BBB-gids voor natuurgidsen

Transcriptie

1 BBB-gids voor natuurgidsen Bloemen, bijtjes en beleid lesinhoud i. Natuurbeleid in vogelvlucht: hoofdlijnen en relevante ontwikkelingen ii. Praktisch natuurbeleid: regelgeving van belang voor de natuurgids (handhaving, openstelling) iii. Discussiemoment: Moet de overheid repressiever optreden? iv. Wie is wie? een kort overzicht van actoren en hun rol in het natuurgebeuren Lesgever: 1

2 Opwarming Wie weet er iets van natuurbeleid? Aan wat denken jullie bij het woord natuurbeleid? Welke natuurbeleidsthema s spelen hier in de regio? Actueel 2

3 Actueel Actueel 3

4 Actueel Actueel 4

5 U vraagt (1) Welke natuur? Natuurbehoud heeft te maken met het bepalen van wat er gewaardeerd wordt. Kan dit verder uitgediept worden? Wat waardeert Natuurpunt en waarom? U vraagt (2): Europa? Wat is de rol van Europa in natuurbehoud? Loopt Vlaanderen in Europa voorop of achterop en waarom? welke Europese en Vlaamse wetgevingen bestaan er inzake bescherming natuurgebieden ( Life project, Habitatrichtlijn, vogelrichtlijn, Natura 2000,...) en wat zijn hun verbanden? Krijgt Natuurpunt andere Europese subsidies dan Natuur en Bos? 5

6 U vraagt (2): Europa? Loopt Vlaanderen voorop of achterop in Europa? Beide Staat van instandhouding 9 van de 59 soorten ok 5 van de 46 habitats ok 6

7 Waarom Europa nodig? Basis van het natuurbeleid in EU en Vl Juridisch Vogelrichtlijn (1979) Habitatrichtlijn (1991) Natuurdecreet (1997, 2002, 2014, ) Soortenbesluit (2009, 2016) Politiek Europese Biodiversiteitstrategie 2020 Via Pact 2020 Regeringsnota + Beleidsnota natuurminister 7

8 Wat is Natura 2000? (video NL) Natura 2000 in Europa = netwerk van natuurgebieden over de EUlidstaten heen (waarbinnen ook landbouw-, woonof industriezones vallen = grootste natuurnetwerk ter wereld = Vogel- + Habitatrichtlijngebi eden = 17% van Europa 8

9 Natura 2000 in Vlaanderen = opp Habitatrichtlijngebieden: ha = opp Vogelrichtlijngebieden: ha = ha in totaal (gedeeltelijke overlap tussen Habitat- en Vogelrichtlijngebieden) = 12% van Vlaanderen = deels overlappend met het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) 9

10 Waarover gaat het IHD-overleg? Rivierdonderdpad Gevlekte witsnuitlibel Drijvende waterweegbree Meervleermuis Kamsalamander Gladde slang 10

11 Waarover gaat het IHD-overleg? Waarover gaat het IHD-overleg? kusthabitats duinen zoetwaterhabitats heidevegetaties thermofiel struikgewas graslanden venen grotten bossen 11

12 Europese natuurdoelenwaaier Natura 2000 in Vlaanderen 1. Waar? Beschermingszones Wat? Natuurdoelen Hoe? Maatregelen en budgetten

13 Waarover gaat het IHD-overleg? IHD = instandhoudingsdoelen of Europese natuurdoelen Hoeveel natuur behouden, verbeteren, uitbreiden om biodiversiteit te verbeteren Qua oppervlakte/populatie, areaal, kwaliteit GUNSTIGE STAAT + NETWERK Hoeveel extra natuur? +/ ha natuur erbij, waarvan: +/ ha bos +/ ha heide +/ ha graslanden +/ ha slikken en schorren +/- 400 ha duinen +/- 400 ha open waters +/- 400 ha venen Tegen 2020: 70% in beheer Tegen 2050: alles in een gunstige staat 13

14 Natura 2000-overleg 2008 tot nu Natura 2000-overleg 2008 tot nu 2008: start overleg, intentieverklaring 2009: Voorbereiding Europese natuurdoelen op Vlaams niveau (G-IHD) 2010: Goedkeuring doelen op Vlaams niveau, vertaling naar doelen per Natura 2000-gebied (S-IHD) en eerste lokaal overleg (bolovs) 2011: kwestiewerkgroepen op Vlaams niveau werken verder op pijnpunten lokaal overleg 2012: opstart kalibratiemodel en eerste goedkeuring doelen per Natura 2000-gebied 2013: wetenschappelijke toetsing kalibratiemodel, goedkeuring gewijzigd natuurdecreet, en start PAS 2014: definitieve goedkeuring doelen per Natura 2000-gebied, voorbereiding actieplannen, opstart zoekzonemodel, en PAS-brieven worden verstuurd 2015: tweede lokaal overleg ( Overlegplatforms ), bijstellen eerste Managementplannen en verder werken aan zoekzonemodel en PAS 2016?: lokale schriftelijke terugkoppeling gewijzigde Managementplannen en zoekzonemodelresultaten?, politieke goedkeuring Managementplannen en start uitvoering? 14

15 Gebieden, doelen en actieplannen Gebiedsniveau Doelen Actieplan Vlaanderen Habitat- en Vogelrichtlijngebied Vlaamse instandhoudingsdoelen (G-IHD) +700 ha heide Gebiedsspecifieke instandhoudingsdoelen (S-IHD) +60ha heide Natura Programma Managementplan Natura 2000 Deelgebied en perceelsniveau Kalibratiemodel-doelen +5 heide Natuurbeheerplan Wie zit er mee aan tafel? Vlaamse agentschappen: Stakeholders: 15

16 Natura 2000 In Vlaanderen (video ANB) IHD olé? IHD = instandhoudingsdoelen Doelen die bepalen wat er nodig is om de Europees beschermde natuur in Vlaanderen vooruit te helpen. Zowel in oppervlakte of aantal, als in kwaliteit. Dit kan betekenen: uitbreiden, omvormen of behouden Vb: Habitat: droge heide: ha Soort: Roerdomp +75 paren Vooral binnen Natura 2000, maar ook er buiten: soorten + bossen 16

17 PAUZE 17

18 Natura 2000 Quiz Wie doet wat? Europa Vlaanderen Provincies Député natuur Gemeentes Gemeentebestuur + Minaraad 18

19 Natuurpunt CVN Gespecialiseerde socio-culturele vormingsinstelling: natuur en milieu, erfgoed In 2016 ontstaan uit de fusie van Natuurpunt Educatie en CVN Geen ledenvereniging maar een open netwerk: afdelingen van Natuurpunt en lokale natuurgidsenwerkgroepen (nieuwe groepen kunnen ook later nog toetreden) Organiseren van educatieve activiteiten, meestal in samenwerking met een (lokale) partner. Jaarlijks goed voor ca lesuren (de grootste in Vlaanderen). Projecten, vooral innovatief of gericht op participatie en moeilijk te bereiken groepen Educatieve centra: Turnhout (met museum), Bosmuseum Leerplatform boeken handleiding Wekelijkse Beleid.flits 19

20 Leerplatform info voor vrijwilligers rond het lopende IHD-overleg algemene info rond Natura campagne rond behoud Vogel- en Habitatrichtlijn alle info over Natura 2000 in Vlaanderen Hoe staat het met onze natuur? infosite natuur en natuurbeheer van Inverde natuur- en milieuwetgeving Handleiding IHD-overleg: Handleiding Natuurdecreet: Handleiding PAS (programmatische aanpak stikstof): Alternatief 20

21 Natuurbeleid, in vogelvlucht Korte historiek Het natuurdecreet 3.0 Natuurbeheer en soortbescherming Ruimtelijke ordening Europese natuur Korte historiek 1973: Wet op het natuurbehoud 1976: Gewestplannen 1979: Europese Vogelrichtlijn 1991: Mestdecreet 1992: Europese Habitatrichtlijn 1997: Natuurdecreet 1999: Ruimtelijk structuurplan Vlaanderen 21

22 Europees natuurbeleid Omgezet in Vlaamse wetgeving Speciale beschermingszones: habitat- en vogelrichtlijngebieden (Natura 2000) Instandhoudingsdoelstellingen (IHD s) voor habitats en soorten Natuurdecreet 1997: Vlaams Ecologisch Netwerk van ha tegen : 1 ste aanpassing voor de afbakening van VEN en implementatie Habitatrichtlijn 2014: 2 de aanpassing voor de Europese instandhoudingsdoelstellingen en samenvoeging bos en natuur 22

23 De 4 pijlers van het natuurdecreet Gebiedsgericht: beschermen van gebieden (o.a. natuurreservaten), sterke relatie met ruimtelijke ordening Soortgericht: speciale maatregelen voor soorten (beschermde planten en dieren, soortbeschermingsplannen) Horizontaal: zorgplicht, kleine landschapselementen (bijv. bermbesluit) Sociaal: sensibilisering en educatie (o.a. bezoekerscentra, regionale landschappen) Hectares, gepland en gerealiseerd Planologisch gepland (initieel) gewestplan-rsv Planologisch (nog) niet gerealiseerd NATUUR GEN/GENO SBZ-H Effectief in gebruik (gerealiseerde bestemming) LANDBOUW

24 Hectares, gepland en gerealiseerd IN LANBOUWGEBRUIK HA G E R E A GEWESTPLAN RSV L HA HAI S E E R D BEHEERD HA GEWESTPLAN GEREALISEERD OP PLAN SBZ-H HA RSV Gebieden onder natuurbeheer 24

25 Het nieuwe natuurdecreet Implementatie van de instandhoudingsdoelstellingen programma voor 6 jaar managementsplannen per SBZ programmatische aanpak stikstof (PAS) Integratie van bos en natuur openstelling Meer actoren betrekken bij het natuurbeheer 4 typen gebieden (van 1= behoud van de bestaande toestand tot 4= erkend natuurreservaat) Instandhoudingsdoelstellingen Kwaliteitsdoelen voor habitats en soorten Op niveau Vlaanderen en per speciale beschermingszone Uitvoeringsprogramma in nieuw natuurdecreet Monitoring en beoordeling 25

26 Instandhoudingsdoelstellingen (voorbeeld) Roerdomp gewestelijk thema doel Omschrijving van het doel Areaal Een verdubbeling van het huidig areaal tot 550 km2 Populatie Uitbreiding van de populatie tot 75 paren met 2 kernpopulaties van minimaal 20 broedparen en een aantal satelietpopulaties van 3-5 paren Kwaliteit Oplossen van verstoring van de waterhuishouding, tekort aan kwaliteit van het leefgebied, Uitbreiding van het huidige leefgebied met ha open water (30-35%) en moeras (waterrietvegetaties met een waterpeil van cm), naast de vooropgestelde extra oppervlaktes Europees te beschermen habitats en leefgebied van andere Europees te beschermen soorten en de algemene kwaliteitsverbetering ten gevolge van het huidige milieubeleid. Goede staat van instandhouding 26

27 Soortbescherming Gewestelijke soortenbeschermingsprogramma's: actiegebieden en maatregelen voor gans Vlaanderen. Provinciale initiatieven: provinciale aandachtsoorten. Nieuwe uitdagingen (en problemen): exoten, zwarte lijsten? Hindersoorten Jacht, bestrijding, Praktisch natuurbeheer Handhaving en handhavers Openstelling Jacht en visserij en honden Paddenstoelen plukken en loslopende honden 27

28 Gewone jacht, bijzonder jacht, bestrijding 28

29 Moet de overheid repressiever optreden? 29

30 Wie is wie? Wie doet wat? Overheden (gewest, provincie, gemeente) Overheidsinstellingen (agentschappen) Verenigingen (NGO s) Overheden De Europese Unie: de Commissie kijkt o.m. toe op toepassing van de richtlijnen. Naast de landbouwers krijgen ook natuur- en milieuverenigingen Europese subsidies (de zgn. Life-projecten). Natuur en milieu zijn in België een bevoegdheid van de gewesten (Vlaanderen, Wallonië, Brussel). Daardoor kunnen reglementeringen verschillen tussen de regio s (bijv. jachtwetgeving). Tussen het Vlaams Gewest en de provincies is er een taakverdeling. Veel zgn. grondgebonden materies (bijv. waterbeheer) werden overgedragen naar de gemeente. Natuur- en milieueducatie blijft gewestelijk. De gemeenten hebben nog weinig regelgevende taken, maar blijven belangrijk voor eerstelijnszorg en lokale invulling. Het belang van gemeenten, bijv. in de ruimtelijke ordening, is de laatste jaren toegenomen. 30

31 Natuur- en milieueducatie Onderdeel van doelgroepenbeleid binnen de diensten van het departement LNE (leefmilieu, natuur en energie) Werking naar scholen: MOS, ecoschools Educatieve centra (niet te verwarren met bezoekerscentra): de Helix (Geraardsbergen) en de Vroente (Kalmthout). Educatie valt onder cultuur (vormingsinstellingen o.a. Natuurpunt CVN) 31