STAGEBOEK LIO. Afstudeerfase Start lio september 2014 INSTITUUT VOOR LERARENOPLEIDINGEN - PABO

Transcriptie

1 STAGEBOEK LIO Afstudeerfase Start lio september 2014 INSTITUUT VOOR LERARENOPLEIDINGEN - PABO PABO Rotterdam PABO Dordrecht Museumpark 40 Achterom CX Rotterdam 3311 KB Dordrecht (stagebureau) (stagebureau)

2 STAGEBOEK AFSTUDEERFASE PABO HR LIO (LEERKRACHT IN OPLEIDING) Inhoudsopgave 2 Verantwoording 4 1. Inleiding 5 2. Doelen: competenties en bekwaamheidseisen Competenties Competentie 1: Interpersoonlijk competent Competentie 2: Pedagogisch competent Competentie 3: Vakinhoudelijk en didactisch competent Competentie 4: Organisatorisch competent Competentie 5: Competent in samenwerken met collega s Competentie 6: Competent in samenwerken met de omgeving Competentie 7: Competent in reflectie en ontwikkeling 2.2 Competent op afstudeerniveau Persoonlijke doelen voor de stage 3. Niveauontwikkeling Competentieontwikkeling 3.2 Ontwikkeling van zelfsturing, zelfstandigheid en verantwoordelijkheid 3.3 Ontwikkeling van het hbo-niveau 3.4 Ontwikkeling van reflectie, studiefasen en niveaus van betrokkenheid 4. Voorbereiding op de liostage Liovaardigheidseisen 4.2 Solliciteren naar liostageplaats 5. Inhoud van de liostage Startfase liostage 5.2 Tussenfase liostage 5.3 Tussenevaluatie 5.4 Verdiepingsfase liostage 5.5 Afstudeeronderzoek 5.6 Studieloopbaancoaching 5.7 Liostage in het speciaal onderwijs 5.8 Transfer theorie - praktijk 6. Organisatie van de liostage Lio-aanstellingen 6.2 Lioplek en Liotaken 6.3 Verdeling van de studiepunten 7. Begeleiding in de stage Begeleiding door de coach op de basisschool 7.2 De cursus voor liocoaches 7.3 De stagebegeleider en de assessoren vanuit de opleiding 7.4 Maatregelen bij problemen 8. Evaluatie en beoordeling Beoordeling afstudeeronderzoek 8.2 Beoordeling assessmentdossier 8.3 Beoordeling afstudeerassessment 8.4 Diploma-aanvraag 2

3 9. Handleiding voor het assessmentdossier en het afstudeerassessment Tussenevaluatie 9.2 Afstudeerassessment 10. Toelichting op belangrijke formulieren, methodes en bronnen Toelichting op het persoonlijk ontwikkelingsplan en persoonlijk actieplan (POP-PAP) 10.2 Toelichting op het reflectieformulier 10.3 Toelichting op het begeleidingsgesprek met de coach 10.4 Toelichting op de STARR methode 10.5 Toelichting complexe praktijksituaties 10.6 Aanbevelingsbrief door de directie 11. Gebruikte bronnen 31 Bijlagen: 1. Beoordelingsformulier assessmentdossier (SOM, go / no go ) Beoordelingsformulier afstudeerassessment Voorbeeldvragen CGI Overzicht van de competenties met bekwaamheidseisen Ontwikkeling van zelfsturing, zelfstandigheid en verantwoordelijkheid Dublin descriptoren (College van Bestuur, Hogeschool Rotterdam, november 2003) en aspecten van Hbo-niveau op afstudeerniveau (Hbo-niveau in de Pabo, Hogeschool Rotterdam, februari, 2007). 7. Reflectieontwikkeling, studiefasen en niveaus van ontwikkeling en betrokkenheid 65 3

4 Verantwoording De stages en de projecten in de praktijk, vormen een belangrijk onderdeel van het curriculum van de Pabo van de Hogeschool Rotterdam (HR). Het curriculum van de Pabo is gebaseerd op het Rotterdams Onderwijs Model (ROM), dat voor alle opleidingen van de gehele Hogeschool Rotterdam (HR) geldt. In het curriculum van de Pabo HR zijn drie leerlijnen herkenbaar, namelijk: de kennisgestuurde, de praktijkgestuurde en de studentgestuurde leerlijn. De praktijkgestuurde leerlijn betreft de stages en de projecten die de studenten van de Pabo in de praktijk doen. De liostage is als bloklio weergegeven in semester 8. Hieronder zijn de leerlijnen in het opleidingsmodel weergegeven: overzicht gehele opleiding jaar semester opleidingsfase propedeusefase hoofdfase afstudeerfase kennisgestuurde leerlijn praktijkgestuurde leerlijn studentgestuurde leerlijn studieloopbaancoaching betrokkenheidsfase leerdynamiek ik ik + de taak ik + de taak + de anderen ik + taak + anderen + leren en samen onderwijsverrijkinvisie onderwijs- onderwijsorganisatie leraar worden les geven integratie ontwikkeling werken Het curriculum van de opleiding is competentiegericht. De competenties van de Pabo HR geven het niveau van het leren van de studenten aan, waarbij beroepsgerichtheid en flexibiliteit een belangrijke rol spelen. Naarmate de opleiding vordert, kunnen studenten meer hun eigen keuzen gaan maken. De studieloopbaancoach ondersteunt de studenten bij het maken van keuzen en stuurt waar dat nodig is. Door te werken met betrokkenheidfases en steeds de relatie met de praktijk te leggen wordt het onderwijs op de Pabo betekenisvol en kan de student zich optimaal ontwikkelen. De leerdynamieken, die per studiefase verschillen, geven hierbij richting aan het leren van de student. Elke studiefase heeft zijn eigen leerdynamiek. De leerdynamiek zal leiden naar het centrale doel van de betreffende studiefase. Zo staat in de propedeuse het kennismaken met het beroep en met de opleiding tot leerkracht primair onderwijs centraal. In de hoofdfase volgt een verdieping waarin het leren van het vak centraal staat. De student in de afstudeerfase gaat zich profileren door een uitstroomprofiel te kiezen waarmee hij zich kan ontwikkelen tot een zelfstandige en verantwoordelijke leerkracht met een eigen gezicht. De praktijkgestuurde leerlijn valt uiteen in twee onderdelen, namelijk de stages en de projecten met de onderzoekslijn, waarbinnen onderzoeksvaardigheden worden ontwikkeld. Voor beide onderdelen is informatie opgenomen in de stageboeken, in de projectboeken en in de handleiding afstudeeronderzoek van de Pabo HR. Alle stages en projecten die studenten op de opleiding doen, dragen voor een belangrijk deel bij aan de ontwikkeling van de student, die uiteindelijk de Pabo na de liostage zal verlaten als een competente en startbekwame leerkracht basisonderwijs. Wij wensen de lio en zijn begeleiders veel succes toe. 4

5 1. Inleiding In dit liostageboek wordt informatie gegeven over de wijze waarop de laatste stage van de opleiding aan de Pabo HR wordt ingericht. Het gaat hier om de stage als leerkracht in opleiding (lio), waarin de lio gedurende een aantal maanden zelfstandig in de basisschool werkt onder begeleiding en verantwoordelijkheid van een liocoach, de begeleider vanuit de basisschool oftewel de liostageschool. In hoofdstuk 2 worden de doelen en competenties van de Pabo HR weergegeven. De competenties zijn afgeleid van de daarbij behorende (start-)bekwaamheidseisen op het eindniveau van de opleiding ofwel het niveau van de startende leerkracht basisonderwijs. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op de eisen die gesteld worden aan het reflecteren aan de hand van de reflectieniveaus. Hoofdstuk 4 handelt over de liovaardigheidseisen en het solliciteren naar de basisschool en in hoofdstuk 5 komt de inhoud aan bod, gevolgd door de organisatie van de liostage in hoofdstuk 6. In hoofdstuk 7 staan de aanstellingen en de organisatie van het liostage centraal. In hoofdstuk 8 wordt de begeleiding van de studenten in de stage uitgelegd. Vervolgens wordt in hoofdstuk 9 de evaluatie en beoordeling van de vorderingen van de student besproken. Tenslotte worden in hoofdstuk 10 de formulieren voor de liostage weergegeven. Deze formulieren geven alle partijen (de lio, en de begeleiders van de stageschool en de Pabo) overzicht over en inzicht in het ontwikkelingsproces van de lio naar de startende leerkracht primair onderwijs, die voldoet aan de bekwaamheidseisen. De liostage op de Pabo HR is een langdurige en aaneengesloten eindstage met een studiebelasting van 30 ec s (European Credits). Dit staat gelijk met een half studiejaar of 840 uur, inclusief het afstudeeronderzoek, dat tijdens de liostage wordt gedaan. De liostage wordt uitgevoerd in het laatste jaar van de opleiding. De lio kan bij gebleken geschiktheid en deelname aan het honoursprogramma zijn liostage ook op excellent niveau uitvoeren. Hiervoor is aparte informatie ontwikkeld. Voordat de student aan een liostage kan beginnen heeft hij in Pabo 3 een keuze gemaakt ten bate van zijn uitstroomprofiel. Het gaat hier om de keuze voor het jongere kind of het oudere kind. Tijdens de stages bij de leeftijdsprofilering heeft de student zich zowel in theorie als in de praktijk extra verdiept in de leeftijdsgroep van zijn keuze en is daarmee leeftijdspecialist geworden In de afbeelding van de gehele opleiding (verantwoording) is al duidelijk geworden dat de praktijklijn een belangrijke rol speelt en naarmate de opleiding vordert een steeds grotere plaats in het curriculum inneemt. Aan het einde van de opleiding is de praktijklijn door de liostage het meest omvattend. De liostage wordt gezien als sluitstuk van de opleiding, waarin de lio laat zien dat hij aan de bekwaamheidseisen voor de startende leerkracht primair onderwijs kan voldoen. 2. Doelen: competenties en bekwaamheidseisen Het meest algemene doel voor de stage is dat de student zich gedurende de opleiding ontwikkelt tot een competente leerkracht basisonderwijs, die kan voldoen aan de bekwaamheidseisen die gesteld worden aan de leerkracht primair onderwijs. Deze bekwaamheidseisen zijn geformuleerd in competenties, die door de Stichting Beroepskwaliteit Leraren (SBL) zijn opgesteld ( Sinds de Wet Beroepen In het Onderwijs (Wet BIO, augustus 2006) in werking is getreden zijn deze competenties leidend geworden voor alle Pabo s in Nederland zo ook voor de Pabo van de Hogeschool Rotterdam. Op de Hogeschool Rotterdam hebben wij de zeven competenties aan de SBL ontleend en uitgewerkt in de Pabo HR-competenties. Voor de stage hebben we de competenties gecomprimeerd tot zes competenties, door de competentie samenwerken met collega s en samenwerken met omgeving samen te voegen. 2.1 Competenties Per studiefase werken de studenten doelgericht aan hun competentieontwikkeling. De competenties zijn door de SBL geformuleerd op het niveau van de startbekwame leerkracht met de daaraan gekoppelde bekwaamheidseisen voor de beginnende leerkracht primair onderwijs. De zeven competenties zijn onderverdeeld in 17 deelcompetenties, die door de HR per studiefase geconcretiseerd zijn in kenmerkende gedragsindicatoren. Juist deze gedragsindicatoren geven het niveau aan dat de student in die studiefase kan behalen. In bijlage 4 is een uitgebreidere beschrijving met bekwaamheidseisen van de competenties opgenomen en op HINT (hint.hro.nl) is het volledige competentieprofiel te vinden. Hieronder is een verkorte weergave van de competenties met bekwaamheidseisen op het niveau aan het einde van de opleiding, het niveau van een startbekwame leerkracht: 5

6 1. Een goede leerkracht is interpersoonlijk competent. Hij kan op een goede, professionele manier met leerlingen omgaan. 2. Een goede leerkracht is pedagogisch competent. Hij kan de leerlingen in een veilige werkomgeving houvast en structuur bieden om zich sociaal-emotioneel en moreel te kunnen ontwikkelen. 3. Een goede leerkracht is vakinhoudelijk en didactisch competent. Hij kan de leerlingen helpen zich de culturele bagage eigen te maken die iedereen nodig heeft in de hedendaagse samenleving. 4. Een goede leerkracht is organisatorisch competent. Hij kan zorgen voor een overzichtelijke, ordelijke en taakgerichte sfeer in zijn groep of klas. 5. Een goede leerkracht is competent in het samenwerken met collega s. Hij levert zijn bijdrage aan een goed pedagogisch en vakinhoudelijk & didactisch klimaat op zijn school, aan goede onderlinge samenwerking en aan een goede schoolorganisatie. 6. Een goede leerkracht is competent in het samenwerken met de omgeving van de school. Hij kan op een professionele manier communiceren met ouders en andere betrokkenen bij de vorming en opleiding van zijn leerlingen. 7. Een goede leerkracht is competent in reflectie en professionele ontwikkeling. Hij kan op een professionele manier over zijn bekwaamheid en beroepsopvattingen nadenken. Hij kan zijn professionaliteit ontwikkelen en bij de tijd houden. 2.2 Competent op afstudeerniveau De competenties, deelcompetenties, gedragsindicatoren en bekwaamheidseisen zijn de basis voor de doelen waaraan de studenten op faseniveau in hun persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) werken. Om de studenten daarin te ondersteunen zijn de competenties op de HR verder uitgewerkt in deelcompetenties met gedragsindicatoren op startbekwaamheidsniveau. Deze indicatoren zijn leidend voor de afstudeerfase. De deelcompetenties met gedragsindicatoren zijn ook weergegeven in de beoordelingstabel die voor de liostage is ontwikkeld. Het geheel van HR-competentiebeschrijvingen, deelcompetenties en gedragindicatoren per studiefase is voor de studenten de basis waarmee zij hun ontwikkeling in de competenties (op faseniveau) zichtbaar kunnen maken en bewijzen. Van de lio wordt verwacht dat hij doelgericht aan de bekwaamheidseisen werkt en steeds terugblikt op de ontwikkelingen, om aan het einde van zijn stage aan de bekwaamheidseisen te voldoen. Halverwege de liostage wordt door de lio met zijn begeleiders tijdens de tussenevaluatie gekeken of de ontwikkelingen met de bekwaamheidseisen toereikend zijn om tot een voldoende afronding te komen. 2.3 Persoonlijke doelen voor de stage De lio stelt vanuit de uitgebreide beschrijving van de competenties zijn persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) en persoonlijk actieplan (PAP) op. Hij maakt hiervoor ook gebruik van de periodereflectie en de door de mentor ingevulde beoordeling van zijn laatste stage in semester 6. Dit is om te voorkomen dat hij zich tot enkele gedragsindicatoren gaat beperken. Met zijn persoonlijk actieplan gaat de lio in de praktijk doelgericht aan de slag. Op de opleiding krijgt hij hierbij ondersteuning van zijn studieloopbaancoach, maar ook de liocoach kan de lio adviseren. Ook kan de lio op gebruik maken van de zogenaamde quickscan, waarmee hij zijn persoonlijke competentieprofiel in beeld kunnen krijgen. 6

7 3. Niveauontwikkeling Op de Pabo HR wordt vanaf het eerste leerjaar aan de ontwikkeling van het (hbo)niveau van de studenten gewerkt. De opleiding is verdeeld in drie fasen: de propedeusefase, de hoofdfase en de afstudeerfase. Voor elke studiefase is het eindniveau vastgelegd en in de beoordelingsinstrumenten, stageboeken en projectboeken, cursusbeschrijvingen en handleidingen opgenomen. Op de Pabo HR hanteren we voor verschillende ontwikkelingsgebieden richtlijnen en/of instrumenten om het ontwikkelingsniveau van de studenten te kunnen begeleiden en beoordelen. Hieronder worden de ontwikkelingsgebieden op een rij gezet en nader beschreven. In de formulieren en bijlagen achter in dit boek zijn de voor de drie fasen richtlijnen en instrumenten opgenomen. Het gaat om: 1. De competentieontwikkeling 2. De ontwikkeling van de mate van zelfsturing, zelfstandigheid en verantwoordelijkheid 3. De ontwikkeling van het hbo-niveau 4. De ontwikkeling van het reflectieniveau De student kan zich zo fasegewijs ontwikkelen tot de startbekwame leerkracht basisonderwijs, die voldoet aan de bekwaamheidseisen voor de beginnende leerkracht, zoals die in de wet BIO (2006) zijn vastgelegd. Dit is tevens het eindniveau van de opleiding. Hieronder wordt nader op de ontwikkelingsgebieden nader beschreven. 3.1 Competentieontwikkeling In het hoofdstuk doelen wordt aangegeven dat de competenties zijn onderverdeeld in deelcompetenties, die door de HR per studiefase geconcretiseerd zijn in kenmerkende gedragsindicatoren. Juist deze gedragsindicatoren geven het niveau aan dat de student in die studiefase kan behalen. Hierin zijn gedragsindicatoren passend bij de fase opgenomen, waarmee de ontwikkeling in de liostage kan worden geëvalueerd en beoordeeld op startbekwaamheidsniveau. De mentor/coach in de basisschool evalueert de competentieontwikkeling samen met de student evenals de Pabobegeleider. Uiteindelijk resulteert de competentieontwikkeling in startbekwaamheid die aan het einde van de opleiding wordt vastgesteld door twee onafhankelijke assessoren van de opleiding. Hiervoor zijn beoordelingsformulieren ontwikkeld, namelijk: assessmentdossier en afstudeerassessment. 3.2 Ontwikkeling van zelfsturing, zelfstandigheid en verantwoordelijkheid Uit de invulling van de beoordelingstabel wordt duidelijk of de student zich voldoende in de competenties heeft ontwikkeld in deze afgelopen periode. De mentor/coach en de stagebegeleider van de Pabo kijken daarbij naar de fase waarin in de student zit, maar ook is belangrijk dat hier wordt gekeken naar de ontwikkeling van de mate van zelfsturing, zelfstandigheid en verantwoordelijkheid op het juiste niveau is. Hieronder worden de niveaus per fase weergegeven, namelijk: - In de propedeusefase is er sprake van een docent/mentor gestuurde ontwikkeling De ontwikkeling van de student is vooral docentgestuurd, maar de docentsturing neemt af gaande de propedeusefase. - In de hoofdfase is er sprake van een gedeeld gestuurde ontwikkeling De docent/mentor en de student sturen beiden. De student neemt initiatieven en wacht niet af en overlegt met de docent. De docent stimuleert initiatieven. - In de afstudeerfase verlangen we van de studenten zelfgestuurde ontwikkeling De student is zelf verantwoordelijk voor zijn eigen ontwikkeling en neemt steeds het initiatief. De docent/mentor/coach bewaakt het ontwikkelingsproces van de student Bijlage 5: Ontwikkeling van zelfsturing, zelfstandigheid en verantwoordelijkheid 3.3 Ontwikkeling van het hbo-niveau De opleiding leidt studenten niet alleen op tot leerkracht basisonderwijs, maar ook tot hbo-bachelors ofwel professionals die in staat zijn binnen complexe beroepssituaties gepast en weloverwogen te handelen. Wat er op Europees en landelijk niveau en hogeschoolbreed van een professional verwacht wordt, is vastgelegd in de Dublin Descriptoren. De Dublin Descriptoren en aspecten van het hboniveau worden op faseniveau in de bijlagen weergegeven. De door de opleiding geboden leerinhouden en activiteiten binnen de stages en de andere leerlijnen maakt het voor studenten mogelijk om het hbo-niveau te bereiken en een professional te worden. In bijlage 6 worden de 7

8 volledige aspecten van het hbo-niveau op faseniveau weergegeven, die op de Pabo van de HR worden onderscheiden. Het gaat om: - Kennisverwerving - Transfer - Probleemoplossing - Reflectie - Presentatie - Verantwoordelijkheid voor het leren - Samenwerkend leren - Metacognitieve vaardigheden - Heuristieken bij probleem oplossen - Onderzoeksvaardigheden. Bijlage 6: Dublin descriptoren (College van Bestuur, Hogeschool Rotterdam, november 2003) en aspecten van Hbo-niveau op afstudeerniveau (Hbo-niveau in de Pabo, Hogeschool Rotterdam, februari, 2007). 3.4 Ontwikkeling van het reflectieniveau Om een goede leerkracht te worden is het belangrijk dat de student objectief naar zichzelf en zijn handelen in de groep kan kijken. Een voorwaarde om tot reflectie te komen is de bereidheid om jezelf, je eigen gedrag onder de loep te nemen en jezelf reflectieve vragen te stellen (Groen, 2006). De reflectie op het eigen handelen valt ook onder competentie 7 Competent in reflectie en professionele ontwikkeling. Op de Pabo is de reflectieontwikkeling een belangrijk aandachtspunt bij de intervisie en de studieloopbaancoaching. We hanteren op de Pabo HR vier reflectieniveaus, die in de bijlage volledig worden weegegeven; 1. Intuïtieve reflectie 2. Taakgerichte reflectie 3. Contextgerichte reflectie 4. Visiegerichte reflectie Ook hanteren we verschillende niveaus van ontwikkeling en betrokkenheid: 1. ik, 2. de taak, 3. de leerling, 4. de organisatie, 5. integratie Deze ontwikkelingsniveaus worden in een schema weergegeven, gekoppeld aan reflectievragen die studenten bezig houden. Het uiteindelijke doel van reflecteren is dat de student kritisch en realistisch over zichzelf is m.b.t.; - het eigen handelen in de dagelijkse praktijk - het eigen handelen in complexe situaties - het aansturen en bijsturen van zijn eigen leerkrachtgedrag - onderkennen van verschillende reflectielagen: willen, denken, voelen en doen - verworven kennis (met verwijzing naar buitenlandse literatuur en andere bronnen) - metacognitieve vaardigheden: oriënteren, plannen, reguleren en reflecteren Bijlage: Reflectieontwikkeling, studiefasen en niveaus van ontwikkeling en betrokkenheid 8

9 4. Voorbereiding op de liostage Om zo goed mogelijk voorbereid te zijn op de liostage leggen de studenten een basis liostage door de stages en onderwijsactiviteiten tijdens de leeftijdsprofilering. In de startfase van hun liostage oriënteren de studenten zich goed op de organisatie en werkwijze van de liostageschool in de praktijk. Afhankelijk van het programma van de gekozen minor kan het mogelijk zijn dat studenten al voordat de liostage start af en toe in de school aanwezig kan zijn. 4.1 Liovaardigheidseisen De liostage is het laatste curriculumonderdeel van de Pabo. Om te kunnen starten met de liostage, worden eisen gesteld aan het persoonlijk functioneren van de student. Een student kan aan de liostage beginnen (en ontvangt een liostartverklaring) als hij bewezen heeft dat hij: 1. De propedeuse heeft behaald. 2. Alle stageonderdelen, voorafgaand aan de liostage, met tenminste een voldoende heeft afgerond en aangetoond is dat: - de student voldoende orde, overzicht en overwicht over een groep kinderen heeft - de student minimaal twee aaneengesloten dagen zelfstandig een groep kan leiden en begeleiden - de student met behulp van reflectie zijn eigen onderwijsgedrag kan aansturen en kan bijstellen. 3. Op het moment van de liostartverklaring niet meer dan 15 studiepunten mist van het op dat moment totaal aantal te behalen studiepunten. 4.2 Solliciteren naar de liostageplaats Een van de onderdelen van het lioschap is het zelfstandig solliciteren naar een liostageplaats. Alle studenten schrijven een sollicitatiebrief en houden een sollicitatiegesprek. Hieraan voorafgaand organiseert de opleiding een sollicitatietraining. In principe is de sollicitatie een zaak van de school en de student. Met de bedoeling om scholen en studenten gelijke kansen te bieden, heeft de opleiding een zo open mogelijke sollicitatieprocedure opgesteld: 1. De opleiding stuurt de basisscholen in de regio de informatie over liostage en een inschrijfformulier. 2. Basisscholen die belangstelling hebben voor een lio vullen het inschrijfformulier in en geven aan hoeveel lioplaatsen er op hun school beschikbaar zijn. 3. De school geeft informatie over: De groep met het aantal leerlingen, of bouw waarin de lio kan gaan werken De locatie waar de lio gaat werken De naam van de coach (als dit al bekend is) De uit te voeren taken op de school in relatie met het afstudeeronderzoek De onderwijsvisie van de school Bijzondere kenmerken van de school De betaling van de lio. Op deze wijze ontstaan liovacatures met een duidelijk schoolprofiel. 4. Deze vacatures worden op gepubliceerd. 5. De studenten maken uit dit aanbod hun keuze en sturen een aantal scholen een sollicitatiebrief vergezeld van een Curriculum Vitae. 6. De directeur van de basisschool maakt een selectie uit de brieven en nodigt enkele studenten uit voor een sollicitatiegesprek. Met het oog op de toekomstige samenwerking is het raadzaam ook de coach bij de procedure te betrekken en te vragen dit gesprek bij te wonen, zodat de student en de coach elkaar in een vroeg stadium kunnen ontmoeten! 7. Na het sollicitatiegesprek besluiten zowel de school als de student of ze met elkaar in zee willen gaan 8. Bij een positief besluit worden, na het behalen van de liovaardigheid, verdere afspraken gemaakt en de aanstelling formeel geregeld door: - Het tekenen van de leerovereenkomst, het liocontract, als het gaat om een stagiair. - Het tekenen van de leerovereenkomst, het liocontract, als het gaat om een stagiair met een van tevoren bepaalde stagevergoeding. - Het tekenen van de leerwerkovereenkomst, het liocontract, als het gaat om een aanstelling als liowerknemer. 9

10 De opleiding (afstudeercoördinator) wordt hiervan schriftelijk, op de hoogte gesteld door zo spoedig mogelijk een kopie van het ondertekende contract aan de student mee te geven of per post naar de Pabo te zenden. Afgewezen studenten starten een nieuwe sollicitatieronde. Waar nodig verzorgt de opleiding individuele begeleiding voor studenten die moeite hebben een geschikte lioplaats te vinden. De Pabo blijft tijdens deze sollicitatieprocedure afzijdig. Incidenteel zal zij een bemiddelende rol vervullen. Daar waar afspraken worden gemaakt die niet stroken met de doelstellingen en de afspraken van het lioschap zal de opleiding met de betrokkenen in contact treden. Wanneer de sollicitatie succesvol verloopt, overlegt de lio zijn liostartverklaring en wordt het liocontract door alle partijen ondertekend. De liostartverklaring en het liocontract wordt door de studieloopbaancoach of de afstudeercoördinator van de opleiding aan de student uitgereikt. Voor de voltijd opleiding zal dit tussen december en 1 februari plaatsvinden. Voor de februari-instroom zal dit tussen juli en september zijn. 10

11 5. Inhoud van de liostage In de liostage gaan de studenten zelfstandig een groep kinderen leiden en begeleiden en aantonen dat ze voldoen aan de bekwaamheidseisen. Aan het einde van de liostage zijn de studenten klaar om als beginnende leerkracht in het primair onderwijs in de praktijk te starten. De liostage heeft een studiebelasting van ec voor het afstudeeronderzoek en 1 ec studieloopbaancoaching (totaal 30) ec, wat gelijk is aan 5 maanden of een half studiejaar. Wat moet de lio doen om de liostage goed af te ronden? 1. Zijn liostageportfolio altijd up to date en voor begeleiders ter inzage houden 2. Zijn slc/stagebegeleider altijd goed op de hoogte houden 3. De eigen ontwikkeling evalueren in een tussenevaluatie en een eindevaluatie (eindgesprek) 4. De liocoach vragen de evaluatieformulieren in te vullen en feedback te geven 5. Een afstudeeronderzoek doen. Zie de handleiding op Hint (stageboeken-afstudeerfase) 6. Het assessmentdossier en het afstudeerassessment voorbereiden volgens de richtlijnen. 5.1 Startfase liostage Binnen de liostage onderscheiden we een startfase, een tussenfase en een verdiepingsfase. Bij alle fasen werken studenten met de lioformulieren, of een eigen variant met hetzelfde doel, die in het liostageportfolio worden opgenomen. Elke fase kent speciale aandachtspunten, waarop hieronder nader wordt ingegaan. Voor de start van de liostage heeft de lio zich al goed voorbereid op het werken in de liostageschool en hebben zij zich bijvoorbeeld al verdiept in de organisatie, de inhoud en de visie van de liostageschool. Tevens heeft de lio zich georiënteerd op het afstudeeronderzoek door in overleg met de liostageschool een praktijkprobleem te formuleren. Bij de start van het werk in de basisschool heeft de lio inwerktijd nodig. De student zal de eerste tijd vooral samenwerken met de coach. Het is belangrijk langzaam toe te groeien naar het zelfstandig begeleiden van de groep. De student krijgt zo de gelegenheid zelfvertrouwen op te bouwen en de groep te leren kennen. De liocoach bouwt zo het vertrouwen op in het klassenmanagement van de student. Zo kan de coach met de lio samen moeilijke onderdelen van het werk aanpakken en af en toe als model fungeren terwijl de student observeert. Ook kan het zinnig zijn dat de coach (gedeeltelijk) nog in de klas blijft om de student bezig te zien en te helpen af te stemmen op de groep. Na een inwerkperiode, van ongeveer 3 weken in het blokmodel, zal de lio in staat zijn (meer) zelfstandig te werken. De coach zal zich dan meer terugtrekken en steeds vaker de klas uit gaan, maar blijft wel beschikbaar of vraagt een collega aanspreekpunt. De lio start direct met het to the point schrijven van wekelijkse reflecties en met de verslagen van de begeleidingsgesprekken die hij opneemt in zijn liostageportfolio. Uiteindelijk kunnen deze dienen ter ondersteuning van de complexe praktijksituaties. 5.2 Tussenfase liostage In de tussenfase zal de lio vooral bezig zijn het dagelijkse ritme van de groepsbegeleiding in de vingers te krijgen. De betrokkenheid van de student zal vooral gericht zijn op: overzicht en overwicht krijgen over de groep, een gestructureerd klassenmanagement voeren, de verschillen tussen kinderen goed leren onderkennen en goede, boeiende en inhoudelijke lessen te geven. Ook de continuïteit in voorbereiding, organisatie en uitvoering van onderwijsactiviteiten zal nog veel aandacht en tijd vragen. Tegelijkertijd functioneert de student ook binnen het team, onderhoudt contacten met de ouders van de kinderen en ontmoet specialisten van buiten de school. Tussentijds kijkt de student samen met zijn coach regelmatig terug naar de startbekwaamheden. Halverwege wordt met behulp van het beoordelingsformulier assessmentdossier besproken hoe de voortgang is van (de bewijsvoering van) de ontwikkeling op de competenties. 5.3 Tussenevaluatie Voor de start van de verdiepingsfase, vindt het tussenevaluatiegesprek plaats tussen de lio, de begeleider van de Pabo en de coach. In het tussenevaluatiegesprek wordt bekeken in hoeverre de student het afstudeerassesment kan gaan voorbereiden en of de ontwikkelingen met de bekwaamheidseisen toereikend zijn om tot een voldoende afronding te komen. De lio geeft zich zelf een beoordeling op de SOM, de coach geeft een advies doormiddel van het invullen van de SOM. De begeleider van de Pabo geeft de go : voorbereiden op afstudeerassessment 11

12 bij aantoonbaar voldoende vorderingen, of no go wanneer de lio op dat moment nog onvoldoende ontwikkeling laat zien op de competenties op afstudeerniveau. De lio, coach en Pabobegeleider maken een afspraak voor een nieuw tussenevaluatiegesprek. De lio beschrijft op welke manier hij de (deel)competenties waarin hij onvoldoende ontwikkeling heeft laten zien, gaat behalen. Het kan betekenen dat de student hierdoor vertraging gaat oplopen en daardoor later zijn kan ingaan en ook later afstudeert. 5.4 Verdiepingsfase liostage De verdiepingsfase begint nadat het tussenevaluatiegesprek, aan de hand van de beoordelingstabel, met de liocoach en de begeleider van de Pabo heeft plaatsgevonden. Voor de verdiepingsfase past de lio hun pop en pap aan en stelt weer nieuwe leerdoelen in zijn pop en pap op. In de verdiepingsfase is de lio meer in staat om de dagelijkse gang van zaken in de groep draaiende te houden en krijg hij meer oog voor de kinderen zelf. Hij heeft hun onderwijsgedrag al meer geautomatiseerd en ervaart nu beter hoe verschillend kinderen de aangeboden leerstof opnemen en verwerken. Een valkuil kan zijn dat de lio nu op routine gaat draaien en te weinig de diepgang en nieuwe leermomenten gaat zoeken. De lio moet alert blijven en met de opgedane ervaringen als basis meer gedifferentieerde werkvormen (qua tempo of leerstijl) gaan toepassen, waardoor beter kan worden aangesloten bij de behoeften en het niveau van individuele kinderen in hun groep. Hij kan zich nu gaan ontwikkelen als die professionele leerkracht, die adaptief kan werken en streeft naar passend onderwijs, waarin het kind centraal staat en niet het programma. De lio tracht om kinderen met gedrag- en leermoeilijkheden adequaat te begeleiden en daarnaast zich meer en meer bewust te worden van een eigen onderwijsvisie. De veelheid aan ervaringen die de lio min of meer tegelijkertijd opdoet om zijn startbekwaamheid te bewijzen, worden door de lio en zijn begeleiders met het liostageportfolio gevolgd. Uiteindelijk wordt de startbekwaamheid van de lio door de assessoren van de opleiding vastgesteld (zie toelichting afstudeerasessment). 5.5 Afstudeeronderzoek Een onderzoekende houding van de student behoort in deze tijd tot het professionele gedrag van de leerkracht en wordt zichtbaar in de vijfde en zevende SBL-competentie: reflectie en (professionele) ontwikkeling (Kallenberg,e.a., 2007). Naast de lio doet de student ook een praktijkgericht onderzoek, het afstudeeronderzoek. Het doen van onderzoek vinden we op de Pabo HR belangrijk. Een onderzoekende houding is voor leraren een krachtig en noodzakelijk instrument om beter toegerust te zijn op ontwikkelingen die op hen afkomen en kunnen daarmee flexibeler en beter inspelen op veranderingen waarmee zij te maken krijgen. Dit leren de studenten door op een systematische en verantwoorde manier praktijkonderzoek te doen. Zie handleiding afstudeeronderzoek. Bron voor deze handleiding was o.a. het boek Praktijkonderzoek in de school (Donk, C. van der, Lanen, B. van, 2009/2012). 5.6 Studieloopbaancoaching en intervisie Studieloopbaancoaching (slc) heeft een onderwijsprogramma dat adaptief is ingericht en bestaat uit intervisie in groepen van 8-10 studenten uit jaar 3 en jaar 4 en daarnaast (individuele) begeleiding inzake de studievoortgang. Bij beide onderdelen geven studenten zelf (mede) vorm aan de inhoud. Een van de inhouden is het leren reflecteren op complexe praktijksituaties. Voor de studieloopbaancoaching worden terugkomdagen gepland en in het rooster opgenomen. Deze terugkomdagen zijn op maandag en zijn voor de lio verplicht.er kan op die dagen geen beroep op de lio worden gedaan. De Slc en intervisie leveren de student voor het hele afstudeerjaar 1 ec op. 5.7 Liostage in het speciaal onderwijs Studenten kunnen er voor kiezen om hun liostage in het speciaal basisonderwijs of in het speciaal onderwijs te doen. De studenten moeten hiervoor toestemming vragen aan de afstudeercoördinator en zij moeten aan dezelfde voorwaarden voldoen als bij de liostage in het basisonderwijs. Bij het organisatorisch competent worden wringt het soms op de groepsgrootte (minimaal 15 leerlingen) van de groep waarin de lio zal gaan werken. Gebleken is dat hiervoor altijd in onderling overleg adaptieve oplossingen mogelijk zijn, zodat de student in de gelegenheid wordt gesteld om zich op alle competenties in voldoende mate te ontwikkelen. De lio moet na afronding van de studie aan de startbekwaamheidseisen voor het primair onderwijs voldoen en ook in de reguliere basisschool in grotere groepen inzetbaar zijn. 12

13 5.8 Transfer theorie - praktijk De lio laat in de praktijk zien dat hij het onderwijsprogramma op de Pabo kan vertalen naar de praktijk en groeiend inzicht krijgen in het lesgeven aan de leeftijdsgroep en alles wat daaromheen speelt. Van de lio in de afstudeerfase wordt verwacht dat hij weet wat hij in de stage kan en moeten doen. Hij heeft steeds meer ideeën en neemt zelf initiatieven om zoveel mogelijk activiteiten met de gekozen leeftijdgroep te plannen, te ontwerpen, te organiseren en uit te voeren. Hij laat zien dat hij de transfer kan maken van de theorie naar de praktijk en omgekeerd. De lio zal tijdens de liostage zelf extra investeren in zwakke punten en sterke punten en hierin zijn verantwoordelijkheid oppakken. Hij laat zien dat hij zich positief ontwikkelt en uiteindelijk het hboniveau gaat bereiken. De lio in de afstudeerfase is zelf verantwoordelijk voor zijn ontwikkeling, maar wordt hierin waar nodig aangestuurd en ondersteund door begeleiders van de Pabo en de liocoaches in de basisscholen. 13

14 6. Organisatie van de liostage Op de Pabo van de HR wordt de liostage aan het einde van de opleiding gedaan, nadat de studenten bewezen hebben dat ze liovaardig zijn. Tijdens de liostage draait de student volledig mee in de basisschool en heeft min of meer zelfstandig de zorg voor een groep. De liostage bestaat voor de voltijdopleiding uit een voltijdvariant ( de blokliostage). Voor de deeltijd studenten bestaat ook de deeltijdvariant (de lintliostage). De lio professionaliseert zich door het opdoen van directe werkervaring in de dagelijkse praktijk van het beroep en wordt in de basisschool gezien als een collega, die deel uit maakt van het team. Belangrijk voor de lio is dat hij wordt ondersteund en wordt begeleid en gestimuleerd om initiatieven te gaan nemen, zodat hij zelfvertrouwen kan ontwikkelen. De lio werkt veelal samen met een andere ervaren leerkracht (meestal de coach) als duopartner binnen een groep, waarbij naast een goede inhoud ook de organisatie van belang is. Het gaat niet alleen om onderwijstaken binnen de klas, maar om alle bij het beroep van leerkracht behorende werkzaamheden, zoals het deelnemen aan vergaderingen, het beoordelen van kinderen, het omgaan met ouders. 6.1 Lio-aanstellingen De aanstelling als liowerknemer is een specifieke, voor de betaalde liostage gecreëerde functie en aanstelling. De lio heeft sinds de aanvaarding van het wetsvoorstel leraren in opleiding (juli 2001) een structurele plaats gekregen in het onderwijs. De wet regelt dat er voor de lio gedurende de liostage kan worden afgeweken van de benoembaarheidseisen. Met andere woorden: aan de lio wordt gedurende de liostage ontheffing van de bevoegdheid verleend. Door de ontheffing van de bevoegdheid is er verschil in de mate van zelfstandigheid waarmee de lio werkzaamheden kan en mag uitvoeren als we die werkzaamheden vergelijken met de activiteiten van een stagiair. Dit is direct afhankelijk van de soort aanstelling (betaald, stagevergoeding of niet betaald), zoals die is vastgelegd in het liocontract. De lio als stagiair en de lio met een stagevergoeding mogen alleen lesgeven onder directe verantwoordelijkheid en toezicht van een bevoegde leerkracht. De betaalde lio kan en mag zelfstandig lesgeven onder eindverantwoordelijkheid van een bevoegde leerkracht, deze betaalde liowerknemer wordt voor een periode als leerling-werknemer bij een school benoemd. De benoeming betreft een tijdelijk dienstverband en beslaat een periode van een voltijd dienstverband van 4 dagen per week gedurende vijf maanden, waarbij de lio 3 dagen per week voor de klas staat. De wet biedt echter ook de ruimte (aan studenten van de deeltijd opleiding) te kiezen voor een niet volledig of deeltijd dienstverband voor 2 dagen per week voor 10 maanden. Qua duur altijd overeenkomstig met een volledig dienstverband. Scholen kunnen de dus ook bijvoorbeeld 10 maanden voor de halve tijd aanstellen. De aanstelling van de lio als werknemer geschiedt door het bestuur van de basisschool en wordt bekrachtigd doordat alle betrokken partijen het liocontract ondertekenen. De benoeming loopt voor de tijd van de liostage, waarvan een duidelijke begin- en einddatum op het liocontract wordt vermeld. De minister erkent alleen de betaalde lio, de lio als werknemer, waarvoor een ontheffing van de bevoegdheidseisen is geregeld. In 2000 heeft het Ministerie een brochure ontwikkeld LIO; Goed geregeld. Deze brochure is destijds naar alle scholen gezonden. Over de meest recente ontwikkelingen rondom de lio wordt in UITLEG regelmatig gepubliceerd. In de brochure van het ministerie is onderstaand schema opgenomen. Omschrijving: Lio stagiair liowerknemer Pleinwacht lopen ja ja Zonder toezicht van een bevoegde leerkracht: ja ja Zonder toezicht van een bevoegde leerkracht: * Projecten uitvoeren binnen de school (bijv. het opzetten van een documentatiecentrum Zonder toezicht van een bevoegde leerkracht: nee ja * Lesgeven aan één of meerdere leerlingen Zonder toezicht van een bevoegde leerkracht: nee nee 1 * Gymnastiek geven Zonder toezicht van een bevoegde leerkracht: * Eén of meerdere leerlingen begeleiden buiten het schoolterrein (bijv naar de sporthal) nee ja 14

15 Zonder toezicht van een bevoegde leerkracht: nee ja 2 * Buitenschoolse activiteiten organiseren en begeleiden De basisschool dient de lio bij alle personele aangelegenheden te betrekken nee ja De lio dient zich voor alle personeel aangelegenheden ter beschikking te stellen nee ja 1 Lio s zijn niet bevoegd om gymnastiek te geven. Alleen specialisten jongere kind mogen in groep 1 en 2 onder begeleiding bewegingsonderwijs geven. 2. Dit bevindt zich enigszins in een grijs gebied, hier valt over te discussiëren. Verder kunt u informatie aanvragen bij: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Bezoekadres: Rijnstraat XP Den Haag Postadres: Postbus BJ Den Haag T: F: E: ocwinfo@postbus51.nl Lioplek en liotaken De lio heeft in Pabo 3 gekozen voor een specialisatie in het onderwijs aan het jongere kind (groep 1t/m 4) of een specialisatie in het onderwijs aan het oudere kind (groep 5 t/m 8). In deze leeftijdsgroepgroep heeft de student zich extra verdiept en gaat de student zijn liostage lopen. Tijdens of na de sollicitatiegesprekken worden met de directie van de school afspraken gemaakt in welke groep de student gedurende zijn liostage gaat werken. Voor de lio is het belangrijk dat hij weet waar hij aan toe is. Dit houdt in dat de lio zich goed kan voorbereiden op zijn taak, doordat hij van te voren weet op welke lioschool of locatie hij terecht komt. Ook moet hij weten in welke vaste liogroep hij gaat werken, wie de liocoach wordt en wie de (eventuele) duopartner wordt waar hij mee gaat samenwerken. De hoofdtaak van de lio is het zelfstandig begeleiden van een vaste groep van minimaal 15 kinderen, gedurende een aaneengesloten periode en daarbij alle bijbehorende werkzaamheden uitvoeren. Voor de ontwikkeling van de lio is het belangrijk om een goede lioplek te bemachtigen, die aan de voorwaarden voldoet en waar hij veel kan leren en goed wordt ondersteund en begeleid. De lio heeft ook de taak zijn eigen ontwikkeling gaande te houden en eventuele stagnaties ook zelf te signaleren. Structurele reflectie en daarmee het geleerde op een bewust niveau brengen en toepasbaar maken in nieuwe situaties, is hierbij een vereiste. De begeleiders ondersteunen de lio hierbij met als doel het niveau van de ontwikkeling van de lio te stimuleren en bewaken. Om de lio zoveel mogelijk te laten leren van alles wat met werken in het onderwijs te maken heeft doet de lio als volwaardig collega naar rato mee. Hij maakt kennis met alle werkzaamheden van een (beginnend) leerkracht, bijvoorbeeld: 1. De begeleiding van een groep met alle daarbij behorende pedagogische en didactische activiteiten: - leerling besprekingen - rapportvergaderingen - begeleiding van leerlingen - voorbereiding van lessen, thema s en projecten 2. Een bijdrage leveren aan teamactiviteiten: - deelnemen aan team / bouwvergaderingen - een bijdrage leveren aan leerling- en rapportbesprekingen - deelnemen aan scholingsactiviteiten 3. Taken binnen de schoolorganisatie in relatie tot het afstudeeronderzoek bijv.: - deelnemen aan één van de onderzoeksthema s waaraan ook de school werkt, o.a.: talentontwikkeling, ouderactiviteiten, taalontwikkeling, opbrengstgericht werken, vormgeven aan passend onderwijs - deelnemen aan kampen en sportdagen, buitenschoolse activiteiten. 15

16 4. Ontwerpen en ontwikkelen van activiteiten voor kinderen: - het werken met verschillende educatieve en administratieve computer programma s - inrichten van speel / leerhoeken ontwikkelen en organiseren van een project - verzorgen van een ouderprogramma. 5. Begeleiding van groepjes en / of individuele kinderen: - bij leer- en of gedragsmoeilijkheden - extra taal- of zorgactiviteiten Om de lio niet te overbelasten is het belangrijk dat het aantal taken vooral in de eerste helft van de stage wordt gedoseerd. In de tweede helft als zij de groep al wat meer onder de controle hebben en wat minder tijd en aandacht nodig hebben voor de voorbereiding kunnen het aantal taken worden uitgebreid. 6.3 De verdeling van de studiepunten De totale liostage levert de studenten 30 ec op. Eén ec staat voor ongeveer 28 uur studiebelasting. De studiepunten voor de liostage zijn als volgt verdeeld: Assessmentdossier 10 ec Afstudeeronderzoek 8 ec Afstudeerassessment: 11 ec Studieloopbaancoaching en intervisie 1 ec ec 16

17 7. Begeleiding in de stage De begeleider van de lio op de basisschool heet een liocoach. De coach is voor de student de eerst aanspreekbare persoon voor vragen en hulp. De coach begeleidt het werk van de student op afstand, dat wil zeggen dat de coach na de startfase incidenteel aanwezig is in de groep. Als ondersteuning voor het werk van de coach organiseert de Pabo twee maal per jaar een liocoachcursus van drie bijeenkomsten. Iedere student heeft een vaste begeleider op de Pabo. Deze begeleider van de Pabo HR onderhoudt het contact met de basisschool en houdt zicht op het leerproces van de student. 7.1 Begeleiding door de coach op de basisschool De coach draagt er zorg voor dat de lio in het team, bij de directie en bij de ouders wordt geïntroduceerd. De ouders van de leerlingen worden op de hoogte gesteld van het feit dat een nog ongediplomeerde leerkracht, mede leiding geeft aan de groep van hun kind. Als ouders hiertegen bezwaar maken moeten passende maatregelen genomen worden. Voor de student is het belangrijk te kunnen werken in een sfeer van vertrouwen en acceptatie. Meestal neemt de student een aantal groepstaken van de coach over, of delen zij samen de verantwoording voor een groep. De vrijgekomen tijd voor de coach kan worden besteed aan andere werkzaamheden. Toch zal de coach op de achtergrond aanwezig moeten zijn om waar nodig stand by te zijn. Van essentieel belang is een goede verstandhouding tussen de student en de coach. Onzekerheden en vragen moeten immers vrij besproken kunnen worden. De coach en de student houden regelmatig begeleidingsgesprekken. Tijdens het spontane dagelijkse contact met de coach zal de student al veel ervaringen bespreken. Eenmaal per week wordt een vast begeleidingsgesprek gepland, hierin kunnen onderwerpen breder en dieper aan de orde komen. De student overlegt met de coach de planning en organisatie van het werk. Coaches geven een vorm van werkbegeleiding met als voornaamste kenmerk begeleiding op afstand. Zij zien de student immers niet meer direct aan het werk en zijn afhankelijk van de informatie die de student geeft en de vragen die de student stelt. In het begeleidingsgesprek zal de student vooral zelf moeten reflecteren over opgedane ervaringen en waar mogelijk eigen oplossingen voor problemen moeten aandragen. De coach is hiervoor een ideale gesprekspartner en zal niet direct alle vragen van de student beantwoorden maar zal de student aan het denken zetten. De coach zal minimaal 2 keer (halverwege en aan het einde) een evaluatiegesprek met de student voeren. Bij moeilijkheden zal de begeleider van de Pabo nauw contact houden en indien nodig wordt een gesprek gepland. Ook kan de begeleider de coach bijstaan in de begeleidingstaak en naar de liocoachcursus verwijzen. Coaches en de begeleiders van de Pabo onderhouden een regelmatig contact. Zij spreken elkaar tijdens de bezoeken van de begeleider aan de basisschool. De coach kan altijd telefonisch of per e- mail een beroep doen op de begeleider van de Pabo. 7.2 De cursus voor liocoaches Om coaches structureel te ondersteunen bij hun begeleidingswerk wordt op de opleiding een cursus voor de liocoaches georganiseerd. De cursus bestaat uit 3 bijeenkomsten, die mogelijk, parallel lopen aan de fase waarin de student verkeert. Tijdens deze bijeenkomsten wordt informatie over de opleiding en het lioschap gegeven, ervaringen van de liocoaches besproken en specifieke gespreksvormen voor het begeleiden op afstand besproken en/of geoefend. Bij de liocoachcursus hoort een liocoachboek. Dit is een reader met achtergrondinformatie over de onderwerpen die in de cursus aan de orde komen. Uit voorgaande evaluaties blijkt dat de coaches deze bijeenkomsten sterk waarderen, omdat zij het prettig vinden om informatie over het begeleiden te ontvangen en met andere coaches van gedachten te wisselen. Ook vinden zij de cursus prettig omdat begeleiden op afstand voor sommige coaches nieuw is. Wij adviseren dan ook, dat de coaches deze bijeenkomsten bijwonen. Na afloop ontvangt men een certificaat bij voldoende aanwezigheid. De data van de bijeenkomsten van de liocoachcursus worden jaarlijks in het rooster opgenomen en naar de scholen gezonden. Coaches die in voorgaande jaren de training volgden en hun kennis willen actualiseren of ervaringen met andere coaches willen delen, zijn van harte welkom. 17

18 7.3 De stagebegeleider en de assessoren vanuit de opleiding Vanuit de opleiding zijn stagebegeleiders aangesteld die verantwoordelijk zijn voor de begeleiding van lio s op de basisscholen. In de meeste gevallen is de stagebegeleider ook de SLC van de student. De studieloopbaancoach fungeert ook als monitor en ondersteuner van de studievoortgang van de student. De stagebegeleider heeft de taak het leerproces van studenten in de liostage te begeleiden en te beoordelen en houdt zoveel mogelijk zicht op het leerproces van de lio s. Daarnaast worden twee onafhankelijke assessoren van de opleiding ingeschakeld bij het beoordelen van het afstudeerassessment. De taken van de stagebegeleider van de Pabo HR zijn: - twee keer per liostageperiode op bezoek in de liostageschool - studenten begeleiden bij het opstellen van pop en pap - tijdens stagebezoeken ontwikkeling bespreken en voorzien van feedback - het voeren van de tussenevaluatiegesprekken met behulp van de SOM, samen met de coach en de student - de complexe situaties t.b.v. het afstudeerassessment voorzien van feedback (1 a 2 keer) De begeleider houdt contact met de liocoach en waar nodig zal hij ondersteuning bieden. Intervisie en studieloopbaancoaching De lio s komen regelmatig een dag terug op de opleiding voor de studieloopbaancoaching. De studieloopbaancoaching omvat intervisiebijeenkomsten en (individuele) studievoortgangsgesprekken. Onder leiding van een studieloopbaancoach vinden de intervisiegesprekken plaats. Tijdens deze gesprekken helpen de studenten en de begeleider elkaar om pedagogische- en onderwijskundige vragen uit de directe praktijk van de liostage te analyseren en mogelijk op te lossen. Studenten bepalen voor een groot deel zelf de inhoud van de gesprekken, door van tevoren (schriftelijk) de bespreekpunten en leer/ werkvragen door te geven. Daarnaast stelt ook de studieloopbaancoach onderwerpen aan de orde. Omdat de gesprekken vrij persoonlijk van aard zijn, zijn ze uiteraard vertrouwelijk. De intervisiebijeenkomsten zijn op maandag en worden jaarlijks in het rooster opgenomen. Daarnaast wordt er op de terugkomdagen tijd ingeroosterd voor de begeleiding van het afstudeeronderzoek. De taken van de assessoren De assessoren zijn onafhankelijke vakdeskundigen die de student niet hebben begeleid tijdens de liostage. De assessoren nemen het afstudeerassessment af aan het einde van de liostage en beoordelen de startbekwaamheid van de student met het afstudeerassessment aan de hand van de landelijke startbekwaamheden (Wet BIO, augustus 2006). 7.4 Maatregelen bij problemen Als blijkt dat de liostage niet zo voorspoedig verloopt als gewenst is, is het belangrijk om direct met de stagebegeleider contact op te nemen. De studieloopbaancoach en de coach onderzoeken samen welke maatregelen mogelijk of wenselijk zijn in de situatie. De studieloopbaancoach informeert de afstudeercoördinator, die zonodig assisteert bij het nemen van onderstaande maatregelen: 1. De student duidelijkheid geven over zijn / haar tekorten en duidelijke afspraken maken hoe deze aan te pakken. 2. Een extra tussenevaluatie inlassen ten bate van een nieuw persoonlijk ontwikkelingsplan. 3. De liotaak bijstellen (enigszins verlichten) om de student gelegenheid te geven het eigen functioneren te herstellen. 4. De begeleiding weer tijdelijk in de klas brengen, waardoor de coach de student kan observeren of zelf als model kan fungeren. 5. De begeleider van de Pabo kan de student een keer observeren, bijvoorbeeld wanneer problemen niet helder te analyseren zijn. 6. Het afspreken van een specifiek begeleidingstraject met individuele gesprekken en extra bezoeken. 7. De liostage kan worden verlengd. Alle afspraken en extra hulp zijn gekoppeld aan een tijdslimiet. Zijn de problemen na een intensieve begeleiding niet verholpen, dan moeten oplossingen worden gezocht in de sfeer van overplaatsing. Aan te raden is dit, waar mogelijk, binnen de lioschool in een andere groep op te lossen. Lukt dit niet, dan zal de leerwerkovereenkomst met deze school ophouden en zal de student de stage op een andere school voortzetten. 18

19 Voor de start op een andere school zal de lio in een schriftelijk verslag uitvoerig reflecteren op de ontstane problemen in de liostage en stelt vervolgens aan de hand hiervan opnieuw een pop en pap op. Daarbij zullen ook de voorwaarden helder moeten zijn, die helpen het functioneren van de student weer op peil te brengen. Mocht de liostage, na de tussenevaluatie en/of het afstudeerassessment, onvoldoende zijn dan wordt door de lio onder begeleiding van de begeleiders van de Pabo een goede analyse gemaakt en zal de lio opnieuw een liostage moeten doen. 19

20 8. Evaluatie en beoordeling De ontwikkeling van de studenten in de liostage wordt halverwege en aan het einde van de opleiding geëvalueerd met alle betrokkenen. De liocoach adviseert halverwege vanuit de praktijk aan de studieloopbaancoach. Aan het einde van de lioperiode wordt door twee (onafhankelijke) assessoren vanuit de opleiding, het afstudeerassessment afgenomen. De student is verantwoordelijk voor zijn eigen competentieontwikkelingen dus ook voor de planning van de evaluaties met de coach, de tussenevaluatie en het afstudeerassessment. 8.1 Beoordeling afstudeeronderzoek Het afstudeeronderzoek wordt beoordeeld door twee docenten van het Instituut voor Lerarenopleidingen. Meer informatie is te vinden in de handleiding van het afstudeeronderzoek, gepubliceerd op Hint op de stagesite van de PaboHR. 8.2 Beoordeling assessmentdossier Naar aanleiding van de tussenevaluatie geeft de stagebegeleider een go : V of no go : O aan de lio om zich wel of niet te gaan voorbereiden op het afstudeerassessment. Deze beoordeling wordt ingevoerd op Osiris. 8.3 Beoordeling afstudeerassessment Met het afstudeerassessment wordt door de onafhankelijke assessoren van de Pabo bepaald of de student voldoet aan de startbekwaamheidseisen voor de beginnende leerkracht basisonderwijs. De beoordeling vindt plaats op basis van het afstudeerportfolio en een criterium gericht interview. De lio bereidt zich gedurende zijn liostage al grondig voor op de verschillende onderdelen van het afstudeerassessment en maakt het afstudeerportfolio. Het afstudeerassessment wordt afgenomen door de assessoren die gebruik maken van de beoordelingstabel voor het afstudeerassessment. Zie hiervoor bijlage Diploma-aanvraag De student kan het diploma aanvragen vanaf 165 ec. De examencommssie organiseert maandelijks een diplomavergadering. Zij zal de aanvraag van het diploma goed kunnen keuren wanneer de student voldoet aan alle eisen die de opleiding stelt. 20