NATUURTOETS APPARTEMENTENCOMPLEX RINGWEG DE KOPPEL TE AMERSFOORT

Transcriptie

1 NATUURTOETS APPARTEMENTENCOMPLEX RINGWEG DE KOPPEL TE AMERSFOORT In opdracht van: De Alliantie

2 NATUURTOETS APPARTEMENTENCOMPLEX RINGWEG DE KOPPEL TE AMERSFOORT Juni 2011 P. Calle K. van Bochove In opdracht van: De Alliantie Beesdseweg AW Culemborg Tel: / info@bureau-viridis.nl Http: KvK-nummer: BTW-nummer: NL BO1 Loonbel.-nummer: NL LO1

3 Colofon Ecologisch Adviesbureau Viridis BV, Culemborg Contactpersoon: Th. de Jong Tekst en samenstelling: Veldwerk: Foto s in rapport: Foto voorblad: P. Calle K. van Bochove & P. Calle P. Calle te slopen appartementencomplex Projectnummer: Wijze van citeren: In opdracht van: Contactpersoon: Calle, P. & K. van Bochove, Natuurtoets Appartementencomplex Ringweg de Koppel te Amersfoort. Ecologisch Adviesbureau Viridis B.V., Culemborg. De Alliantie Dhr. R. Meeuse Dit rapport is vervaardigd op verzoek van de opdrachtgever zoals hierboven aangegeven en is zijn eigendom. Niets uit deze rapportage mag worden vermenigvuldigd of openbaar gemaakt worden door middel van scanning, druk, internet, fotokopie of andere wijze zonder schriftelijke toestemming van de opdrachtgever en Ecologisch Adviesbureau Viridis, noch mag het zonder deze toestemming voor een ander doel gebruikt worden dan waarvoor het vervaardigd is. Ecologisch Adviesbureau Viridis is niet aansprakelijk voor vervolgschade, alsmede schade die voortvloeit uit toepassingen van de resultaten van de werkzaamheden of andere gegevens verkregen van Ecologisch Adviesbureau Viridis. De opdrachtgever vrijwaart Ecologisch Adviesbureau Viridis voor aanspraken van derden in verband met deze toepassing. Ecologisch Adviesbureau Viridis is lid van het Netwerk Groene Bureaus, brancheorganisatie voor kwaliteitsbevordering en belangenbehartiging.

4 Inhoud 1 Inleiding 2 2 Wettelijke bescherming van soorten 3 3 Gebiedsbeschrijving 4 4 Methode 5 5 Resultaten natuurtoets Vogels Zoogdieren Planten Amfibieën Reptielen Vissen Conclusies 8 6 Ontheffingsaanvraag 9 7 Mitigerende en compenserende maatregelen Mitigerende maatregelen Compenserende maatregelen 11 8 Eindconclusie 13 9 Literatuur 14 Bijlage I: Mogelijkheden voor vogels en vleermuizen bij nieuwbouw 15 Pagina 1

5 1 INLEIDING 1-1 Aanleiding en context De Alliantie is een woningcorporatie met woningen in het noorden van de Randstad. Met bijna woningen is de Alliantie een van de grootste woningcorporaties in Nederland. De kerntaak van de Alliantie is het huisvesten van een brede groep mensen in een goede woon- en leefomgeving. Dat doet de Alliantie door woningen te verhuren en door nieuwe woningen te bouwen. Investeren in wijken en panden is nodig om ook in de toekomst zoveel mogelijk mensen goed te laten wonen. De Alliantie is voornemens om een appartementencomplex aan de Ringweg Koppel, net buiten het centrum van Amersfoort te slopen. De naastgelegen laagbouw (zie figuur 1) is reeds gesloopt. Op de vrijgekomen gronden zal een nieuw woningbouwcomplex worden gerealiseerd bestaande uit vier bouwdelen met hoge en lage bebouwing. In het te slopen appartementencomplex kunnen (kraam)kolonies van vleermuizen, solitaire vleermuizen en nesten van vogels aanwezig zijn. Alle in Nederland voorkomende vleermuizen zijn strikt beschermd. Ze staan in tabel 3 van de Flora- en faunawet (FF-wet) en zijn opgenomen in bijlage IV van de Europese Habitatrichtlijn. Alle in Nederland voorkomende broedvogels zijn ook strikt beschermd (tabel 3). De te nemen maatregelen kunnen negatieve effecten hebben op het voortbestaan van vleermuizen en broedvogels. Hierdoor worden mogelijk verbodsbepalingen van de FFwet overtreden. Om overtredingen van de verbodsbepalingen van de FFwet te voorkomen is het noodzakelijk om te onderzoeken of vleermuizen of broedende vogels in het te slopen pand voorkomen. De Alliantie heeft Ecologisch Adviesbureau Viridis B.V. gevraagd een natuurtoets uit te voeren. 1-2 Vraagstelling De uitvoering van de plannen hebben mogelijk gevolgen voor de ter plaatse voorkomende (beschermde) flora en fauna. Om goed voorbereid te zijn op een eventueel noodzakelijke ontheffingsaanvraag van de Flora- en faunawet wil De Alliantie antwoord op de volgende vragen: Komen in de te slopen bebouwing vleermuizen voor? Zijn in de te slopen bebouwing nesten van broedvogels aanwezig? Zo ja, welke soorten zijn aanwezig? Wat is het effect van de sloopwerkzaamheden op die soorten? Welke maatregelen moeten worden getroffen om overtreding van verbodsbepalingen van de FF-wet te voorkomen? Hoe kan het terrein na afloop van de sloopwerkzaamheden worden beheerd zodat beschermde soorten zich niet kunnen vestigen in de periode dat het braak ligt? Pagina 2

6 2 WETTELIJKE BESCHERMING VAN SOORTEN De Flora- en faunawet is alleen (met uitzondering van de zorgplicht) van toepassing op de in de wet aangewezen beschermde soorten. Dit zijn alle van nature in Nederland voorkomende zoogdiersoorten (met uitzondering van bruine rat, zwarte rat en huismuis), alle soorten amfibieën en reptielen, bepaalde soorten vissen (met uitzondering van soorten van de Visserijwet 1963) en alle van nature op het Europese grondgebied van de lidstaten van de Europese Unie voorkomende vogelsoorten. Bovendien is een aantal planten- en diersoorten aangewezen als zijnde beschermde soorten. De Flora- en faunawet bevat een aantal verbodsbepalingen om er voor te zorgen dat de in het wild levende soorten zoveel mogelijk met rust gelaten worden. Op 21 februari 2005 is een Algemene Maatregel van Bestuur betreffende artikel 75 van de FF-wet van kracht geworden. Hierbij wordt onderscheid tussen de soorten aangebracht, waarbij de volgende groepen worden onderscheiden: 1 Algemene soorten Voor deze soorten geldt dat voor ruimtelijke ingrepen een vrijstelling wordt verleend. Er behoeft geen ontheffing van Art. 75 van de FF-wet te worden aangevraagd. Wel is op de ingrepen de zorgplicht van toepassing. De zorgplichtbepaling houdt in dat een ieder voldoende zorg in acht neemt voor de in het wild levende planten en dieren, evenals voor hun directe leefomgeving. 2 Overige soorten Voor deze soorten geldt dat bij ruimtelijke activiteiten geen ontheffing Art. 75 van de FF-wet behoeft te worden aangevraagd, mits de activiteiten worden uitgevoerd volgens een door de minister van LNV goedgekeurde gedragscode. Zolang een dergelijke gedragscode nog niet is geformuleerd zijn ruimtelijke activiteiten met betrekking tot deze soorten wel ontheffingsplichtig. 3 Bijzondere soorten. Dit zijn soorten die vermeld staan in bijlagen van de Habitatrichtlijn, alle vogelsoorten en enkele op de Rode Lijsten vermelde soorten. Voor deze soorten geldt dat voor ruimtelijke ingrepen een ontheffing aangevraagd moet worden van Art. 75 van de FF-wet. Deze ontheffing zal getoetst worden aan drie criteria: - Is er sprake van een in bij de wet genoemd belang; - Is er een alternatief, zo ja, dan geldt dat het alternatief uitgevoerd dient te worden. Zo nee, dan wordt de ingreep aan de wet getoetst; - De geplande ingreep doet geen afbreuk aan de duurzame staat van instandhouding van de soort. Pagina 3

7 3 GEBIEDSBESCHRIJVING Het te onderzoeken appartementencomplex is gelegen aan de Ringweg Koppel te Amersfoort. Figuur 1 geeft een overzicht van de te slopen bebouwing en de reeds gesloopte gebouwen. foto Google Earth Figuur 1: Appartementencomplex dat gesloopt wordt. Reeds gesloopte bebouwing Figuur 2: Voorzijde van het appartementencomplex (bron: Google). Pagina 4

8 4 METHODE De sloopwerkzaamheden hebben mogelijk gevolgen voor beschermde soorten. Het onderzoeksgebied is niet gelegen in of nabij de EHS of Natura 2000-gebieden. Om bovenstaande reden hoeft geen onderzoek in het kader van de Natuurbeschermingswet plaats te vinden en volstaat een onderzoek in het kader van de Flora- en faunawet. Onderzoek broedvogels Alle vogels zijn strikt beschermd. In de broedtijd zijn ook de in gebruik zijnde nesten beschermd. Als de nesten niet meer in gebruik zijn, zijn ze ook niet meer beschermd en mogen ze verwijderd worden. Een uitzondering hierop zijn de nesten van een aantal vogels die niet goed in staat zijn zelf een nest te bouwen, zoals de huismus en gierzwaluw. Deze soorten zijn afhankelijk van bebouwing en de nesten zijn het gehele jaar beschermd. Tijdens het onderzoek naar vleermuizen wordt het gebouw tevens gecontroleerd op de aanwezigheid van huismus en gierzwaluw. Onderzoek vleermuizen Vleermuizen overwinteren in vorstvrije, vaak vochtige ruimtes. Na de winterslaap trekken de dieren naar de zomerverblijven. Daar worden eind mei, begin juni de kraamkolonies bezet. Dit zijn overwegend plaatsen die gelegen zijn op het zuiden of zuidwesten, in ieder geval plaatsen die snel opwarmen. De keuze van de kolonieplaatsen is soortspecifiek. Sommige soorten, bijvoorbeeld de rosse vleermuis vormt kolonies altijd in boomholtes, andere soorten als laatvlieger en gewone dwergvleermuis zitten bijna altijd in gebouwen. In de kraamperiode wordt regelmatig van kolonieplaats gewisseld. Dit heeft waarschijnlijk te maken met het aantal parasieten in de kolonieplaats. Kolonies worden o.a. gevonden in spouwmuren, onder dakpannen, onder het dakbeschot, achter boeiplanken en houten betimmeringen. Voorwaarde is dat de plaats gemakkelijk opwarmt. Het onderzoek heeft tijdens twee nacht/ochtendbezoeken op 31 mei en 23 juni plaatsgevonden. Circa twee uur voor zonsopkomst was de onderzoeker in het veld tijdens het ochtendbezoek aanwezig. Het invliegen gebeurt tussen 60 en 10 minuten voor zonsopkomst. Overige soortgroepen Na het ochtendbezoek is er ook gezocht naar overige strikt beschermde soorten. Pagina 5

9 5 RESULTATEN NATUURTOETS De resultaten van het veldbezoek op 31 mei & 23 juni 2011 worden hierna per soortgroep besproken. 5-1 Vogels Alle vogels zijn strikt beschermd. In de broedperiode zijn ook nesten van vogels beschermd. Van een aantal vogelsoorten zijn de nesten het gehele jaar beschermd. Het betreft soorten van de zogenaamde Vogellijst zoals die door het Ministerie van EL&I wordt gehanteerd (zie kader). Tijdens het onderzoek is speciaal aandacht besteed aan de aanwezigheid van (jaarrond beschermde) nesten van broedvogels. Uit het onderzoek blijkt dat er gierzwaluwen broeden in het te slopen appartementencomplex. De gierzwaluw is een soort van categorie twee van de vogellijst. De nesten zijn dus jaarrond beschermd en mogen dus niet zonder mitigerende maatregelen worden gesloopt. Vogellijst De meeste vogels gebruiken hun nest slechts eenmalig voor de voortplanting. Elk jaar bouwen de dieren een nieuw nest op meestal een andere locatie. Nesten van deze vogels zijn slechts gedurende het broedseizoen beschermd. Er zijn echter ook vogelsoorten waarvan de nesten jaarrond beschermd zijn en waarop de verbodsbepalingen van artikel 11 van de FF-wet het gehele jaar van toepassing zijn. Er worden 5 categorieën onderscheiden: 1. Vogels waarvan de nesten ook buiten het broedseizoen als vaste rust- en verblijfplaats gebruikt worden (voorbeeld: steenuil). 2. Koloniebroeders die elk broedseizoen op dezelfde plaats broeden en die daarin zeer honkvast zijn of afhankelijk zijn van bebouwing of biotoop. De (fysieke) voorwaarden voor de nestplaats zijn vaak zeer specifiek en limitatief beschikbaar (voorbeeld: gierzwaluw en huismus). 3. Vogels, zijnde geen koloniebroeders, die elk broedseizoen op dezelfde plaats broeden en die daarin zeer honkvast zijn of afhankelijk van bebouwing. De (fysieke) voorwaarden voor de nestplaats zijn vaak zeer specifiek en limitatief beschikbaar (voorbeeld: ooievaar en kerkuil). 4. Vogels die jaar in jaar uit gebruik maken van hetzelfde nest en die zelf niet of nauwelijks in staat zijn een nest te bouwen. (voorbeeld: buizerd en ransuil). 5. In de Vogellijst worden de volgende soorten aangegeven als categorie 5: vogels die weliswaar terugkeren naar de plaats waar zij het jaar daarvoor hebben gebroed of in de directe omgeving daarvan, maar die wel over voldoende flexibiliteit beschikken om, als de broedplaats verloren is gegaan, zich elders vestigen. De nesten van deze soorten zijn buiten het broedseizoen niet beschermd Pagina 6

10 Onder de noordoostelijke dakrand zijn circa zeven nesten van de gierzwaluw vastgesteld. Deze verblijfplaatsen zijn jaarrond beschermd. Ook in de beplanting direct aan de oostzijde (haagjes) voor de flat kunnen algemene stadsvogels als merel en zanglijster broeden. 5-2 Zoogdieren In het onderzoeksgebied zijn de gewone dwergvleermuis en rosse vleermuis foeragerend waargenomen. Vaste (zomer)verblijfplaatsen zijn alleen voor de gewone dwergvleermuis aanwezig. Bij het ochtend bezoek op 23 juni is minimaal één gewone dwergvleermuis waargenomen die onder de dakrand kroop (figuur 3). Waarschijnlijk gaat het om één of enkele mannetje(s) die de flat als vaste verblijfplaats gebruikt/gebruiken. Vleermuiskolonies zijn niet waargenomen. Figuur 3: vaste verblijfplaats van de gewone dwergvleermuis onder de dakrand, aan de noordoostzijde van het gebouw broeden hier gierzwaluwen. Pagina 7

11 5-3 Vaatplanten Tijdens het veldbezoek zijn de geschikte muren en het terrein rond de bebouwing onderzocht op de aanwezigheid van beschermde vaatplanten. Er zijn geen beschermde soorten aangetroffen. Gelet op de huidige inrichting en het gebruik van het terrein worden deze geheel niet verwacht. 5-4 Amfibieën Tijdens het veldbezoek zijn geen beschermde amfibieënsoorten uit de tabellen 2 en 3 van de Flora- en faunawet aangetroffen. Gelet op inrichting en recent gebruik van het plangebied worden deze niet verwacht. 5-5 Reptielen Tijdens het veldbezoek zijn geen reptielen in het plangebied aangetroffen. Gelet op het ontbreken van geschikte habitatelementen en de geïsoleerde ligging van de potentiële leefgebieden van reptielen binnen een sterk verstedelijkte omgeving worden deze niet verwacht. 5-6 Vissen In het plangebied zijn geen sloten of andere wateren aanwezig. Aanwezigheid van vissen en daarmee van beschermde vissoorten kan geheel uitgesloten worden. 5-7 Conclusies Strikt beschermde soorten uit andere soortengroepen dan vleermuizen en vogels zijn niet waargenomen en worden gezien de terreingesteldheid en de bekende landelijke verspreiding van de soorten niet verwacht. Er zijn circa zeven nesten van gierzwaluwen aanwezig. Nesten van gierzwaluwen zijn jaarrond beschermd. Er is een vaste (zomer)verblijfplaats van de strikt beschermde gewone dwergvleermuis vastgesteld. Pagina 8

12 6 ONTHEFFINGSAANVRAAG Er zijn 2 manieren om met de aanwezigheid van gierzwaluw en gewone dwergvleermuis om te gaan: 1. Er wordt bij het Ministerie van economische zaken, landbouw en innovatie (ELI) een ontheffing aangevraagd voor het overtreden van de flora-en faunawet. Het is echter niet aannemelijk dat deze ontheffing wordt verleend zonder dat er maatregelen voor de soorten wordt genomen. 2. Door het nemen van maatregelen wordt voorkomen dat de FF-wet wordt overtreden. Het aanvragen van een ontheffing is dan niet nodig. Bij maatregelen moet gedacht worden aan zogenaamde mitigerende (=verzachtende) en compenserende maatregelen Door het uitvoeren van de juiste mitigerende en compenserende maatregelen is een ontheffing van de Flora- en Faunawet dus niet nodig. In het volgende hoofdstuk worden de te nemen mitigerende en compenserende maatregelen beschreven om een eventuele overtreding van de Flora- en faunawet te voorkomen. Wel is er een aanvullend onderzoek naar vleermuizen in de tweede helft van september noodzakelijk, om de juiste mitigerende maatregelen te kunnen nemen. Conclusies: Er kan pas na september tot sloop worden overgegaan (nu broeden er nog gierzwaluwen en is er een vaste zomerverblijfplaats van de gewone dwergvleermuis aanwezig). Compenserende en mitigerende maatregelen zijn voor gierzwaluw en vleermuizen noodzakelijk. Aanvullend onderzoek naar vleermuizen in de tweede helft van september is noodzakelijk. Rond deze tijd van het jaar zijn de vleermuizen al gebonden aan de winterverblijven. Met een extra ochtendbezoek kan er gekeken worden of er dan nog/en waar er vleermuizen van de flat gebruik maken. Indien er dan nog vleermuizen aanwezig blijken te zijn moet het gebouw eerst ongeschikt worden gemaakt voor vleermuizen alvorens er tot de sloop kan worden overgegaan. Door middel van het creëren van tochtstromen kan een vaste verblijfplaats ongeschikt worden gemaakt. Indien daarna bij na-controle geen vleermuizen worden vastgesteld kan worden overgegaan tot sloop. Pagina 9

13 7 MITIGERENDE & COMPENSERENDE MAATREGELEN Naast de verplichte mitigerende en compenserende maatregelen kan bij de nieuwbouw ook rekening worden gehouden met een andere stadsvogel namelijk de huismus. In de bijlage I staan enkele concrete voorbeelden die bij de nieuwbouw ingepast kunnen worden. 7-1 Mitigerende maatregelen De sloop kan alleen buiten het broedseizoen plaatsvinden en wanneer er is vastgesteld dat er geen vleermuizen meer aanwezig zijn. In de praktijk betekend dit tussen oktober en half maart. Na de sloop is het van belang om de vegetatie kort te houden, zo wordt het gebied onaantrekkelijk voor broedvogels en of andere beschermde flora en fauna. Vleermuizen Er zijn twee scenario s na het vleermuisonderzoek eind september beide worden hieronder beschreven: Vleermuizen niet aanwezig Er kan per direct worden overgegaan tot sloop, het is van belang dat dit voor 15 maart gebeurd aangezien het gebouw dan weer geschikt is als zomerverblijfplaats. Vleermuizen aanwezig Door de volgende mitigerende maatregelen wordt het gebouw ongeschikt als winterverblijf voor vleermuizen. Het is alleen toegestaan bij nachttemperaturen van meer dan 5 graden en indien er geen sterke wind of regen is voorspeld. Het gebouw niet langer verwarmen. Bij de dakrand de dakpannen verwijderen. Verspreid over het dak dakpannen verwijderen om tocht te creëren. Veel (grote) gaten boren aan de kopse kanten van de flat om tocht te creëren. Een week na het uitvoeren van de maatregelen opnieuw controle. Indien er geen vleermuizen worden vastgesteld kan er gesloopt worden. Gierzwaluw Zolang de nesten gebruikt worden mogen deze niet verstoord worden. Gierzwaluwen zijn honkvast en alternatieve broedlocaties zijn hier schaars. Het is dan ook noodzakelijk om voor het komende broedseizoen nieuwe nestlocaties in de directe omgeving gereed te hebben (zie compenseren maatregelen). Pagina 10

14 7-2 Compenserende maatregelen Gierzwaluw Voor de gierzwaluw moeten voor het komende broedseizoen (half april) compenserende maatregelen uitgevoerd zijn. Hiervoor moeten op twee locaties in de directe omgeving (maximaal 1 km) van het plangebied nestlocaties worden gecreëerd. Er is gekozen voor twee locaties omdat dit de kans vergroot dat de nesten ontdekt en geaccepteerd worden. Op beide locaties moeten minimaal zeven kunstmatige nestgelegenheden voor de gierzwaluw worden gecreëerd. De nesten moeten worden opgehangen aan een hoog gebouw (minimaal drie verdiepingen), bij voorkeur aan een hoek of langs de kopse kant op het noorden of oosten (Kooijmans 2011). De nestkasten moeten van een materiaal zijn dat zeer lang goed blijft (dus geen houten nestkasten plaatsen). Het soort nestkast en de locatie waar deze worden aangebracht moet eerst worden goedgekeurd door een deskundige en een stadsecoloog van de gemeente Amersfoort. Indien er geen hoogwaardige kasten op goede nestlocaties in de directe omgeving kunnen worden geplaatst kunnen er ook tijdelijk houten kasten worden geplaatst. Wel moeten er dan bij de nieuwbouw 14 neststenen op een goede locatie worden ingemetseld (voor foto zie bijlage 1). Neststenen voor gierzwaluw zijn o.a. te bestellen bij vivara.nl. In de komende paragraaf worden enkele alternatieve locaties besproken. Alternatieve locaties Er is veel hoogbouw in de directe omgeving. De komende tijd kan de Alliantie concrete locaties die in hun bezit zijn of waar toestemming voor is verkregen om voor half april nestkasten te plaatsen aan een kundige en een stadsecoloog van de gemeente Amersfoort voordragen. Indien deze worden goedgekeurd kunnen de gierzwaluwkasten geplaatst worden. Vleermuizen Projectontwikkelaar de Alliantie heeft toegezegd om compenserende maatregelen voor vleermuizen in de nieuwbouw op te nemen. Hierdoor is een ontheffing voor de Flora- en faunawet niet nodig. Inbouwen van een vleermuiskasten Aan de zuidzijde van de nieuwbouw moeten zo hoog mogelijk op een donker (niet verlicht) deel van de muur zes vleermuizenkasten worden ingebouwd. Deze kasten zijn onder andere te verkrijgen bij de firma s Waveka, Schwegler & Naturschutzbedarf Strobel. Indien er geen isolatiemateriaal komt in de spouw aan de zuidkant kunnen aanvullend enkele voegen opengelaten worden waardoor de spouw voor vleermuizen toegankelijk wordt. Pagina 11

15 Het model vleermuizenkast en de locatie van plaatsing moet vooraf worden overlegd met een deskundige en een ecoloog van de gemeente Amersfoort. Onderstaande link geeft allerlei mogelijkheden aan om nieuwbouw in te richten voor vleermuizen: gdiersoorten/vleermuizen%20algemeen/downloads/ %20wnf_ide eenlijst.pdf Pagina 12

16 8 EINDCONCLUSIES De strikt beschermde gierzwaluw en gewone dwergvleermuis hebben vaste verblijfplaatsen in het te slopen appartementencomplex. Deze vaste verblijfplaatsen zijn jaarrond beschermd. Door het uitvoeren van mitigerende en compenserende maatregelen (zie hoofdstuk 7) is er geen ontheffing van de Flora- en Faunawet nodig en wordt er dus voorkomen dat de Flora- en Faunawet wordt overtreden. Naar verwachting kan de sloop plaatsvinden tussen begin oktober en half maart. Er dient echter eerst nader onderzoek verricht te worden naar de aanwezigheid van vleermuizen in de tweede helft van september. De resultaten van het nadere vleermuisonderzoek moeten uitwijzen of aanvullende mitigerende maatregelen voor de vleermuizen moeten worden uitgevoerd. Voor de gierzwaluw moeten er deze winter al compenserende maatregelen worden uitgevoerd (zie hoofdstuk 7). Compenserende maatregelen voor vleermuizen worden in de nieuwbouw opgenomen (zie hoofdstuk 7). Pagina 13

17 9 Literatuur Broekhuizen, S., B. Hoekstra, V. van Laar, C. Smeenk & J.B.M. Thissen, Atlas van de Nederlandse zoogdieren. Uitgeverij KNNV, Utrecht. Kooijmans J.L., 2011 Stadsvogels; bouwen, beleven, beschermen. Vogelbescherming Nederland. Tirion natuur, Utrecht Pagina 14

18 Bijlage 1: Mogelijkheden voor vogels en vleermuizen bij nieuwbouw Bij herbouw en nieuwbouw kunnen maatregelen genomen worden om de gebouwen aantrekkelijker te maken voor vogels en vleermuizen. Gierzwaluwen Voor gierzwaluwen zijn er diverse nestmogelijkheden in de handel. Voor gebouwen met dakpannen kunnen speciale gierzwaluwpannen met invliegopening gebruikt worden. Het dak moet vanwege het gevaar van oververhitting wel naar het noorden of oosten gericht zijn en het liefst steiler zijn dan 45. Bij nieuwbouw met platte daken kunnen gierzwaluwkasten gebruikt worden die aan de gevel worden gehangen of worden ingemetseld. Er zijn onder andere neststenen van houtbeton beschikbaar. Aangezien gierzwaluwen koloniebroeders zijn dienen meerdere stenen of pannen bij elkaar geplaatst te worden met voldoende tussenruimte. Bronnen: De gierzwaluwenkast Artidomus wordt ingemetseld. Foto s: Reszto. Huismussen Ook voor huismussen kan nestgelegenheid aangebracht worden. Bij daken met dakpannen kan bijvoorbeeld aan de dakvoet de Vogelvide worden ingebouwd om een kolonie te huisvesten. Deze kast met twee openingen per meter kan over de gehele breedte van het dak worden aangebracht. Er zijn ook koloniekasten beschikbaar die ingemetseld kunnen worden in een nieuwe muur. Bronnen: (zoekterm vogelvide) Vleermuizen Om gebouwen voor vleermuizen aantrekkelijk te maken is het vooral van belang dat spouwmuren beschikbaar zijn. Dat kan bijvoorbeeld door het open houden van stootvoegen. Pagina 15

19 Ook kunnen vleermuiskasten ingebouwd worden. Tot nu toe maken alleen gewone dwergvleermuizen hiervan gebruik en als winterverblijfplaats en voor kraamkolonies zijn ze niet of nauwelijks geschikt. Er komen echter steeds meer interessante inbouwvoorzieningen op de markt (med. E. Korsten). Als besloten wordt tot het plaatsen van kasten is het verstandig deskundig advies in te winnen voor de betreffende situatie. Ook kan eventueel een kast aan de buitenkant van een gebouw geplaatst worden. Op de foto staat een externe kast aan een gebouw in Tilburg waar een kraamkolonie van gewone dwergvleermuizen gebruik van maakt. In plaats van een externe kast kan echter beter een ingebouwde vleermuisvoorziening aangebracht worden. Bronnen: Externe vleermuiskast aan een gebouw in Tilburg. In 2009 werden hier ruim 250 uitvliegende gewone dwergvleermuizen geteld. Als kasten kunnen worden ingebouwd verdient dat echter sterk de voorkeur. Foto: Erik Korsten. Pagina 16