systemen geaccepteerd worden bedrijfsleven, te bevorderen. door bestuurders en wat de **&,$t eventuele consequenties zijn voor het ontwerp en het

Transcriptie

1

2 Wrws# Kxxet TDUUA dkwxx& wwxxxgkexd &m dwwrs&rwmxxx& 2. iproef,met LDWA dient veiligheid en doorstroming 3' MiljoeÁen kilometers ' ervaring in acht maanden 4, Drie systemen gebaseerd op Áen lcr hnrek 5. Drie vragen adn... Harry Prins. Directeur- Ccncraal van Rijl<swaterstaat 5. PÍanning tol en met januari 20O3 6. I Ned rlandêrs. kiezèn Voor. iéchniek in hef verkeer i. Ch:itifíeurs spelen hóoídio{ bij LDWA 8. Eén intemationaal speelveld 8. LDWA-doelen loegelií hr in Vetsailles 9. Heel snet od TV lo HeL ondcrtoek rondom de I DWA-proeí 1. Adressenlijst samenwerkende.coloíon partners inziclrt is een uitgave van de Adviesdienst VeÍkeer en Vervoer ({W; v2n het ministerie van Ver k er en Waterstaat. InZicht wordt verspreid onder vertegenwoordr gers van insldnlies die berrokken zijn bij het project Lane Departu.re War ning A:sistant (LDWA). Het ministerie van Verkeer en Waterstaat geeft op 1 oktober de officiële aftnp voor eèn proef met het Lane Departure Warning Assistantsysteem (LDWA). Een systeem dat bestuurders van vrachtwagens en autobussen automatisch een signaal gêeftals hun voertuig onbedoeld de rijstrook dreigt te verlaten. Wat houdt deze proeí precies in? Files en verkeersongevallen zijn LDWA-proef valt, inzicht krij. belangrijke problemen in de gen in de effecten van LDWA Nederlandse samenleving. De op de verkeersveiligheid en de overheid is er dan ook alles aan doorstroming van het verkeer. gelegen de verkeersveiligheid Maar ook antwoord op de én doorstroming in ons land, vraag in hoeverre dergelijke voor zowel de burger als het systemen geaccepteerd worden bedrijfsleven, te bevorderen. door bestuurders en wat de f W s*l *:r tf *, **&,$t land (TLN), Eigen Vervoerders, Verladers en Ontvangers (EVO) en TNO. LDVIA helpt het besturen van een voertuig comfortabeler en veiliger te maken door bestuurders te ondersteunen en te informeren. Het voordeel van een systeem als LDWA is dat een voertuig met meer intelligentie wordt uitgerust, terwijl de chauffeur zelf blilft rijden. En dus de verantwoordelilkheid houdt over zijn eigen rijgedrag. De proef duurt acht maanden. Er doen 35 vrachtwagens en Redactiecommissie: Ndmens AVV: Naomi Radewalt (n.m.d.radewall àavv.rws.minvenw.nl) en Misia Baris (m. m. baris@avv. rws.minvenwnl) Namens Bijl, partners in public relations & voorlichting: Ronald Helder (r. helder@bijlpr.ní) en Harry Bijl (h.bijí@bijlprnl). Redactieadres: AW t.a.v. Naomi Radewalt, postbus 1031, 3OO0 BA Rotterdam Eindredactie: AW lekst: Bijl, parlner\ in publit relations & voorlichting Vormgeving: Carree Vormgevers Fotogratie: AVV Druk: Efficiénta Oplage: Het ministerie van Verkeer en Waterstaat steekt om die reden veel tijd in het zoeken naar slimme, technologische oplossingen die kunnen helpen de dagelijkse verkeers- en vervoersproblemen op te lossen. Een ervan is de proef met LDWA. Samenwerken Met de proef wil de Adviesdienst Verkeer en Vervoer (AW) van het ministerie, onder wiens verantwoordelijkheid de eventuele consequenties zijn voor het ontwerp en het onderhoud van het wegennet. Voor de LDWA-proef wordt samengewerkt met een groot aantal partijen uit de internationale auto-industrie, transportondernemingen, kennisinstituten en brancheorganisaties. Betrokken organisaties zijn onder meer DaimlerChrysler, MAN, DAF, het Koninklijk Nederlands Vervoer (KNV), Transport en Logistiek Neder- waarschijnlijk vijf bussen mee. De vrachtwagens van DarmlerChrysler, DAF en MAN zijn inmiddels uitgerust met LDWA-systemen. Een camera neemt waar oí het voertuig buiten de belilning dreigt te geraken. In dat geval wordt de chauffeur automatisch gewaarschuwd door een geluidssignaal of trilling. De chauffeur kan dan tildig bijsturen. Voor de conclusies van de proef kan AVV straks uit meer dan 45 InZiCht September 2oo2

3

4 X&*** x'*xx;*,xws* e 6u:*xrixxv* '*xxtxxxsxk r In moderne trucks is steeds meer aandacht voor preventieve veiligheid. Maatregelen als kooiconstructies en airbags zijn vooral gericht op het beperken van gevolgschade bij eventuele calamiteiten. Er is dan sprake van passieve veiligheid. Preventieve veiligheid komt tot uiting in zaken als bedieningsgemak en beter zicht. Ook technieken als LDWA behoren tot deze preventieve veilígheidsmiddelen. Willem Diik, A.C.F BV 'LDWA levert een De systemen die tijdens de proef met LDWA worden onderzocht zijn bestaande systemen van DAF (5 vrachtwagens), DaimlerCh rysler (1 5 vrachtwagens) en MAN (15 vrachtwagens). De drie systemen zijn op dezelíde techniek gebaseerd, maar verschilien deels in het gebruik. Een overzicht. Het Lane Cuard System (LCS) van MAN ïruck & Bus B.V. is een systeem dat zowel de verkeersveiligheid a.ls het rijcomfort van de chauffeur verhoogt. LCS hestaat uit een video- biidrage aan de camera, een display en twee speakers Dc cam.era rs dir,ect vei!ígheid a van het Vefkeef. VOOf OnZe De chauíïeur wordt gewaarschuwd door een ratelend ChaUffeUfS en de geiuid. Bijeen koersarwijking Acnïer Ce VOOnLtrt gemonïccro naar rechrs komt hct gcluid urt medeweggebruikersf - ()<) de re(hter radiospeaker en andersom. Het norrnale radiosignaal wcrdt dan tijdelilk onderbroken. Het systeem geeft pas een waarschuwing als harder dan 60 km/h wordt gereden. Wanneer er geen rijstrookherkenning mogelijk is, bijvoorbeeld als de markerrng op een wegdek ontbreekt, kan de chauffeur dit aílezen aan de controlelamp op de display. De werking van de Warning Assistant (Spoorassistent) van DaimlerChrysler is in grote mate vergelijkbaar met die van het Lane Cuard System van MAN. Via een zoemertje rn respectievelijk de linker- of rechterspeaker van de radio slaat de Spoorassrstent aiarm als het voertuig zonde r gcbruik van de r rc lrirng,ranwrjzer cen beiijnrng op het wegciel< dreigt te overschrijden Ook de SpoorassiEtent werkt pas bij een snelheid vanaí 6O km/h. Reden hiervoor is dat bij lagere snelheden waarschijnlijk brnnen de bebouwde kom wordt gereden. Hier is het heel gebruikelijk dai de belijning wordt r:verschreden. Het systeem r,verkt met een digitale camera die 'meekijkt'. De controie over het systeem ligi bi1 de chauffeur. Als de situatie dat vereist, bijvoorbeeld bij sneeuw op het wegdek, kan het systeem simnel rarnrrlen r rilqezot D,AF beschikt over een systeem dat kan worden ingebouwd in trucks en bussen. Het Safe- TRAC-systeem geeft een waarschuwingssignaal via de radiospeakers als de chauffeur onbcdot id z;jn rílstrooli d"eigt te verlatcn. Di{ gebeurt op o,r:is van contrastverschillen in het camerabeeld die de plaats van het voertuig op de weg bepalen. De chauffeur kan de gevoeligheid van de signalering zeif inste llen, om zo te anticiperen op verschillende vregsituaties. Dit SafeTRACsysteem becogt chauffeurs te attenderen op verminderde ale rtheid. Via een display wordt op een schaal van 1 tot 100 de mate van alertheid aangegeven '" Bii " cen le lace sror{" advr' t seert het systeem de chauffeur clm rust ïc nemen. InZicht september 2oo2

5 Harry P ri ns, D i recteur- Ceneraal, Rijkswaterstaat trrie ïíragen Ëláti,oo H ar ry P r i n s, D i re cte u r- C e n e raal, Ri i ksw ate rstaat Wat vindt u van de proeí met Lane Departure Warning Assistantsystemen in relatie tot de huidige problematiek op de Nederlandse wegen? 'We zien dat er allerlei slimme systemen op de markt komen die de bestuurder van een voertuig bij de rijtaak kunnen ondersteunen. Het ministerie van Verkeer en Waterstaat is nu gestart met een proef om inzicht te krijgen in de effecten van deze LDWA-systemen op de doorstroming en verkeersveiligheid. En niet zonder reden. De weggebruiker wordt geconfronteerd met allerlei situaties op de weg op het moment dat hij zich van A naar B begeeft. Denk hierbij aan files ten gevolge van ongevallen oí wegwerkzaamheden. Een aantal van deze files ontstaat door ongevallen waarbij ook vrachtauto's zijn betrokken. Voor Rijkswaterstaat als beheerder van de infrastructuur heeft het terugdringen van het aantal files en ongevallen prioriteit. Daarnaast krijgt Rijkswaterstaat dankzij het onderzoek gefundeerd inzicht in de consequenties voor de infrastructuur bij het gebruik van dit soort systemen. En deze gegevens kunnen we mogelijk weer gebruiken om de dienstverlening aan de weggebruiker te optimaliseren. Wat is naar uw mening het belang van de LDWA-proef ten opzichte van andere systemen voor Advanced Driver Assistant (ADA)? Net als de proef met de LDWA-systemen zijn ook toekomstige proeven op het gebied van rijtaak ondersteunende systemen bedoeld orn inzichtte krijgen in de effecten op doorstrorning en verkeersveiligheid. De ervaring en kennis die we nu opdoen komt straks goed van pas. Wat is voor u het belang van technische hulpmiddelen als ADAsystemen ten opzichte van andere opties om doorstroming en veil igheid te bevorderen? lk vind dat alle mogelijke hulpmiddelen om de doorstroming en verkeersveiligheid te bevorderen moeten worden onderzocht, met name de technologieën die de bestuurder ondersteunen bij de rijtaak. Mijn nrening is dat slimme technologieën daar absoluut aan bij kunnen dragen. Daarbrj onderschrijf ik het belang van een nauwe samenwerking met de auto-industrie, transportondernerningenenanderebelanghebbenden' Flanning t juni 2OO2 t/m januari 2003 Vloot operationeel r 1 oktober 2002 Officiële opening LDWA (totale vloot operationeel) t juni2oo2tlm januari 2003 LDWA servicedesk beschikbaar t juni 2OO2 t/m mei 2003 Onderzoek - juni 2002 tot februari 2003 Acceptatie onderzoek (enq uêtes) - augustus 2002 tot Íebruari 2003 Cedragstudie - juni 2002 tot oktober 2OO2 Doorstrom ingseffecten van LDWA - augustus 2002 tot januari2003 Inírastructurele aspecten - juni 2O02 tot Íebruari 2OO3 LDWA in relatie met andere ontwikkelingen - januari 2003 tot luni 2003 lntergratie van resultaten r zomer 2003 Afsluitende conferentie September 2ooz InZiCht

6 V*erf.u í g*n w*rd*n ste*ds sí i m rn r: t Nederlanders lsiezen noor *es&xrs&ex{ Xxx kee wed{&&tr /v4a rt i n l(t t j n e n b u r g, Daímf erehrysl*r Nedeiland BV 'í-{*t LfrWA-;qr*lecí ltgt in liin mert anze filosofle e*rl a{ticve hildrage te leiveren s.an he{. v*thegen v&n C 'v rke*rsveiligheít3. &*v*ndi*n wílíen we *ftzz expedrsc *;: dat gebi*d r;itcrag*n' Technieken en systemen die in de jaren zeventig al werden ingevoerd in havens en fabriekshallen voor het transport van goederen komen met behulp van moderne elektronica nu ook voor het personenvervoer beschikbaar- Ruim SO procent van de Nederlanders vindt dat de overheid veel geld moet investeren in technologische verkeersoplossingen. Maar, voegt men er aan toe, de techniek mag niet de overhand krijgen. Het gebruik van volledig geautomatiseerde voertuigen op de weg is vooralsnog een stap te ver. Uit een NIPO-onderzoek van april 2A02 naar de acceptatie van technologische vernieuwing in het verkeer, blijkt dat onder de Nederlandse bevolking draagvlak bestaat voor technologische vernieuwrngen Van auto's met als doel de verkeersveiligheid, bereikbaarheid of kwaliteit van de leefomgeving te verbeteren. Hulpmiddelen als LDWA zouden gezien dit onderzoek op brede steun moeten kunnen rekenen. Dat geldt niet voor het gebruik van volledig geautomatiseerde voertuigen. Hoewel deze rn kleinschalige openbaar vervoerprojecten al geruime tijd praktijk zi1n, ziet men vooralsnog niets in deze variant voor het wegverkeer. Nu al kunnen reizigers die vanaí Schiphol vertrekken, vanaí de parkeerplaats een onbemand personenbusje nemen naar de vertrekhal. Een variant op deze Parking Hopper, met de naam People Mover, vervoert dagelijks mensen van het metrostation Kralingse Toom naar kantorenpark Rivium in Capelle aan den ljssel. De TU Eindhoven overweegt een vergelijkbaar systeem voor personenvervoer over de campus. De flexibele inzetbaarheid van dit soort voertuigen is op lokaal nrveau een antwoord op de file- en parkeerproblematiek. De met behulp van sensorên geleide voertuigen worden gepresenteerd als'horizontale liíten' en in de praktijk betrekkelijk probleemloos geaccepteerd. Hietmee is de intelligentie inmiddels verplaatst van de infrastructuur, de rails of het wegdek naar het voertuig zelí. Technische stroomversnel I ing Voor betrekkelijk nieuwe ontwikkelingen als Lane Departure Warning Assistance (LDWA) is het wel noodzakelilk dat de inf rastructu ur de intelligentie in het voertuig voldoende ondersteunt. Indien in de praktijk voldaan kan worden aan de randvoorwaarden die deze systemen stellen, kan de verdere ontwikkeling van 'intelligente' voertuigen in technische zin in een stroomversnelling raken. Het zijn dan uiteindelijk maatschappelijke factoren die de snelheid bepalen. De acceptatie van het LDWA-systeem door gebruikers is een van de onderzoeksdoelen van de LDWA-pilot" lnzicht seotember 2oo2

7

8 Www &wwwwwffiwwwwm& %Www&ww%& ':3'.:i:.:,, =:;..,,=,.sffg, ''rté rs Het delen van kennis, informatie en ervaringen op internationaal niveau wordt beschouwd als de sleutel tot het succes van de LDWA-proef. Op nationaal niveau draagt de proeí bij om meer inzicht te krijgen in de mogelijkheden van de Advanced Driver Assistant-systemen (ADA). Tegelijkertijd past de LDWA-proef binnen een grootschalíg Êuropees onderzoeksprogramma met de naam ADASE (Advanced Driver =-..Ëa..-.Ít Bil 55OCO Assistant Systems in Europe). Veel onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten op het gebied van ADA vinden plaats in een internationale context. ADASE is een thematisch netwerk dat zich richt op onderzoek naar de mogelijke invoering van intelligente transportsystemen en heeft participanten in Duitsland, Frankrijk, ltalië en Nederland. ln dit Ëuropese project waarin ook de Adviesdienst Verkeer en Vervoer deelneemt, wordt geprobeerd een relatie te leggen tussen de verschillende projecten die in deze landen worden uitgevoerd en zo te komen tot een integrale visie op de ínvoering hiervan. Dit Europese netwerk maakt het mogelijk direct te communiceren met de Europese automobielindustrie, nationale transportautoriteiten, bestuurders en onderzoeksinstellingen. Op deze manier biedt het neiwerk toegang tot allerlei informatiebronnen op internationaal niveau. Voor wat betreft de LDWAproeí heeft Engeland inmiddels aangegeven over de schouder mee te willen kijken. Daarnaast onderhoudt Nederland nauwe contacten met Amerika waar men op dii moment bezig is met een eigen proeí; het Road Departure Warnin g System (RDWS). Dit onderzoek richt zich op personenauto's. Al deze ínternatíonale contacten maken een brede inbedding van de onderzoeksresultaten van de LDWA-proeí mogelijk. Samen weet je tenslotte meer en kun je ook meerl %WW &*&ww&ww &w yrw&aw'dvy, ww Wwwwm&&&ww De huidige stand van de techniek biedt mogelijkheden waar weten- Zii gaí aan dat innovatie en het schappers tien jaar van nieuwe technologieën gerícht is op het verbe- geleden alleen nog van konden dromen. verschil- f*?tyik lende landen hebben hun eigen specifieke problemen, maar wereld- teren van de verkeersveiligheid wijd geldt en de doorstroming op de dat zorg over veiligheid, doorstroming en mílieu de be- tangriikte drijtueer is om de onrwikketingen op de voet te votsen Hï ;:iï ;ï'fff,ï;t"*' schadelijke uitlaatgassen en lnternationaal is er veel belang- in Versailles bij Parijs. Namens geluidsoverlast een belangrijke stelling voor síimme techno- het ministerie van Verkeer en rol. Korse liet in haar presentalogische verkeersoplossingen. Waterstaat sprak projectleider tie zien wat de samenhang is Diverse organisaties houden van de LDWA-proef Mirjam tussen de verschillende onderzich bezig met onderzoek hier- Korse over de meest actuele zoeksinitiatieven die hieraan naar. Afgelopen juni organi- ontwikkelingen en onderzoe- een bíjdrage moeten leveren. seerde een aantal van deze ken in Nederland. Ook gaf ze voorbeelden van instellingen de internationale proeven met dynamische wegconferentie 'lntelligent Vehicle Haar lezing ging grotendeels markering en liet ze zien hoe Symposium 2002' (lvs 2002) over de lopende LDWA-proef. met behulp van signalerings- InZiCht September 2oo2

9 borden een flexibele rijbaanindeling gerealiseerd kan woroen. Van belang is volgens haar hel realiteitsgehalte van de onderzoeken die het ministerie van V&W uitvoert. "We richten ons op systemen die dicht bi1 een marktintroductie zitten. We nemen de scenario's van de industrie als leidraad en houden bij het onderzoek onze blik ook gericht op internationale ontwikkelingen. In de periode tot 2008 verwachten we behalve proeven met Lane Departure Warning Assistant (LDWA), ook Autonomous Speed Assistent (ASA) en External Speed Assistent (ESA) nader te kunnen onderzoeken. Tijdens het symposium presenteerden fabrikanten uit de hele wereld hun meest recente rntelligente oplossingen, waaronder f uturistisch aandoenoe presentaties van concept cars en robottechnieken. Het toekomstbeeld van automatische auto's op intelligente snelwegen lilkt op termijn uitvoerbaar. 'Maar,' zo stelt het programmacomité van IVS 2002, 'de voertuigen van vandaag staan nog ver van onze droomautomobiel die iedereen kan gebruiken, op elk willekeurig moment en met elke gewenste snelheid. Hoewel? Wie kan voorspellen wat er de komende twintig jaar gaat gebeuren. Misschien zijn de huidige systemen wel de voorloper van de toekomstige automatische snelwegvoertuigen?' Ambra Srnit, Tí-N 'Hef is van g{oat b*íang rjet r1* p''a*f zor ;vuf {iig wa{dt uitgevaerc en feir.ítt*t *hf*ctíev* en bct{ciuwbare gcgcvs/-}s' KseX smex ep YW De LDWA-proef voor het eerst in de media. Mirjam Korse, projectleider. doet verslag van de persbijeenkomst in het Noord-Hollandse Wognum.'De ste tv-optreden valt nog niet mee. Hoewel we goed hebben geoefend, ben ik best zenuwachtig als we naar Simon Loos, in het Noord-Hollandse Wognum verlrekken. Het broeierrge weer werkt ook niet echt mee. proef is gestart en heel Nederland weet het. En dat mag best.' Als we aankomen bij Simon Loos staat chauffeur Ruud Damsma al klaar. Zijn opgepoetste vrachtwagen glimt ons tegemoet. Leuk dat hij enthou- 'lk ben benieuwd. Het eerste persbericht over "ons" LDWAproject is een uur geleden verstuurd. Via het ANP. Wat doet een dergelijk bericht nu eigenlijk, vraag ik mezelf af. Aan het einde van de dag komt AWpersvoorlichter Marti ne Bossers de kamer binnen. De verzoeken om interviews stromen binnen. Leuk dat er zoveel media-aandacht is voor deze proef. Nu nog een vrachtwagen met chauffeur vinden die wil meewerken aan een ritje met de pers. Dat is nog een hele toer. De vrachtwagens zitten natuurlijk dagelijks op de weg en staan niet in de rij te wachten. Crappig eigenlijk, iedereen wil altijd graag met een chauffeur meerijden. De media, maar ook mijn eigen collega's stapten bij de internationale conferentie in Versailles maar al te graag in. Wat wil de media weten? Welke vragen worden gesteld? Zo'n voorbereiding op een eer- siast is over het systeem. Ondedussen druppelen de cameraploegen van het NOS Journaal en RTL Nieuws al binnen. De verslaggever van het Radio 1 journaal zit in de file. Hoe toepasselijk... Voor het eerst een camera voor je neus, toch even slikken. lk heb besloten me niet van de wijs te laten brengen. We doen tenslotte een erg mooie proef, dus wat is er leuker dan je verhaal voor de tv en radio te vertellen! September 2oo2 InZicht

10 Radio is weer een heel ander medium dan tv. Zonder camera voel ik me beter op mijn gemak. Vast en zeker een kwestie van gewenning. Met zijn drieën stappen we, de chauffeur, de verslaggever en ik in de vrachtwagen. Het geluid van een startende motor opnemen, het LDWA-gduid keer op keer herhalen en dan onze ervaringen en doelstellingen vertellen. De journalist neemt er alle tijd voor. lk ben benieuwd wat er overblijft van drie kwartier opnamen. Als laatste nog een interview met Nieuwsblad Transport. Mijn werk zit er op. Een half uur later zit ik voor de televisie. Op het puntje van mijn stoel kijk ik naar Nederland 2 en RïL 4 tegelijk. )ezelf op de televisie zien is toch wel vreemd. Hoewel ik nog van alles zie wat beter kan, ben ik best tevreden. Celukkig zijn miln collega's en partners in de proef ook enthousiast. De kop is er af. De proef met het LDWA-systeem is gestart. Heel Nederland weet het. Ën dat mag best...' &*s& wxxderxwek rondotn dw K*WWWe*prwe# Wat zijn de effecten die we kunnen verwachten wanneer veel, zo niet alle, vrachtwagens met systemen gaan rijden die de bestuurders waarschuwen als ze over de belijning van de weg dreigen te raken? Zou het verkeer veiliger worden? ls het een prettig systeem voor de bestuurdey? Krijgen we minder ongelukken, minder schade, mis. schien zelís minder Íiles? Of is het weggegooid geld?.i Marika Hoedemaeker & Selma de Ridder. TNO. Deze vragen worden door ondeaoeksinstituut TN O same n met lïs Nijmegen en ARCADIS, door rniddel van onderzoek beantwoord. Onderzoek doen betekent niet alleen de relevante vragen stellen, maar ook bedenken hoe je op deze vragen een antwoord kunt krijgen en dan natuurlijk in heldere taal de antwoorden op een rijtje zetten. Dit proces is gestart in juni De antwoorden worden verwacht in mei De vragen waarop we gedurende deze tijd antwoorden proberen te krijgen luiden als vorgt: Wat vindt de bestuurder er ze)f van? Verandert er iets in het daadwerkelijke rijgedrag van een bestuurder die met een LDWA-systeem rijdt? Bestuurders kunnen het wel heel nuttig vinden, wanneer zij daadwerkelijk minder vaak over de belijning van de riistrook heenrijden (bewust of onbewust), de vraag is wat het uiteindelijk voor de verkeersveiligheid zal uitmaken. Wat betekent de invoering van LDWA voor de Nederlandse wegen? Vraagt zo'n systeem een specifieke belijning en moet daardoor meer onderhoud aan de wegen worden gepleegd? Of voldoen de wegen zoals ze nu ziln prima? Wat zouden de effecten zijn wanneer in de toekomst niet alleen een alarm klinkt als je een lijnoversch rijding maakt, maar je automatisch binnen de lijnen blijft (je auto stuurt als het ware vanzelf terug)? Het onderzoek hiernaar wordt in een zogenaamde vrachtwagensimulator uitgevoerd. Dit is een vrachtwagencabine die bij TNO in de garage staat en waarbij de wereld rondom wordt geprojecteerd op schermen..le ziet het overige verkeer, maar zij zien jou ook en zullen dus, net als rn het echt, op je reageren: Een kíjkje in de wereld van de toekomst... - Heeft invoering van dit systeem effecten op de filevorming? Files zijn natuurlijk een groot probleem in Nederland. leder beetje dat bijdraagt aan een mogelijke oplossing is welkom. In de komende nieuwsbrieven houdt TNO de lezer op de hoogte van de ontwikkelingen rondom dit onderzoek en natuurlijk worden aan het eind de dan lang verwachte antwoorden gepresenteerd! - 10 InZiCht September 2oo2

11

12