Datum 13 december 2016 Onderwerp vaststellen rapportbrief en afsluiten inspectiebezoek mondzorg verpleeghuis Passaat te Eindhoven op 25 november 2016

Transcriptie

1 > Retouradres Postbus DA Heerlen Stichting Archipel Raad van bestuur Karel de Grotelaan NN EINDHOVEN Stadsplateau AZ Utrecht Postbus DA Heerlen T F Inlichtingen bij ri.utrecht@igz.nl 13 december 2016 Onderwerp vaststellen rapportbrief en afsluiten inspectiebezoek mondzorg verpleeghuis Passaat te Eindhoven op 25 november 2016 V Bijlage 2 Geachte raad van bestuur, De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) bracht op 25 november 2016 een onaangekondigd bezoek aan verpleeghuis Passaat (hierna: Passaat) in Eindhoven. Passaat is één van de locaties van zorginstelling Archipel. Het bezoek is gebracht door N.N. en ondergetekende. De inspectie onderzocht de in het verpleeghuis geboden kwaliteit van mondzorg. De inspectie toetste de geboden zorg aan de hand van het thema mondzorg. Deze rapportbrief start met de aanleiding en het belang van het bezoek. Daarna volgen de doelstelling van het bezoek, de gehanteerde methode en een beschrijving van de locatie. Deze worden vervolgd door de bevindingen van het inspectiebezoek, de conclusie en het vervolgtoezicht. Aanleiding en belang Een van de taken van de inspectie is het houden van toezicht op de naleving van onder andere de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (hierna; de Wkkgz ). Artikel 2 van de Wkkgz verplicht een zorgaanbieder goede zorg te verlenen, te weten zorg van goede kwaliteit en van goed niveau. Goede zorg is in ieder geval veilig, doeltreffend, doelmatig, cliëntgericht en wordt tijdig verleend. De zorgaanbieder stemt de zorg af op de reële behoefte van de cliënt en levert de zorg in overeenstemming met de professionele standaard. Hierbij neemt de zorgaanbieder de rechten van de cliënt zorgvuldig in acht en borgt hij dat de cliënt ook overigens met respect wordt behandeld. De inspectie voert haar taak uit door het brengen van aangekondigde en onaangekondigde inspectiebezoeken. De inspectie oefent haar toezicht uit vanuit de overtuiging dat regels en (beroeps)normen een onontbeerlijk kader vormen voor goede zorg, en daarmee bijdragen aan de preventie van onnodige risico s voor cliënten. Etra aandacht gaat uit naar kwetsbare groepen. Achtergrond mondzorgbezoeken Eind 2013 en begin 2014 onderzocht de inspectie de kwaliteit van de mondzorg in 29 verpleeghuizen. Doel was om na te gaan of de geselecteerde instellingen voor intramurale zorg voldeden aan de richtlijn mondzorg voor zorgafhankelijke cliënten in verpleeghuizen (NVVA, KNMT, NVGd, 2007). Pagina 1 van 12

2 Uit het onderzoek kwam naar voren dat het slecht gesteld was met de invoering en naleving van de richtlijn. De meeste instellingen hadden geen beleid voor mondgezondheid en de implementatie en borging van de richtlijn bleef in de meeste huizen achterwege. In 2014 hebben een aantal zorginstellingen, in samenwerking met Verenso, ActiZ, V&VN en het Ministerie van VWS, een alliantie gevormd met als doel het verbeteren van de mondzorg in verpleeghuizen. Deze alliantie is tot stand gekomen in het kader van het kwaliteitsprogramma ter verbetering van de zorg in verzorgings- en verpleeghuizen (VWS, 2014). De deelnemende zorginstellingen hebben met het ministerie van VWS afgesproken dat de mondzorg voor de cliënten in hun instelling per 1 januari 2016 op orde is. Archipel was één van de bij de alliantie aangesloten zorginstellingen. Tijdens het inspectiebezoek op 25 november 2016 toetste de inspectie of Passaat voldeed aan de normen en beoordelingscriteria voor het bieden van kwalitatief goede mondzorg. Doelstelling De doelstelling van het inspectiebezoek op 25 november 2016 was om te beoordelen in hoeverre de door Passaat geboden mondzorg voldoet aan de relevante wet- en regelgeving, (beroeps)normen, richtlijnen en standaarden die risico s bij cliënten beperken. Methode Om tot een gefundeerd oordeel te komen, gebruikte de inspectie verschillende informatiebronnen. Door de informatie uit deze bronnen te vergelijken en te wegen, beoordeelde de inspectie of de door Passaat geboden zorg voldoet aan relevante wet- en regelgeving, (beroeps)normen, richtlijnen en standaarden. De inspectie raadpleegde de volgende informatiebronnen: een gesprek met twee cliënten en een cliëntvertegenwoordiger; een gesprek met drie uitvoerende medewerkers; een gesprek met een specialist ouderengeneeskunde; een telefonisch gesprek met de preventieassistente; een gesprek met een beleidsmedewerker; inzage van vier cliëntdossiers; een rondgang door de locatie; inzage van documenten, zie bijlage 2. Bezoekinstrument De inspectie gebruikte een bezoekinstrument waarin de te onderzoeken onderwerpen en de te toetsen normen zijn vastgelegd. In dit bezoekinstrument heeft de inspectie een selectie van tien normen gemaakt waaraan zij de geboden mondzorg toetst op basis van één of meer beoordelingsaspecten. De beoordelingsaspecten omvatten niet altijd de hele reikwijdte van een norm. Incidenteel kan het voorkomen dat de inspectie feiten en risico s constateert die niet in de beoordelingsaspecten worden genoemd maar wel betrekking hebben op een norm. Dit kan reden zijn om die norm een score voldoet niet te geven. Omgekeerd kan het ook voorkomen dat de inspectie beoordelingsaspecten bij een norm als voldoet niet beoordeelt, en die norm desondanks een score voldoet krijgt. Dit kan gebeuren als de zorgaanbieder andere maatregelen heeft getroffen die hebben geleid tot goede zorg. Pagina 2 van 12

3 Toetsingskader De normen en beoordelingsaspecten die de inspectie hanteert zijn gebaseerd op de wet- en regelgeving en de voor de professionele standaard relevante normen van de koepelorganisaties en de branche- en beroepsverenigingen. Bij risico s waarvoor normen ontbraken, hanteert de inspectie indien nodig eigen normen. Een overzicht van het normenkader is opgenomen in bijlage 1. Beschrijving locatie Archipel Archipel biedt zorg, welzijn en wonen in de regio Eindhoven en omgeving. Archipel verleent voornamelijk intramurale zorg in 12 verpleeghuizen. Archipel is bezig met een uitbreiding van het zorgaanbod in de thuiszorg. Een eenhoofdige raad van bestuur en twee regiodirecteuren sturen de organisatie aan. De zorginstelling besloot twee jaar geleden over te gaan op zelfsturing. De eigen regie van cliënten is hierbij het uitgangspunt. Passaat Passaat is een locatie van Archipel in Eindhoven. Passaat is een centrum voor geriatrische zorg. Passaat biedt verpleeghuiszorg aan ongeveer 111 cliënten. Hiervan wonen 80 bewoners met een psychogeriatrische zorgvraag in vier kleinschalige groepswoningen en 18 cliënten met een somatische zorgvraag in drie woongroepen. Daarnaast verleent Passaat verpleeghuiszorg in zelfstandige appartementen. Op de dag van de inspectie hadden de meeste cliënten een zorgzwaartepakket 5, 6 of 7. Medewerkers Op de locatie werken voornamelijk verzorgenden individuele gezondheidszorg (VIG), aangevuld met onder andere verpleegkundigen, helpenden, woonbegeleiders en leerling VIG. Iedere dienst werkt er minimaal een verpleegkundige en een VIG op de locatie. De bezetting van de dagdienst is gemiddeld vijf medewerkers op een groep van twintig cliënten. In de avond zijn gemiddeld drie medewerkers beschikbaar. Zij worden ondersteund door vrijwilligers en familie. In de nacht werken er vier medewerkers op de hele locatie. Op de Passaat werken geen teamleiders zorg meer en per 1 januari 2017 geen managers zorg meer. De teams sturen zichzelf volledig aan. Wel kunnen ze ondersteuning krijgen van teamcoaches, gespecialiseerd verpleegkundigen, directeuren en het supportteam. Behandeldienst Het behandelteam werkt organisatiebreed en bestaat uit meerdere disciplines, waaronder de specialist ouderengeneeskunde, psycholoog, logopedist, diëtist, ergotherapeut, tandarts en preventieassistente. Het behandelteam is in dienst van de organisatie. Pagina 3 van 12

4 Voldoet Voldoet niet N.v.t. Niet beoordeeld Bevindingen inspectiebezoek Dit hoofdstuk bevat per thema de scores op de normen en op de bijbehorende beoordelingsaspecten. Na ieder thema volgt zo nodig een toelichting op de scores. De scores zijn in een tabel weergegeven. Er zijn vier scoremogelijkheden: - voldoet - voldoet niet. In alle gevallen geldt: als de geboden zorg op één beoordelingsaspect van een norm een score voldoet niet heeft, dan scoort de geboden zorg op de hele norm voldoet niet. Dit geldt dus ook als de geboden zorg op de helft of meer dan de helft van de beoordelingaspecten van een norm een score niet beoordeeld heeft. - niet van toepassing (n.v.t.). De score n.v.t. geeft de inspectie als de situatie waarop de norm van toepassing is, in Passaat nooit voorkomt. - niet beoordeeld. De score niet beoordeeld betekent dat de situatie waarop de norm van toepassing is in Passaat wel voorkomt, maar tijdens het bezoek niet aan de orde is geweest. Heeft de zorg op de helft of meer dan de helft van de beoordelingsaspecten van die norm een score niet beoordeeld? Dan beschouwt de inspectie de geboden zorg waarop een norm van toepassing is als niet beoordeeld. Scores per thema Thema 1 Organisatie van mondzorg 1.1 De zorgaanbieder heeft mondzorg geborgd in het kwaliteitssysteem. a) Het mondzorgbeleid is schriftelijk vastgelegd. b) De multidisciplinaire richtlijn Mondzorg of een samenvatting hiervan is beschikbaar voor alle medewerkers. c) Mondzorg is een vast onderdeel van het scholingsplan. d) Er is een medewerker als aandachtvelder (coördinerend zorgverlener) mondzorg aangesteld. e) De verantwoordelijkheid voor het toezien op het nakomen van professionele mondzorginterventies is vastgelegd. 1.2 De zorgaanbieder voorziet dat er een tandarts beschikbaar is voor de cliënten. Pagina 4 van 12

5 Voldoet Voldoet niet N.v.t. Niet beoordeeld a) Er is een contract met de tandarts aanwezig waarin voorzien is in waarneming van de tandarts en een regeling voor spoedgevallen. b) Er is een tandarts beschikbaar (voor de reguliere periodieke controle conform het mondzorgplan en eventuele spoedgevallen) voor de cliënten in de instelling. 1.3 De zorgaanbieder faciliteert de tandarts wanneer behandeling in de instelling plaatsvindt. a) De zorgaanbieder voorziet de tandarts van een behandelruimte inclusief materiaal en apparatuur. b) Er is een tandartsassistent aanwezig. Toelichting 1.1b) Alle medewerkers hebben toegang tot de multidsciplinaire richtlijn mondzorg. Deze is beschikbaar via intranet. 1.1d) Passaat stelde voor iedere woongroep/groepswoning een taakverantwoordelijke voor mondzorg aan. 1.1e) Archipel legde de verantwoordelijkheid voor het toezien op de mondzorginterventies vast in haar multidisciplinaire richtlijn. 1.2b) De tandarts was beschikbaar voor iedere cliënt van Passaat. De preventieassistente zorgde voor de planning van de reguliere afspraken en de spoedafspraken. 1.3a) Op Passaat was een behandelkamer aanwezig voor de tandarts. Hierin waren de benodigde apparatuur en materiaal aanwezig. Voor locaties die geen behandelkamer hadden had Archipel de tandartsenbus beschikbaar. Archipel had hiervoor een samenwerkingsovereenkomst met NoviaCura, een etern bedrijf dat tandartszorg biedt aan zorginstellingen vanuit een mobiele tandartspraktijk. 1.3b) Tijdens de behandeling van de tandarts was altijd een preventieassistente aanwezig. Pagina 5 van 12

6 Voldoet Voldoet niet N.v.t. Niet beoordeeld Thema 2 Cliëntdossier 2.1 Binnen 6 weken na opname is de mondgezondheid geïnventariseerd en in het cliëntdossier vastgelegd. a) Binnen 24 uur na opname is door een medewerker, via een gestandaardiseerde wijze, de mondsituatie in kaart gebracht. b) Binnen zes weken (eerder indien nodig) na opname is de mondgezondheid door een tandarts geïnventariseerd en vastgelegd in het cliëntdossier. 2.2 Het cliëntdossier biedt de basis voor de dagelijkse mondzorg. a) De poetsfrequentie (minimaal tweemaal daags) en methode (inzet van de verschillende middelen (bijvoorbeeld: tandenborstel, fluoride etc.)) staan in het cliëntdossier genoteerd. b) Medewerkers signaleren (acuut) mondzorgproblemen of aandoeningen en rapporteren dit in het zorgleefplan. c) Mondzorgproblemen zijn terug te vinden in de dagrapportage. 2.3 In het cliëntdossier is relevante informatie over mondzorg van betrokken disciplines vastgelegd en deze informatie is inzichtelijk voor de betrokken disciplines. a) De bevindingen van de tandarts/tandprotheticus/mondhygiënist die van invloed zijn op de dagelijkse mondzorg van de cliënt worden vastgelegd in het cliëntdossier. b) De bevindingen van de tandarts die van invloed zijn op de medische zorg rondom de cliënt worden vastgelegd in het cliëntdossier. c) De tandarts beschikt over actuele medische gegevens van de cliënt. Pagina 6 van 12

7 Voldoet Voldoet niet N.v.t. Niet beoordeeld Toelichting 2.1a) Medewerkers vertelden dat ze tijdens een opname standaard de mondsituatie van een cliënt in kaart brachten. Vragen hierover waren een vast onderdeel van de anamnese. 2.1b) In de geraadpleegde cliëntdossiers was te zien dat de tandarts binnen zes weken na opname een inventarisatie deed van de mondgezondheid. De tandarts rapporteerde hierover op een apart blad in het cliëntdossier. 2.2a) In de geraadpleegde cliëntdossiers was te zien dat medewerkers de poetsfrequentie en poetsmethoden noteerden als vast onderdeel van het plan voor de dagelijkse zorg. 2.2b) In de dossiers was te zien dat medewerkers niet voor iedere cliënt met mondzorgproblemen zorgdoelen opstelden. Dit was vooral aan de orde als de mondzorg met regelmaat niet lukte, zoals bij cliënten met onbegrepen gedrag. 2.2c) In de geraadpleegde dossiers was niet te zien dat medewerkers rapporteerden over mondzorg. Doelen over mondzorg ontbraken. Als medewerkers over mondzorg rapporteerden, gebeurde dit in de algemene rapportage. Het was niet mogelijk informatie over mondzorg te filteren uit de rapportage. Dit maakte terugzoeken bewerkelijk. 2.3c) De tandarts had toegang tot het (elektronische) medische dossier en beschikte daarmee over de actuele medische gegevens van een cliënt. Thema 3 Deskundigheid en inzet personeel 3.1 Medewerkers werken cliëntgericht. a) De wensen van de cliënt/cliëntvertegenwoordiger met betrekking tot mondzorg zijn aantoonbaar afgewogen en vastgelegd in het cliëntdossier. 3.2 Medewerkers hebben voldoende kennis van en vaardigheden over mondzorg voor de doelgroep van cliënten. a) Medewerkers kennen de mondzorgproblematiek waarmee de cliënten te maken hebben. b) Medewerkers vinden dat ze voldoende worden toegerust om de dagelijkse mondzorg te kunnen bieden. X X 3.3 Betrokken zorgverleners worden gesteund door de zorgaanbieder bij de uitvoering van mondzorg en mondverzorging. Pagina 7 van 12

8 Voldoet Voldoet niet N.v.t. Niet beoordeeld a) Het is voor de medewerkers duidelijk bij wie zij terecht kunnen voor eventuele vragen en begeleiding op het gebied van mondzorgproblematiek. b) De scholingsbehoefte omtrent mondzorg wordt structureel geïnventariseerd. c) Medewerkers geven aan voldoende tijd te hebben om de in het cliëntdossier opgenomen afspraken over mondzorg uit te voeren. 3.4 Mondzorg wordt in samenhang met relevante betrokken deskundigen besproken. a) Mondzorg is een onderwerp tijdens het multidisciplinair overleg. b) De juiste disciplines worden betrokken rondom de mondzorg. c) Medewerkers dragen zorg voor het tijdig inzetten van deskundigheid. Toelichting 3.1a) Medewerkers vertelden dat ze bij opname de wensen en behoeften van cliënten voor de dagelijkse mondzorg inventariseerden en vastlegden in het cliëntdossier. Ze pasten de zorg aan als dat nodig was. Dit gebeurde in samenspraak met de cliënt en of cliëntvertegenwoordiger. 3.2a) Medewerkers vertelden goed op de hoogte te zijn van de mondzorgproblematiek van hun cliënten. Hiervoor volgden ze verschillende scholingen en klinische lessen. Ook kregen ze zonodig instructie van de tandarts of preventieassistente tijdens de reguliere consulten. 3.2b) Medewerkers gaven aan voldoende te zijn toegerust om de dagelijkse mondzorg te kunnen bieden. Hiervoor was praktisch informatiemateriaal beschikbaar. Ook hadden ze de mogelijkheid de taakverantwoordelijke voor mondzorg te raadplegen of de gespecialiseerde verpleegkundige. Medewerkers kregen een klinische les over wat te doen bij onbegrepen gedrag of afweergedrag. 3.3b) De preventieassistente vertelde continu in de gaten te houden of medewerkers voldoende scholing kregen om goede mondzorg te kunnen bieden. Bij nieuwe medewerkers had ze hier etra aandacht voor. 3.3c) Medewerkers vertelden dat zij niet altijd voldoende tijd hadden om de mondzorg zoals afgesproken in het zorgleefplan uit te voeren. Medewerkers gaven hierbij aan dat dit voornamelijk kwam door de toegenomen compleiteit van de zorgvraag. Het lukte dan vooral niet om de mondzorg te bieden aan cliënten met onbegrepen gedrag omdat een alternatieve aanpak teveel tijd kostte of niet paste binnen de dagelijkse Pagina 8 van 12

9 routine van de zorg. Voorbeelden die medewerkers noemden waren cliënten die door twee medewerkers geholpen moesten worden of cliënten die het beste op een ander tijdstip geholpen konden worden. Ook de omslag naar zelfsturing speelde hierbij een rol. Deze vroeg etra tijd van medewerkers, waardoor de zorg voor cliënten etra onder druk kwam te staan. 3.4b) Gesprekspartners vertelden relevante disciplines te betrekken bij overleg over mondzorg. Dit gebeurde meestal in het multidisciplinaire overleg of bij het familiegesprek. Het was voor de tandarts of preventieassistente niet altijd haalbaar om hierbij te zijn. Ze zorgden er dan wel voor dat ze hun bevindingen aan medewerkers meegaven. Medewerkers vertelden dat ze de psycholoog meestal betrokken bij onbegrepen gedrag van een cliënt bij de dagelijkse zorg. Dit was dan niet specifiek gericht op mondzorg, maar de medewerkers namen de mondzorg hierin wel mee. Conclusie en onderbouwing Als eerste volgt een samenvattend overzicht van de scores per thema. Daarna geeft de inspectie haar conclusie, gevolgd door één of meer beschouwende subparagrafen. Figuur 1; Overzicht van de resultaten Thema's Voldoet Voldoet niet N.v.t. Niet beoordeeld Organisatie van Mondzorg: 3 normen 3 0 Cliëntdossier: 3 normen Deskundigheid en inzet van personeel: 4 normen Aantal normen Conclusie: geboden mondzorg voldoet aan bijna alle normen De mondzorg die Passaat biedt, voldoet op bijna alle punten aan de normen en beoordelingsaspecten die de inspectie heeft gehanteerd. Bij de 2 normen waar de geboden mondzorg niet of nog niet volledig aan voldoet, bestaan mogelijke risico s voor cliënten en zijn verbetermaatregelen nodig. Meeste randvoorwaarden voor kwalitatief goede mondzorg aanwezig Het inspectiebezoek liet zien dat de meeste randvoorwaarden voor kwalitatief goede mondzorg aanwezig waren. Archipel had een multidisciplinaire richtlijn, die bij iedereen bekend was en werd nageleefd. De multidisciplinaire samenwerking verliep goed, met een belangrijke rol voor de tandarts en preventieassistente. Medewerkers hadden voldoende kennis en kunde om verantwoorde mondzorg te kunnen bieden en mondzorg was een vast onderdeel van de dagelijkse zorg. Pagina 9 van 12

10 Wel kwam naar voren dat de werkdruk hoog was, waardoor het medewerkers niet altijd lukte de mondzorg volgens plan uit te voeren. Om de mondzorg te borgen is het belangrijk dat de zorginstelling medewerkers in staat stelt om de benodigde zorg te verlenen. Verbeteringen nodig in de verslaglegging De cliëntdossier bevatte uitgebreide informatie om de dagelijkse mondzorg te kunnen bieden. Ook was informatie aanwezig die nodig is voor een multidisciplinaire afstemming. Uit gesprekken bleek dat medewerkers cliëntgericht werkten. In de dossiers zag de inspectie dit echter niet duidelijk terug. Specifieke doelen voor mondzorg ontbraken en rapportages waren niet aanwezig of beperkt toegankelijk. Hierdoor mist belangrijke informatie voor een goede zorgverlening, voor evaluaties en het zonodig bij stellen van de mondzorg. Vervolgtoezicht De inspectie vertrouwt erop dat de zorgaanbieder verbetermaatregelen neemt op het punt waar de geboden zorg niet aan de normen voldeed. De inspectie gaat ervan uit dat de informatie bij de resultaten hiervoor voldoende handvatten biedt. De inspectie verwacht dat de zorgaanbieder controleert of de zorg die overige locaties of teams bieden, ook aan alle getoetste normen voldoet. De inspectie verwacht dat de zorgaanbieder zo nodig passende maatregelen treft. De inspectie sluit na vaststelling van de rapportbrief het inspectiebezoek af. Reactie op conceptrapportbrief U heeft gereageerd op feitelijke onjuistheden in de conceptrapportbrief. Tekstuele wijzigingen zijn in deze voorliggende vastgestelde rapportbrief verwerkt. De inspectie attendeert u erop dat zij alle vastgestelde rapporten van het inspectietoezicht actief openbaar maakt door plaatsing op haar website: Meer informatie over actieve openbaarmaking van documenten door de inspectie kunt u vinden op onze website ( Met deze brief wordt het inspectiebezoek van 25 november 2016 aan Passaat afgesloten. Hoogachtend, N.N., senior inspecteur Pagina 10 van 12

11 Bijlage 1 Overzicht wet- en regelgeving, veldnormen, circulaires en rapporten Wetgeving: - Uitvoeringsbesluit Wkkgz. - Wet Langdurige Zorg (WLZ). - Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst: Wijzigingswet Burgerlijk Wetboek (WGBO; 1994). Veldnormen: - Richtlijn Mondzorg voor zorgafhankelijke cliënten in verpleeghuizen; Inspectierapport: - Kwaliteit mondzorg in verpleeghuizen onvoldoende; een inventariserend onderzoek in 29 verpleeghuizen (Inspectie voor de gezondheidszorg, november 2014). Pagina 11 van 12

12 Bijlage 2 Geraadpleegde documenten De inspectie heeft de onderstaande documenten gebruikt bij het uitvoeren van het inspectiebezoek en bij het opstellen van dit rapport. De inspectie heeft de documenten niet in hun totaliteit beoordeeld, maar op specifieke onderwerpen doorgenomen. - Evaluatie Archipel Zorggroep in het kader van de Alliantie Mondzorg, Zorggroep Archipel, juni Functieprogramma mondzorg, Archipel Kenniscentrum, januari Checklist poser knelpunten en tips mondzorg, Archipel Notulen afdelingsoverleg, Jasmijnhof en Melissehof, Oog om oog, tand om tand, workshop mondzorg verlenen bij cliënten met afweergedrag powerpointpresentatie, Archipel Overzicht mondzorgscholing 2015/2016 per medewerker Passaat, Archipel, november Overzicht ZZP s van cliënten op de locatie, de Passaat, november Pagina 12 van 12