naar stakeholders. Dit kunnen bewoners en bedrijven zijn maar ook het onderwijs, woningcorporaties en het Waterschap. Deze stakeholders zijn al vroeg betrokken in het proces en de inhoud van de energiestrategie met de workshop groene groei in Venlo op 21 februari Met het vaststellen van de ambitie en de strategie zijn de kaders duidelijk voor het opstellen van een uitvoeringsprogramma. Door ook de benodigde middelen hieraan toe te kennen maakt de gemeente richting de stakeholders haar belangen duidelijk. Naast eigen middelen worden aanvullende (co)financieringsmogelijkheden gezocht bij de provincie (zie bijlage 2) en landelijke en Pagina 1 van 7

2 Europese subsidies. Nadat de energiestrategie door de gemeenteraden is vastgesteld, wordt aan de stakeholders gevraagd om uitvoeringsafspraken te maken, die we vervolgens in een uitvoeringsprogramma vastleggen. Voorbeelden van actuele bewoners- en bedrijveninitiatieven die terecht komen in het uitvoeringsprogramma staan in bijlage 2. Brief Kansen voor Energie. Meer ideeën van stakeholders staan in bijlage 3. Argumenten 1.1 Blijvende stijging van energieprijzen en de behoefte om voor de energievoorziening minder afhankelijk te zijn van andere landen maken een transitie naar een duurzame energievoorziening met een lager energieverbruik noodzakelijk. Behalve dat er een noodzaak is, biedt een energietransitie op lokaal niveau kansen, doordat de winsten uit de waardeketen van energie in de regio blijven en daarmee de lokale economie versterken. 1.2 Het energiebesparingspotentieel voor Beesel, Venlo en Venray in 2030 bedraagt circa 34% ten opzichte van het verbruik in 2011 en het potentieel dat duurzaam kan worden opgewekt in 2030 is circa 35% ten opzichte van het verbruik in Wanneer dit potentieel ten volle wordt benut (scenario Energieneutraal met compensatiemaatregelen), halveren de energiekosten tot 2030 ten opzichte van de huidige situatie (van 6,1 naar 2,8 miljard voor de 3 gemeenten gezamenlijk) (voor Venray halveren de kosten van miljoen naar 700 miljoen). Hier staan weliswaar investeringen in de energievoorziening tegenover van 1,4 miljard euro (Venray 400 miljoen). Echter het resultaat is nog steeds 1,9 miljard euro (Venray 600 miljoen) die minder uitgegeven wordt aan de energievoorziening (t.o.v. huidige situatie). Het netto effect van actief energiebeleid, na correctie voor autonome ontwikkelingen, bedraagt voor de drie gemeenten in totaal 1,2 miljard euro tot Na een uitgebreide analyse van de huidige situatie en van de mogelijke scenario's stellen we voor om te kiezen voor de ambitie 'Energieneutraal met compensatiemaatregelen'. Dit scenario houdt het volgende in: nadat fors is ingezet op energiebesparing, duurzame energieopwekking en efficiënt gebruik van fossiele brandstoffen, blijft een gedeelte van het energieverbruik bestaan uit fossiele brandstoffen. Het effect van dit restant kan worden gecompenseerd. Compensatiemaatregelen kunnen zijn: duurzame energieproductie buiten de gemeentegrens, inkoop groene stroom en/of groen gas (opgewekt in NL), duurzaam beheer bossen of geld storten in een regionaal fonds waarmee lokale energieprojecten kunnen worden gerealiseerd. Deze compensatiemaatregelen zijn geen gemeentelijke opdracht, maar moeten door de samenleving in zijn geheel worden gedragen. 2.1 Het hebben van een gezamenlijke ambitie en strategie heeft de volgende voordelen: we hebben een uniform afwegingskader voor toekomstige energieprojecten (zowel van projecten uit de eigen organisaties als van projecten uit de samenleving); we kunnen meer massa creëren; middelen kunnen efficiënter ingezet worden; de kans om in aanmerking te komen voor cofinanciering wordt aanzienlijk vergroot door in regioverband te werken. 2.2 We willen de ervaring die we de laatste jaren hebben opgedaan op het gebied van energie en de samenwerking met de regiogemeenten voortzetten en intensiveren. De keuze om met de gemeenten Venlo en Beesel samen te werken is een praktische keuze. Deze twee gemeenten stonden op het zelfde punt als wij: het lopende programma liep af en vanuit het bestuur werd gevraagd om een vervolg. Samenwerking was een logische stap. Wij hebben ook andere gemeenten in de regio gevraagd om aan te sluiten. De andere gemeenten hebben hun prioriteiten elders gelegd en ervoor gekozen niet deel te nemen. Wij zullen echter proberen om de andere gemeenten bij onze uitvoering te blijven betrekken. Wellicht kunnen andere gemeenten later alsnog aansluiten. Pagina 2 van 7

3 2.3 De strategie is om in te zetten op 3 speerpunten: benutten economische kansen, mobiliseren van de samenleving en als overheid faciliteren. Daarbij focussen we op het maken van grote klappers (energiebesparing en opwekking 'grootschalige' duurzame energie), zoeken naar kleine pareltjes (vele kleine initiatieven die opschaalbaar zijn), zoeken naar synergie met andere beleidsvelden (zoals sociaal- en welzijnsbeleid) en het tonen van betrouwbaarheid als partner door zelf het goede voorbeeld te geven. De speerpunten zijn in de energiestrategie omgezet in een gezamenlijke roadmap met mogelijke activiteiten (bijlage 4 van de strategie). 2.4 Zeer recent is het SER-energieadvies bekend gemaakt. Onze lokale strategie sluit bij dit advies bijna naadloos aan. 2.5 De provincie heeft de Limburgse gemeenten gevraagd om met concrete energieprojecten te komen om de kennisuitwisseling en samenwerking tussen de Limburgse gemeenten en de provincie op energiegebied voort te zetten. De samenwerking in het kader van de Energiestrategie wordt daar al als voorbeeld aangehaald. Bij de uitvoering van de strategie vinden we het belangrijk om de samenwerking op te zoeken, ook met de andere gemeenten in de regio. Zie bijlage De energiestrategie richt zich op het efficiënter inzetten van energie en fossiele grondstoffen. Energiebesparing leidt tot lagere kosten waardoor inwoners en bedrijven economisch minder kwetsbaar zijn. De investeringen die nu gedaan moeten worden verdienen zich later terug. De rol van de gemeente daarbij is het zichtbaar maken van economische kansen voor bedrijven en particulieren en zodanige condities te scheppen dat bedrijven en particulieren zelf in actie komen. Duurzaamheid is ook sociaal van groot belang. Denk in termen van duurzaamheid en de relatie met gezondheid, armoedebestrijding, werkgelegenheid en welbevinden. Doordat op langere termijn de energiekosten verminderen komt er geld beschikbaar voor andere zaken. Dit geldt ook voor de gemeente als organisatie. Het heeft dan een positief effect op de begroting van de gemeente. De inschatting is dat de gemeentelijke kosten van interne uren en de externe kosten marginaal zijn in relatie tot de verwachte maatschappelijke baten van circa 600 miljoen euro in 2030 door lagere uitgaven voor energie. 3.2 Eind 2013 zal ca euro resteren van het budget energie en klimaat (behorend bij het energie- en klimaatbeleid Bron van Energie ). Door in 2014 en per jaar beschikbaar te houden als stimuleringsbijdrage aan stakeholders voor de uitvoering van de Energiestrategie maken we helder welke ambities we als Venray hebben met het thema energie en wordt de continuïteit van de reeds gestarte duurzame projecten gewaarborgd. Bewoners, bedrijven ed. zullen zoveel mogelijk zelf moeten doen, zelf het initiatief moeten nemen. De gemeente wil hen daarbij faciliteren door in die gevallen waar dit noodzakelijk is, een stimuleringsbijdrage ter beschikking te stellen voor externe kosten die gemaakt worden voor bijvoorbeeld proces en onderzoek. Materiele uitvoeringskosten komen niet in aanmerking. Uitgangspunt is dat een project alleen wordt uitgevoerd als er een verdienmodel onder ligt. Per initiatief / project zal worden afgewogen of een stimuleringsbijdrage noodzakelijk is, of deze een belangrijk aandeel heeft in het bereiken van de doelstellingen van de energiestrategie en zal daarover een besluit worden genomen. Afhankelijk van de resultaten zal voor de jaren vanaf 2016 een financieringsvoorstel worden gedaan. 3.3 We willen de energie-ambitie samen met de gemeenten Beesel en Venlo realiseren. Deze samenwerking heeft ook financiële voordelen (argument 2.1). Beesel heeft een duurzaamheidsinvesteringsplan, waarbij wordt uitgegaan van een jaarlijks bedrag van Aan de gemeenteraad van Venlo zal worden voorgesteld om vanuit resterend energiebudget de komende 4 jaren per jaar beschikbaar te stellen. 3.4 Het budget voor externe kosten voor Energie en Klimaat in Venray voor de uitvoering in bedroeg Hiervan is in de afgelopen 4,5 jaren uitgegeven. De resterende ca vallen eind van dit jaar vrij. De gemiddelde uitgaven bedroegen per jaar. Pagina 3 van 7

4 3.5 Energie- en klimaatbeleid staat in Europa ook hoog op de agenda. In de EU-begroting voor is een belangrijke rol weggelegd voor het bevorderen van klimaatactiviteiten in alle sectoren van de Europese economie. Maar liefst 20% van het jaarlijks EU-budget is gereserveerd om klimaat gerelateerde acties te financieren. Dit betekent dat gemeenten en regio s de komende jaren meer van Europese regelingen gebruik kunnen maken om voor hun eigen activiteiten cofinanciering te vinden. Voorbeelden zijn de Europese structuurfondsen (EFRO, ESF) maar ook Intelligent Energy Europe (IEE), Mobilising Local Energy Initiatives (MLEI) en Smart Cities als onderdeel van 7th Research Framework Programme. Integraliteit/Relatie met andere beleidsvelden Duurzaamheid is economisch gezien wereldwijd een zeer snel groeiende sector waarin veel kennisontwikkeling plaatsvindt. Dit komt mede omdat bedrijfseconomisch gezien duurzaamheid steeds aantrekkelijker wordt door de stijgende prijzen van grondstoffen en (fossiele) brandstoffen. Duurzaam produceren wordt daardoor relatief goedkoper en de markt voor duurzame producten en diensten groeit bovendien snel. Het ontwikkelen en vermarkten van duurzame oplossingen biedt aanknopingspunten voor ondernemerschap, kennisontwikkeling, werkgelegenheid. Steeds sterker dringt daarnaast het besef door dat duurzaamheid ook sociaal van groot belang is. Denk aan de relatie met gezondheid, armoedebestrijding (stijgende energie- en dus ook woonlasten treft elk huishouden maar de huishoudens met lage inkomens merken dit het hardst), en leerprestaties. Win-win situaties kunnen worden gecreëerd door een laag energieverbruik, een schone buitenlucht en een gezond binnenklimaat. De energiestrategie draagt ook bij aan de verwezenlijking van de doelstellingen van Europa, rijk, provincie en regio: De Europese Commissie kijkt met de Roadmap for moving to a low-carbon economy in 2050 verder vooruit dan de 2020 doelstellingen en werkt een plan uit voor de lange termijn doelstellingen, die zijn afgesproken met Europese staatshoofden en regeringen, om in % van de CO2-emissies te reduceren. Op 27 maart 2013 heeft de EC het groenboek een kader voor het klimaat- en energiebeleid voor 2030 vastgesteld om de energietransitie gemakkelijker te verwezenlijken. Het huidige kabinet-rutte heeft zich ten doel gesteld om in 2020 de broeikasgassen met 20% te hebben teruggebracht ten opzichte van het niveau in 1990 en om in % duurzame energie op te wekken. Vanuit het Ministerie van Binnenlandse Zaken wordt energiebesparingsbeleid gevoerd vanuit het oogpunt van de stijgende woonlasten. Dit beleid is verwoord in het Plan van aanpak energiebesparing gebouwde omgeving. Om de klimaatdoelstellingen te realiseren heeft het Rijk akkoorden gesloten met koepelorganisaties van decentrale overheden. In het Energieprogramma Provincie Limburg is de provinciale doelstelling geformuleerd dat Limburg in 2020 haar CO2-uitstoot met 20% heeft verlaagd t.o.v. 1990, 20% van haar energiebehoeften duurzaam opwekt en 20% energie heeft bespaard ten opzichte van Tevens beoogt het Energieprogramma dat burgers, bedrijfsleven en overheden in Limburg meer zelfstandig de energietransitie oppakken. In de regio Venlo visie is duurzaamheid verweefd in alle thema s. Energieneutraliteit is ook in lijn met de Cradle-to-Cradle ambities van de regio. De energiestrategie past binnen de afspraken die voortkomen uit Energie zonder Grenzen. De Energiestrategie is geënt op zelfsturing. De bewoners nemen vanuit bewustwording over energieverbruik en -kosten zelf de verantwoordelijkheid. De overheid heeft daarin een rol als gelijkwaardige partner die samenwerkt en waar mogelijk faciliteert. De betrokkenheid van de overheid zorgt voor het aanjagen en versnellen van de gewenste ontwikkelingen. Pagina 4 van 7

5 Kanttekeningen/risico's Als we als gemeente niet als vliegwiel fungeren om duurzame projecten te ontwikkelen is de ambitie om energieneutraal te zijn in 2030 niet haalbaar. Communicatie De energiestrategie maken we in augustus bekend door een gezamenlijk persbericht met Venlo en Beesel, de gemeentepagina in het weekblad Peel en Maas en op de website. Financiële gevolgen Eind 2013 zal ca euro resteren van het budget energie en klimaat. Aangezien dit budget voor bijna 50% afkomstig is van het Rijk en de provincie in het kader van cofinanciering van energie- en klimaatprojecten, was een MUIP-aanvraag in de voorjaarsnota 2013 gedaan om dit budget te behouden voor dergelijke projecten. Omdat het nieuwe beleid nog niet concreet genoeg was, is de MUIP-aanvraag toen door het college afgewezen. Dit beleidsstuk biedt hier uitkomst voor. Voorgesteld wordt om in 2014 en per jaar beschikbaar te houden als stimuleringsbijdrage voor inwoners en bedrijven en de eigen organisatie en de rest van het budget eind 2013 vrij te laten vallen aan de algemene dienst. Afhankelijk van de resultaten zal voor de jaren vanaf 2016 een financieringsvoorstel worden gedaan. De ,- aan externe kosten per jaar worden in 2014 en 2015 als volgt ingezet ten behoeve van het nog op te stellen uitvoeringsprogramma: voor ondersteuning bewonersinitiatieven voor ondersteuning bedrijvennetwerk energiebesparing voor energiebesparing eigen organisatie voor het laten uitvoeren van onderzoeken of het uitvoeren van communicatie die een bijdrage levert aan de energietransitie in Venray voor diversen zoals lidmaatschappen, bijdrage monitoring, bijeenkomsten etc. De personele inzet die hierbij nodig is, wordt gepleegd vanuit de reguliere capaciteit. Voor het proces van de uitvoering van de strategie in het uitvoeringsprogramma zullen aanvullende financieringsmogelijkheden worden gezocht in het kader van de bijdrage aan de verwezenlijking van de Europese doelstellingen voor een koolstofarme economie, innovatie en zelfsturing binnen deze (EU)regio. Zo kan gedacht worden aan uitwisseling van best practises met andere regio s (binnen Europa). De strategie past in de nieuwe voorgenomen EU programma s EFRO (nationale, regionale ontwikkeling) en INTERREG (grensoverschrijdende samenwerking binnen euregio). De Nederlandse inzet van dit programma lig o.a. op: Ondersteunen van de overgang naar een koolstofarme economie Toename van productie en distributie van hernieuwbare energie. Nederland moet haar achterstand in energie efficiency en in het gebruik van hernieuwbare energie inlopen. Tenminste 20% van het budget zal besteed moeten worden aan deze doelstelling. Daarnaast is het EU Programma Horizon 2020 interessant in dit kader omdat hier o.a. wordt gekeken naar maatschappelijke uitdagingen en innovaties binnen Europa waar overheden voor staan als het gaat om energie en klimaat. Met een monitoringssysteem wordt de realisatie van de doelstellingen bewaakt. In dit systeem worden zoveel mogelijk initiatieven in de gemeenten en de resultaten daarvan bijgehouden. Door een financiële omrekening te maken wordt het rendement van uitvoeringsprojecten in beeld gebracht. Pagina 5 van 7

6 Personele/organisatorische gevolgen Organisatorisch betekent dit, dat vooral wordt ingezet op samenwerking binnen en buiten de gemeentelijke organisatie. De uitdaging is dat zoveel mogelijk partijen in beweging komen die, met vele kleine en wellicht enkele grote maatregelen, substantieel bijdragen aan de lokale energietransitie. De gemeente heeft daarbij een rol als gelijkwaardige partner die samenwerkt en waar mogelijk faciliteert. De betrokkenheid van de gemeente zorgt voor het aanjagen en versnellen van de gewenste ontwikkelingen. De personele inzet hiervoor wordt gepleegd vanuit de reguliere capaciteit. Juridische gevolgen/rechtmatigheid - Fatale termijnen Geen. De drie gemeenten hanteren dezelfde besluitvormingstermijn. In Beesel en in Venlo wordt dit stuk ook in september aan de gemeenteraad voorgelegd. Overleg gevoerd met Extern Voor het project is een stuurgroep ingericht bestaande uit wethouder Teeuwen van Venlo (voorzitter), wethouder Jacobs van Beesel en wethouder Peeters van Venray. Stakeholders in de regio. Adviesbureau Ecofys, Yvonne de Bie Beleidsadviseur gemeente Venlo, Fred Jonker Beleidsmedewerker gemeente Beesel, Esther Swinkels Intern Portefeuillehouder duurzaamheid, Lucien Peeters Coördinator Wonen en Werken, Gea Denissen Senior beleidsmedewerker Wonen en Werken, Peter Huijs Adviseur milieu/ruimtelijke ontwikkeling, Johan Roerink Communicatieadviseur, Loes Kersten P&C adviseur, Simcha Anker Adviseur subsidieverwerving, Edwin Teurlincx Allen stemmen in met deze nota. Vervolgtraject besluitvorming De stuurgroep heeft ervoor gekozen om eerst de strategie vast te laten stellen. Het uitvoeringsprogramma zullen we later als groeimodel inbrengen. We zullen het al werkend uitbreiden op basis van concrete voorstellen. Evaluatie Jaarlijkse voortgangsrapportage aan het college. Bijlagen 1. Energiestrategie 2030 voor de gemeenten Beesel, Venlo en Venray: Energie voor groene groei. 2. Brief Kansen voor Energie met een lijst met actuele bewoners- en bedrijveninitiatieven. 3. Plan van aanpak burgerparticipatie. Pagina 6 van 7

7 Naslagwerk Beleidskader Energie en Klimaat Venray Bron van Energie B en W nota van 7 februari 2012 voorgang uitvoering energieprojecten, waarin onder meer is besloten om een nieuwe energievisie te ontwikkelen. Raadsinformatiebrief van 9 oktober 2012 start opstellen Energiestrategie Venray Venlo Beesel. B en W nota van 18 december 2012 achtergrondinformatie Energiestrategie en bijlagen Verslag van de gezamenlijke raadsbijeenkomst dd. 23 januari 2013 Pagina 7 van 7