HEPATITIS, teken een contract voor het leven...
|
|
- Gerarda Kok
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 HEPATITIS, teken een contract voor het leven... B
2 Inleiding Hepatitis A, Hepatitis B, Hepatitis A en hepatitis B tasten de lever in verschillende mate aan, maar het hepatitis A en het hepatitis B virus gedragen zich helemaal niet op dezelfde manier. Beide virussen moeten wel onder controle komen en hun incidentie moet gereduceerd worden, zo zegt dokter Pierre Van Damme van de universiteit Antwerpen. Hepatitis A Anti-HAV prevalentie (%) Leeftijdsgroep (jaren) «In België heeft de helft van de 35-plussers en bijna 3/4 van de 55-plussers op een of ander ogenblik hepatitis A gehad, terwijl niet meer dan 10 à 15% van de 20-jarigen hepatitis A had, meestal onopgemerkt. Men neemt aan dat de grootste bron van hepatitis A mensen zijn die een reis gemaakt hebben of een Anti-HAV prevalentie in functie van de leeftijd besmet voedingsmiddel aten (na elk toiletbezoek moeten de handen gewassen worden). Niet-Belgen 0-14 Hepatitis A is bij kinderen meestal een goedaardige aandoening Belgen ziekenhuispersoneel zonder symptomen, maar dat is lang niet het geval bij volwassenen. Bij hen kan de ziekte invaliderend zijn en bij sommigen heeft de ziekte aanzienlijke gevolgen op de levenskwaliteit <65 Het herstel kan verschillende maanden in beslag nemen en in bepaalde gevallen is er een risico op overlijden (1/1000). Dat is vooral het geval bij een hepatitis A infectie boven de leeftijd van 40 jaar. Elementaire hygiënische maatregelen moeten in acht genomen worden om besmetting te vermijden. Die maatregelen volstaan niet, alleen vaccinatie zorgt voor doeltreffende en duurzame bescherming.». 2
3 Inleiding voorkomen is beter Hepatitis B Zowat Belgen hadden al hepatitis B en Belgen zijn drager van het virus. Het hepatitis B virus is een geniepig virus dat zich anders gedraagt bij kinderen dan bij volwassenen. Bij hepatitis B is er ook een groot risico op evolutie naar chronische hepatitis. «Dragerschap van hepatitis B na het doormaken van een hepatitis B infectie komt heel vaak voor bij pasgeborenen van een besmette moeder (tot 90%) en bij kindjes (50% tot en met de vijfjarigen). Volwassenen hebben er veel minder vaak last van (10%). Maar het grootste risico van hepatitis B is de evolutie naar cirrose en de verwikkelingen die dat met zich meebrengt. Na een besmetting met het hepatitis B virus en ontwikkelen van dragerschap heeft ongeveer 20% van de patiënten na twintig jaar een risico op cirrose, temeer omdat er factoren zijn die de leveraandoening nog ernstiger maken (te hoge alcoholconsumptie, overgewicht, enz.). En dan is er ook nog het risico op leverkanker Seroprevalentie van anti-hav en HBV in functie van de leeftijd (hepatocellulair carcinoom) dat niet gering is; het bedraagt op jaarbasis 2 à 5% anti-hav Het is dan ook duidelijk dat preventie van het allergrootste belang is. Preventie kan door bescherming te gebruiken bij seksuele contacten, door risicoreductie bij intraveneuze druggebruikers en vooral door vaccinatie. Het vaccin is dermate Leeftijdsgroep < doeltreffend dat de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) (jaren) massale vaccinatie aanbeveelt voor alle pasgeborenen of zuigelingen en/of adolescenten in de wereld, afhankelijk van het voorkomen van hepatitis B. Bovendien is vaccinatie ook aangewezen voor bepaalde risicogroepen (gezondheidswerkers, reizigers, mensen die samenleven met een besmette patiënt, druggebruikers, mensen met verschillende seksuele partners, enz.). De bescherming na vaccinatie is levenslang bij gezonde mensen.» Positieve anti-hav (%) HBV-pos European Journal of Epidemiology 13: ,
4 Hepatitis A Hepatitis A is de meest verspreide virale hepatitis, maar hepatitis A wordt nooit chronisch en evolueert zelden naar ernstige en dodelijke vormen van de ziekte (zoals bijvoorbeeld fulminante hepatitis). Hoe wordt de ziekte veroorzaakt? Het Hepatitis A Virus (HAV) veroorzaakt hepatitis A. Door het organisme te besmetten, valt het virus de lever aan die dan gaat ontsteken en slecht functioneren. Hoe besmet het HAV de mens? Het hepatitis A virus wordt alleen doorgegeven via de spijsvertering (feco-oraal contact). De mens kan besmet geraken door voedingsmiddelen afkomstig van een bodem met menselijke uitwerpselen, besmette zeevruchten en niet geschilde groenten of fruit. Gebrekkige hygiënische omstandigheden, maar ook contact met handen die in aanraking kwamen met ontlasting (in een familie, een kinderdagverblijf, een school, enz.) kunnen voor besmetting met het HAV zorgen. Besmetting kan ook overgaan van persoon op persoon wanneer een van beide besmet is met het virus (leden van eenzelfde familie, kinderen op school, seksuele partners via oro-anale seks, enz.). Het HAV is een erg resistent virus. Het kan bijvoorbeeld tien dagen overleven in uitwerpselen en verschillende jaren in een diepvriezer (1). De resistentie van het virus verhoogt dan ook de kans op besmetting. Besmetting door voedsel of drank in het buitenland water (kraantjeswater) water uit niet verzegelde flessen zeevruchten sla (gewassen met kraantjeswater) niet geschilde rauwe groenten en fruit ijsblokjes, ijsroom Waar kan je het HAV oplopen? In tegenstelling tot wat veel mensen denken, kan je het HAV niet alleen in het buitenland oplopen. Het virus is aanwezig op alle plekken waar de hygiëne te wensen overlaat. Dankzij verbeterde hygiëne en levensomstandigheden is het aantal infecties met hepatitis A aanzienlijk gedaald in België 4
5 Afrika Zuid-Oost Azië Risicogebieden Het middellandse zeegebied (Noord-Afrika) Oost-Europa Het Midden Oosten Zuid- en Centraal-Amerika Mexico Een deel van de Caraïben Wat gebeurt er wanneer het virus de mens besmet? Wanneer de mens besmet geraakt met het HAV gaat de lever ontsteken en slecht functioneren. Maar in veel gevallen gaat de besmetting bij kinderen onopgemerkt voorbij: (10 à 15% van de Belgen jonger Geografische distributie van de infectie van het Hepatitis A virus dan 15 jaar), maar dat wil nog niet zeggen dat het gevaar helemaal geweken is. De belangrijkste bron van besmetting met hepatitis A in België komt nu van die groep mensen die reizen maken naar gebieden waar de elementaire hygiënische regels niet altijd gerespecteerd worden (endemische zones, overbevolkte gebieden, enz.). Het risico om besmet te geraken is altijd en overal reëel. hoog risico laag risico Leefgemeenschappen (kribbes, instellingen voor mentaal gehandicapten, enz.) worden overigens af en toe geconfronteerd met een kleine epidemie. ofwel omdat er geen symptomen zijn ofwel omdat de symptomen niet specifiek zijn voor hepatitis (grieperig gevoel, vermoeidheid, spijsverteringsstoornissen, enz.) en niet langer aanhouden dan een aantal dagen (3 à 7 dagen). In endemische gebieden waar het virus vaak voorkomt, doet 90% van de gevallen van hepatitis A zich voor bij kinderen jonger dan tien jaar. Dat is wat men de asymptomatische vorm van hepatitis noemt. Ze komt vooral voor bij Réf: Prof.R.Steffen (2004) 5
6 kindjes jonger dan vijf jaar en verdwijnt meestal spontaan na twee à drie weken. Hoe wordt hepatitis A behandeld? Maar hepatitis A kan zich ook in meer uitgesproken vorm voordoen en dat is vaker het geval bij volwassenen. In dat geval is er sprake van de symptomatische vorm van de ziekte die gepaard Er is geen specifieke behandeling voor hepatitis A. De patiënt wordt aangeraden om te rusten om de zwakte door vermoeidheid te compenseren. De patiënt moet er vooral over waken dat hij zijn omgeving Hepatitis A: beknopt verslag Bij kinderen jonger dan zes jaar is 70% van de gevallen asymptomatisch en goedaardig Bij adolescenten en volwassenen is 70% van de gevallen symptomatisch De ziekte kan enkele weken tot zes maanden duren en gepaard gaan met intense vermoeidheid die het normale leven bemoeilijkt (lang herstel) Een besmet iemand geeft de infectie door aan iemand anders gedurende een periode van twee weken. Een periode tijdens dewelke hij geen symptomen ervaart wegens de incubatietijd van de infectie. Dat verklaart waarom explosieve epidemieën zich kunnen voordoen, ook in België. Fulminante hepatitis maakt een ziekenhuisopname noodzakelijk. gaat met typische symptomen als geelzucht (icterus), donker gekleurde urine, verkleurde stoelgang, vermoeidheid, verminderde eetlust, spijsverteringsstoornissen, enz. Soms verloopt de ziekte echt fulminant met een zeer uitgesproken vorm leverfalen die snel kan optreden (fulminante hepatitis). Het risico op overlijden loopt op bij personen boven de 40 jaar, tot 2 op 100. niet besmet (niet uit eenzelfde glas drinken, regelmatig de handen wassen, enz.). Om het risico te beperken kunnen mensen die in contact komen met een besmet iemand zich best zo snel mogelijk laten vaccineren. De incubatietijd* van hepatitis A bedraagt 15 à 45 dagen. De omgeving van de patiënt heeft dus de tijd om zich doeltreffend te laten beschermen met een vaccin omdat het twee weken na de toediening al immuniteit verschaft. Op die manier kan de ziekte de pas afgesneden worden. 6 * Incubatietijd: periode die loopt van de contact met het virus tot het opduiken van de eerste symptomen.
7 Hoe kan je je doeltreffend beschermen tegen het HAV? Door je te laten vaccineren. Het vaccin tegen HAV is de enige manier om de lever moeilijkheden te besparen. Volledige vaccinatie tegen HAV met een monovalent vaccin (alleen tegen hepatitis A) bij volwassenen bestaat uit twee injecties in de bovenarmspier (M. Deltoideus): een injectie met een eerste dosis een herhalingsvaccin met een tweede dosis 6 à 12 maanden later. Dit soort vaccin bestaat in een kinderdosis(1 à 15 jaar) en een volwassenendosis (vanaf 16 jaar). Het gecombineerd vaccin bestaat in een kinderdosis (van 1 tot 15 jaar en in een volwassenenversie (vanaf 16 jaar). Het kan ook gebruikt worden voor het versneld vaccineren met de toediening van vier doses: dosis 1: dag 0 dosis 2: dag 7 dosis 3: dag 21 dosis 4: 12 maanden na de eerste injectie. Met een volledig vaccinatieschema zijn gezonde individuen levenslang doeltreffend beschermd tegen hepatitis A en hepatitis B.* Personen die al hepatitis A hadden, zijn levenslang beschermd. Het vaccin biedt na dertien dagen doeltreffende bescherming aan 76% van de gevaccineerden, na negentien dagen aan 100% (2). De eerste injectie biedt bescherming voor een periode van een jaar; de volledige toediening van de twee vaccins biedt, op basis van de huidige gegevens, levenslange bescherming, met aanwezigheid van antistoffen voor minstens 25 jaar! Men kan zich ook efficiënt beschermen tegen hepatitis A en B met een gecombineerd vaccin. In dat geval bestaat de vaccinatie uit drie injecties in de bovenarmspier: een injectie met een eerste dosis een injectie met een tweede dosis, een maand na de eerste een injectie met een derde en laatste dosis zes maanden na de eerste injectie. Wie moet zich laten vaccineren tegen hepatitis A? Reizigers naar endemische gebieden Homoseksuelen en biseksuelen Lever-transplantatie kandidaten Patiënten met chronisch leverlijden (w.o. patiënten met hepatitis C) Hemofiliepatiënten Contactpersonen van een hepatitis A patiënt Personeel en residenten van instellingen voor mentaal gehandicapten Jonge kinderen van migranten Het beste wat u kunt doen, is raad vragen aan uw huisarts of uw apotheker. * P. Van Damme: Lancet 2003, International Consensus Group on Hepatitis A Virus Immunity; Lancet 2000, European Consensus Group on Hepatitis B Immunity. 7
8 Hepatitis B Hepatitis B is een ernstige en geniepige leverinfectie. Meestal is ze asymptomatisch en wereldwijd zijn er heel wat mensen besmet met het virus zonder dat ze het weten. Ze zijn evenwel besmettelijk en vormen een bron van besmetting voor de anderen. Het belangrijkste risico van hepatitis B is dat de ziekte chronisch kan worden en tot cirrose en leverkanker kan leiden. Leverkanker is vaak dodelijk. Hoe wordt de ziekte veroorzaakt? Het Hepatitis B Virus (HBV) besmet de mens door zich in levercellen te nestelen, welke op hun beurt door het immuunsysteem vernietigd kunnen worden. Hoe besmet het HBV de mens? Het hepatitis B virus wordt vooral doorgegeven van de ene persoon op de andere (direct en indirect) via besmet bloed en/of lichaamssecreties (bloed, speeksel, sperma, vaginaal vocht, enz.). Urine, uitwerpsleen, transpiratie, en moedermelk kunnen de infectie niet overbrengen. Besmetting treedt op bij: niet beschermde seksuele contacten met iemand die hepatitis B doormaakt of drager is contact met besmet bloed (injecties, transfusies*) overdracht via besmet medische en tandzorg instrumenten acupunctuur, tatoeages, piercings, besmette naalden gemeenschappelijk gebruikte tandenborstel, scheertoestel, washandjes, nagelknippers, enz. speeksel enz. Concentratie van het hepatitis B virus in verschillende lichaamssecreties Hoog Gematigd Zwak/niet opspoorbaar Bloed Sperma Urine Serum Vaginale secretie Uitwerpselen Vochtige wonde Speeksel Transpiratievocht Tranen Moedermelk 8 * Het risico om hepatitis B in België op te lopen via een transfusie is onbestaande. Dat is niet het geval in heel wat andere landen.
9 PS: Het virus kan ook doorgegeven worden van mens op mens van een klein wondje naar een ander klein wondje, dit noemt men ook horizontale transmissie. Het virus kan ook overgedragen worden van moeder op kind bij de bevalling. Dat is wat men perinatale transmissie noemt. Waar kan men het HBV oplopen? Het risico om besmet te geraken met het hepatitis B virus is natuurlijk groter in endemische gebieden zoals Afrika, Zuid-Oost Azië, China of Zuid-Amerika. Maar iedereen kan ook in België besmet worden, ook zonder expliciet risicogedrag. Dat is bijvoorbeeld het geval bij professionele gezondheidszorgers, personeel in instellingen (kribbes, rusthuizen, verblijven voor mensen met een handicap, gevangenissen, enz.), bij patiënten die hemodialyse moeten ondergaan, chronische leverpatiënten, mensen uit de omgeving van iemand met hepatitis B, enz. Bij 1/3 van de besmette personen, weet men niet wat de besmettingsbron was. (3) Wat gebeurt er als het virus de mens besmet? Het klinisch beeld van hepatitis B kan variëren naargelang de wijze waarop het immuunsysteem reageert op de infectie. Bij een sterke immunologische reactie ontstaat het beeld van een acute hepatitis B, met het optreden van karakteristieke symptomen en van icterus (geelzucht). In enkele zeldzame gevallen evolueert (1% van de gevallen) ze naar een zeer ernstige vorm die zelfs dodelijk kan zijn, we spreken dan over fulminante hepatitis B. Hepatitis B kan zich ook op een minder uitgesproken wijze manifesteren (maar niet minder gevaarlijk), naargelang het type van de besmette persoon (zuigeling, kind, volwassene) en de immunitaire reactie doorloopt zij dan verschillende evolutiestadia, we hebben het in dit geval over chronische hepatitis B. Bij infectie van immuuncompetente volwassenen is het risico op chronische hepatitis B minder dan 10%. Bij het kind van 1-5 jaar bedraagt het risico 20 à 50%. Bij pasgeborenen ligt het risico op het ontwikkelen van chronische hepatitis B zeer hoog, namelijk 90%. Het doorgeven van de antigenen van de moeder via de placenta maakt het zich ontwikkelend immuunsysteem van de foetus tolerant, voor het hepatitis B virus. Enkele scenario s: Bij infectie van de pasgeborene: het immuunsysteem tolereert de aanwezigheid van het virus gedurende een periode van 10 tot 30 jaar, periode tijdens dewelke het virus zich sterk vermenigvuldigt (replicatieve fase van het virus). Na 20 à 30 jaar verdwijnt de tolerantie en bemerken we een transiënte stijging van de transaminasen (leverenzymen waarvan een verhoging wijst op een hepatitis infectie) welke kan gevolgd worden door een nonreplicatieve 9
10 fase van het virus. Er kunnen evenwel ook herhaalde reactivaties voorkomen waarbij herhaalde episoden van hepatitis leiden tot cirrose of het ontstaan van een hepatocellulair carcinoom. Bij infectie op kinder- of volwassen leeftijd: we bemerken een initiële replicatieve fase (fase waarin het virus zich vermenigvuldigt) met verhoging van de transminasen, wat wijst op chronische hepatitis, die ook op termijn kan evolueren tot levercirrose of leverkanker. In bepaalde gevallen, komt de patiënt in een nonreplicatieve fase, het virus vermenigvuldigt zich niet meer, de transminasen normaliseren en er wordt geen ontsteking van de lever waargenomen. De patiënt wordt als een gezonde drager beschouwd (hij draagt het virus maar vertoont geen ziektebeeld). Een reactivatie van het virus is echter steeds mogelijk namelijk in het geval van immuunsuppressie. Samengevat: hoe langer de replicatieve fase duurt, hoe slechter de prognose zal zijn het risico dat een chronische hepatitis B evolueert naar een cirrose bedraagt 12 à 20% elke 5 jaar het risico dat een cirrose evouleert naar leverkanker bedraagt 6 à 15% elke 5 jaar het risico op kanker bij gezonde dragers is heel klein. Hoe wordt hepatitis B behandeld? In België hebben mensen hepatitis B en zijn personen drager van het virus. Dankzij antivirale geneesmiddelen en nieuwe interferonen, kan men hepatitis B vandaag met relatief succes behandelen: niet meer dan 15 à 25% van de behandelde patiënten geneest, maar niet zonder een aantal erg onaangename neveneffecten. Het Mogelijke evolutie van het virus bij kinderen Infectie met het HBV Asymptomatisch Symptomatisch (90-95%) (5-10%) Genezing Dragers van het HBV Genezing (70-90%) 10 Levercirrose Chronische hepatitis B (30-50%) Genezen dragers Leverkanker Tijdschr. voor Geneeskunde,1997, 53, 18.
11 virus blijft wel zitten in het organisme van de besmette patiënt. Maar door het virus inactief te maken, kunnen besmette personen er mee leven zonder dat het virus zich uit. Hepatitis B is een gecompliceerde vorm van hepatitis die maar beter vermeden kan worden. Vaccinatie is dan ook aan te raden om het risico op besmetting te beperken. Hoe kan men zich beschermen tegen het HBV? Preventieve maatregelen nemen om besmetting te vermijden: condooms gebruiken (beschermd seksueel contact) geen naalden delen geen persoonlijke voorwerpen delen (tandenborstel, nagelknipper, scheerapparaat, enz.) enz. Zich laten vaccineren om zich te beschermen tegen infectie en tegen verwikkelingen: Bij volwassenen: Vaccinatie bestaat uit drie injecties in de bovenarmspier: 2 injecties met een interval van 1 à 2 maanden een derde injectie 6 maanden later Het kan ook gebruikt worden voor het versneld vaccineren met de toediening van vier doses: dosis 1: dag 0 dosis 2: dag 7 dosis 3: dag 21 dosis 4: 12 maanden na de eerste injectie. Bij kinderen: Vaccinatie is aanbevolen vanaf de leeftijd van twee maanden met een hexavalent (6 vaccins in 1, waaronder ook het hepatitis B vaccin) vaccin dat bestaat uit vier injecties in de anterolaterale voorkant van de dij (en niet in de bilspier) 3 injecties met een interval van 1 maand (de eerste op de leeftijd van 2 maanden, de tweede op de leeftijd van 3 maanden en de derde op de leeftijd van 4 maanden) Mogelijke evolutie van hepatitis B bij volwassenen Infectie met het HBV Asymptomatisch Symptomatisch (60-70%) (30-40%) Genezing Genezing Dragers van het HBV Ziekenhuisopname Genezing (6-10%) (4-6%) Chronische hepatitis B OVERLIJDEN Levercirrose Leverkanker Tijdschr. voor Geneeskunde,1997, 53,
12 een vierde injectie tussen de leeftijd van 13 tot 18 maanden Vaccinatie is ook eveneens aanbevolen voor 11 à 12 jarigen in België, met een monovalent vaccin (3 injecties). Het vaccin tegen hepatitis B bestaat in kinderdosis (tot 15 jaar) en een volwassenendosis (vanaf 16 jaar). Het vaccin is zo doeltreffend dat de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) aanbeveelt om: pasgeborenen of zuigelingen en/of adolescenten te vaccineren, afhankelijk van de aanwezigheid van HBV in de respectieve landen; risicopersonen te vaccineren: mensen in de gezondheidszorg, mensen die samenleven met een besmet iemand, druggebruikers, mensen met verschillende seksuele partners, reizigers, mensen die in een instelling leven, enz. Als het vaccinatieschema volledig uitgevoerd wordt, biedt het vaccin bij gezonde mensen een levenslange bescherming en is het niet nodig een herhalingsvaccin te laten toedienen, tenzij bij personen bij wie het immuniteitssysteem verzwakt is (aids, kanker, enz.). * Men kan zich ook gelijktijdig tegen hepatitis A en B laten vaccineren met een gecombineerd vaccin (A + B). In dat geval bestaat de vaccinatie uit drie injecties in de bovenarmspier: 1 injectie met een eerste dosis 1 injectie met een 2 dosis, een maand na de eerste 1 injectie met een derde en laatste dosis 6 maanden na de eerste injectie. Het gecombineerd vaccin bestaat in een kinderdosis (van 1 tot 15 jaar en in een volwassenenversie (vanaf 16 jaar). Het kan ook gebruikt worden voor het versneld vaccineren met de toediening van vier doses: dosis 1: dag 0 dosis 2: dag 7 dosis 3: dag 21 dosis 4: 12 maanden na de eerste injectie. Na een volledig vaccinatieschema, biedt het vaccin een levenslange bescherming tegen hepatitis A en B.* Hepatitis C Hepatitis C is een Virale aandoening. Hepatitis C wordt veroorzaakt door het HCV. Het virus besmet het menselijke organisme en tast ook de lever aan. Besmetting gebeurt vooral via contact met besmet bloed. Besmetting via seksuele weg is zeldzaam en dat geldt ook voor de transmissie van moeder op kind bij de bevalling. Het HCV komt vooral voor in ontwikkelde landen. Heel wat besmette personen blijven drager (op 100 patiënten blijven er 80 drager en de ziekte verdwijnt spontaan bij de overige 20). Het virus houdt ook een risico in op evolutie naar chronische hepatitis C met verwikkelingen zoals cirrose en leverkanker. Sommige infecties met hepatitis C kunnen vandaag met succes behandeld worden met geneesmiddelen (antivirale middelen en interferonen), afhankelijk van het oorzakelijk virustype. Men kan ook genezen van hepatitis C en het virus kwijt geraken, maar er is helaas geen enkel vaccin dat bescherming biedt tegen hepatitis C. 12 * P. Van Damme: Lancet 2003, International Consensus Group on Hepatitis A Virus Immunity; Lancet 2000, European Consensus Group on Hepatitis B Immunity.
13 Hepatitis A en B: een enquête Virale hepatitis A en B zijn infectieziekten die vaak voorkomen en die een aanzienlijke weerslag kunnen hebben op de levenskwaliteit en de gezondheid van elk en iedereen. Toch lijken de mensen niet erg veel te weten over hepatitis en beseffen ze vaak niet dat vaccins doeltreffend zijn om de infectieziekten te voorkomen. Om te weten te komen over hoe het grote publiek en het medisch korps denken over hepatitis A en B en over de bescherming tegen beide ziekten, werd in maart 2005 een spiegelenquête * uitgevoerd bij 716 Belgen thuis ** en bij 961 artsen via een vragenlijst. De resultaten van de enquête tonen aan dat het heel wat beter kan met de informatie over hepatitis A en hepatitis B. Meer nog, meer kennis is een noodzaak. Hepatitis = geelzucht 35% van de ondervraagden omschrijft hepatitis als een leverziekte, maar 90% van de respondenten die over hepatitis hoorde praten denkt systematisch aan geelzucht. 10% van de bevraagde Belgen heeft nog nooit horen praten over hepatitis en bij 5% doet het woord hepatitis niet één belletje rinkelen. Niet meer dan één Belg op de tien weet dat er verschillende soorten hepatitis zijn (A,B en C). Nochtans werd 31% van de Belgen al ooit geconfronteerd met de ziekte omdat ze iemand kennen die hepatitis had. Maar het is duidelijk dat ze zich daarbij geen vragen stelden, zo blijkt uit de enquête. Hepatitis, is dat erg? In het algemeen beschouwen de meeste ondervraagden (61%) hepatitis als een matig ernstige tot ernstige ziekte. In vergelijking met andere ziekten, menen de Belgen dat hepatitis ernstiger is dan griep of bronchitis, bijna zo ernstig als astma, maar minder erg dan kanker. Wie, wanneer en hoe? Heel wat mensen denken dat hepatitis doorgegeven wordt via bloed, speeksel en seksuele contacten. Ze vergelijken de besmettingswijze van hepatitis met die van aids. Niet veel Belgen hebben het in verband met hepatitis over slechte hygiënische omstandigheden (niet meer dan 12%) en contacten van persoon tot persoon (12%). Belgen weten wel dat ze een risico lopen, vooral als ze drugs nemen (26%), als ze in contact komen met iemand die hepatitis heeft (25%) of als ze gaan reizen (20%). Maar weinig Belgen denken er aan hun handen te wassen na een bezoek aan het toilet (11%). 13
14 Een vaccin? Meer dan de helft van de mensen die geantwoord hebben (53%) weet dat er vaccins zijn om zich tegen hepatitis A en B te beschermen, maar dat wil niet zeggen dat ze ook gevaccineerd zijn. 19% weet niet dat er vaccins zijn en van de 28% die zegt gevaccineerd te zijn, weet 17% niet tegen wat! (51%) en omdat ze niet gesensibiliseerd zijn (24%). De kosten zijn maar voor 5% van de Belgen de reden waarom ze zich niet laten vaccineren. Als ze meer informatie hadden over de ziekte, de symptomen en de besmettingswijze zou 72% van de bevraagde Belgen gemotiveerd zijn om zich te laten vaccineren. Dat percentage stijgt tot 80% als het gaat over informatie in het kader van buitenlandse reizen. 14 De motivatie om zich te laten vaccineren is veelal persoonlijk. Dat is zo in 30% van de gevallen, terwijl 28% zich liet informeren door een arts. In niet meer dan 2% van de gevallen gaat het om advies van de apothekers, een percentage dat net zo laag is als dat van reisagentschappen. Als mensen zich niet laten vaccineren, dan is dat vooral omdat ze er niet aan denken Die enquête toont ook dat de patiënten verwachten meer informatie te krijgen van hun arts over vaccins. * Enquête uitgevoerd door het studiebureau Ipsos in samenwerking met CMP Medica Belgium via Artsenkrant en haar website die alleen toegankelijk is voor professionelen. * * Een representatief staal van de Belgische bevolking tussen 20 en 60 jaar oud.
15 Inhoudstafel Inleiding 2 Hepatitis A Hoe wordt de ziekte veroorzaakt? 4 Hoe besmet het HAV de mens? 4 Waar kan je het HAV oplopen? 4 Wat gebeurt er wanneer het virus de mens besmet? 5 Hoe wordt hepatitis A behandeld? 6 Hoe kan je je doeltreffend beschermen tegen het HAV? 7 Wie moet zich laten vaccineren tegen hepatitis A? 7 Hepatitis B Hoe wordt de ziekte veroorzaakt? 8 Hoe besmet het HBV de mens? 8 Waar kan men het HBV oplopen? 9 Wat gebeurt er als het virus de mens besmet? 9 Hoe wordt hepatitis B behandeld? 10 Hoe kan men zich beschermen tegen het HBV? 11 Hepatitis A en B: een enquête 13 Ref.: (1) WHO: hepatitis A, p.12 (2) Van Damme P & Van Herck K: Expert Rev Vaccines, 2004, 3, 3, 249 (3) Poland GA et al; NEJM, 2004, 351, 2832 Informatie: Horzelstraat Brussel - Tel.: 02/ FAX: 02/ Verantwoordelijk uitgever: Jean-Pierre Dehaspe Directeur van de uitgave: Pierre Dory - Hoofdredactrice: Nathalie Dumont
16 GEZONDHEID/PSYCHO/RELATIES Vaccinatie tegen hepatitis A en B Ik teken meteen een contract voor het leven! Hepatitis A en B zijn virussen die de levercellen aantasten. Deze infecties kunnen in sommige omstandigheden fataal aflopen. virus is besmettelijker dan het HIV virus (AIDS). Een kleine hoeveelheid bloed volstaat om een Hepatitis B infectie te veroorzaken die, indien chronisch, kan leiden tot een levercirrose en leverkanker. Het Hepatitis B 1 Hepatitis A 1 kan worden doorgegeven door besmet voedsel of water. Niemand is veilig. Zowel als U op reis vertrekt of als U in België verblijft, denk eraan U te laten vaccineren. EEN EENVOUDIGE VACCINATIE GEEFT EEN LANGDURIGE BESCHERMING 1. New England Journal ofmedicine 2004; 351:2832-8, 2. Clinical Infectious Disease 2004; 38: ASL 2005/VAC/238
HEPATITIS B. de feiten. U.Z. Gasthuisberg Leuven Dienst Hepatologie. Mevr. Els De Wit (verpleegkundig specialist) Prof. Dr. F. Nevens (Hepatoloog)
03-05-UCB Hepsera A5 Hep B N5.4 14/07/05 16:34 Page 2 U.Z. Gasthuisberg Leuven Dienst Hepatologie HEPATITIS B de feiten Mevr. Els De Wit (verpleegkundig specialist) Prof. Dr. F. Nevens (Hepatoloog) 03-05-UCB
Nadere informatie1. Vragen over de hepatitis B aandachtscampagne
VRAAG EN ANTWOORD Hepatitis B aandachtscampagne: Zeg Nee!...Tegen hepatitis B 1. Vragen over de hepatitis B aandachtscampagne Q. Wat is het doel van de campagne? A. We willen Chinezen woonachtig in Rotterdam
Nadere informatieWAT ZIJN DE VERSCHIJNSELEN VAN HEPATITIS B?
WAT IS HEPATITIS Hepatitis is een ontsteking van de lever. Er zijn verschillende soorten leverontsteking. Ooit wereldwijd waargenomen zijn hepatitis A t/m H, waarvan hepatitis A, B en C de meest bekenden
Nadere informatieHoe krijg je hepatitis B?
Hepatitis B Hepatitis B is een infectie van de lever, veroorzaakt door het hepatitis B-virus. In Nederland wordt dit virus vooral overgedragen door seksueel contact. Het dringt via de slijmvliezen van
Nadere informatieHepatitis B Inleiding Hepatitis A Preventie hepatitis B Preventie hepatitis A
Naast deze infokaart over hepatitis zijn er ook infokaarten beschikbaar over: infectieziekten algemeen, tuberculose, seksueel overdraagbare aandoeningen, jeugd en onveilig vrijen en jeugd en vaccinatie.
Nadere informatieGEZONDHEIDSINFORMATIE
GEZONDHEIDSINFORMATIE voor risicovolle beroepsgroepen vaccinatie DTP en Hepatitis A/B www.vggm.nl GEZONDHEIDSINFORMATIE VOOR RISICOVOLLE BEROEPSGROEPEN Als medewerker kunt u via uw werk risico lopen op
Nadere informatieHepatitis A.
Hepatitis A www.hepatitisinfo.nl Hepatitis A Epidemiologie Transmissie Virologie Symptomen van een infectie met hepatitis A Diagnostiek Behandeling Preventie Hepatitis A epidemiologie http://wwwnc.cdc.gov/travel/pdf/yellowbook-2012-map-03-03-estimated-prevalence-hepatitis-a.pdf
Nadere informatieHepatitis B vaccinatie
Hepatitis B vaccinatie De lever speelt een centrale rol bij de stofwisseling van eiwitten, vetten en suikers en de zuivering van het bloed. Soms raakt de lever ontstoken. In zo n geval is er sprake van
Nadere informatieBescherming tegen hepatitis B
Bescherming tegen hepatitis B Voorlichtingsfolder voor personen die verhoogd risico lopen op hepatitis B door Werk of Reizen Hepatitis B: Wat is dat? Hepatitis B is een infectieziekte van de lever en één
Nadere informatieHepatitis B vaccinatie
Hepatitis B vaccinatie De lever speelt een centrale rol bij de stofwisseling van eiwitten, vetten en suikers en de zuivering van het bloed. Soms raakt de lever ontstoken. In zo n geval is er sprake van
Nadere informatieNationaal Hepatitis Centrum Kenniscentrum voor Hepatitis. Hepatitis A
Nationaal Hepatitis Centrum Kenniscentrum voor Hepatitis Hepatitis A Hepatitis Hepatitis is een ontsteking van de lever. Als de ontsteking ontstaat door een virus, spreekt men van virale hepatitis. Virale
Nadere informatieHet hepatitis B -virus is heel besmettelijk en wordt overgedragen door seksueel contact, door bloed-op-bloed contact of bij de geboorte.
Hepatitis B CWZ is één van de door de NVMDL erkende hepatitis behandelcentra in Nederland. Op de polikliniek Maag-, darm- en leverziekte (MDL) werken meerdere MDL-artsen en een verpleegkundige specialist
Nadere informatieWAT IS HEPATITIS A? Algemene informatie. Dit is een uitgave van: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu Postbus BA Bilthoven
WAT IS HEPATITIS A? Algemene informatie Dit is een uitgave van: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu Postbus 1 3720 BA Bilthoven www.rivm.nl mei 2013 Deze brochure is ontwikkeld door het voormalig
Nadere informatieVaccinatie hepatitis B Geneeskundestudenten
Vaccinatie hepatitis B Geneeskundestudenten Vaccinatie hepatitis B De Nederlandse Arbo-wetgeving eist dat ziekenhuizen en andere instellingen verantwoorde zorg aan hun patiënten bieden. Patiënten mogen
Nadere informatieHepatitis B Preventie
Hepatitis B Preventie Nationaal Hepatitis Centrum kenniscentrum voor hepatitis Inleiding Deze folder gaat over hepatitis B, hoe u de ziekte kunt krijgen en hoe u de ziekte kunt voorkomen. Hepatitis B is
Nadere informatieLaatst bijgewerkte versie (12/02/2015 AVG) zie: www.reisgeneeskunde.be
DEPARTMENT KLINISCHE WETENSCHAPPEN MEDISCHE DIENSTEN Kronenburgstraat 43/3, 2000 Antwerpen Fax: +32 3 247 64 10 Laatst bijgewerkte versie (12/02/2015 AVG) zie: www.reisgeneeskunde.be HEPATITIS A HET IS
Nadere informatieHepatitis B. www.hepatitisinfo.nl
Hepatitis B www.hepatitisinfo.nl Hepatitis B Epidemiologie Transmissie Virologie HBV kliniek / symptomen Diagnostiek Behandeling Preventie Prevalentie chronische hepatitis B in volwassenen Bron: http://wwwnc.cdc.gov/travel/yellowbook/2016/infectious-diseases-related-to-travel/hepatitis-b#4621
Nadere informatie1. Vragen over de hepatitis B aandachtscampagne
VRAAG EN ANTWOORD Hepatitis B aandachtscampagne: Zeg Nee!...Tegen hepatitis B 1. Vragen over de hepatitis B aandachtscampagne Q. Wat is het doel van de campagne? A. We willen Chinezen woonachtig in Den
Nadere informatieHepatitis A en B. informatie over hepatitis A en B en andere vakantietips. Gezond op reis. Gezond weer thuis.
Hepatitis A en B informatie over hepatitis A en B en andere vakantietips Gezond op reis. Gezond weer thuis. Waarom is het verstandig u te beschermen tegen hepatitis A en B? Hepatitis A en B zijn infecties
Nadere informatieAanbevolen vaccinaties aanvullend op het basisschema
kindergeneeskunde informatiebrochure Aanbevolen vaccinaties aanvullend op het basisschema Inhoudstafel 1. Inleiding 4 2. Vaccinatie tegen meningococcen B 4 3. Vaccinatie tegen Varicella (windpokken) 5
Nadere informatieGRIEPVACCINATIE VOOR ZORGVERLENERS Hoe kan griep voorkomen worden?
GRIEPVACCINATIE VOOR ZORGVERLENERS Hoe kan griep voorkomen worden? WAT IS SEIZOENSGRIEP? WAT IS SEIZOENSGRIEP? > Een acute luchtweginfectie: Plots begin met koorts en rillingen Hoofdpijn Spierpijn Keelpijn
Nadere informatieToolbox-meeting Het gevaar van naalden (van junks) in de liftput
Toolbox-meeting Het gevaar van naalden (van junks) in de liftput Inleiding Monteurs van vooral de service en reparatie&renovatie lopen een kans geïnfecteerd te raken met een virus, tengevolge van het (per
Nadere informatie14u05-14u50 Geef griep geen kans op de werkvloer. Els De Pinnewaert, verpleegkundig ziekenhuishygiënist
14u05-14u50 Geef griep geen kans op de werkvloer Els De Pinnewaert, verpleegkundig ziekenhuishygiënist GRIEPVACCINATIE VAN ZORGVERLENERS Hoe kan griep voorkomen worden? 1. Griep quiz 2. Wat is seizoensgriep?
Nadere informatieHEPATITIS B. J.W. den Ouden-Muller internist Rotterdam
HEPATITIS B J.W. den Ouden-Muller internist Rotterdam Wat is Hepatitis B? Hepatitis B is een ontsteking van de lever veroorzaakt door het hepatitis B virus (HBV) en is een van de meest voorkomende infectieziekten
Nadere informatieHepatitis B Preventie
Hepatitis B Preventie Nationaal Hepatitis Centrum kenniscentrum voor hepatitis Inleiding Deze folder gaat over hepatitis B, hoe u de ziekte kunt krijgen en hoe u de ziekte kunt voorkómen. Hepatitis B is
Nadere informatieInleiding. Informatie over het rotavirus. Besmetting met het virus
1 Inhoud Inleiding... 3 Informatie over het rotavirus... 3 Besmetting met het virus... 3 Verloop van het virus... 4 Behandeling van het rotavirus... 5 Tot slot... 5 Persoonlijke notities / vragen... 5
Nadere informatieBof Brief ouders (t.e.m. 4 de leerjaar)
246 DRAAIBOEK INFECTIEZIEKTEN CLB Bof Brief ouders (t.e.m. 4 de leerjaar) KORTE VERSIE VOOR MEER INFORMATIE ZIE ANDERE ZIJDE Beste ouder(s), Een medeleerling van uw dochter of zoon heeft dikoor (bof).
Nadere informatieTesten op HIV, ja of nee?
Afdeling Verloskunde, locatie AZU Testen op HIV, ja of nee? Informatie voor zwangere vrouwen Wat is HIV, wat is aids en wat zijn de gevolgen tijdens de zwangerschap. HIV is het virus dat de ziekte aids
Nadere informatieRode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Besmetting met hepatitis B. rkz.nl
Patiënteninformatie Besmetting met hepatitis B rkz.nl Inleiding Door een ongeluk, waarbij u mogelijk in contact bent gekomen met het bloed van iemand met Hepatitis B, loopt u kans om met Hepatitis B besmet
Nadere informatieLAAT GRIEP DEZE WINTER IN DE KOU STAAN
LAAT GRIEP DEZE WINTER IN DE KOU STAAN 10 vragen over griepvaccinatie GRIEPVACCINATIE.BE AGENTSCHAP ZORG & GEZONDHEID 1. Waarom vaccinatie tegen griep? Vaccinatie is de enige manier om je tegen griep en
Nadere informatieNHG-Standaard Virushepatitis en andere leveraandoeningen
NHG-Standaard Virushepatitis en andere leveraandoeningen Martijn Sijbom Huisarts Wetenschappelijk medewerker NHG Afdeling Richtlijnontwikkeling en Wetenschap Disclosure belangen spreker: (Potentiële) Belangenverstrengeling:
Nadere informatieVaccinatie van uw hond Praat erover!
Vaccinatie van uw hond Praat erover! Wat is een vaccinatie? Een vaccinatie zorgt voor de opbouw van bescherming (via antistoffen en afweercellen) tegenover een bepaalde ziekteverwekker. De volgende keer
Nadere informatieTesten op hiv tijdens de zwangerschap
Testen op hiv tijdens de zwangerschap Ziekenhuis Gelderse Vallei In deze brochure wordt informatie gegeven over HIV, de ziekte AIDS en mogelijke behandelingen. Er wordt besproken wat een HIV-test is en
Nadere informatieHepatitis B vaccinatie voor medewerkers in niet zorgberoepen
Hepatitis B vaccinatie voor medewerkers in niet zorgberoepen Inleiding Hoe belangrijk is een gezonde lever? De lever speelt een centrale rol bij de energiehuishouding, de stofwisseling en de zuivering
Nadere informatieBevorderen van Hepatitis B screening in de Turkse gemeenschap in Rotterdam Ytje van der Veen Presentatie: Dr. Jan Hendrik Richardus
Bevorderen van Hepatitis B screening in de Turkse gemeenschap in Rotterdam 2007 2011 Ytje van der Veen Presentatie: Dr. Jan Hendrik Richardus - Hepatitis B (HBV) bij Turkse Nederlanders - Vooronderzoek
Nadere informatieDRAAIBOEK INFECTIEZIEKTEN CLB. Hepatitis B
99 Hepatitis B Ziektebeeld Hepatitis B is een ernstige virale infectie die een ontsteking van de lever veroorzaakt. Het ziektebeeld kan variëren van een asymptomatisch of subklinisch verloop tot een acute,
Nadere informatieHepatitis A. Transmissiedag Infectieziekten 14 september 2010
Hepatitis A Transmissiedag Infectieziekten 14 september 2010 Pierre Van Damme, MD, PhD Centrum voor de Evaluatie van Vaccinaties Vaccin & Infectieziekten Instituut Referentiecentrum WGO, Universiteit Antwerpen
Nadere informatieRode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Besmetting met hepatitis C. rkz.nl
Patiënteninformatie Besmetting met hepatitis C rkz.nl Inleiding Door een ongeluk, waarbij u mogelijk in contact bent gekomen met het bloed van iemand met hepatitis C, loopt u kans om met hepatitis C besmet
Nadere informatieinformatie om droes onder controle te houden
informatie om droes onder controle te houden Wat is droes? Droes is een besmettelijke ziekte die wordt veroorzaakt door de bacterie Streptococcus equi. Droes kan voorkomen bij paarden en pony s van elke
Nadere informatieIk laat me vaccineren tegen seizoensgriep! U toch ook?
vzw AZ Alma campus sijsele Gentse Steenweg 132 B-8340 Sijsele-Damme tel. 050 72 81 11 campus eeklo (Maatschappelijke Zetel) Moeie 18 B-9900 Eeklo tel. 09 376 04 11 www.azalma.be PERSBERICHT AZ Alma promoot
Nadere informatieBLOED GEVEN... VERANTWOORDELIJK HANDELEN. Wat u moet weten
BLOED GEVEN... VERANTWOORDELIJK HANDELEN Wat u moet weten VÓÓR UW BLOEDGIFT Vooraleer u bloed geeft, verzoeken we u om een medische vragenlijst in te vullen. Op basis daarvan zal een arts uw gezondheidstoestand
Nadere informatieHepatitis A. informatie over hepatitis A en andere vakantietips. Gezond op reis. Gezond weer thuis.
Hepatitis A informatie over hepatitis A en andere vakantietips Gezond op reis. Gezond weer thuis. Waarom is het verstandig u te beschermen tegen hepatitis A? Hepatitis A is een infectie van de lever, veroorzaakt
Nadere informatieSpreekbeurt Levensbeschouwing AIDS
Spreekbeurt Levensbeschouwing AIDS Spreekbeurt door een scholier 1217 woorden 12 oktober 2003 7,4 76 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Open je ogen voor AIDS ze sluit! Inhoudstafel 1. Inleiding 2.
Nadere informatieHEPATITIS B EN ZWANGERSCHAP. Ann-Sophie Page & Gerbrich van den Bosch 04-11-2014
HEPATITIS B EN ZWANGERSCHAP Ann-Sophie Page & Gerbrich van den Bosch 04-11-2014 INTRODUCTIE HBV = dsdna virus, hoge viremie, zeer infectieus (50-100x infectieuzer dan HIV) Transmissie door contact met
Nadere informatieFR 7,2 / Tuberculose kan eender wie treffen maar komt vaker voor bij mensen uit landen met een hoge incidentie. Incidentie /100.
TUBERCULOSE in België Dankzij de verplichte melding van alle gevallen van actieve tuberculose kunnen de VRGT (Vlaamse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding) en de FARES
Nadere informatieZwangerschap en HBV. Greet Boland Nationaal Hepatitis Centrum, Amersfoort Afdeling Virologie, Universitair Medisch Centrum Utrecht
Zwangerschap en HBV Greet Boland Nationaal Hepatitis Centrum, Amersfoort Afdeling Virologie, Universitair Medisch Centrum Utrecht 1 Virale aandoeningen die verticaal overdraagbaar zijn HIV Hepatitis B
Nadere informatieSEIZOENSGRIEP EN HET GRIEPVACCIN
SEIZOENSGRIEP EN HET GRIEPVACCIN Nr. 108 Wat is de klassieke of seizoensgriep In de volksmond wordt er gesproken over de griep, waar het gaat over een zware verkoudheid of een luchtwegeninfectie met enkele
Nadere informatieMonitoringrapport 2012
Monitoringrapport 2012 Humaan 12 immuundeficiëntievirus 217 (HIV) infectie in 6Nederland Nederlandse samenvatting Monitoring van HIV in Nederland Elk jaar rond 1 december, Wereld AIDS dag, publiceert de
Nadere informatieMijn kind heeft diarree
Mijn kind heeft diarree Beste ouders, Uw kind heeft diarree. In deze brochure vindt u een antwoord op de meeste vragen en ook praktische tips, opdat dit tijdelijk ongemak u geen onnodige hoofdbrekens zou
Nadere informatieStandpunt KNMG inzake vaccinatie van artsen tegen hepatitis B
IX.04 Standpunt KNMG inzake vaccinatie van artsen tegen hepatitis B 1 Inleiding: aanleiding Enige tijd geleden is bekend geworden dat een chirurg enkele tientallen patiënten heeft besmet met hepatitis
Nadere informatieOpsporing HCV onder drugsverslaafden. Peter Vossenberg. Verslavingsarts KNMG/arts maatschappij en gezondheid
Opsporing HCV onder drugsverslaafden Peter Vossenberg Verslavingsarts KNMG/arts maatschappij en gezondheid p.vossenberg@tactus.nl Disclosure belangen Peter Vossenberg (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieHepatitis, met de nadruk op hepatitis B en C
Klinisch redeneren Hepatitis, met de nadruk op hepatitis B en C Yolanda Vis, 17 december 2015 Leerdoelen De verschillende vormen van hepatitis benoemen en aangeven wat het belang is van vroegtijdige diagnostiek
Nadere informatiehepatitis B Beter voorkomen...
hepatitis B Beter voorkomen... Wat is Hepatitis B is een leverontsteking veroorzaakt door een virus: het hepatitis B virus (HBV). De ziekte wordt overgedragen door seksueel contact, maar ook door contact
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting 11
Samenvatting Dit advies gaat over de vraag of het wenselijk is om mensen die chronisch geïnfecteerd zijn met het hepatitis B-virus (HBV) of het hepatitis C-virus (HCV) op te sporen door middel van screening.
Nadere informatieDe termen HIV, Aids en Seropositief worden nogal eens door elkaar gebruikt. Toch zijn het niet dezelfde dingen.
Spreekbeurt door een scholier 1684 woorden 22 november 2002 7.2 312 keer beoordeeld Vak Nederlands Dit is een condoom, als je die niet gebruikt bij het vrijen kun je seksueel overdraagbare aandoeningen
Nadere informatieVaccinatie van uw kat Praat erover!
Vaccinatie van uw kat Praat erover! Wat is een vaccinatie? Een vaccinatie zorgt voor de opbouw van bescherming (via antistoffen en afweercellen) tegenover een bepaalde ziekteverwekker. De volgende keer
Nadere informatieTesten op HIV, ja of nee? Informatie voor zwangere vrouwen
Testen op HIV, ja of nee? Informatie voor zwangere vrouwen Wat is HIV, wat is aids en wat zijn de gevolgen tijdens de zwangerschap HIV is het virus dat de ziekte aids veroorzaakt. HIV kan op meerdere manieren
Nadere informatieOp reis. Voorbereiding, vaccinatie en adviezen
Op reis Voorbereiding, vaccinatie en adviezen Op Reis Gaat u op vakantie (met of zonder kinderen), een zakenreis, stage of vrijwilligerswerk? Wij helpen u graag bij een goede voorbereiding. Vaccinaties,
Nadere informatiedirect contact indirect contact
Wat is droes? Droes is een besmettelijke ziekte die wordt veroorzaakt door de bacterie Streptococcus equi. Droes kan voorkomen bij paarden en pony s van elke leeftijd en elk ras. Het meeste risico lopen:
Nadere informatieEducatieve PrEP-brochure voor risicopersonen
De Europese gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van het geneesmiddel Emtricitabine/ Tenofovirdisoproxil Mylan 200 mg/245 mg filmomhulde tabletten.
Nadere informatieEducatieve PrEP-brochure voor risicopersonen
De Belgische gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van het geneesmiddel Emtricitabin/ Tenofovir Disoproxil Sandoz. Het verplicht plan voor risicobeperking
Nadere informatieSpoelwormen leven in de darmen van honden en katten.
Darmparasieten komen zowel bij honden als bij katten zeer regelmatig voor. De vaakst voorkomende besmettingen zijn die met spoelwormen en lintwormen. Af en toe zien we ook infecties met giardia. Ook aan
Nadere informatieVirale hepatitis: revolutie in vaccinatie en behandeling
6 Virale hepatitis: revolutie in vaccinatie en behandeling Valérie Kokoszka RMN Editions In 2016 viert pharma.be, de Algemene Vereniging van de Geneesmiddelenindustrie, haar 50ste verjaardag. Naar aanleiding
Nadere informatieVaccinatie tegen hepatitis B.
Vaccinatie tegen hepatitis B www.hepatitisinfo.nl Vaccinatie tegen hepatitis B Wie? Waarom? Waarmee? Effectiviteit Wie worden gevaccineerd tegen hepatitis B? Rijksvaccinatieprogramma: Vanaf 1 augustus
Nadere informatieTips. om de symptomen van diarree te behandelen en de kans op besmetting te verkleinen. Gratis brochure
Gratis brochure Imodium Instant, orodispergeerbare tabletten Imodium, harde capsules Posologie: Instant / Caps Eerste dosis: bij volwassenen 2 orodispergeerbare tabletten/harde capsules, bij kinderen vanaf
Nadere informatieEmtricitabine/Tenofovirdisoproxil Krka 200 mg/245 mg filmomhulde tabletten (emtricitabine/tenofovirdisoproxil)
Om een maximaal voordeel te halen voor uw gezondheid uit de effecten van het geneesmiddel Emtricitabine/Tenofovirdisoproxil Krka 200 mg/245 mg filmomhulde tabletten, om voor een goed gebruik ervan te zorgen
Nadere informatieVaccinatie voor medewerkers in de gezondheidszorg
HEPATITIS B Vaccinatie voor medewerkers in de gezondheidszorg Per 25 januari 2000 is de wijziging van de Arbo-beleidsregel arbeidsomstandigheden in werking getreden. Artikel 4.91 van deze beleidsregel
Nadere informatieWEES WIJS, GA BESCHERMD OP REIS
WEES WIJS, GA BESCHERMD OP REIS Gezondheidsinformatie voor de Hadj en Umrah www.vggm.nl WEES WIJS, GA BESCHERMD OP REIS GEZONDHEIDSINFORMATIE VOOR DE HADJ EN UMRAH Tijdens de jaarlijkse bedevaart reizen
Nadere informatieAllereerst wensen wij iedereen natuurlijk een beestachtig en gelukkig 2014 toe!
Nieuwsbrief Januari 2014 Allereerst wensen wij iedereen natuurlijk een beestachtig en gelukkig 2014 toe! Wij staan in het nieuwe jaar weer voor u en uw huisdieren klaar! Ik wilde het over het nut en het
Nadere informatieHepatitis. Maag-, Darm- Levercentrum. Beter voor elkaar
Hepatitis Maag-, Darm- Levercentrum Beter voor elkaar Inleiding Door uw MDL-arts bent u doorverwezen naar het spreekuur van de maagdarm-lever-verpleegkundige (MDL-verpleegkundige). Deze folder is bestemd
Nadere informatiePatiënteninformatie. Griep of influenza
Patiënteninformatie Griep of influenza Inhoud Inleiding... 3 Informatie over griep... 3 Wat is griep?... 3 Is vaccinatie belangrijk?... 3 Voor wie is griepvaccinatie sterk aangeraden?... 3 Wanneer moet
Nadere informatieTips om uw reis naar het buitenland voor te bereiden
Tips om uw reis naar het buitenland voor te bereiden Wat is dat? U kunt last krijgen van reizigersdiarree als u naar exotische landen reist. Typisch is veelvuldige vloeibare stoelgang drie keer per dag
Nadere informatieDeficiëntie van de IL-1-Receptorantagonist (DIRA)
www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Deficiëntie van de IL-1-Receptorantagonist (DIRA) Versie 2016 1. WAT IS DIRA 1.1 Wat is het? Deficiëntie van de IL-1-receptorantagonist (DIRA) is een zeldzame
Nadere informatieREIZEN EN TUBERCULOSE
REIZEN EN TUBERCULOSE Op reis naar Oost-Europa Afrika Azië Midden-Amerika Zuid-Amerika In deze folder staan enkele maatregelen die u kunt nemen om uzelf te beschermen LANGER DAN 3 MAANDEN VEEL CONTACT
Nadere informatie6 Hepatitis B. VaccInformatiemap Rijksvaccinatieprogramma 2015/
6 Hepatitis B VaccInformatiemap Rijksvaccinatieprogramma 2015/2016 73 74 VaccInformatiemap Rijksvaccinatieprogramma 2015/2016 6.1 Hepatitis B-vaccinatie Tot 1 april 2006 werd met een los hepatitis B-vaccin
Nadere informatieAbbVie sa/nv - BEHCV150309a - Oct2015. Spotlight HEPATITIS C GIDS
AbbVie sa/nv - BEHCV150309a - Oct2015 Spotlight HEPATITIS C GIDS MEER DAN 160 MILJOEN MENSEN WERELDWIJD HEBBEN HEPATITIS C IN BELGIË ZIJN ONGEVEER 70.000 PERSONEN GEÏNFECTEERD MET HET HEPATITIS C VIRUS
Nadere informatieHepatitis, meer dan één vorm
Hepatitis, meer dan één vorm Het woord hepatitis komt van hepar, het Griekse woord voor lever. Het achtervoegsel -itis betekent ontsteking. Hepatitis is dus een ontsteking van de lever. Hepatitis kan onder
Nadere informatieSchematische voorstelling van de normale afbraak en verwerking van hemoglobine en de vorming van de diverse kleurstoffen (bilirubine, urobiline en
Icterus Icterus Icterus is een situatie waarin het gehalte aan galkleurstof in het bloed en de weefsels te hoog is. Dit leidt in lichte gevallen tot een gele verkleuring van alleen het oogwit, in ernstigere
Nadere informatiewww.hup-ado.be Respect yourself. Protect yourself. 2 de editie Vaak gestelde vragen over baarmoederhalskanker en het Humaan Papillomavirus
www.hup-ado.be Respect yourself. Protect yourself. 2 de editie Vaak gestelde vragen over baarmoederhalskanker en het Humaan Papillomavirus 4 Check this out! Baarmoederhalskanker is een veel voorkomend
Nadere informatieBijlage 4 Vragenlijst over hepatitis B
Bijlage 4 Vragenlijst over hepatitis B Algemeen Deze vragenlijst biedt de mogelijkheid gegevens te verzamelen voor bron- en contactonderzoek na een melding van hepatitis B. Hoewel bij chronische hepatitis
Nadere informatieHepatitis C, een update. Vincent Rijckborst, Maag-Darm-Leverarts Milan J. Sonneveld, AIOS Maag-Darm-Leverziekten
Hepatitis C, een update Vincent Rijckborst, Maag-Darm-Leverarts Milan J. Sonneveld, AIOS Maag-Darm-Leverziekten Disclosures spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatieVaccinatie. Jean Tafforeau
Vaccinatie Jean Tafforeau Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050 Brussel 02 / 642 57 71 E-mail : jean.tafforeau@iph.fgov.be
Nadere informatieZwangerschap en vaccinatie tegen Nieuwe Influenza A (H1N1) ZO HOUDEN WE GRIP OP GRIEP
Zwangerschap en vaccinatie tegen Nieuwe Influenza A (H1N1) ZO HOUDEN WE GRIP OP GRIEP Zwangerschap en vaccinatie tegen Nieuwe Influenza A (H1N1) Nieuwe Influenza A, ook wel Mexicaanse griep genoemd, geeft
Nadere informatieGhapro. Newsflash. In dit nummer. Juni 2015 Jaargang 1, nr.1. Nieuwsbrief voor Gerantes. Sekswerkers in Vlaanderen. Medische resultaten
Ghapro Newsflash Juni 2015 Jaargang 1, nr.1 Nieuwsbrief voor Gerantes In dit nummer Sekswerkers in Vlaanderen Een diverse groep Medische resultaten Wat zijn de trends? Gonorroe in de keel Wat zijn de risico
Nadere informatieVeel voorkomende SOA. Gynaecologie. alle aandacht
Veel voorkomende SOA Gynaecologie alle aandacht Veel voorkomende SOA Er zijn virale en bacteriële soa. Virale soa worden veroorzaakt door een virus. Als je er eenmaal een hebt opgelopen, blijft een virale
Nadere informatieDe Belgische Vereniging voor Kindergeneeskunde
De Belgische Vereniging voor Kindergeneeskunde De Belgische Vereniging voor Kindergeneeskunde (BVK) ondersteunt deze sensibileringsbrochure. De BVK is een wetenschappelijke vereniging zonder winstoogmerk
Nadere informatieTesten op HIV in de zwangerschap. Obstetrie
Testen op HIV in de zwangerschap Obstetrie Inhoudsopgave Inleiding 5 Wat is HIV, wat is AIDS? 5 Is een HIV-infectie te behandelen? 6 De HIV-test 6 Een HIV-test tijdens de zwangerschap 7 Een HIV-test ook
Nadere informatieInleiding. Wat doet de lever?
Inleiding Deze brochure geeft een antwoord op de meest voorkomende vragen over ontsteking van de lever door het hepatitis C virus. Besmetting met dit virus kan een chronische aantasting van de lever veroorzaken.
Nadere informatie2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING. Actief bestanddeel: Gezuiverd capsulair Vi polyoside van Salmonella typhi (stam Ty2): 25 microgram
SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL TYPHIM Vi, 25 microgram/dosis, oplossing voor injectie Polyoside buiktyfusvaccin 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Eén dosis
Nadere informatieInhoudsopgave Inleiding Voor wie is deze brochure? 1. Hepatitis 2. Behandeling medicijnen Alternatieve aanvullende behandelingen
Inhoudsopgave Inleiding 1 Voor wie is deze brochure? 1 1. Hepatitis B 1 1.1 Wanneer behandelen 1 1.2 Wanneer niet behandelen 2 1.3 Zwangerschap en behandeling 3 2. Behandeling en medicijnen 4 2.1 PEG-interferon
Nadere informatieVaccinatie tegen HPV voor meisjes. Rijksvaccinatieprogramma
Vaccinatie tegen HPV voor meisjes Rijksvaccinatieprogramma Waarom vaccineren tegen HPV? Als je je laat vaccineren tegen HPV, ben je goed beschermd tegen baarmoederhalskanker. Elk jaar krijgen ongeveer
Nadere informatieKinkhoest. Kinkhoest of pertussis is een acute bacteriële infectie van de luchtwegen.
Kinkhoest Ziektebeeld Kinkhoest of pertussis is een acute bacteriële infectie van de luchtwegen. Het ziektebeeld kan variëren van een milde hoest tot ernstige ziekte. Klassiek wordt kinkhoest gekenmerkt
Nadere informatieInentingen bij huisdieren deel 2: honden
Inentingen bij huisdieren deel 2: honden Door Marije Blok Het is verstandig uw huisdier(en) te laten inenten tegen verschillende dierziekten. Maar waartegen worden ze nu eigenlijk ingeënt? En waarom is
Nadere informatieLCI-richtlijn hepatitis B Bijlage 3. Vragenlijst over hepatitis B
LCI-richtlijn hepatitis B Bijlage 3. Vragenlijst over hepatitis B Algemeen Deze vragenlijst biedt de mogelijkheid gegevens te verzamelen voor bron- en contactonderzoek na een melding van hepatitis B. Hoewel
Nadere informatieHepatitis C risicotest
Hepatitis C risicotest GGD Amsterdam, september 2009 Deze hepatitis C risicotest is in 2007 ontwikkeld in het kader van het hepatitis C internetproject van de GGD Amsterdam en de GGD Zuid Limburg, gefinancierd
Nadere informatieDRAAIBOEK INFECTIEZIEKTEN CLB. Hepatitis A. De gemiddelde ernst en de duur van de ziekte nemen gewoonlijk toe met de leeftijd.
91 Hepatitis A Ziektebeeld Hepatitis A is een virale infectie die een ontsteking van de lever veroorzaakt. Het ziektebeeld kan variëren van asymptomatisch of mild symptomatisch gedurende 1 à 2 weken tot
Nadere informatieAdalimumab (Humira) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum. Beter voor elkaar
Adalimumab (Humira) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum Beter voor elkaar 2 Inleiding Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik van Adalimumab (Humira).
Nadere informatieWerkstuk ANW Aids 6,7. Werkstuk door een scholier 1519 woorden 25 mei keer beoordeeld. Wat is aids precies?
Werkstuk ANW Aids Werkstuk door een scholier 1519 woorden 25 mei 2005 6,7 37 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Wat is aids precies? Aids is een ziekte die ontstaat door een virus genaamd: HIV. HIV
Nadere informatieVragen en antwoorden over ebola
Vragen en antwoorden over ebola 2 oktober 2014 Wat is ebola? Het ebolavirus veroorzaakt een zeldzame maar zeer ernstige infectieziekte die in Afrika voorkomt. De ziekteverschijnselen zijn: hoge koorts,
Nadere informatieHepatitis A epidemie
CMA Nieuwsbrief 2004-03a Informatieve folder Hepatitis A epidemie De laatste week is er een opvallend hoog aantal hepatitis A patiënten gediagnosticeerd in ons laboratorium. Reden om deze evolutie van
Nadere informatie