INHOUD. Voorwoord... v Dankwoord... ix Lijst van verkort aangehaalde literatuur... xxxvii

Transcriptie

1 INHOUD Voorwoord v Dankwoord ix Lijst van verkort aangehaalde literatuur xxxvii Inleiding Keuze van het onderwerp en opzet van het onderzoek: een algemeen leerstuk inzake opzegging Opzet van het onderzoek vertaald in onderzoeks vragen Onderzoeksmethode Afbakening van het onderwerp een inleidend overzicht BOEKDEEL I. DE OPZEGGING ALS EENZIJDIGE RECHTSHANDELING TOT BEËINDIGING VAN EEN BESTAANDE RECHTSBAND DEEL I. VOORLOPIGE BEGRIPSOMSCHRIJVING EN TERMINOLOGISCH PROBLEEM De eenzijdige opzegging onderscheidt zich van de andere soorten van opzegging Afdeling 1. De mutuus dissensus De mogelijkheid tot beëindiging met wederzijdse toestemming Voorwaarden en gevolgen Afdeling 2. Beëindiging bij overlijden, onbekwaamverklaring en faillissement Terminologische benadering: begin van begripsontwarring Afdeling 1. Keuze voor de term opzegging boven eventuele alternatieven xi

2 Afdeling 2. Het probleem van de terminolo gische onvastheid overschrijdt de taal- en landsgrenzen Afdeling 3. Een pleidooi voor een duidelijke terminologie Afdeling 4. De aangenomen term opzegging kan nog verschillende ladingen dekken DEEL II. DE OPZEGGING VAN WEDERKERIGE OVEREENKOMSTEN: EEN WERKDEFINITIE Een werkdefinitie kan worden geformuleerd De opzegging als wijze van tenietgaan van overeenkomsten DEEL III DE AFBAKENING VAN DE FIGUUR VAN OPZEGGING TEN AANZIEN VAN ANDERE WIJZEN VAN BEËINDIGING VAN OVEREENKOMSTEN De gerechtelijke beëindigingswijzen Afdeling 1. De nietigheid De kenmerken van de nietigheid De gevolgen van de nietigheid De afbakening ten aanzien van de figuur van opzegging Afdeling 2. De ontbinding wegens wan prestatie De gerechtelijke ontbinding wegens wanprestatie A. De kenmerken en de toepassingsvoorwaarden B. De rol van de rechter De traditionele visie Een gedifferentieerde benadering C De gevolgen Het uitdrukkelijk ontbindend beding A. Begrip, kenmerken en geoorloofdheid B. De rol van de rechter De buitengerechtelijke ontbinding in uitzonderlijke omstandigheden A. Het bestaan van een uitzonderingsregime B. De toepassingsvoorwaarden C. De rol van de rechter xii

3 4. De afbakening ten aanzien van de figuur van opzegging A. Een vergelijking tussen de figuur van ontbinding wegens wanprestatie en van opzegging B. Relevantie van het onderscheid tussen de ontbinding wegens wanprestatie en de opzegging De buitengerechtelijke beëindigingswijzen Afdeling 1. De herroeping Specifieke beëindigingswijze De wettelijke bedenktermijnen in consumentenovereenkomsten A. Begrip en kenmerken B. Afbakening ten aanzien van de figuur van opzegging Punten van overeenstemming zijn talrijk De herroeping kan niet steeds als een opzegging worden gekwalificeerd a. Verschilpunten b. Evaluatie verschilpunten Het conventionele verzakingsrecht Afdeling 2. Het verval Begrip, kenmerken en gevolgen A. Het verval wegens het wegvallen van het voorwerp B. Het verval wegens het wegvallen van de oorzaak Afbakening ten aanzien van de figuur van opzegging Afdeling 3. De toepassing van de risicoleer in geval van overmacht of vreemde oorzaak Begrip, kenmerken en gevolgen Afbakening ten aanzien van de figuur van opzegging BOEKDEEL II. BESCHRIJVING EN ANALYSE VAN WETTELIJKE OPZEG- GRONDEN IN BIJZONDERE WETGEVING DEEL I. DE OPZEGGING VAN DE LASTGEVINGSOVEREENKOMST De lastgevingsovereenkomst en het toepassingsgebied van de artikelen 2003 e.v. BW Afdeling 1. De begripsomschrijving en de onderscheidende kenmerken Het begrip lastgeving xiii

4 2. De voornaamste en onderscheidende kenmerken A. Kosteloos of bezoldigd karakter B. Intuitu personae-karakter C. Het voorwerp van de lastgevingsovereenkomst Afdeling 2. Het toepassingsgebied van de artikelen 2003 e.v. BW De draagwijdte van de wettelijke bepalingen inzake het einde van de lastgevingsovereenkomst Afdeling 1. De draagwijdte van artikel 2003 BW Afdeling 2. De draagwijdte van artikel 2004 BW: een bevoegdheid tot herroeping van de volmacht voor de lastgever Een opzegbevoegdheid ad nutum A. Een wettelijke opzegbevoegdheid B. Een ad nutum-opzegbevoegdheid C. De ratio legis van de ad nutum-herroepbaarheid D. Toepassingsgebied van de wettelijke opzegmogelijkheid ad nutum De onherroepelijke lastgeving A. Contractuele modulering en uitsluiting van de principiële herroepelijkheid ad nutum Principiële geldigheid van het beding Beperkingen op de principiële geldigheid De sanctie bij miskenning van de bedongen onherroepelijkheid B. Onherroepelijkheid uit de aard (of van nature): het mandaat van gemeenschappelijk belang Begrip Herroeping van een mandaat van gemeenschappelijk belang Sanctie bij een onregelmatige herroeping van een mandaat van gemeenschappelijk belang Afdeling 3. De draagwijdte van artikel 2007 BW: een opzegbevoegdheid voor de last hebber Een opzegbevoegdheid A. Een wettelijke opzegbevoegdheid maar niet ad nutum B. Het toepassingsgebied en de ratio legis van artikel 2007 BW De conventionele modulering of uitsluiting van de opzegbevoegdheid A. De geldigheid van het beding B. De sanctie bij een onregelmatige opzegging door de lasthebber xiv

5 Hoofdstuk III. De modaliteiten voor en de gevolgen van de opzegging Afdeling 1. De kennisgeving De kennisgeving van de herroepingsbeslissing van de lastgever A. De wilsuiting B. De kennisgeving van de wilsuiting De kennisgeving aan de lasthebber De kennisgeving aan derden De kennisgeving van de opzegbeslissing van de lasthebber Afdeling 2. De motivering Afdeling 3. De opzegtermijn Afdeling 4. De opzegvergoeding In geval van herroeping door de lastgever In geval van opzegging door de lasthebber Afdeling 5. De gevolgen Werking voor de toekomst De afwikkeling van de relatie tussen lastgever en lasthebber DEEL II. DE OPZEGGING VAN DE AANNEMINGSOVEREENKOMST De aannemingsovereenkomst en het toepassingsgebied van artikel 1794 BW Afdeling 1. De begripsomschrijving en de onderscheidende kenmerken Het begrip aanneming De voornaamste en onderscheidende kenmerken Afdeling 2. Het toepassingsgebied van artikel 1794 BW De draagwijdte van artikel 1794 BW Afdeling 1. Een wettelijke opzeg bevoegdheid voor de opdrachtgever Een wettelijke opzegbevoegdheid De ratio legis van de wettelijke opzeg bevoegdheid De opzeggerechtigden van artikel 1794 BW Afdeling 2. De contractuele bedingen en de vraag naar de aanneming van gemeen schappelijk belang Afdeling 3. Knelpunt: de opzegbevoegdheid in een aannemingsovereenkomst van onbepaalde duur xv

6 Hoofdstuk III. De modaliteiten voor en de gevolgen van de opzegging op grond van artikel 1794 BW Afdeling 1. De modaliteiten De kennisgeving De motivering De opzegtermijn en het ogenblik van de opzegging De opzegvergoeding A. De wettelijke vergoeding B. De contractueel bedongen vergoeding Afdeling 2. De gevolgen van de opzegging De opzegging werkt voor de toekomst De andere gevolgen van de opzegging De verhouding tot artikel 1184 BW A. Ontbinding wegens wanprestatie in plaats van opzegging B. Een cumulatie van opzegging en schadevergoeding en/of ontbinding wegens wanprestatie Een eerste standpunt: de gemaakte keuze is definitief Een genuanceerd standpunt: een cumulatie is niet uitgesloten. 186 a. De traditionele opvatting bekritiseerd en genuanceerd b. Een mogelijkheid van cumulatie DEEL III. DE OPZEGGING VAN DE VERKOOP CON CES SIE OVEREEN KOMST (WET VAN 27 JULI 1961) De verkoopconcessie overeenkomst en de wet van 27 juli Afdeling 1. De begripsomschrijving en de onderscheidende kenmerken Het begrip verkoopconcessie De voornaamste en onderscheidende kenmerken Afdeling 2. Het toepassingsgebied van de wet van 27 juli Beperkt toepassingsgebied: ratione materiae Beperkt toepassingsgebied: ratione loci De draagwijdte van de wet van 27 juli Afdeling 1. Een fragmentarische regeling van de eenzijdige beëindiging van verkoop concessies Een beperkte draagwijdte xvi

7 2. De ratio en de aard van de wettelijke regeling Afdeling 2. Artikel 2 van de Wet: een wettelijke opzegregeling voor concessie overeenkomsten van onbepaalde duur Artikel 2 bevat een regeling inzake de opzegging van de concessieovereenkomst van onbepaalde duur Een gerechtelijke ontbinding wegens wan prestatie of een beroep op een uitdrukkelijk ontbindend beding is niet uitgesloten Bijzonder vraagstuk: de beëindiging op grond van een ontbindende voorwaarde A. De ontbindende voorwaarde kan geldig worden bedongen B. Een afbakeningsprobleem: de verhouding tot het opzegbeding De situering van het probleem en stellingname De toetsing van het eigen standpunt aan het cassatiearrest van 30 juni Hoofdstuk III. De opzegregeling voor de concessieovereenkomsten van onbepaalde duur Afdeling 1. De uitspraak naar billijkheid Afdeling 2. De modaliteiten De kennisgeving De motivering De opzegtermijn A. Een opzegtermijn eerbiedigen vormt de regel B. De invulling van de redelijke opzegtermijn De opzegvergoeding A. De billijke vergoeding (art. 2) Een begripsomschrijving De begroting van de billijke vergoeding a. De billijke vergoeding in de zin van artikel 2 van de Wet b. De begroting van de vervangende vergoeding in het gemeen recht B. De bijkomende vergoeding (art. 3) Afdeling 3. De opzegging te goeder trouw Afdeling 4. De gevolgen van de opzegging en de bevoegdheden van de (kortgeding)rechter De gevolgen van de opzegging De rechter kan het herstel van de contract band niet bevelen xvii

8 Hoofdstuk IV. De wettelijke regeling inzake verkoopconcessies van bepaalde duur Afdeling 1. De verkoopconcessie eindigt niet van rechtswege op de vervaldag Afdeling 2. Een wettelijke vaststelling van de duur van de verkoopconcessie DEEL IV. DE OPZEGGING VAN DE ARBEIDSOVEREENKOMST De begripsomschrijving en de onderscheidende kenmerken Het einde van de arbeidsovereenkomst Afdeling 1. De begrippen ontslag en opzegging in het arbeidsrecht Het ontslag De arbeidsrechtelijke opzegging Afdeling 2. De ontslagmacht Het principe van ontslagmacht in het arbeids recht Een vergelijking met het gemeen recht Afdeling 3. De gevolgen van de nietigheid van de opzegging Een nietige opzegging maakt het ontslag niet nietig Het ontslag is onregelmatig Vraagstuk: een keuze tussen een opzegtermijn en een vergoeding? DEEL V. DE OPZEGGING VAN DE HUUROVEREENKOMST De begripsomschrijving en de onderscheidende kenmerken De opzegging van de gemeen rechtelijke huur overeen komst Afdeling 1. De duur van de huur overeen komst Keuzevrijheid met bovengrens De kwalificatie van de huurovereenkomst volgens de duur De stilzwijgende wederinhuring A. De wettelijke bepalingen inzake de stilzwijgende wederinhuring B. De contractuele bedingen inzake de stilzwijgende voortzetting xviii

9 Afdeling 2. Het opzegregime Een analyse van artikel 1736 BW A. Het toepassingsgebied B. De voorwaarden, modaliteiten en gevolgen Een analyse van artikel 1737 BW Hoofdstuk III. De opzegging van de woninghuurovereenkomst Afdeling 1. De duur van de woninghuur overeenkomst Afdeling 2. Het opzegregime De huurovereenkomst aangegaan voor een duur van negen jaar De overige woninghuurovereenkomsten in kort bestek BOEKDEEL III. ALGEMENE THEORIE VAN DE OPZEGGING DEEL I. HET VERBINTENISRECHTELIJKE KADER De opzegging als eenzijdige rechtshandeling Afdeling 1. De opzegging als eenzijdige mededelingsplichtige rechtshandeling De opzegging is een eenzijdige rechts handeling De opzegging is een mededelingsplichtige rechtshandeling Een eventuele verdere opdeling Afdeling 2. De gevolgen van deze kwalificatie Geen aanvaarding vereist door de bestemmeling Geldigheidsvereisten van de opzegging als rechtshandeling A. Een opzegging veronderstelt een wil(suiting) en dient vrij te zijn van wilsgebreken Een werkelijke wil tot opzegging Een opzegging zonder wilsgebreken a. Dwaling i. Dwaling in overeenkomsten ii. Dwaling en opzegging b. Bedrog i. Het bedrog kan uitgaan van om het even wie ii. De andere voorwaarden kunnen worden behouden c. Geweld d. Benadeling en gekwalificeerde benadeling xix

10 i. Benadeling ii. Gekwalificeerde benadeling B. De andere geldigheidsvereisten De opzegbevoegdheid is een bevoegdheid tot het nemen van een partijbeslissing Afdeling 1. Het begrip partijbeslissing en de toepassing op de figuur van opzegging Definitie De voorwaarden en de grondslag voor de gebondenheid van de wederpartij A. De voorwaarden De formele grenzen en de vereisten van redelijkheid en billijkheid Een alternatieve benadering via de invalshoek van de interpretatie B. De grondslag voor de gebondenheid van de wederpartij Een opzegbeslissing is een partijbeslissing Afdeling 2. De ruimere inkadering van het opzegrecht in het verbintenissenrecht: een potestatief recht Het opzegrecht als potestatief recht geduid Het opzegrecht als potestatief recht in Nederland, Frankrijk en Duitsland Het regime verbonden aan het potestatief recht Afdeling 3. De kwalificatie van de opzeg bevoegdheid als een potestatieve ontbindende voorwaarde wordt verworpen De toenadering tussen beide figuren onderkend A. De afbakening tussen de ontbindende voorwaarde en de bedongen opzegbevoegdheid Theoretisch onderscheid In de praktijk kunnen beide technieken voor eenzelfde finaliteit worden aangewend Relativering: het nauwe verband tussen de (louter) potestatieve voorwaarde en het opzegbeding B. De mogelijke kwalificatie van de opzegbevoegdheid als ontbindende voorwaarde geanalyseerd De mogelijke kwalificatie van een opzegbeding als een ontbindende voorwaarde: een kritische evaluatie a. De kwalificatie van voorwaarde in vraag gesteld b. De kwalificatie van tijdsbepaling komt niet in aanmerking xx

11 2. De analyse van de opzegbevoegdheid vanuit het verbod op louter potestatieve voorwaarden a. Een louter potestatieve ontbindende voorwaarde valt niet onder het toepassingsgebied van artikel 1174 BW b. Minderheidsstrekking: een louter potestatieve ontbindende voorwaarde zou onder het toepassingsgebied van artikel 1174 BW kunnen vallen c. Toetsing van de conventionele opzegbevoegdheid in het licht van artikel 1174 BW i. De ontdubbeling van de grondslag ii. De toetsing van de opzegbevoegdheid in het licht van de alternatieve grondslag De keuze voor de kwalificatie van potestatief recht, waarvan de uitoefening door een partijbeslissing geschiedt A. De opzegbeslissing: de kwalificatie van partijbeslissing dekt de lading B. De opzegbevoegdheid: de keuze voor de kwalificatie van potestatief recht Afdeling 4. Het definitieve, onherroepe lijke en ondeelbare karakter van de opzegging en haar onmiddellijke gevolgen Het onherroepelijke en definitieve karakter A. Het onherroepelijke karakter van de opzegging B. Het definitieve karakter van de opzegging Het ondeelbare karakter van de opzegging Het onmiddellijke tenietgaan van de overeenkomst DEEL II. WETTELIJKE GRONDSLAG VAN OPZEGGING EN TOEPASSINGS- GEBIED Artikel 1134, lid 1 BW: Het principe van de bindende kracht van de overeenkomst Afdeling 1. Het principe Afdeling 2. De uitzonderingen De opzegging als uitzondering op het principe van de bindende kracht van de overeenkomst xxi

12 Hoofdstuk III. De duur van de overeenkomst Afdeling 1. De aandacht van het positieve recht voor de factor duur in overeen komsten Afdeling 2. Een eerste onderscheid: aflopende overeenkomsten versus duurovereenkomsten De categorie van de aflopende overeen komsten De categorie van de duurovereenkomsten A. Begripsomschrijving B. De invloed van het tijdsverloop op het ontstaan van verbintenissen Het belang en de relativiteit van het onderscheid tussen aflopende overeenkomsten en duurovereenkomsten A. Het onderscheidingscriterium is niet eenduidig B. Het belang van het onderscheid dient gerelativeerd te worden De invloed van het onderscheid op de retroactieve werking van de nietigheid en de ontbindingssanctie Het onderscheid en het toepassingsgebied van de figuur van opzegging a. De beoordeling van de stelling dat de opzegging enkel duurovereenkomsten betreft b. Een andere benadering voor de bepaling van het toepassingsgebied van de opzegging i. Een aflopende overeenkomst leent zich doorgaans niet tot opzegging ii. Een opzegging kan in principe worden aanvaard in een duurovereenkomst Afdeling 3. Een verder onderscheid: overeenkomsten van bepaalde duur versus overeenkomsten van onbepaalde duur Overeenkomsten van bepaalde duur A. De aanwezigheid van een uitdovende tijdsbepaling is vereist B. De uitdovende tijdsbepaling is te onderscheiden van de ontbindende voorwaarde Overeenkomsten van onbepaalde duur Contractuele en wettelijke bepaling van de overeenkomst in de tijd A. De keuzevrijheid van contractpartijen B. De toenadering tussen beide regimes C. De tussenkomst van de wetgever inzake de duur van de overeenkomst De afbakeningsproblemen A. De indeling van de overeenkomsten volgens hun duur in de praktijk xxii

13 B. De invoeging van een opzegbevoegdheid in een contract van bepaalde duur Bedenkingen in de doctrine Kritische analyse: een opzegbevoegdheid kan geldig worden bedongen in een overeenkomst van bepaalde duur C. De invoeging van een voortzettingsclausule in een contract van bepaalde duur Het gemeen recht inzake voortzetting van een overeenkomst van bepaalde duur De contractuele regeling van de voortzetting van een overeenkomst van bepaalde duur De contractuele voortzettingsclausules nader bekeken a. De vernieuwings- versus de verlengingsclausules b. De bepaling van de duur van het contract in geval van opeenvolgende voortzettingen op grond van een contractuele clausule i. Het positieve recht biedt geen eenduidig antwoord ii. Een poging tot een eenduidig antwoord DEEL III. DE GRONDEN VAN OPZEGGING De wettelijke opzegbevoegdheid De opzegbevoegdheid in overeenkomsten van onbepaalde duur Afdeling 1. De opzegbevoegdheid in overeen komsten van onbepaalde duur in het Belgische en Franse recht De opzegbevoegdheid in overeenkomsten van onbepaalde duur is vandaag onbetwist De opzegregel werd niet steeds algemeen geformuleerd voor alle overeenkomsten van onbepaalde duur Mogelijke inbedding van de algemene regel van opzegbaarheid in het Burgerlijk Wetboek De aard van het opzegrecht en de verwevenheid met het verbod op eeuwigdurende verbintenissen De link tussen het opzegrecht in overeenkomsten van onbepaalde duur en het verbod op eeuwigdurende verbintenissen genuanceerd A. Het algemeen verbod van eeuwigdurende engagementen genuanceerd Het principe en de grondslag van een algemeen verbod xxiii

14 2. De inhoud van het verbod: geen eenvoudig concept Een kritische benadering van het algemeen verbod B. Het onlosmakelijke verband genuanceerd Het opzegrecht werd niet steeds onlosmakelijk gekoppeld aan het verbod op eeuwigdurende verbintenissen Een assimilatie van de overeenkomst van onbepaalde duur en de eeuwigdurende overeenkomst: de rechtsleer nuanceert a. Overeenkomsten van onbepaalde duur en eeuwigdurende overeenkomsten kunnen worden onderscheiden b. De opzegbevoegdheid in overeenkomsten van onbepaalde duur door een andere bril bekeken: de analyse van Libchaber c. De evaluatie van de kritische zienswijze Een besluit a. De grondslag van het opzegrecht b. De aard van het opzegrecht c. De relevantie van de analyse Afdeling 2. De opzegbaarheid van een overeenkomst van onbepaalde duur in Nederland De principiële opzegbaarheid staat ter discussie in de doctrine A. De principiële opzegbaarheid op grond van de contractvrijheid B. De opzegbaarheid gegrond in de redelijkheid en billijkheid De rechtspraak van de Hoge Raad Afdeling 3. De opzegbaarheid van een overeenkomst van onbepaalde duur in Duitsland, Engeland en in de DCFR Het opzegrecht in overeenkomsten van onbepaalde duur in het Duitse recht A. Een overeenkomst van onbepaalde duur kan worden opgezegd B. Ter vergelijking: een overeenkomst van bepaalde duur eindigt op de vervaldag De opzegbevoegdheid in overeenkomsten van onbepaalde duur in het Engelse recht en in de DCFR Afdeling 4. Besluit Hoofdstuk III. De bedongen opzegbevoegdheid Afdeling 1. De relevantie van een opzegbeding Afdeling 2. De principiële geoorloofdheid van de bedongen opzegbevoegdheid Een expliciete wettelijke grondslag ontbreekt De uitzondering op de principiële geoorloofdheid Enkele knelpunten inzake opzegbedingen xxiv

15 A. Het opzegbeding in een overeenkomst van onbepaalde duur De contractuele modalisering van de opzegbevoegdheid in overeenkomsten van onbepaalde duur Enkele modaliteiten onder de loep De draagwijdte van de modalisering B. Een bedongen opzegbevoegdheid geeft geen aanleiding tot een opzegging met wederzijdse toestemming Afdeling 3. Naar een ruimer opzegrecht in overeenkomsten van bepaalde duur? Er bestaat geen algemeen opzegrecht in overeenkomsten van bepaalde duur De mogelijkheid van een veralgemeend opzegrecht in overeenkomsten van bepaalde duur Hoofdstuk IV. De opzegbevoegdheid op grond van de gebruiken en de bijzondere aard van de overeenkomst Afdeling 1. De gebruiken en de bijzondere aard als opzeggrond Afdeling 2. Het intuitu personae-karakter van de overeenkomst alléén levert geen opzeggrond op DEEL IV. DE UITOEFENING VAN DE OPZEGBEVOEGDHEID EN HAAR GEVOLGEN De kennisgeving Afdeling 1. De kennisgeving als conditio sine qua non Afdeling 2. Het vereiste van kennisgeving geanalyseerd Het begrip kennisgeving De componenten van het kennis gevings vereiste A. De wilsuiting moet gericht zijn B. De gerichte wilsuiting moet haar bestemming bereiken Het bereiken van de bestemming Het tijdstip waarop de opzegging gevolgen sorteert Het referentiepunt: het tijdstip van ontvangst De principiële afwezigheid van vorm vereisten A. De vormvrije kennisgeving als uitgangspunt B. Nuancering van de vormvrijheid Afdeling 3. De stilzwijgende opzegging xxv

16 1. De verenigbaarheid van de stilzwijgende opzegging met het kennisgevingsvereiste A. De verenigbaarheid in het positieve recht B. Een kritische evaluatie van het positieve recht C. Het vereiste van een passend middel Een bijzonder probleem van stilzwijgende opzegging: de acte équipollent à rupture A. Het impliciet ontslag in het arbeidsrecht De belangrijke eenzijdige wijziging van een essentieel bestanddeel Een contractuele tekortkoming gepaard gaande met een beëindigingswil B. Toepassing in het gemeen recht dringt zich niet op De motivering Afdeling 1. Het uitgangspunt: geen motivering vereist Afdeling 2. De afwezigheid van een motiveringsplicht en de irrelevantie van de beweegredenen: geen absoluut gegeven Nuancering: een motivering is niet verboden A. De voor- en nadelen van de spontane motivering B. De motivering van de opzegging kan geen foutmotief inhouden De opzegging beoogt geen wanprestatie te sanctioneren Een ingebrekestelling dringt zich niet op bij opzegging De wettelijke en contractuele uitzonderingen op de ad nutum-o pzegbaarheid A. De formele motiveringsplicht nader bekeken B. De inhoudelijke motiveringsplicht: een welbepaalde reden voor de opzegging Draagwijdte en toepassingen Geldigheid van conventionele, inhoudelijke motiveringsplichten Noodzakelijke link tussen de inhoudelijke motiveringsplicht en de formele motiveringsplicht? a. Het willekeurig ontslag in arbeidsovereenkomsten b. De motivering bij de opzegging van woninghuurovereenkomsten c. De motivering bij een beroep op een uitdrukkelijk ontbindend beding d. Besluit voor de formele motivering in geval een inhoudelijke motiveringsplicht bestaat xxvi

17 C. De sanctie in geval van niet-naleving van een bedongen motiveringsplicht Een eventuele geldigheidsvereiste Benadering vanuit de oorzaak van de rechtshandeling Een verdere verfijning: de matigende functie van de goede trouw en het verbod op rechtsmisbruik Een ruimere motiveringsplicht dringt zich niet op A. Aanzetten in de (buitenlandse) doctrine B. Geen ruime gemeenrechtelijke (formele) motiveringsverplichting bij opzegging C. Het vereiste van een wettige reden dringt zich niet op Een wettige reden is niet vereist De invulling van het begrip wettige reden Besluit Hoofdstuk III. De opzegtermijn Afdeling 1. Het begrip en de functies De begripsomschrijving De functies van de opzegtermijn A. De opzegtermijn biedt de gelegenheid tot aanpassing B. Andere functies Afdeling 2. De verplichting tot naleving van een opzegtermijn De wettelijke verplichting De contractuele verplichting De noodzaak tot naleving van een opzegtermijn bij de opzegging van een overeenkomst van onbepaalde duur A. De naleving van een opzegtermijn dringt zich op B. Juridische aard: pleidooi voor de naleving van een opzegtermijn als een aanvullende verplichting Eerste strekking: een aanvullende verplichting a. De naleving van een opzegtermijn dringt zich op b. Een rol voor de schadebeperkingsplicht van de opzeggende partij? c. Een schadebeperkingsplicht voor de opgezegde partij Tweede strekking: benadering via het verbod op rechtsmisbruik Weging van beide benaderingen en stellingname C. Mogelijke uitzonderingen De opzegging tijdens de proefperiode De opzegging van een overeenkomst intuitu personae gesloten xxvii

18 3. De zogenaamde dringende redenen a. Situering van de mogelijke uitzondering b. De beoordeling van de mogelijke uitzondering Afdeling 3. De invulling van de na te leven opzegtermijn De wettelijke opzegtermijn De bedongen opzegtermijn De redelijke opzegtermijn Afdeling 4. De invulling van de redelijke opzegtermijn Methode De opzegtermijn als aanpassingsperiode in ruime zin A. De functie van aanpassingsperiode in het positieve recht B. De opzegtermijn als aanpassingsperiode geanalyseerd De opzegtermijn als afhandelingsperiode a. De afhandeling jegens derden i. Het uitgangspunt ii. Nuancering en verfijning van het uitgangspunt b. De interne afhandeling c. Tussenbesluit De opzegtermijn als aanpassingsperiode sensu stricto a. De redelijke opzegtermijn bij de opzegging van concessieovereenkomsten van onbepaalde duur i. De finaliteit van de redelijke opzegtermijn ii. De bijzondere criteria iii. Bouwstenen voor een gemeenrechtelijke theorie b. Een arbeidsrechtelijke invalshoek: de opzegtermijn van hogere bedienden i. De finaliteit van de na te leven opzegtermijn ii. De bijzondere criteria iii. Bouwstenen voor een gemeenrechtelijke theorie De opzegtermijn als beloning voor contractuele trouw A. De factor duur en de invulling van de opzegtermijn B. De opzegtermijn als beloning voor contractuele trouw Tussenbesluit Een juridisch kader voor een gemeen rechtelijke invulling van de redelijke opzegtermijn A. Het opzegrecht als uitgangspunt en de belangen van de opgezegde partij als correctie B. Het belang van de opzeggende partij bij een snelle beëindiging C. Tussenbesluit met voorstel van richtlijn D. De uitwerking van de richtlijn: de kapstokken voor de invulling van de noodzakelijke aanpassingstermijn Uitgangspunt: de beoordeling geschiedt in concreto xxviii

19 2. Een voorstel van methode a. Een praktische richtlijn: de vergelijkbare toestand b. Omstandigheden die om bijsturing vragen De bijzondere criteria A. Een theoretische en geabstraheerde benadering B. Concrete criteria Afdeling 5. De overeenkomst tijdens de opzegtermijn De overeenkomst blijft bestaan Kan een afzwakking van de contractuele verplichtingen worden aanvaard? Hoofdstuk IV. Het ogenblik waarop de opzegging kan plaatsvinden Afdeling 1. Een opzegbevoegdheid zou principieel op elk ogenblik kunnen worden uitgeoefend Afdeling 2. Nuancering via het verbod op rechtsmisbruik Afdeling 3. Mogelijke temporele beperkingen Een opzegging vóór elk begin van uitvoering A. Probleemstelling B. Het meerderheidsstandpunt C. Tussenbesluit en stellingname Een opzegging op een ontijdig ogenblik A. De benadering van Etienney B. Een genuanceerd standpunt de lege ferenda Een beperking van het opzegrecht via de wettelijke bepalingen betreffende het voorwerp a. De opzegging in verband gebracht met de wettelijke bepalingen betreffende het voorwerp b. Toepassing van de wettelijke bepalingen betreffende het voorwerp op de opzegbevoegdheid i. Het bestaan van een bindende contractband ii. Gevaar voor willekeur iii. Mogelijke beperking van het opzegrecht op grond van de wettelijke bepalingen inzake het voorwerp Uitholling van het voorwerp en het leerstuk inzake de exoneratieclausules a. Ongeoorloofde exoneratieclausule b. Relevantie voor de figuur van opzegging i. Een analogische toepassing op opzegbedingen ii. Een mogelijke directe toepassing van het leerstuk op bepaalde opzegbedingen xxix

20 iii. De toepassing van het leerstuk op de opzegbevoegdheid in overeenkomsten van onbepaalde duur Besluit Hoofdstuk V. Een te vroege of een te late opzegging Afdeling 1. Contractuele of wettelijke modalisering van het nuttige tijdstip van opzegging Afdeling 2. De gevolgen van een te vroege of te late opzegging De premature opzegging A. De premature opzegging in huurovereenkomsten B. Beoordeling De te late opzegging Hoofdstuk VI. De opzegvergoeding Afdeling 1. Het begrip, de functie en het ontstaan van het recht Afdeling 2. Er bestaat in beginsel geen verplichting tot betaling van een opzeg vergoeding Het uitgangspunt geanalyseerd: de opzeggende partij oefent een recht uit A. Eventuele schade blijft liggen B. Eventuele schade blijft liggen: kritische beschouwingen Herverdeling van het nadeel is soms redelijk en billijk Het uitgangspunt veronderstelt een gelijkwaardige contractpositie De wettelijke en contractuele uitzonderingen Kritische evaluatie: naar een ruimere rol voor de opzegvergoeding? A. Het uitgangspunt van de opzegging ad nutum blijft verdedigbaar B. Mogelijke pistes voor een ruimere vergoedingsplicht De matigende functie van de goede trouw en het verbod op rechtsmisbruik De aanvullende functie van de goede trouw C. Tussenbesluit Afdeling 3. Enkele knelpunten De juridische kwalificatie van de opzeg vergoeding Heeft de opzeggende partij een keuze tussen een opzegtermijn en een opzegvergoeding? xxx

21 3. Het onderscheid tussen opzegbedingen en strafbedingen A. Het theoretisch duidelijke onderscheid B. De gevolgen van het onderscheid: verschillend regime van toepassing De wettelijke regeling inzake strafbedingen is niet van toepassing op opzegbedingen Een rechterlijke controle van opzegbedingen is niet geheel afwezig a. Mogelijke toetsing in het licht van het gemeen recht i. Een controle van een mogelijke schending van de openbare orde ii. Een controle van de mate van aantasting van het opzegrecht in overeenkomsten van onbepaalde duur iii. Een controle in het licht van het verbod op rechtsmisbruik b. Mogelijke toetsing in het licht van de Marktpraktijkenwet C. De pijnpunten van het gehanteerde onderscheid Ook een opzegvergoeding kan de vergoeding van schade beogen Een mogelijkheid tot omzeiling van de wettelijke regeling inzake strafbedingen Een tekortkomende partij wordt beter beschermd dan een partij die een recht uitoefent D. Een aanzet tot een oplossing Aangereikte oplossingen Voorgestelde oplossing Hoofdstuk VII. Het beginsel van de uitvoering te goeder trouw als gedragsregel Afdeling 1. De interpretatieve functie van de goede trouw Afdeling 2. De aanvullende functie van de goede trouw Afdeling 3. De matigende functie van de goede trouw en het verbod op rechts misbruik Afdeling 4. Het principe van de uitvoering te goeder trouw als gedragsregel en de opzegging Hoofdstuk VIII. Gevolgen xxxi