Faculteit Wiskunde en Informatica. Lotgevallen. Facultair Verslag

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Faculteit Wiskunde en Informatica. Lotgevallen. Facultair Verslag"

Transcriptie

1 Faculteit Wiskunde en Informatica Lotgevallen Facultair Verslag 1992

2 Voorwoord De regels en richtlijnen voor de verslaglegging over het jaar 1992 zijn gewijzigd ten opzichte van de voorgaande jaren: de faculteiten hebben slechts een beperkte bijdrage aan het Wetenschappelijk Verslag TUE 1992 geleverd; het Onderwijsverslag TUE 1992 is geheel op centraal niveau samengesteld. Wel hebben de faculteiten een Facultair Verslag geschreven volgens een aangegeven hoofdstukindeling. Voorheen heeft de faculteit Wiskunde en Informatica de bijdragen aan de TUE Verslagen opgenomen in de lotgevallen van dat jaar. Aangezien voor het jaar 1992 reeds een Facultair Verslag is vastgesteld, is er bij de samenstelling van de Lotgevallen 1992 voor gekozen aan te sluiten bij dit Verslag. Dit heeft tot gevolg dat de vertrouwde indeling de Lotgevallen is gewijzigd. Alle gebruikelijke onderwerpen komen echter ook in de Lotgevallen 1992 aan bod. Eindhoven, 12 juli 1993

3 INHOUDSOPGAVE 1 Algemeen/missie Verkenning Wiskunde, onderzoek Onderwijs Public relations Tweede geldstroom 3 2 Onderwijs Inleiding 4 2.I De sector Informatica 4 2.I.2 Eerste fase onderwijs 4 2.I.3 Het tweede fase onderwijs sector Informatica 6 2.I.4 PAO-cursussen 7 2.W De sector Wiskunde 7 2.W.2 Eerste fase onderwijs 7 2.W.3 Tweede fase opleidingen 9 2.W.4 Cursussen in de derde geldstroom Bespreking van punten uit het Hoofdlijnenakkoord De Kernpunten van het ontwikkelingsplan Onderzoek Algemeen Relatie van het facultaire onderzoekbeleid met het instellingsbeleid en met het maatschappelijk gebeuren Beleid ten aanzien van tweede en derde geldstroom Onderzoeksinspanning en resultaten Ondersteuning en beheer Personeelsbeleid Apparatuurbeleid Huisvesting 22 5 Inleiding exploitatierekening 23 Bijlage A voortgang onderzoek Toepassingsgerichte Analyse VF-programma: Besliskunde en Stochastiek VF-programma: Discrete Structuren VF-programma: Programmeren VF-programma: Parallellisme VF-programma: Informatiesystemen Overige programma's en of thema's (niet-vf) Project: Computers In Mathematical Education Onderzoekinstituten Instituut Wiskundige Dienstverlening 48 I

4 2.3 Vakgroepenoverzicht Vakgroep Discrete Wiskunde (DW) Vakgroep Analyse (A) Vakgroep Besliskunde en Stochastiek (B&S) Vakgroep Informatica (I) Kwantitatieve overzichten op faculteitsniveau 51 Bijlage B onderzoekresultaten 55 1 VF-programma's Toepassingsgerichte Analyse Besliskunde en Stochastiek Discrete Structuren Programmeren Parallellisme Informatiesystemen Vakgroep Discrete Wiskunde 81 3 Vakgroep Analyse 88 4 Vakgroep Besliskunde en Stochastiek 95 5 Vakgroep Informatica 106 Bijlage C Sociaal Verslag Personeelslasten Specificatie personeelslasten over 1e 2n 2e/3e geldstroom Specificatie personele lasten over de vak- en onderwijsgroepen en bureau Specificatie salariskosten Specificatie overige personele lasten 120 Uitgaven personele lasten 1e geldstroom 1991 en Cijfermatige gegevens Bezetting naar leeftijdscategorie Bezetting naar functiecategorie Verdeling deeltijdfunties in fte's Bezetting naar funtiecategorie Instroom naar funtiecategorie Vacatures en sollicitaties Interne mobiliteit Wijzigingen in salarisschaal Bijzondere beloningen Bindingspremies Studiefaciliteiten Ziekteverzuim Verloop Reden verloop 129 Bijlage D Overige onderwijs- en onderzoekactiviteiten Symposia, cursussen, gastdocentschappen Promoties Bezoek aan internationale congressen en buitenlandse instituten 136 II

5 4 Ontvangen gasten Onderscheidingen 149 Bijlage E Organisatorische en/of commissiewerkzaamheden buiten de faculteit Vakgroep Analyse Vakgroep Besliskunde en Stochastiek Vakgroep Discrete Wiskunde Vakgroep Informatica 159 Bijlage F Colloquia Zuidelijk Interuniversitair Colloquium over Logica en Theoretische Informatica Werkseminarium Numerieke Analyse Colloquium Numerieke Stromingsleer Colloquium Kansrekening en Statistiek Seminar Computer en Mathematics Wiskunde- en Informatica colloquium 169 Bijlage G IWDE 171 Bijlage H Ontwerpersopleidingen Wiskunde voor de Industrie Technische Informatica 183 Bijlage I Verenigingen van (oud-)studenten Gemeenschap van Wiskunde- en Informatica Studenten (GEWIS) Vereniging van Informatica-ingenieurs Eindhoven (VIE) Vereniging voor Wiskundig Ingenieurs Eindhoven (WIRE) 195 Bijlage J Personalia Bestuur Samenstelling vakgroepen Ontwerpersopleidingen Bureau van de faculteit Faculteitscommissies 208 III

6 1. Algemeen/missie Dit hoofdstuk bevat in hoofdlijnen een beschrijving van wat de faculteit in 1992 heeft gepresteerd. Tevens bevat dit hoofdstuk andere relevante ontwikkelingen. In het Ontwikkelingsplan wordt de facultaire missie in de volgende 4 statements kort samengevat: - De faculteit streeft naar een harmonieuze verwevenheid van onderwijs en onderzoek. - De faculteit geeft technisch-wetenschappelijk onderwijs van hoge kwaliteit en met een goede zorg voor de deelnemers. Dit geldt voor zowel de initiële als voor de post-initiële opleidingen. - Het wetenschappelijk onderzoek in de faculteit kan zich meten met dat van binnen- en buitenlandse instellingen. Het is gericht op industriële en maatschappelijke toepassingen van de wiskunde en de informatica. - De faculteit streeft naar goede contacten met zusterinstellingen en het bedrijfsleven. 1.1 Verkenning Wiskunde, onderzoek In februari van het verslagjaar verscheen het rapport van de Verkenningscommissie Wiskunde, getiteld 'Wiskunde in beweging. De commissie had als taak een beeld te schetsen van de huidige, verwachte en gewenste ontwikkeling van het wiskundig onderzoek en het hoger onderwijs in de wiskunde, van de Nederlandse positie op dat terrein tegen de internationale achtergrond en de betekenis van die ontwikkeling voor de maatschappij. Immers, de wiskunde maakt wereldwijd belangrijke ontwikkelingen door zowel in de wiskundige theorievorming als in het groeiend aantal toepassingen op meer en meer uiteenlopende terreinen. Met betrekking tot onderzoek constateert de Verkenningscommissie dat dit voornamelijk praktisch gericht is, hoewel er ook meer theoretische onderdelen aan te wijzen zijn. De groep Systeemtheorie wordt gekwalificeerd als uitstekend, geniet internationale erkenning en werkt uitstekend samen binnen het landelijke netwerk Systeemtheorie. De versterking van de groep Numerieke Wiskunde wordt toegejuicht. De besliskundigen vormen een sterke groep en worden gewaardeerd vanwege het toepassingsgerichte werk in samenwerking met informatici en bedrijfskundigen. Volgens het rapport heeft de groep Discrete Wiskunde een wereldnaam en is naast het CWI de enige universitaire groep met expertise op het gebied van coderingstheorie. De samenwerking met de faculteit Elektrotechniek is vruchtbaar gebleken. De commissie constateert dat het wiskundig onderzoek aan de universiteiten van groot belang en van goede kwaliteit is, maar te kleinschalig. Derhalve wordt voorgesteld het onderzoek te clusteren in 5 regionale samenwerkingsverbanden, met als in te brengen Eindhovense zwaartepunten Discrete Wiskunde, Systeemtheorie, Numerieke Wiskunde, Mathematische Fysica en Besliskunde. Voor de TUE betekent dit samenwerking met de universiteiten van Tilburg en Maastricht. Daarnaast beveelt de commissie aan 2 of 3 brede regionale onderzoekscholen op te richten. De faculteit beschouwt het als een gemiste kans dat in het rapport geen concrete aanbevelingen worden gedaan omtrent het oprichten van onderzoekscholen. Daarnaast stelt de commissie voor het totaal aan jaarlijkse budgetten van de wiskundefaculteiten te verhogen met 15 miljoen gulden. De faculteit acht dit voorstel niet haalbaar en weinig reëel. De sector Wiskunde is actief betrokken bij de oprichting van de onderzoekscholen 'Discrete wiskunde en haar toepassingen', 'Stevin Centrum' en 'Systeemtheorie en Regeltechniek'. De onderzoekschool i.o. 'Discrete Wiskunde' heeft als voornaamste doelstelling het hoogwaardige onderzoek in de discrete wiskunde en haar toepassingen verder uit te bouwen. Daarnaast beoogt de school richting te geven aan de onderzoeksinspanningen van de deelnemers en de onderlinge wetenschappelijke samenwerking te bevorderen. De drie Nederlandse technische universiteiten brengen de grootste relevante onderzoeksgroepen in en treden derhalve op als oprichters. De TUE is de grootste participant en treedt op als penvoerder. Met het CWI, EUR en KUB zullen direct na oprichting samenwerkingsovereenkomsten worden uitgewerkt. De universiteiten van Brussel, Gent en Leuven (België) en van Essen en Reinland Westfalen (Duitsland) zijn voornemens te participeren in deze school. Lotgevallen W&I 1992 p. 1

7 De onderzoekschool i.o. 'Stevin Centrum' heeft als onderzoeksgebied de grondslagen van de ingenieurswetenschappen en stelt zich ten doel de verdere integratie van disciplines zoals mechanica, stromingsleer, meet- en regeltechniek en numerieke analyse. Deze onderzoekschool bouwt voort op reeds bestaande samenwerking tussen W, N, T en Wsk&I. De faculteit W treedt als penvoerder op. De faculteitsraad heeft ingestemd met de voorgenomen oprichting van het Stevin Centrum als WWO-instituut. De oprichting van een onderzoekschool 'Systeemtheorie en Regeltechniek' is in voorbereiding. Deze onderzoekschool zal omvatten wetenschappelijke stafleden van onderzoeksgroepen in de wiskunde, meeten regeltechniek, landbouwwetenschappen en econometrie van negen universiteiten en het CWI. Het Netwerk Systeem- en Regeltheorie en het samenwerkingsverband Delft Control nemen deel in dit initiatief. Waarschijnlijk zal de TUD als penvoerder het voorstel voordragen voor erkenning als onderzoekschool. Met de vakgroep Informatica van de Rijksuniversiteit Utrecht bestaan sinds een aantal jaren intensieve contacten op onderzoekgebied. Het initiatief om samen de onderzoekschool EURICS op te richten bleek in de loop van het verslagjaar onverenigbaar te zijn met de inmiddels landelijk ontwikkelde visie op Informatica-onderzoekscholen. Eind 1992 is daarom besloten dit initiatief om te vormen en een landelijk georiënteerde onderzoekschool op het terrein van algoritmen en programmatuur na te streven. Vanuit de vakgroep Informatica zal naar verwachting tevens deelgenomen worden aan andere onderzoekscholen. 1.2 Onderwijs De aanwezigheid van twee studierichtingen binnen de faculteit biedt goede mogelijkheden voor een speciale profilering. De faculteit heeft in september 1990 de mogelijkheid geschapen voor studenten met meer dan gewone aanleg om met betrekkelijk weinig extra inspanning een gecombineerd programma wiskunde en informatica te volgen zodat de student na de P-fase kan beslissen om de studie in de Technische Wiskunde dan wel in de Technische Informatica voort te zetten. Per september van het verslagjaar wordt een gezamenlijk P-curriculum wiskunde en natuurkunde aangeboden. Wiskunde en natuurkunde zijn nauw met elkaar verweven, ook historisch gezien. Enerzijds is een groot deel van de wiskunde duidelijk geïnspireerd door behoeften uit de natuurkunde. Anderzijds blijkt soms de wiskunde op verrassende wijze te anticiperen op de Natuurkunde. Zowel bij de wiskundestudie als de natuurkundestudie ontbreekt complementaire kennis. Door een uitgebalanceerde keuze uit zowel het wiskunde- als het natuurkundeprogramma is een apart P-programma samengesteld, dat voor degenen die het aankunnen leidt tot een P-examen in zowel de natuurkunde als de wiskunde. Studenten zijn hierdoor in de gelegenheid hun definitieve studiekeuze na het eerste studiejaar te maken. Binnen de sector Informatica wordt een verkorte 2-jarige opleiding voor HIO-afgestudeerden en m.i.v. september 1992 een verkorte 3-jarige opleiding voor HTO-afgestudeerden aangeboden. Vele verzoeken van HTO-ingenieurs Technische Computerkunde om deel te mogen nemen aan de verkorte opleiding zijn aanleiding geweest de aansluiting van Technische Computerkunde op de studierichting Technische Informatica nog eens te bezien, in concreto bovengenoemde 3-jarige verkorte opleiding. Deze exercitie heeft geleid tot een vrijstellingsregeling. Het behalen van een voldoende resultaat voor een drietal vakken resulteert in toelating tot de doctoraalfase door middel van het verlenen van vrijstelling voor alle vakken uit het propedeutisch jaar en van enkele vakken uit het tweede jaar. Na afloop van het eerste trimester volgen de studenten het volledige normale curriculum vanaf trimester 2.2. In het ontwikkelingsplan wordt overwogen om in samenwerking met de faculteit Technische Bedrijfskunde over te gaan tot instelling van een opleiding Informatiesystemen. In het verslagjaar is door beide faculteiten hard gewerkt om een voorstel voor een dergelijke vrije studierichting te formuleren met de volgende achtergronden. Informatietechnologie speelt een belangrijke rol in de hedendaagse bedrijfsvoering binnen organisaties. Daarbij gaat het niet alleen om industriële organisaties in de primaire sector (produktie) en de secundaire sector (dienstverlening), maar ook om organisaties in de tertiaire en quartaire sector. Voorbeelden van de laatste twee zijn banken, verzekeringsmaatschappijen en Lotgevallen W&I 1992 p. 2

8 overheid, die alle zeer grote geautomatiseerde systemen ontwikkelen en beheren. Er is in dat kader een grote behoefte aan hoogwaardig geschoolde informatica-ingenieurs die in staat zijn een brug te slaan tussen het grote aanbod van informatie-technologische middelen en de vraag naar efficiënte en effectieve toepassingen van deze middelen. Dit is ook gebleken bij de bespreking van het onderhavige plan met personen uit het bedrijfsleven. De bestaande universitaire opleidingen sluiten onvoldoende aan op deze behoefte. Dit wordt ook binnen de universitaire wereld ingezien, zoals blijkt uit het ontstaan van diverse nieuwe opleidingen aan andere universiteiten. Een lacune waarin met name de Technische Universiteit Eindhoven kan voorzien, lettend op de aanwezigheid van diverse faculteiten, is een opleiding Informatiesystemen. Afgestudeerden met een dergelijke opleiding moeten in staat zijn om technische informatiesystemen voor de automatisering van de primaire processen, zowel in de continue als in de discrete produktie, vanuit een bedrijfskundig perspectief te ontwikkelen. Tevens moeten zij in staat zijn de nu nog gescheiden werelden van de technische automatisering en de registratieve, administratieve automatisering met elkaar te verbinden. Zij moeten een sterk praktische oriëntatie hebben met behoud van voldoende theoretische diepgang. Aangezien deze opleiding in belangrijke mate afwijkt van de huidige informatica-opleiding, is gekozen voor een eigen studierichting op basis van een voor informatica en informatiesystemen gemeenschappelijke propedeuse. Helaas is het voorstel tot instelling van deze vrije studierichting verworpen door de Universiteitsraad. De besturen van beide betrokken faculteiten hebben in vervolg hierop het College van Bestuur verzocht een bemiddelende rol te spelen om voor deze studierichting te komen tot een vorm en uitvoering die mogen rekenen op een breed draagvlak in de universiteit. 1.3 Public relations In het kader van de PR heeft de faculteit besloten jaarlijks vier studiebeurzen uit te loven voor begaafde studenten die een studie Technische Wiskunde en/of Technische Informatica aan de TUE beginnen. Aan deze beurzen zijn de namen van prof.dr. N.G. de Bruijn en prof.dr. E.W. Dijkstra verbonden. Een beurs bestaat uit twee bedragen van ƒ 2500,00. Het eerste bedrag wordt toegekend in het eerste studiejaar, het tweede in het tweede studiejaar, mits het P-examen in één jaar is behaald en de studie aan onze faculteit wordt voortgezet. Kandidaten dienen te voldoen aan de volgende criteria: - het VWO-eindexamen te hebben behaald met een totaal gemiddelde van ten minste 8 - deelgenomen te hebben aan de tweede ronde van de Nederlandse Wiskunde of Informatica Olympiade of op andere wijze blijk te hebben gegeven van bijzondere aanleg en belangstelling voor de exacte vakken. De eerste beurzen worden in het studiejaar uitgereikt. Tijdens het schooljaar wordt voor bekendheid gezorgd. 1.4 Tweede geldstroom In haar meerjarenplan "Een organisatie op maat" heeft NWO de wens uitgesproken een agendabepalende rol te spelen bij de ontwikkeling van het Nederlandse onderzoek. Het Algemene Bestuur van NWO meent dat stichtingen met een jaarbudget van minder dan vier miljoen gulden niet in staat zullen zijn dit beleid naar behoren uit te voeren. Daarom neemt het zich voor de erkenning van zulke stichtingen per 1 januari 1994 in te trekken. De wetenschapscommissie van het SMC heeft in het verlengde van dit beleid besloten voor 1993 geen oioprojecten te honoreren, de normale aanvraagronde 1994 te laten vervallen en de vrijkomende ruimte te gebruiken voor het instellen van nieuwe aandachtsgebieden. Het is evident dat de hierboven beschreven ontwikkelingen repercussies zullen hebben voor het facultaire beleid, dat er op gericht is het aantal aio's op de tweede geldstroom te doen toenemen. Lotgevallen W&I 1992 p. 3

9 2 Onderwijs 2.1 Inleiding De jarenlang voorgeschreven richtlijnen voor het Onderwijs Verslag zijn vervallen voor het Onderwijs Verslag over De faculteit Wiskunde en Informatica heeft besloten op gepaste wijze gebruik te maken van deze vrijheid. In dit verslag zijn een aantal statistische en kwalitatieve gegevens over de opleidingen opgenomen. Hiervoor is een selectie gemaakt uit de gegevens van het Statistisch Jaarboek Studenten TUE De voor de minister relevante gegevens/kengetallen zullen bovendien opgenomen worden in het Onderwijs Verslag TUE Voor uitvoeriger cijfermateriaal wordt dan ook verwezen naar genoemde edities. Waar relevant wordt ingegaan op de ontwikkelingen die zich hebben voorgedaan in het verslagjaar, waarbij tevens aandacht wordt geschonken aan die zaken die gezien kunnen worden als een vertaling van de verschillende afspraken die er over het onderwijs zijn gemaakt (Hoofdlijnenakkoord met de minister, de convenant Technisch-Wetenschappelijke Opleidingen en de kernpunten Onderwijs Ontwikkelingsplan TUE ). 2.I De sector Informatica 2.I.2 Eerste fase onderwijs Initiële opleiding tot informatica-ingenieur. Binnen de sector Informatica worden de volgende opleidingen aangeboden: - de gewone 4-jarige opleiding tot informatica-ingenieur; - een 3-jarige opleiding tot informatica-ingenieur voor afgestudeerden van een HTO-opleiding Computertechniek; - een 2-jarige opleiding tot informatica-ingenieur voor afgestudeerden van een HIO-opleiding. Het huidige curriculum voor de informatica-opleiding stamt uit In 1993 zal het gehele curriculum door de eerste generatie doorlopen zijn. De commissie BEGIN heeft de invoering van het basisdeel van dit curriculum (de eerste 7 trimesters) begeleid. Eind 1992 was deze commissie doende haar eindrapport te schrijven. Inmiddels is duidelijk dat de commissie een herstructurering van het curriculum voorstaat. Hierop wordt later nog teruggekomen. Het grote belang dat de maatschappij heeft bij hooggekwalificeerde informatica-ingenieurs rechtvaardigt ten volle de extra inspanningen die de faculteit zich getroost om voornoemde 2- en 3-jarige opleidingen in stand te houden. Met ingang van het studiejaar bestaat voor studenten de mogelijkheid om een gecombineerde propedeuse Wiskunde en Informatica te volgen. In de statistische gegevens worden deze studenten als informatica-studenten beschouwd. Service-onderwijs Naast de opleiding tot informatica-ingenieur wordt service-onderwijs in de informatica gegeven voor de andere opleidingen van de TUE. De faculteit beschouwt dit als een uiterst belangrijk onderdeel van haar taak. De omvang van het service-onderwijs bedraagt thans ongeveer 4 fte. Er zijn verschillende soorten in dit onderwijs te onderscheiden: - inleidend programmeeronderwijs (voor alle faculteiten behalve N) - een substantiële bijdrage aan verplichte vakken en keuze vakken in een studierichting (IT, Wsk en BDK) - min of meer losse vakken, gekozen door enkele studenten uit andere studierichtingen. Sommige opleidingen neigen ertoe om hun eigen inleidend informatica-onderwijs te (gaan) verzorgen. De faculteit vindt dit geen goede zaak. Op het gebied van informatica-onderwijs in de latere fase van de studie meent de faculteit de andere studierichtingen meer te kunnen bieden dan nu wordt gevraagd. De toenemende informatisering van de maatschappij vraagt immers een steeds meer geavanceerde informaticakennis van de afgestudeerden van alle opleidingen. De faculteit staat open voor overleg hierover. In dit overleg heeft de faculteit een open oog voor de wensen van de andere opleidingen. Voor het met succes volgen van keuze vakken bij Informatica is het echter Lotgevallen W&I 1992 p. 4

10 onontbeerlijk dat de basiskennis door de faculteit Wiskunde en Informatica wordt aangebracht. Instroom en doorstroom studierichting Technische Informatica Instroom kwantitatief In figuur 1 zijn de aantallen eerstejaars studenten informatica over de afgelopen 11 jaar weergegeven. Uit het overzicht blijkt dat de instroom sinds 1987 afneemt en in 1992 ongeveer tot de helft van de instroom in het "topjaar" 1987 is gedaald. De TUE als totaal kende tot nu toe in 1990 de grootste instroom. De daling van het aantal eerstejaars informatica-studenten kan toegeschreven worden enerzijds aan de afname van de eerstejaars populatie, anderzijds aan een afnemende belangstelling voor exacte studies bij aankomende studenten. Overigens duiden de vooraanmeldingscijfers voor 1993 op een stabilisatie van het aantal eerstejaars. Het percentage vrouwelijke eerstejaars fluctueert tussen 4.1 in 1987 en 14.7 in Gemiddeld over 11 jaar bedraagt dit percentage 8. In de jaren 1990, 1991 en 1992 zijn respectievelijk 4, 12 en 14 studenten gestart met het gecombineerde propedeuse-programma. In 2.W.2.1 is aangegeven welke resultaten deze studenten behaald hebben. Instroom kwalitatief In figuur 2 is de frequentieverdeling van het gemiddelde VWO-eindexamencijfer van de eerstejaars studenten informatica met een VWO-opleiding weergegeven. Uit het overzicht blijkt dat de informatica-opleiding studenten trekt met een hoger gemiddeld eindexamencijfer dan de gemiddelde TUE eerstejaars student. Voor wiskunde geld dit nog in sterkere mate. Toch heeft nog ongeveer 37% van de eerstejaars een gemiddeld eindexamencijfer onder de 7. Voor de exacte vakken die alle eerstejaars met VWO gevolgd hebben is de situatie als volgt: voor natuurkunde heeft 28% minder dan een 7, voor wiskunde B heeft 29% minder dan een 7. Van de 53 eerstejaars die scheikunde in hun pakket hadden heeft 25% minder dan een 7. Van de 21 eerstejaars die biologie in hun pakket hadden heeft 24% minder dan een 7. De waarschuwing van de Technische Universiteiten aan aspirant-studenten voor de geringe slaagkans bij een cijfer lager dan een 7 voor de wiskunde en/of exacte vakken is blijkbaar ook dit jaar door een niet onaanzienlijk deel van de eerstejaars genegeerd. Op grond van dit verschijnsel heeft de Visitatie commissie Wiskunde en Informatica in 1990 geconcludeerd dat men moet verwachten dat het studierendement geen maatstaf is voor de kwaliteit van het onderwijs. De vrije studenteninstroom impliceert tevens dat het hanteren van streefrendementen voor het propedeutisch examen niet erg zinvol is. Ingeschreven studenten In figuur 3 zijn de aantallen ingeschrevenen over de jaren 1982 tot en met 1992 weergegeven. Sinds 1982 is het aantal ingeschrevenen gegroeid tot en met 1988; sindsdien neemt dit aantal af. Rendementen De P-rendementen In figuur 4 zijn de P-rendementen van de afgelopen 5 jaren weergegeven. De generatie 1987 was de laatste in een serie van jaargangen met een steeds afnemend P-rendement na 1 jaar. Dit gegeven was destijds mede reden om het curriculum te herstructureren en de begeleiding en kwaliteitsbewaking te intensiveren. De generatie 1988 was de laatste generatie in het oude studieprogramma. Mogelijk heeft het besef hiervan bij deze studenten een positief effect gehad op de studieresultaten. Het P-rendement na 1 jaar van de generatie 1989 (het nieuwe curriculum) is iets lager dan dat van de generatie De generaties 1990 en 1991 Lotgevallen W&I 1992 p. 5

11 hebben een zeer bevredigend P-rendement na 1 jaar behaald. Het P-rendement na 2 (of meer) jaren is het laagst (50%) geweest voor de grootste generatie (170 eerstejaars in 1987). Bij de andere generaties fluctueert het P-rendement na 2 (of meer) jaren rond de 60%. Overigens komt het vanwege de studiefinancierings-voorwaarden steeds minder voor dat studenten meer dan 2 jaren gebruiken om hun propedeuse te behalen. D-rendementen In figuur 5 zijn de D-rendementen vanaf 1985 weergegeven. Uit de figuur blijkt dat slechts een gering percentage van de studenten erin slaagt de D-fase in de nominale tijd te doorlopen. Toch is er vanaf de generatie 1985 tot en met de generatie 1988 een stijging van het percentage "nominaal" studerende studenten (van 4% tot 15%). Het merendeel van de studenten heeft 4 jaren nodig om de D-fase te doorlopen en een niet onaanzienlijk deel zelfs 5 jaren of meer. Redenen hiervoor zijn dat sommige trimesters overvol zijn (b.v. trimester 3.2) en dat het afstudeerwerk veelal langer duurt dan de nominale 6 maanden. De SI heeft geadviseerd de bovenbouw zodanig te hervormen dat er niet meer dan 5 vakken per trimester worden gegeven. Vanaf het eerste cohort (generatie 1983 volgens de gehanteerde definitie) is het D-rendement na 5 jaren of meer nooit lager dan 80% geweest. Afgelegde examens In de periode hebben 65 studenten (59 mannen en 6 vrouwen) hun propedeutisch examen en 72 studenten (68 mannen en 4 vrouwen) hun doctoraal examen behaald. Ten opzichte van 1991 daalde het aantal behaalde propedeutische examens van 85 tot 65. Het aantal behaalde doctoraal examens steeg met 4. Kwaliteitsbewaking Bij de kwaliteitsbewaking van het onderwijs speelt de Studierichtingscommissie een belangrijke rol. In het verslagjaar heeft de Studierichtingscommissie Informatica (SI) een notitie uitgebracht over de evaluatie van het curriculum. Hierin is aangegeven op welke wijze de SI de evaluatie van het onderwijs zal uitvoeren en vormgeven. Ten aanzien van de propedeuse wordt specifiek ingegaan op de evaluatie van het selecterende, oriënterende en verwijzende aspect. Ten aanzien van het basisdeel wordt ingegaan op de te toetsen aspecten en de wijze van evaluatie. Verwacht kan worden dat middels dit instrument belemmeringen in de studievoortgang van de studenten opgespoord en verminderd zullen worden en er extra aandacht bestaat/ontstaat voor tijdige selectie/verwijzing van studenten. Zoals reeds is aangegeven heeft de SI voorts geadviseerd de bovenbouw zodanig te hervormen dat er niet meer dan 5 vakken per trimester gegeven worden. Naar verwachting zal deze aanbeveling overgenomen worden. In het verslagjaar is de begeleiding van de eerstejaars studenten geïntensiveerd en is tevens een experiment gestart met een vermindering van de begeleiding vanaf het derde jaar. Dit experiment heeft tot doel de zelfwerkzaamheid van de studenten te stimuleren. Vooralsnog zijn hiervan geen negatieve effecten merkbaar. Zoals reeds eerder vermeld staat de commissie BEGIN een herziening van het curriculum voor. De reden hiervoor is dat het huidige curriculum teveel knelpunten/belemmeringen voor de studenten bevat. De commissie is van mening met haar voorstellen een bijdrage te kunnen leveren aan de oplossing van de geconstateerde knelpunten. 2.I.3 Het tweede fase onderwijs sector Informatica Promoties In 1992 vonden 5 promoties plaats, allen mannen, waarvan 3 gefinancierd op de eerste en 2 op de derde geldstroom. 3 promoties werden intern voorbereid, 2 extern. Lotgevallen W&I 1992 p. 6

12 Het aantal promoties is in vergelijking met 1991 gelijk gebleven. Aan het eind van het verslagjaar waren 27 aio/oio plaatsen binnen de sector Informatica bezet, waarvan 15 aio-plaatsen uit de 1 e geldstroom en de centrale beleidsruimte, 2 oio-plaatsen uit het SOBU en 10 oio-plaatsen uit de 2 e en 3 e geldstroom. De faculteit wil het aantal aio/oio's handhaven op 24 à 30, zodat uit deze pool 6 à 7 promoties per jaar tot stand komen. Ontwerpersopleiding Technische Informatica De ontwerpersopleiding Technische Informatica leidt in twee jaar op tot ontwerper van gegevensverwerkende systemen voor technische toepassingen. Uitgangspunt hierbij is het streven naar enerzijds een goede theoretische fundering in de vorm van specificatie- en ontwerpmethoden, en anderzijds praktische oefening door werken aan een groot project. Volgens een onderzoek van de Raad van Centrale Ondernemingsorganisaties (RCO) is er jaarlijks plaats voor vele tientallen afgestudeerden van ontwerpersopledingen van het type Technische Informatica. Gestreefd wordt naar een instroom in deze opleiding van 30 cursisten per jaar. Het aantrekken van goede cursisten blijkt geen probleem te zijn. Het aantal twaio's in dienst bedroeg op 31 december De instroom bedroeg 17 twaio's, 7 twaio's hebben hun diploma behaald. Er is een uitstekende samenwerking met het bedrijfsleven, waarbij ook cursussen vanuit het bedrijfsleven worden verzorgd. 2.I.4 PAO-cursussen In 1992 werden de volgende PAO-cursussen verzorgd: - Communicerende Databases; - Object-oriented methods; - Specificatie en simulatie van systemen. 2.W De sector Wiskunde De sector wiskunde verzorgt veel onderwijs. Ten eerste het eigen eerste fase onderwijs, maar daarnaast zijn er omvangrijke andere taken; het serviceonderwijs voor andere studierichtingen, tweede fase onderwijs en enig contractonderwijs. Binnen het tweede fase onderwijs wordt onderscheiden de ontwerpersopleidingen Wiskunde voor de Industrie en de bijdrage aan Logistieke besturingssystemen. Daarnaast is er de lerarenopleiding. Tenslotte worden promovendi begeleid. 2.W.2 Eerste fase onderwijs Gecombineerde propedeuses In het studiejaar is de mogelijkheid geschapen voor studenten om in een jaar zowel hun propedeuse wiskunde als hun propedeuse Informatica te behalen middels een aangepast programma. Van deze mogelijkheid maakten het eerste jaar 4, het tweede jaar 13 studenten gebruik; in het studiejaar startten 14 studenten met dit programma. In het eerste jaar behaalden 3 studenten beide P-diploma's, 1 student is voortijdig overgestapt naar de reguliere informatica-opleiding. Van de studenten die in 1991 startten met dit combinatieprogramma behaalden 2 studenten beide p-examens en studeren 2 studenten nog in dit programma. 1 student verliet de faculteit zonder p-diploma. Van de anderen gingen er 3 voortijdig verder met Informatica en 6 met Wiskunde. Een aantal studenten combineert ook in de doctoraalfase beide studies. Met ingang van is daarna de tweede gecombineerde propedeuse gestart: wiskunde-natuurkunde. Dit zware programma trok ondanks het feit dat er vrijwel geen publiciteit aan gegeven was 13 studenten. Zij hadden vrijwel allemaal de vereiste (maar niet verplichte) hoge eindexamencijfers. De verroostering van al deze combinaties leverde spanningen op. Voor de studenten die tevens de propedeuse natuurkunde doen is door de coördinator van dit programma een enkele instructie Lotgevallen W&I 1992 p. 7

13 vervangen door aparte begeleidingsuren. Dit combinatie-programma is een uitwerking van de aanbeveling uit het visitatierapport over wiskunde waarin gesteld wordt dat het goed zou zijn wiskundestudenten meer in aanraking te laten komen met wetenschapsgebieden waar de wiskunde toegepast wordt. Instroom en doorstroom gegevens De cijfers over de instroom in de wiskunde propedeuse worden door de combinatieprogramma's enigszins vertroebeld. In de statistische gegevens komen bij de gegevens over wiskunde alleen de studenten terecht die de gewone (enkelvoudige) propedeuse gekozen hebben. De tabellen in het Statistisch jaarboek van de TUE zijn op die deelpopulatie gebaseerd. De instroom lijkt stabiel de laatste vijf jaar rond de 45 eerstejaars (zie figuur 6), maar dat behoeft de kanttekening dat door het opzetten van de combinatieprogramma's er feitelijk meer studenten deelnamen. Het percentage meisjes in de instroom is de laatste 4 jaren gestaag aan het dalen: in 1989 was dat 29%, %, %, tot %. Het gaat om kleine aantallen, maar de trend is niet zoals verwacht. Uit figuur 2 blijkt dat de gemiddelde eindexamencijfers van de wiskunde eerstejaars het afgelopen jaar redelijk hoog waren in vergelijking met de algemene TU-populatie. Van de wiskundestudenten had 37% een gemiddelde hoger dan 7.5: op de TU als geheel was dat slechts 24% van de studenten. In dit percentage zijn de studenten van de combinatie-propedeuses, van wie verwacht wordt dat zij hoge cijfers haalden op de vooropleiding vanwege de zwaarte van de programma's niet meegenomen. Van de studenten die in 1991 met hun wiskundestudie begonnen, behaalde 44% het propedeutisch examen na 1 jaar. In vergelijking tot voorgaande jaren is dat hoog te noemen (zie figuur 7). Het d-rendement van de afgelopen 5 cohorten studenten is grafisch weergegeven in figuur 8. De cijfers hebben voornamelijk betrekking op het oude doctoraal programma. De generatie 1989 is de eerste die in het nieuwe curriculum studeert. In het nieuwe doctoraal programma zijn enige drempels geconstateerd. De d-coördinator heeft deze gesignaleerd en er is in samenspraak met de docenten en de studierichtingscommissie gezocht naar oplossingen. Zo zijn er onder meer enkele herkansingen georganiseerd. Voor meer cijfermatige gegevens wordt de geïnteresseerde lezer verwezen naar het Statistisch jaarboek van de TUE. Voor alle aldaar gepresenteerde getallen geldt het genoemde voorbehoud; de getallen zijn gebaseerd op de populatie die zich alleen voor wiskunde inschreef. Service-onderwijs Naast onderwijs voor de wiskundestudenten levert de faculteit een bijdrage in de curricula van alle andere studierichtingen op de TUE. Zo verzorgt de sector wiskunde niet slechts voor de 195 "eigen" studenten onderwijs (zie figuur 9), maar voor rond de 3000 (zie figuur 10). Alle eerste jaars van de TUE ontvangen wiskunde-onderwijs. Daarnaast vrijwel alle tweede jaars en een aantal derde jaars. De toenemende differentiatie van programma's, zoals aparte programma's voor de verkorte opleidingen, vraagt een op maat gesneden wiskunde service-onderwijs programma. Zowel de onderwijsinspanning die daarmee gemoeid is, als de organisatorische inspanning nemen de laatste jaren sterk toe. De bekostiging blijft daarbij achter. Studenten Technische Wiskunde krijgen ook van andere faculteiten onderwijs. In het verslagjaar deden zich in de verroostering problemen voor als gevolg van een experiment met blokonderwijs van de faculteit Bedrijfskunde. Hierover is door de portefeuillehouder overleg gevoerd: het komend jaar zullen zich naar verwachting hiermee geen problemen voordoen. Dit incident geeft het belang aan van een uniforme onderwijsorganisatie in alle faculteiten. Lotgevallen W&I 1992 p. 8

14 2.W.3 Tweede fase opleidingen Tweede fase lerarenopleiding De universitaire lerarenopleidingen hebben dit jaar een visitatie gehad. Het aantal studenten dat voor de eerste graads lerarenopleiding wiskunde kiest (aan de TUE zowel als landelijk) is zorgelijk klein: aan de faculteit rondden in het verslagjaar 3 mensen de opleiding met succes af. Op basis van het rapport is de aanbeveling gedaan het aantal opleidingen in te krimpen. Bij het eerste uitwerkingsvoorstel is er geen opleidingscapaciteit meer voorzien voor de faculteit Wsk/I aan de TUE. Slechts aan algemene universiteiten zou een eerste graads lerarenopleiding blijven. Tegen deze ontwikkeling is protest aangetekend. Vooralsnog handhaaft de faculteit haar lerarenopleiding. Ontwerpersopleiding Wiskunde voor de Industrie De opleiding is gericht op het leveren van een wiskundige bijdrage aan het ontwerpen van industriële producten en/of bedrijfsprocessen. Aandacht wordt besteed aan een verscheidenheid van wiskundige technieken, aan het ontwikkelen, gebruiken en analyseren van mathematische modellen, aan de aansluiting met natuurwetenschappen, techniek en bedrijfswetenschappen en aan werken in interdisciplinaire teams. Iedere cursist doet tevens buitenlandse ervaring op. De opleiding is opgezet en wordt verzorgd door de Faculteit Wiskunde en Informatica in samenwerking met in principe alle andere faculteiten. De opleiding is er één van een groep soortgelijke opleidingen in West-Europa, waarbinnen onder de auspiciën van het European Consortium for Mathematics in Industry (ECMI) uitwisseling en verdere samenwerking plaats vindt. De organisatie en de verzorging van het onderwijs is voortgezet op dezelfde wijze als in Wel werden de persoonlijke bijlagen van de opleidings- en begeleidingsplannen wat verder gedetailleerd. Voorts bleek het mogelijk om de vaste leiding van het modellencolloquium / modelleringspracticum uit te breiden met een stochasticus, waarmee een al langer gewenste verbreding kon worden gerealiseerd. Het vijfjarig bestaan van de opleiding is gevierd op 11 november 1992 met een symposium onder de titel "Wiskunde, vast punt in de industrie" en een daarbij behorende tentoonstelling waarin (modellerings)projecten van cursisten uit de opleiding, topics van andere ECMI-centra en computerdemonstraties te zien waren. Op initiatief van een aantal oud-cursisten is een vereniging van cursisten en oud-cursisten van de opleiding opgericht, en wel onder de naam AIME (Association of Industrial Mathematicians Eindhoven). Het aantal cursisten steeg gestaag van 14 op 1 januari 1992 tot 23 per ultimo Het aantal sollicitanten was het gehele jaar door bevredigend. Promoties Voor elke promovendus wordt een begeleidingsplan opgesteld. Naast de persoonlijke begeleiding wordt daarbij tevens gebruik gemaakt van de landelijke AIO-netwerken. Voor komend jaar is er gewerkt aan het opzetten van onderzoekscholen. In de sector wiskunde vonden in het verslagjaar 9 promoties plaats. 2.W.4 Cursussen in de derde geldstroom In het verslagjaar zijn drie cursussen met open inschrijving aangeboden als post academisch onderwijs; - Spline-approximatie - Aero-akoestiek - Liquid Crystal Devices. Lotgevallen W&I 1992 p. 9

15 De laatste cursus werd georganiseerd in ECMI-verband. De docent was afkomstig van de Strathclyde University uit Glasgow. De organisatie van deze cursussen werd verzorgd door het IWDE in samenwerking met PAO-N. Daarnaast zijn een drietal cursussen voor DAF verzorgd op het gebied van de statistiek. 2.5 Bespreking van punten uit het Hoofdlijnenakkoord De studievoortgang van zowel individuele studenten als cohorten studenten wordt bewaakt door enerzijds de coördinator voor de propedeuse, en anderzijds de coördinator van de doctoraalfase. Voor de gecombineerde propedeuses zijn aparte coördinatoren benoemd. Voor de signalering worden naast persoonlijke gesprekken, de gegevens van het studievoortgangsregistratiesysteem gebruikt. Verder wordt er in het eerste studiejaar regelmatig en in de hogere jaren incidenteel geenquêteerd over de studie. Tenslotte kent de faculteit een actieve studievereniging GEWIS. Via haar onderwijscommissaris vervult deze vereniging in samenwerking met de studentenraad een signalerende taak ten aanzien van het onderwijs. Deze "informele" kwaliteitsbewaking wordt postief gewaardeerd. In het verslagjaar zijn in het doctoraalcurriculum Technische Wiskunde problemen geconstateerd, waarop bijstelling is gevolgd. Dit wordt nog verder in samenhang met de propedeuse bekeken; er zijn aanwijzingen dat op één punt de basis die gelegd wordt in het eerste jaar onvoldoende is voor het volgen van de erop voortbouwende vakken in het doctoraal programma. Al sinds jaren geeft de studieadviescommissie van elke studierichting een studieadvies aan eerstejaars studenten. De commissie komt na elke tentamenperiode bij elkaar en geeft elke student een advies over de studievoortgang. Na het eerste jaar geeft de commissie een studieadvies (A,B,C of D advies). Een A of B advies impliceert dat de student geschikt is voor de studie en deze ook in een normaal tempo kan voltooien. Onder meer de vaste instructeurs van de informatica-instructies en begeleiders van het wiskundepraktikum hebben zitting in deze commissies. Zij kennen de studenten individueel, en brengen waar relevant de nodige nuancering op de tentamengegevens aan. 2.6 De Kernpunten van het Ontwikkelingsplan Met de kernpunten uit het Ontwikkelingsplan TUE kan de faculteit zich in grote lijnen verenigen: A. De propedeuse is eenjarig. B. Het eerste trimester is van onschatbare waarde. C. Duidelijkheid geeft studenten zekerheid. D. Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald, dus snelle verwijzing van studenten bij gebleken ongeschiktheid voor een studie. E. Bij het net niet halen van een voldoende, moeten snel nieuwe tentamenmogelijkheden geboden worden om verdere vertraging te voorkomen. F. Meer overleg tussen studenten en studie-adviseurs voorkomt problemen. G. Inschakelen van docenten en ouderejaars studenten als mentoren en tutoren werkt stimulerend. H. Onnodige hindernissen in de studievoortgang moeten door de faculteiten opgeruimd worden. De aanbeveling snel nieuwe tentamenmogelijkheden te organiseren (E.) acht men niet nuttig. Een argument dat hierbij gebruikt werd was dat een hertentamen maken ten koste gaat van de aandacht van de student voor het op dat moment aangeboden onderwijs, waarmee een ketting van studievertraging gecreëerd kan worden. Doordat er relatief weinig studenten zijn in de eerste fase technische wiskunde, is er automatisch veel contact tussen studieadviseur en student. Het werken met "vaste" instructiegroepen in het eerste jaar technische informatica bevordert het contact tussen de instructeurs/p-coördinator en de studenten. Verder kent de sector wiskunde voor tweede jaars een mentorensysteem; groepjes studenten worden begeleidt door een docent. Lotgevallen W&I 1992 p. 10

16 figuur 1: Aantallen eerstejaars studenten studierichting P-fase (1 e jaars CUR) TECHNISCHE INFORMATICA 1 decembergegevens CBS (Statistisch Jaarboek TUE 1992: tabel 1.1) figuur 2: Frequentieverdeling van het gemiddelde VWO-examencijfer (in procenten) van de eerstejaars studenten WO met een VWO-opleiding voor Wsk, Inf en TUE-totaal (SJS 1992 tabel 2.2a) Lotgevallen W&I 1992 p. 11

17 figuur 3: Aantallen ingeschrevenen TECHNISCHE INFORMATICA 1 decembergegevens CBS (Statistisch Jaarboek TUE 1992: tabel 1.2) figuur 4: P-rendementen TECHNISCHE INFORMATICA cohorten t/m Statistisch Jaarboek TUE 1992 tabel 3.2 Lotgevallen W&I 1992 p. 12

18 figuur 5: D-rendementen TECHNISCHE INFORMATICA cohorten t/m Statistisch Jaarboek TUE 1992 tabel 3.5 figuur 6: Aantallen eerstejaars studenten studierichting P-fase (1 e jaars CUR) TECHNISCHE WISKUNDE 1 decembergegevens CBS (Statistisch Jaarboek TUE 1992: tabel 1.1) Lotgevallen W&I 1992 p. 13

19 figuur 7: P-rendementen TECHNISCHE WISKUNDE cohorten t/m Statistisch Jaarboek TUE 1992 tabel 3.2 figuur 8: D-rendementen TECHNISCHE WISKUNDE cohorten t/m Statistisch Jaarboek TUE 1992 tabel 3.5 Lotgevallen W&I 1992 p. 14

20 figuur 9: Aantallen ingeschrevenen TECHNISCHE INFORMATICA 1 decembergegevens CBS (Statistisch Jaarboek TUE 1992: tabel 1.2) figuur 10: Aantallen eerstejaars studenten studierichting P-fase (1 e jaars CUR) TUE TOTAAL 1 decembergegevens CBS (Statistisch Jaarboek TUE 1992: tabel 1.1) Lotgevallen W&I 1992 p. 15

21 3 Onderzoek 3.1 Algemeen Het onderzoek van de faculteit is gericht op industriële en maatschappelijke toepassingen van de wiskunde en de informatica. De faculteit streeft ernaar dat de wiskundesector zich manifesteert als een wiskundig centrum in een technische omgeving. Via het Instituut Wiskundige Dienstverlening Eindhoven bestaan veel contacten met het bedrijfsleven. De faculteit kiest met betrekking tot het wetenschappelijk onderzoek voor die terreinen waar het duidelijk is dat zij de mogelijkheid heeft onderzoek op internationaal niveau te bedrijven. Het informatica-onderzoek van de faculteit richt zich op het specificeren, ontwerpen en het construeren van systemen en programma's. De zwaartepunten van het informatica-onderzoek blijven programmeren, parallellisme en informatiesystemen. De aandacht voor het deelgebied technische toepassingen binnen informatiesystemen neemt toe en een nauwe samenwerking met de wiskundesector en de andere faculteiten wordt beoogd. De faculteit voert een krachtig stimuleringsbeleid m.b.t. onderzoek. De aan de faculteit toegewezen middelen worden gesplitst in een vast deel ter financiering van structurele taken en een met de toewijzing fluctuerend deel (marge) ter financiering van tijdelijke activiteiten. Deze marge wordt met succes aangewend om extra aio's, research fellows en postdocs aan te stellen. De faculteit heeft 21 structurele aioplaatsen beschikbaar. Eind december waren 31 aio-plaatsen op de eerste geldstroom bezet. In het verslagjaar hebben 11 research fellows en 7 postdocs de faculteit bezocht. De splitsing van de aan de faculteit toegewezen middelen geeft de faculteit de nodige flexibiliteit om het onderzoek te stimuleren. 3.2 Relatie van het facultaire onderzoekbeleid met het instellingsbeleid en met het maatschappelijk gebeuren Het VF-onderzoek is te karakteriseren als fundamenteel en technologisch, aansluitend bij het profiel van de TUE. Het technologisch karakter komt tot uitdrukking in aspecten als ontwerpmethodiek en wiskundige modelvorming, ontwikkeling van methoden en technieken voor de analyse van praktijkproblemen, en bruikbaarheid van het `eindprodukt'. Het service-onderzoek van de faculteit is voornamelijk toepassingsgericht van karakter. De aansluiting bij het maatschappelijk gebeuren wordt versterkt door samenwerking met andere faculteiten en intensieve samenwerking met de lokale industrie. Een aantal medewerkers is, dikwijls in adviseursfunkties, direct bij de industrie betrokken. Verder worden contacten met de industrie onderhouden door deeltijdhoogleraren die hun hoofdtaak in de industrie hebben. Ook via het Instituut Wiskundige Dienstverlening Eindhoven (IWDE) bestaan er veel contacten met het bedrijfsleven. De taken van het instituut worden uitgevoerd door een facultaire werkgroep. Deze werkgroep is belast met de acquisitie en uitvoering van het service-onderzoek en het contractonderzoek ten behoeve van de industrie. Grote waarde hecht de faculteit ten slotte aan het samenwerkingsverband ECMI (European Consortium for Mathematics in Industry), in het kader waarvan de ontwerpersopleiding Wiskunde voor de Industrie wordt gegeven. Dit consortium heeft ten doel het gebruik van wiskundige modellen in de industrie te bevorderen, en industriële wiskundigen op te leiden om aan de groeiende vraag naar zulke experts tegemoet te komen, een en ander op Europese schaal. De faculteit participeert in de TUE concentratiegebieden `Fundamentele programmering', `Produktie- en logistiek management' en `Discrete wiskunde'. Ontwikkelingen m.b.t. de vorming van onderzoekscholen zijn beschreven in Beleid ten aanzien van tweede en derde geldstroom Het beleid is er op gericht om het aantal aio's in de sector Wiskunde en in de sector Informatica op te voeren. De huidige formatie van de wetenschappelijke staf is voldoende om een groeiend aantal promovendi te begeleiden. De eerder vermelde marge wordt aangewend om het contingent Lotgevallen W&I 1992 p. 16

22 aio's te vergroten. De aanvragen voor extra aio-plaatsen worden ter advisering voorgelegd aan de Commissie voor de Wetenschapsbeoefening. Het advies van de commissie dient, naast inhoudelijke advisering, ook aan te geven of het onderzoeksproject in principe voor subsidiëring via de tweede geldstroom in aanmerking kan komen. Zo ja, dan zal bij de toewijzing van de aio-plaats de aanvrager er eerst dan over mogen beschikken nadat het onderzoeksproject daadwerkelijk ter subsidiëring is ingediend. Werving geschiedt doorgaans via NWO en STW. De tweede geldstroommiddelen waren in het verslagjaar grotendeels bestemd voor aanstellingen van aio's ter ondersteuning van het onderzoek. In haar meerjarenplan "Een organisatie op maat" heeft NWO de wens uitgesproken een agendabepalende rol te spelen bij de ontwikkeling van het Nederlandse onderzoek. Het Algemene Bestuur van NWO meent dat stichtingen met een jaarbudget van minder dan vier miljoen gulden niet in staat zullen zijn dit beleid naar behoren uit te voeren. Daarom neemt het zich voor de erkenning van zulke stichtingen per 1 januari 1994 in te trekken (dit betekent intrekking van de geldgevende rol), tenzij deze overtuigd kunnen aantonen de doelstellingen ook met een kleiner exploitatiebudget doelmatig te kunnen bereiken. Binnen het Gebiedsbestuur Exacte Wetenschappen gaat het om de stichting SION en de landelijke Activiteiten Wiskunde (LAW) van de SMC. De Wetenschapscommissie (WEC) meent dat de SMC moet inspelen op het nieuwe NWO-beleid en de daaruit voortvloeiende voornemens (dit gebeurde al voor een deel) door: - aanstelling van meer post-doc's in plaats van oio's; - meer te werken met programmatische steunvormen, zoals aandachtsgebieden; - geconcentreerde toewijzingen van meer dan één post-doc of oio aan projectleiders; - wijziging van aanvraag- en beoordelingsprocedures; - de rol van de Wetenschapscommissie te herzien. De WEC heeft in de lijn met het bovenstaande met onmiddellijke ingang een koerswijziging ingezet. De moeilijkste, maar in dit kader noodzakelijke beslissing was voor 1993 geen oio-projecten te honoreren, de normale aanvraagronde 1994 te laten vervallen en de vrijkomende ruimte te gebruiken voor het instellen van nieuwe aandachtsgebieden. De WEC betreurt het dat hierdoor de werkgemeenschap - en beoordelingscommissie hun inspanning voor de aanvraagronde 1993 voor niets hebben geleverd. De hierboven beschreven ontwikkelingen zullen zeker repercussies hebben t.a.v. het facultaire beleid m.b.t. de tweede geldstroom. Derde geldstroomprojecten worden geworven en uitgevoerd indien het daarmee gepaard gaande onderzoek conformeert aan het onderzoekplan van de faculteit en indien voldoende expertise aanwezig is. De faculteit tracht hierdoor te bereiken dat vanuit de praktijk het onderzoek voldoende gestimuleerd wordt en dat fundamentele resultaten snel hun weg vinden naar praktische toepassingen. De faculteit voert een stimulerend beleid ten aanzien van de uitbreiding van externe contacten. In de sector Wiskunde bestaan er via het IWDE veel contacten met het bedrijfsleven. De taken van het IWDE worden uitgevoerd door een facultaire werkgroep. Deze werkgroep is belast met de acquisitie en uitvoering van het service-onderzoek en het contractonderzoek ten behoeve van de industrie. In de sector Informatica is een medewerker werkzaam om de contacten met het bedrijfsleven te bevorderen en werving van contractonderzoek te intensiveren. 3.4 Onderzoeksinspanning en resultaten De onderzoeksinspanning over de laatste 5 jaar is met ruim 10fte toegenomen (zie figuur 111). Deze toename is veroorzaakt door een groei van de 2e geldstroom, een toegenomen toewijzing van financiële middelen (B-deel) en een effectieve aanwending van de financiële marge. 1De gegevens in figuur 11 zijn overgenomen uit de diverse jaarverslagen. De getallen voor 1990 en 1991 zijn abusievelijk identiek. Helaas zijn de correcte getallen voor 1990 niet meer te achterhalen. Lotgevallen W&I 1992 p. 17

Lotgevallen W&I 1993 p. 5

Lotgevallen W&I 1993 p. 5 2 Onderwijs 2.1 Inleiding In dit verslag zijn een aantal statistische en kwalitatieve gegevens over de opleidingen opgenomen. Hiervoor is een selectie gemaakt uit de gegevens van het Statistisch Jaarboek

Nadere informatie

2 Onderwijs. 2.1 Inleiding

2 Onderwijs. 2.1 Inleiding 2 Onderwijs 2.1 Inleiding De jarenlang voorgeschreven richtlijnen voor het Onderwijs Verslag zijn vervallen voor het Onderwijs Verslag over 1992. De faculteit Wiskunde en Informatica heeft besloten op

Nadere informatie

Technische Computertechniek; - een 2-jarige opleiding tot informatica-ingenieur voor afgestudeerden van een HIOopleiding.

Technische Computertechniek; - een 2-jarige opleiding tot informatica-ingenieur voor afgestudeerden van een HIOopleiding. 2 Onderwijs 2.1 Inleiding In dit verslag zijn een aantal statistische en kwalitatieve gegevens over de opleidingen opgenomen. Hiervoor is een selectie gemaakt uit de gegevens van het Statistisch Jaarboek

Nadere informatie

2 Onderwijs. 2.1 Inleiding

2 Onderwijs. 2.1 Inleiding 2 Onderwijs 2.1 Inleiding In dit verslag zijn een aantal statistische en kwalitatieve gegevens over de opleidingen opgenomen. Hiervoor is een selectie gemaakt uit de gegevens van het Statistisch Jaarboek

Nadere informatie

Faculteit Wiskunde en Informatica. Lotgevallen. Facultair Verslag

Faculteit Wiskunde en Informatica. Lotgevallen. Facultair Verslag Faculteit Wiskunde en Informatica Lotgevallen Facultair Verslag 1994 INHOUDSOPGAVE 1 Algemeen/missie 1 1.1 Onderzoek 1 1.2 Onderwijs 3 2 Onderwijs 4 2.1 Inleiding 4 2.I De sector Informatica 4 2.I.2 Eerste

Nadere informatie

Faculteit Wiskunde en Informatica. Lotgevallen. Facultair Verslag

Faculteit Wiskunde en Informatica. Lotgevallen. Facultair Verslag Faculteit Wiskunde en Informatica Lotgevallen Facultair Verslag 1993 INHOUDSOPGAVE 1 Algemeen 1 1.1 Onderzoek 1 1.2 Onderwijs 3 1.3 Public relations 3 1.4 Tweede geldstroom 4 2 Onderwijs 5 2.1 Inleiding

Nadere informatie

Faculteit Wiskunde en Informatica. Lotgevallen. Facultair Verslag

Faculteit Wiskunde en Informatica. Lotgevallen. Facultair Verslag Faculteit Wiskunde en Informatica Lotgevallen Facultair Verslag 1996 INHOUDSOPGAVE 1 Algemeen 1 1.1 Onderzoek 1 1.2 Onderwijs 1 1.3 Organisatie 2 2 Onderwijs 3 2.1 Inleiding 3 2.I.1 De vakgroep Informatica

Nadere informatie

Faculteit Wiskunde en Informatica. Lotgevallen. Facultair Verslag

Faculteit Wiskunde en Informatica. Lotgevallen. Facultair Verslag Faculteit Wiskunde en Informatica Lotgevallen Facultair Verslag 1995 INHOUDSOPGAVE 1 Algemeen/missie 1 1.1 Onderzoek 1 1.2 Onderwijs 1 2 Onderwijs 3 2.1 Inleiding 3 2.I.1 De sector Informatica 3 2.I.2

Nadere informatie

Analyse van de vooraanmeldingen voor de lerarenopleidingen

Analyse van de vooraanmeldingen voor de lerarenopleidingen Analyse van de vooraanmeldingen voor de lerarenopleidingen Aanmelding voor opleidingen tot vo docent steeds vroeger, pabo trekt steeds minder late aanmelders juni 2009 Inleiding Om de (toekomstige) leraartekorten

Nadere informatie

Directeur onderzoeksinstituut

Directeur onderzoeksinstituut Directeur onderzoeks Doel College van van Bestuur Zorgdragen voor de ontwikkeling van het van het en uitvoering en organisatie van onderzoek en onderzoeksondersteuning binnen het, uitgaande van het faculteitsplan

Nadere informatie

Leraar in onderzoek. Exacte Wetenschappen. Onderzoeksprogramma voor wis- en natuurkundedocenten

Leraar in onderzoek. Exacte Wetenschappen. Onderzoeksprogramma voor wis- en natuurkundedocenten Exacte Wetenschappen Leraar in onderzoek Onderzoeksprogramma voor wis- en natuurkundedocenten Den Haag, mei 2010 Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Inhoud 1 Inleiding 3 2 Doel 4 3

Nadere informatie

7. Deelname en slagen in het hoger onderwijs

7. Deelname en slagen in het hoger onderwijs 7. Deelname en slagen in het hoger onderwijs Vergeleken met autochtonen is de participatie in het hoger onderwijs van niet-westerse allochtonen ruim twee keer zo laag. Tussen studiejaar 1995/ 96 en 21/

Nadere informatie

V erschenen in: ESB, 83e jaargang, nr. 4149, pagina 344, 24 april 1998 (datum) De arbeidsmarkt voor informatici is krap en zal nog krapper worden.

V erschenen in: ESB, 83e jaargang, nr. 4149, pagina 344, 24 april 1998 (datum) De arbeidsmarkt voor informatici is krap en zal nog krapper worden. Het informatici-tekort A uteur(s): Smits, W. (auteur) Delmee, J. (auteur) Grip, A. de (auteur) De auteurs zijn werkzaam bij het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) van de Universiteit

Nadere informatie

Onderwijs- en Examenregeling 2012/2013

Onderwijs- en Examenregeling 2012/2013 Onderwijs- en Examenregeling 2012/2013 Masteropleidingen Leraar Voorbereidend Hoger Onderwijs in Biologie Leraar Voorbereidend Hoger Onderwijs in Natuurkunde Leraar Voorbereidend Hoger Onderwijs in Scheikunde

Nadere informatie

Analyse van de vooraanmeldingen voor de lerarenopleidingen

Analyse van de vooraanmeldingen voor de lerarenopleidingen Analyse van de vooraanmeldingen voor de lerarenopleidingen Aantal vooraanmeldingen voor 2 e graads opleiding stijgt, 1 e graads daalt en pabo blijft gelijk juni 2010 Inleiding Om de (toekomstige) leraartekorten

Nadere informatie

2 Onderwijs. 2.1 Inleiding

2 Onderwijs. 2.1 Inleiding 2 Onderwijs 2.1 Inleiding In dit verslag zijn een aantal statistische en kwalitatieve gegevens over de opleidingen opgenomen. Hiervoor is een selectie gemaakt uit de gegevens van het Statistisch Jaarboek

Nadere informatie

Van mbo en havo naar hbo

Van mbo en havo naar hbo Van mbo en havo naar hbo Dick Takkenberg en Rob Kapel Studenten die naar het hbo gaan, komen vooral van het mbo en de havo. In het algemeen blijven mbo ers die een opleiding in een bepaald vak- of studiegebied

Nadere informatie

Onderwijs- en Examenregeling 2010/2011

Onderwijs- en Examenregeling 2010/2011 Onderwijs- en Examenregeling 2010/2011 Masteropleidingen Leraar Voorbereidend Hoger Onderwijs in Biologie Leraar Voorbereidend Hoger Onderwijs in Natuurkunde Leraar Voorbereidend Hoger Onderwijs in Scheikunde

Nadere informatie

Deficiënties. bij de overstap van vwo naar universiteit voor de opleidingen Geneeskunde Tandheelkunde Diergeneeskunde.

Deficiënties. bij de overstap van vwo naar universiteit voor de opleidingen Geneeskunde Tandheelkunde Diergeneeskunde. 1 Deficiënties bij de overstap van vwo naar universiteit voor de opleidingen Geneeskunde Tandheelkunde Diergeneeskunde Januari 2005 Uitgave VSNU Informatiecentrum Aansluiting vwo-wo, in samenwerking met

Nadere informatie

SELECTIE EN TOEGANKELIJKHEID VAN HET HOGER ONDERWIJS SAMENVATTING EERSTE 2 RAPPORTEN:

SELECTIE EN TOEGANKELIJKHEID VAN HET HOGER ONDERWIJS SAMENVATTING EERSTE 2 RAPPORTEN: SELECTIE EN TOEGANKELIJKHEID VAN HET HOGER ONDERWIJS SAMENVATTING EERSTE 2 RAPPORTEN: A. VERKENNING NAAR MAATREGELEN ROND IN- EN DOORSTROOM IN HET BACHELORONDERWIJS B. VERSCHILLEN EN ONTWIKKELINGEN IN

Nadere informatie

Directeur onderwijsinstituut

Directeur onderwijsinstituut Directeur onderwijsinstituut Doel College van van Bestuur Zorgdragen voor de ontwikkeling van het facultair en uitvoering en organisatie van onderwijs en onderwijsondersteuning binnen de faculteit, uitgaande

Nadere informatie

GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING ONDERZOEKSCHOOL Huizinga Instituut 2012-2016

GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING ONDERZOEKSCHOOL Huizinga Instituut 2012-2016 De Colleges van Bestuur van: GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING ONDERZOEKSCHOOL Huizinga Instituut 2012-2016 de Erasmus Universiteit Rotterdam; de Radboud Universiteit Nijmegen; de Rijksuniversiteit Groningen;

Nadere informatie

Profilering derde graad

Profilering derde graad De leerling heeft in de 1ste en de 2de graad, de gelegenheid gehad zijn/haar interesses te ontdekken en heeft misschien al enig idee ontwikkeld over toekomstige werk- of studieplannen. Vaardigheden, inzet,

Nadere informatie

Naam opleiding: Technische Natuurkunde. Toelating

Naam opleiding: Technische Natuurkunde. Toelating Naam opleiding: Technische Natuurkunde Toelating Is de studie moeilijk? Een studie aan de TU Delft is pittig, zorg er daarom voor dat je er aan het begin van je studie gelijk vol voor gaat. Gas terugnemen

Nadere informatie

5. Onderwijs en schoolkleur

5. Onderwijs en schoolkleur 5. Onderwijs en schoolkleur Niet-westerse allochtonen verlaten het Nederlandse onderwijssysteem gemiddeld met een lager onderwijsniveau dan autochtone leerlingen. Al in het basisonderwijs lopen allochtone

Nadere informatie

BESLUIT: de volgende onderwijs- en examenregeling voor de opleiding Toegepaste Wiskunde vast te stellen:

BESLUIT: de volgende onderwijs- en examenregeling voor de opleiding Toegepaste Wiskunde vast te stellen: OER Onderwijs- en examenregeling zoals bedoeld in art. 7.13 van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek, voor de bacheloropleiding Toegepaste Wiskunde 1 Het bestuur van de faculteit

Nadere informatie

Handleiding Honours Programma Wiskunde

Handleiding Honours Programma Wiskunde Handleiding Honours Programma Wiskunde Deze handleiding beschrijft inhoud en organisatie van het honours programma (HP) van de bacheloropleiding Wiskunde en Wiskunde en Toepassingen aan de Universiteit

Nadere informatie

Eerste Kamer der Staten-Generaal

Eerste Kamer der Staten-Generaal Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Zitting 1982-1983 Nr. 51 16106 Wijziging van de Wet op het wetenschappelijk onderwijs, de Wet universitaire bestuurshervorming 1970 en de Wet van 12 november 1975, Stb.

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling van de bacheloropleiding

Onderwijs- en examenregeling van de bacheloropleiding Faculteit der Exacte Wetenschappen Onderwijs- en examenregeling van de bacheloropleiding Bedrijfswiskunde en Informatica Deel B Preambule In dit document wordt een A en een B gedeelte onderscheiden. In

Nadere informatie

Beschrijving onderwijseenheden

Beschrijving onderwijseenheden Bachelorgids Wiskunde 2006 23-06-2006 15:28 Pagina 166 Bijlage C Beschrijving onderwijseenheden Deze bijlage behoort bij artikel 1.2, eerste lid, van de onderwijs- en examenregeling van de bacheloropleiding

Nadere informatie

Landelijke Jeugdmonitor. Rapportage 2e kwartaal 2007

Landelijke Jeugdmonitor. Rapportage 2e kwartaal 2007 Landelijke Jeugdmonitor Rapportage 2e kwartaal 2007 Centraal Bureau voor de Statistiek Voorburg/Heerlen, 2007 Verklaring der tekens. = gegevens ontbreken * = voorlopig cijfer x = geheim = nihil = (indien

Nadere informatie

TUSSENBERICHT SELECTIE VAN VOLTIJD MASTEROPLEIDINGEN IN HET WETENSCHAPPELIJK ONDERWIJS EN STUDENTENSTROMEN

TUSSENBERICHT SELECTIE VAN VOLTIJD MASTEROPLEIDINGEN IN HET WETENSCHAPPELIJK ONDERWIJS EN STUDENTENSTROMEN TUSSENBERICHT SELECTIE VAN VOLTIJD MASTEROPLEIDINGEN IN HET WETENSCHAPPELIJK ONDERWIJS EN STUDENTENSTROMEN December 2016 In de wet Kwaliteit in Verscheidenheid is met ingang van het studiejaar 2014/2015

Nadere informatie

d.d. 30 juni 2011 Overzicht Bestuurlijke Informatie voor Bilateraal Overleg 2011 Faculteit Wiskunde en Informatica

d.d. 30 juni 2011 Overzicht Bestuurlijke Informatie voor Bilateraal Overleg 2011 Faculteit Wiskunde en Informatica d.d. 3 juni Overzicht Bestuurlijke Informatie voor Bilateraal Overleg Faculteit Wiskunde en Informatica Inhoudsopgave Onderwijs - Faculteit Wiskunde en Informatica Nr Pag Titel Toelichting 3 Aantal Bachelorstudenten

Nadere informatie

! " #" $ % & $ & "! ' ( ) & ) & ) * + *,+ *,+ + -.& / 0 (

!  # $ % & $ & ! ' ( ) & ) & ) * + *,+ *,+ + -.& / 0 ( De tekst in cursief is het Aanvullend facultair reglement betreffende het doctoraat in de wetenschappen en het doctoraat in de toegepaste biologische wetenschappen De bijzondere bepalingen en criteria

Nadere informatie

Steeds meer niet-westerse allochtonen in het voltijd hoger onderwijs

Steeds meer niet-westerse allochtonen in het voltijd hoger onderwijs Steeds meer niet-westerse allochtonen in het voltijd hoger onderwijs Esther van Kralingen Tussen studiejaar 1995/ 96 en 21/ 2 is het aandeel van de niet-westerse allochtonen dat in het hoger onderwijs

Nadere informatie

van onderwijs en onderwijsondersteuning binnen Directeur onderwijsinstituut

van onderwijs en onderwijsondersteuning binnen Directeur onderwijsinstituut Opleidingsmanager Doel Ontwikkelen van programma( s) van wetenschappenlijk onderwijs en (laten) uitvoeren en organiseren van onderwijs en onderwijsondersteuning binnen de faculteit, uitgaande van een faculteitsplan

Nadere informatie

Dit onderdeel gaat over diploma s van bekostigde opleidingen. Hierbij onderscheiden we diplomarendement en het aantal diploma s.

Dit onderdeel gaat over diploma s van bekostigde opleidingen. Hierbij onderscheiden we diplomarendement en het aantal diploma s. Na nominaal plus 1 jaar 45 procent een diploma... 2 Rendement wo stijgt, hbo-rendement daalt... 4 Hbo-ontwerpopleidingen laagste rendement van de sector... 6 Hoger rendement wo biologie, scheikunde en

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2001 2002 21 860 Weer samen naar school Nr. 63 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAPPEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer

Nadere informatie

Feiten en cijfers. Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs. Mei 2015

Feiten en cijfers. Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs. Mei 2015 Feiten en cijfers Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs Mei 2015 Feiten en cijfers 2 Inleiding Op 19 mei 2015 hebben de hogescholen hun strategische agenda #hbo2025: wendbaar & weerbaar1

Nadere informatie

Bindend Studieadvies (BSA)

Bindend Studieadvies (BSA) BSA_4luik_0708.qxp:BSA folder recht 06-06-2007 18:18 Pagina 1 Bindend Studieadvies (BSA) Neem contact op met het Bureau Studiebegeleiding Om dispensatie te krijgen van het negatief BSA moet u uw persoonlijke

Nadere informatie

Erasmus Universiteit Rotterdam. De universiteit voor denkers en doeners. Integriteitscode. CODE:i

Erasmus Universiteit Rotterdam. De universiteit voor denkers en doeners. Integriteitscode. CODE:i Erasmus Universiteit Rotterdam. De universiteit voor denkers en doeners. Integriteitscode CODE:i Missie De Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) heeft als primaire taken het genereren en overdragen van

Nadere informatie

5.6 Het Nederlands hoger onderwijs in internationaal perspectief

5.6 Het Nederlands hoger onderwijs in internationaal perspectief 5.6 Het s hoger onderwijs in internationaal perspectief In de meeste landen van de is de vraag naar hoger onderwijs tussen 1995 en 2002 fors gegroeid. Ook in gaat een steeds groter deel van de bevolking

Nadere informatie

Regeling aanwijzing opleidingen in het hoger onderwijs inzake toelating deficiënte studenten 2007

Regeling aanwijzing opleidingen in het hoger onderwijs inzake toelating deficiënte studenten 2007 Beleidsregel Betreft de onderwijssector(en) Informatie CFI/ICO Hoger onderwijs en Wetenschappelijk onderzoek bvh 079-3232.666 Regeling aanwijzing opleidingen in het hoger onderwijs inzake toelating deficiënte

Nadere informatie

Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica Decentrale selectie Psychobiologie Procedure en selectiecriteria 2014-2015 Voor het studiejaar 2014-2015 zal de opleiding Psychobiologie 100%

Nadere informatie

Onderwijs- en Examenregeling van de opleiding Informatica aan de Universiteit Utrecht

Onderwijs- en Examenregeling van de opleiding Informatica aan de Universiteit Utrecht Onderwijs- en Examenregeling van de opleiding Informatica aan de Universiteit Utrecht vastgesteld door de Faculteitsraad op 23 juni 1998 Artikel 1 Artikel 2 Artikel 3 Artikel 4 Artikel 5 Toepasselijkheid

Nadere informatie

Universiteit Maastricht

Universiteit Maastricht BELEIDSREGELS AANGAANDE TOELATING TOT ONDERWIJS BOVENOP NOMINALE STUDIELAST Deze beleidsregels zijn vastgesteld door de Opleidingsdirecteur op 11 mei 2009 ter uitvoering en implementatie van art. 25 OER-bachelor

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1988-1989 Rijksbegroting voor het jaar 1989 20 800 Hoofdstuk VIM Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen Nr. 95 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ONDERWIJS

Nadere informatie

De besturen van de faculteiten Technische Natuurkunde, Scheikundige Technologie en Wiskunde en Informatica:

De besturen van de faculteiten Technische Natuurkunde, Scheikundige Technologie en Wiskunde en Informatica: GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING ex art. 9.15 lid I WHW ten behoeve van de universitaire lerarenopleidingen TUE De besturen van de faculteiten Technische Natuurkunde, Scheikundige Technologie en Wiskunde en

Nadere informatie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen. Deel 2 (Opleidingsspecifiek deel): Bachelor Wijsbegeerte

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen. Deel 2 (Opleidingsspecifiek deel): Bachelor Wijsbegeerte ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING 2015-2016 Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen Deel 2 (Opleidingsspecifiek deel): Bachelor Wijsbegeerte Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR) treedt

Nadere informatie

Uitspraak in de zaak tussen: [naam appellant], wonende te [naam woonplaats], appellant,

Uitspraak in de zaak tussen: [naam appellant], wonende te [naam woonplaats], appellant, Zaaknummer: 2009/025 Rechter(s): mrs. Nijenhof, Lubberdink, Borman Datum uitspraak: 19 oktober 2009 Partijen: Appellant tegen Technische Universiteit Delft Trefwoorden: Erkenning bijzondere omstandigheden,

Nadere informatie

FACTSHEET. Instroom en succes in de opleiding tot leerkracht. Platform Beleidsinformatie Mei 2013

FACTSHEET. Instroom en succes in de opleiding tot leerkracht. Platform Beleidsinformatie Mei 2013 FACTSHEET Instroom en succes in de opleiding tot leerkracht Platform Beleidsinformatie Mei 2013 Samenstelling: Pauline Thoolen (OCW/Kennis) Rozemarijn Missler (OCW/Kennis) Erik Fleur (DUO/IP) Arrian Rutten

Nadere informatie

Veelgestelde vragen opleiding Tandheelkunde

Veelgestelde vragen opleiding Tandheelkunde Veelgestelde vragen opleiding Tandheelkunde Wat zijn de toelatingseisen voor Tandheelkunde? De volgende voortrajecten voldoen aan de toelatingseisen voor Tandheelkunde: VWO diploma met profiel (vanaf 2010)

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1985-1986 Rijksbegroting voor het jaar 1986 19200 Hoofdstuk VIM Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen r. 80 BRIEF VA DE MIISTER VA ODERWIJS E WETESCHAP-

Nadere informatie

EFFECTIVITEIT EN EFFICIËNTIE VAN HET HOGER ONDER- WIJS: BELEIDSMATIGE ONTWIKKELINGEN

EFFECTIVITEIT EN EFFICIËNTIE VAN HET HOGER ONDER- WIJS: BELEIDSMATIGE ONTWIKKELINGEN 1. EFFECTIVITEIT EN EFFICIËNTIE VAN HET HOGER ONDER- WIJS: BELEIDSMATIGE ONTWIKKELINGEN De minister heeft in 1995 de instellingen voor Hoger Onderwijs 500 miljoen gulden in het vooruitzicht gesteld om

Nadere informatie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING BACHELOROPLEIDING

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING BACHELOROPLEIDING ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING BACHELOROPLEIDING Onderwijs- en examenregeling zoals bedoeld in art. 7.13 van de Wet op het Hoger onderwijs en Wetenschappelijk onderzoek, voor de bacheloropleiding Technische

Nadere informatie

Format jaarverslag examencommissie. Eigenaar stafafdeling Juridische Zaken

Format jaarverslag examencommissie. Eigenaar stafafdeling Juridische Zaken Format jaarverslag examencommissie Eigenaar stafafdeling Juridische Zaken Vastgesteld door het College van Bestuur d.d. 22 april 2013 Toelichting Met ingang van september 2010 bepaalt de WHW dat de examencommissie,

Nadere informatie

Opleidingsspecifieke bijlage van de onderwijs- en examenregeling van de bacheloropleiding Scheikundige Technologie

Opleidingsspecifieke bijlage van de onderwijs- en examenregeling van de bacheloropleiding Scheikundige Technologie Faculteit Technische Natuurwetenschappen Opleidingsspecifieke bijlage van de onderwijs- en examenregeling van de bacheloropleiding Scheikundige Technologie (art. 7.13 en 7.59 WHW) Inhoudsopgave Artikel

Nadere informatie

1 Hoeveel mensen hebben dit studiejaar ( ) meegeloot voor de opleiding geneeskunde op de medische faculteiten?

1 Hoeveel mensen hebben dit studiejaar ( ) meegeloot voor de opleiding geneeskunde op de medische faculteiten? Vragen van de leden Van Gerven en Jasper van Dijk (beiden SP) aan de ministers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over de numerus fixus bij geneeskunde. (Ingezonden

Nadere informatie

Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Universiteit Leiden &

Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Universiteit Leiden & Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Universiteit Leiden & Faculteit Technische Natuurwetenschappen van de Technische Universiteit Delft Uitvoeringsregeling/Bijlage behorend bij de Onderwijs-

Nadere informatie

REGLEMENT SELECTIE BACHELOR DIERGENEESKUNDE Collegejaar Zoals vastgesteld door de decaan op 31 juli 2017

REGLEMENT SELECTIE BACHELOR DIERGENEESKUNDE Collegejaar Zoals vastgesteld door de decaan op 31 juli 2017 REGLEMENT SELECTIE BACHELOR DIERGENEESKUNDE Collegejaar 2018-2019 Zoals vastgesteld door de decaan op 31 juli 2017 Artikel 1. Algemene bepalingen 1. De bepalingen in dit reglement zijn aanvullend op de

Nadere informatie

STATISTISCH JAARBOEK STUDENTEN 2006 / 2007 D E R T I G S T E U I T G A V E

STATISTISCH JAARBOEK STUDENTEN 2006 / 2007 D E R T I G S T E U I T G A V E STATISTISCH JAARBOEK STUDENTEN 2006 / 2007 D E R T I G S T E U I T G A V E Eindhoven, Juni 2007 1 2 INHOUDSOPGAVE Pagina Algemeen Inleiding 5 Definities 6 Gebruikte afkortingen 7 Technische toelichting

Nadere informatie

1. Doelstelling Vormgeven van structurele bachelorsamenwerking tussen de negen (Technische) Wiskunde opleidingen in Nederland.

1. Doelstelling Vormgeven van structurele bachelorsamenwerking tussen de negen (Technische) Wiskunde opleidingen in Nederland. WISKUNDE ICAB jaarplan 2011/12 Algemeen deel 1. Doelstelling Vormgeven van structurele bachelorsamenwerking tussen de negen (Technische) Wiskunde opleidingen in Nederland. Achtergrond De opleidingen wiskunde

Nadere informatie

Feiten en cijfers. Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs. April 2016

Feiten en cijfers. Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs. April 2016 Feiten en cijfers Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs April 2016 Feiten en cijfers 2 Het algemene beeld Start van de studie uitval en wisselaars Tal van inspanningen bij hogescholen

Nadere informatie

Profilering derde graad

Profilering derde graad Profilering derde graad De leerling heeft in de eerste en de tweede graad de gelegenheid gehad om zijn of haar interesses te ontdekken. Misschien heeft hij of zij al enig idee ontwikkeld over toekomstige

Nadere informatie

gelet op: de artikelen 7.13, 9.15, 9.18 en 9.38 van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek;

gelet op: de artikelen 7.13, 9.15, 9.18 en 9.38 van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek; Onderwijs- en examenregeling zoals bedoeld in art. 7.13 van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek, voor de opleiding Technische Wiskunde Het bestuur van de faculteit Wiskunde en Informatica

Nadere informatie

Studenten aan lerarenopleidingen

Studenten aan lerarenopleidingen Studenten aan lerarenopleidingen Factsheet januari 219 In de afgelopen vijf jaar is het aantal Amsterdamse studenten dat een lerarenopleiding volgt met ruim 9% afgenomen. Deze daling is het sterkst voor

Nadere informatie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologe en Religiewetenschappen. Deel 2 (opleidingsspecifiek deel): Bachelor Theologie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologe en Religiewetenschappen. Deel 2 (opleidingsspecifiek deel): Bachelor Theologie ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING 2016-2017 Faculteit der Filosofie, Theologe en Religiewetenschappen Deel 2 (opleidingsspecifiek deel): Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR) treedt in werking op 1 september

Nadere informatie

Reglement opleidingsraden zoals goedgekeurd door de Raad van Bestuur op 24 april Opleidingsraden. reglement

Reglement opleidingsraden zoals goedgekeurd door de Raad van Bestuur op 24 april Opleidingsraden. reglement Opleidingsraden reglement REGLEMENT OPLEIDINGSRADEN Zoals goedgekeurd door de Raad van Bestuur op 24 april 2012 INHOUDSTABEL Hoofdstuk I: Definities en toepassingsgebied Hoofdstuk II: Samenstelling van

Nadere informatie

Profilering derde graad

Profilering derde graad De leerling heeft in de 1ste en de 2de graad, de gelegenheid gehad zijn/haar interesses te ontdekken en heeft misschien al enig idee ontwikkeld over toekomstige werk- of studieplannen. Vaardigheden, inzet,

Nadere informatie

Factsheet Toelatingstoets PABO

Factsheet Toelatingstoets PABO Pabo-opleidingen zitten in de lift De pabo s hebben de afgelopen jaren veel stappen gezet om de kwaliteit verder te versterken, onder meer door de invoering van de toelatingstoetsen. Deze maatregelen betalen

Nadere informatie

Betrokkenheid van onderzoekscholen bij het ontwikkelen van onderzoeksgerichte masteropleidingen

Betrokkenheid van onderzoekscholen bij het ontwikkelen van onderzoeksgerichte masteropleidingen Een groot aantal ingevulde vragenlijsten is per 15 augustus 2003 (de deadline) geretourneerd. Een rappel leverde nog eens een aantal ingevulde vragenlijsten op. Uiteindelijk hebben 29 decanen en 22 directeuren

Nadere informatie

Aanvraag beoordeling macrodoelmatigheid International Bachelor of Bioscience. Leiden, 17 januari 2017

Aanvraag beoordeling macrodoelmatigheid International Bachelor of Bioscience. Leiden, 17 januari 2017 Aanvraag beoordeling macrodoelmatigheid International Bachelor of Bioscience Leiden, 17 januari 2017 Samenvatting aanvraag Algemeen Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): Naam instelling Contactpersoon/contactpersonen

Nadere informatie

Toelating en vrijstelling 2011-2012 Toelating tot een van de masteropleidingen

Toelating en vrijstelling 2011-2012 Toelating tot een van de masteropleidingen Commissie voor de examens Toelating en vrijstelling 2011-2012 Toelating tot een van de masteropleidingen Met een afgeronde volledige (CROHO 1 -geregistreerde) hbo- of wo-opleiding 2 bent u toelaatbaar

Nadere informatie

Dutch Interview Protocols Vraagstellingen voor interviews

Dutch Interview Protocols Vraagstellingen voor interviews Dutch Interview Protocols Vraagstellingen voor interviews PLATO - Centre for Research and Development in Education and Lifelong Learning Leiden University Content Vraagstellingen voor case studies m.b.t.

Nadere informatie

Macrodoelmatigheidsdossier BSc Business Analytics AANVRAAGFORMULIER NIEUWE OPLEIDING. 1. Basisgegevens. Tongersestraat LM Maastricht

Macrodoelmatigheidsdossier BSc Business Analytics AANVRAAGFORMULIER NIEUWE OPLEIDING. 1. Basisgegevens. Tongersestraat LM Maastricht AANVRAAGFORMULIER NIEUWE OPLEIDING 1. Basisgegevens Naam instelling(en) Contactgegevens Universiteit Maastricht School of Business and Economics Tongersestraat 53 6211 LM Maastricht 1 Naam Internationale

Nadere informatie

Bijlagenummer GV 507

Bijlagenummer GV 507 GEZAMENLIJKE VERGADERING UGV/OR/SR Bijlagenummer GV 507 Onderwerp: Ophoging norm bindend studieadvies Status Voorbereidende commissie OOM-1 Behandeld in Voorbereidende GV 28 september 2015 Overlegvergadering

Nadere informatie

A. Nadere facultaire invulling van onderstaande artikelen uit de HU-OER 2014-2015

A. Nadere facultaire invulling van onderstaande artikelen uit de HU-OER 2014-2015 10 FACULTAIRE OER: FACULTEIT COMMUNICATIE EN JOURNALISTIEK Vastgesteld door de faculteitsdirecteur op 27 januari 2014 Instemming van de facultaire medezeggenschapsraad op..2014 A. Nadere facultaire invulling

Nadere informatie

U I T S P R A A K

U I T S P R A A K U I T S P R A A K 0 9 69 van het College van beroep voor de examens van de Universiteit Leiden inzake het beroep van XXX, appellante tegen de Examencommissie Pedagogische Wetenschappen, verweerster 1.

Nadere informatie

Revisie Keuzegids Universiteiten 2015

Revisie Keuzegids Universiteiten 2015 Revisie Keuzegids Universiteiten 2015 Voor u ligt een nieuwe analyse Keuzegids 2015 d.d. 5-11-2014. Deze vernieuwde analyse is tot stand gekomen wegens een grote rectificatie op de Keuzegids 2015 d.d.

Nadere informatie

Bij beslissing van 28 augustus 2013 heeft de examencommissie van de opleiding Informatica appellant een negatief bindend studieadvies gegeven.

Bij beslissing van 28 augustus 2013 heeft de examencommissie van de opleiding Informatica appellant een negatief bindend studieadvies gegeven. Zaaknummer : CBHO 2014/045 Rechter(s) : mr. Borman Datum uitspraak : 23 juni 2014 Partijen : Appellant tegen Hogeschool Leiden Trefwoorden : Bijzondere omstandigheden, duale opleiding NBSA, negatief bindend

Nadere informatie

Brussel, 18 februari _Advies_studiefinanciering_HO. Advies. Studiefinanciering en studentenvoorzieningen in het hoger onderwijs

Brussel, 18 februari _Advies_studiefinanciering_HO. Advies. Studiefinanciering en studentenvoorzieningen in het hoger onderwijs Brussel, 18 februari 2004 180204_Advies_studiefinanciering_HO Advies Studiefinanciering en studentenvoorzieningen in het hoger onderwijs 1. Inleiding De Vlaamse Minister van onderwijs en vorming heeft

Nadere informatie

t(ïj g 7 Technische Universiteit Eindhoven [jj te c h g h u u $ cc

t(ïj g 7 Technische Universiteit Eindhoven [jj te c h g h u u $ cc V g 7 t(ïj Technische Universiteit Eindhoven m h g h [jj te c h u ~ G IJ 0 u u rl - $ cc LU 0 z 0 ONDERWIJSVERSLAG 1990 VAN DE TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Technische Universiteit ~ Eindhoven Eindhoven,

Nadere informatie

Instroom en inschrijvingen

Instroom en inschrijvingen Instroom en inschrijvingen Minder studenten beginnen aan opleidingen in de sector Onderwijs... 2 Instroom pabo keldert in 2015 maar herstelt zich deels in 2016... 3 Minder mbo ers naar sector Onderwijs...

Nadere informatie

handelende in overeenstemming met de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit;

handelende in overeenstemming met de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit; Subsidieregeling tweede graden hbo en wo Regeling van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van... (datum), nr. HO&S/2010/228578, houdende subsidiëring van tweede bachelor- en mastergraden

Nadere informatie

ONTWERP-UITVOERINGSBESLUIT INTERIMWET ZIJ-INSTROOM LERAREN PRIMAIR EN VOORTGEZET ONDERWIJS

ONTWERP-UITVOERINGSBESLUIT INTERIMWET ZIJ-INSTROOM LERAREN PRIMAIR EN VOORTGEZET ONDERWIJS ONTWERP-UITVOERINGSBESLUIT INTERIMWET ZIJ-INSTROOM LERAREN PRIMAIR EN VOORTGEZET ONDERWIJS De Onderwijsraad is een onafhankelijk adviescollege, ingesteld bij wet van 15 mei 1997 (de Wet op de Onderwijsraad).

Nadere informatie

Overwegende dat KOMEN HET VOLGENDE OVEREEN: Artikel 1. Begripsbepalingen

Overwegende dat KOMEN HET VOLGENDE OVEREEN: Artikel 1. Begripsbepalingen Archeologie, het Bestuur van de Faculteit Campus Den Haag, het Bestuur van de Faculteit der Geesteswetenschappen, het Bestuur van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid, het Bestuur van de Faculteit der Sociale

Nadere informatie

Medewerker mobiliteit

Medewerker mobiliteit Medewerker mobiliteit Doel (Mede)ontwikkelen van mobiliteitsbeleid, uitvoeren van mobiliteitstrajecten en geven van individueel loopbaanadvies, uitgaande van het mobiliteits-/ personeelsbeleid op instellings-

Nadere informatie

VLAAMS PARLEMENT HANDELINGEN COMMISSIEVERGADERING COMMISSIE VOOR ONDERWIJS, VORMING EN WETENSCHAPSBELEID

VLAAMS PARLEMENT HANDELINGEN COMMISSIEVERGADERING COMMISSIE VOOR ONDERWIJS, VORMING EN WETENSCHAPSBELEID C158 OND20 VLAAMS PARLEMENT Zitting 2000-2001 19 april 2001 HANDELINGEN COMMISSIEVERGADERING COMMISSIE VOOR ONDERWIJS, VORMING EN WETENSCHAPSBELEID Vraag om uitleg van de heer Dirk De Cock tot mevrouw

Nadere informatie

ZER Informatica. Programma-evaluatie. Resultaten programma-evaluatie. 5 enquêtes:

ZER Informatica. Programma-evaluatie. Resultaten programma-evaluatie. 5 enquêtes: ZER Informatica Resultaten programma-evaluatie Programma-evaluatie 5 enquêtes: - Overgang secundair onderwijs universiteit - Studenten die niet aan examens deelnamen / met hun opleiding stopten - Evaluatie

Nadere informatie

Onderzoek studie uitval HBO studenten Het belang van een goede studiekeuze. oktober 2011

Onderzoek studie uitval HBO studenten Het belang van een goede studiekeuze. oktober 2011 Onderzoek studie uitval HBO studenten Het belang van een goede studiekeuze oktober 2011 Hoog percentage studie uitvallers Uit cijfers van de HBO-raad blijkt dat gemiddeld 15,8% van de HBO studenten afvalt

Nadere informatie

Onderwijsraad. 'SSlftiaftg: Wratollö/SA/T ^^021429 d.d. 31 maart 1993 vl/ak Onderwerp...,, Studierichting psychologie Rijksuniversiteit Limburg.

Onderwijsraad. 'SSlftiaftg: Wratollö/SA/T ^^021429 d.d. 31 maart 1993 vl/ak Onderwerp...,, Studierichting psychologie Rijksuniversiteit Limburg. Onderwijsraad Aan de Minister van Onderwijs en Wetenschappen, dr. ir. J.M.M. Ritzen, postbus 25000, 2700 LZ Zoetermeer. Nassaulaan 6 2514 JS 's-gravenhage Telefoon 070-3637955 Telefax 070-3561474 Wratollö/SA/T

Nadere informatie

Het belang van leren programmeren

Het belang van leren programmeren Het belang van leren programmeren Han van der Maas HL Psychologie UvA CSO Oefenweb.nl opzet Pleidooi voor programmeeronderwijs Ontwikkelingspsychologisch perspectief Non-formeel leren (examen) Program

Nadere informatie

Primair Onderwijs Onze referentie

Primair Onderwijs Onze referentie >Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 AE DEN HAAG.. Primair Onderwijs IPC 2400 Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ

Nadere informatie

COLLEGE VAN BEROEP VOOR DE EXAMENS. Uitspraak van het College van Beroep voor de Examens van Tilburg University

COLLEGE VAN BEROEP VOOR DE EXAMENS. Uitspraak van het College van Beroep voor de Examens van Tilburg University COLLEGE VAN BEROEP VOOR DE EXAMENS Uitspraak van het College van Beroep voor de Examens van Tilburg University in de zaak tussen mevrouw X, appellante en de examencommissie van de Tilburg Law School, verweerster

Nadere informatie

Analyse instroom

Analyse instroom Instroomontwikkeling 2016 2017 In 2016 was er een instroomtoename van 5,5% bij de hbo-bachelor- en ad-opleidingen, opgebouwd uit: Een toename van de directe doorstroom vanuit havo, mbo en vwo met 1,0%

Nadere informatie

Concept-besluit van het DB-OW over de herziening van de curricula van de masteropleidingen (7 oktober 2008).

Concept-besluit van het DB-OW over de herziening van de curricula van de masteropleidingen (7 oktober 2008). Erasmus Universiteit Rotterdam Faculteit der Rechtsgeleerdheid Concept-besluit van het DB-OW over de herziening van de curricula van de masteropleidingen (7 oktober 2008). 1. Concept-besluit en facultaire

Nadere informatie

Evaluatie Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek-Vlaanderen

Evaluatie Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek-Vlaanderen Naam evaluatie Volledige naam Aanleiding evaluatie FWO Evaluatie Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek-Vlaanderen In de beheersovereenkomst 2002-2007 tussen de Vlaamse Gemeenschap en het Fonds voor Wetenschappelijk

Nadere informatie

Overzicht Bestuurlijke Informatie voor Bilateraal Overleg 2010 Faculteit Wiskunde & Informatica

Overzicht Bestuurlijke Informatie voor Bilateraal Overleg 2010 Faculteit Wiskunde & Informatica Overzicht Bestuurlijke Informatie voor Bilateraal Overleg 21 Faculteit Wiskunde & Informatica d.d. 14 juni 21 Inhoudsopgave - Faculteit W&I Onderwijs Deel Titel Toelichting en streefwaarde* Pagina 1 Aandeel

Nadere informatie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen. Bachelor Religiewetenschappen

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen. Bachelor Religiewetenschappen ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING 2015-2016 Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen Deel 2 (Opleidingsspecifiek deel) Bachelor Religiewetenschappen Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR)

Nadere informatie

UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM FACULTEIT DER NATUURWETENSCHAPPEN, WISKUNDE EN INFORMATICA

UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM FACULTEIT DER NATUURWETENSCHAPPEN, WISKUNDE EN INFORMATICA opleiding Wiskunde en Statistiek UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM FACULTEIT DER NATUURWETENSCHAPPEN, WISKUNDE EN INFORMATICA ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING Onderwijsinstituut Exacte Wetenschappen studiejaar 2003-2004

Nadere informatie