Voorrechten en zekerheden bij grensoverschrijdende insolventie naar Belgisch en Europees internationaal privaatrecht

Transcriptie

1 Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar Voorrechten en zekerheden bij grensoverschrijdende insolventie naar Belgisch en Europees internationaal privaatrecht Masterproef van de opleiding Master in de rechten Ingediend door Soetkin Chielens (Studentennummer: ) Promotor: Prof. Dr. Johan Erauw Commissaris: Mevr. Erinda Mehmeti i

2 ii

3 Inhoud Inleiding... 1 Deel I. Voorrechten en zekerheden bij insolventie naar Belgisch recht Voorrechten en zekerheden naar Belgisch recht Het vermogen De samenloop en het gelijkheidsbeginsel tussen schuldeisers Zekerheidsrechten Voorrechten Pandrecht Hypotheek Andere mechanismen van zekerheid Eigendomsvoorbehoud Schuldvergelijking Executie op het vermogen van de schuldenaar Voorrechten en zekerheden in een Belgisch faillissement Inleiding Algemene principes van de faillissementsprocedure Algehele buitenbezitstelling De boedel Aangifte en verificatie van schuldvorderingen Individuele vervolgingsmaatregelen Chirografaire schuldeisers en algemeen bevoorrechte schuldeisers Bijzonder bevoorrechte schuldeisers en de eerst ingeschreven hypothecaire schuldeiser Hypothecaire schuldeisers, andere dan de eerst ingeschrevene en schuldeisers met een voorrecht op onroerende goederen Pandhoudende schuldeisers Verdachte periode Pauliaanse vordering Verdachte periode Vereffening Verschoonbaarverklaring Invloed van het faillissement op de alternatieve zekerheidsmechanismen Eigendomsvoorbehoud Schuldvergelijking iii

4 Wettelijke schuldvergelijking Gerechtelijke schuldvergelijking Conventionele schuldvergelijking Conclusie Deel II. Voorrechten en zekerheden in het internationaal privaatrecht Zakenrechtelijk statuut Toepassingsgebied van het zakelijk statuut Basisverwijzingsregel: de lex rei sitae Bijzondere verwijzingsregels Rechtsalgemeenheden Vestiging van zakelijke rechten op een schuldvordering Transitgoederen Transportmiddelen Verhandelbare effecten Het conflit mobile Contractuele aspecten van de zekerheden: lex contractus Conclusie Deel III. Grensoverschrijdende insolventie Wanneer is er sprake van grensoverschrijdende insolventie? Inleiding Bronnen De Insolventieverordening Inleiding Toepassingsgebied Materieel toepassingsgebied Personeel toepassingsgebied Ruimtelijk toepassingsgebied Systematiek van de Verordening Gecoördineerde pluraliteit Hoofd- en territoriale procedures De secundaire en de zelfstandig territoriale procedure Coördinatie tussen hoofd- en territoriale procedures De drie luiken van het IPR Bevoegdheid Erkenning iv

5 2.4. Voorstel tot wijziging van de Verordening Het Wetboek van Internationaal privaatrecht Totstandkoming Wetboek van internationaal privaatrecht Toepassingsgebied Bevoegdheid Erkenning en tenuitvoerlegging Samenwerkings- en informatieplicht Deel IV. Toepasselijk recht op voorrechten en zekerheden bij grensoverschrijdende insolventie Insolventieverordening Uitgangspunt: de lex concursus Art. 4, lid 1 Insolventieverordening Toepassingsgebied van de lex concursus Bijzondere verwijzingsregels Zakelijke rechten van derden Algemeen Voorwaarden voor toepassing Vorderingen tot nietigheid, vernietigbaarheid of niet-tegenwerpbaarheid Schuldvergelijking Algemeen Netting Eigendomsvoorbehoud Positie van de verkoper Positie van de koper Bijzondere verwijzingsregels met betrekking tot contracten Toepasselijk recht op contracten Uitzonderingen op de lex concursus Nadelige handeling Bescherming van de derde-verkrijger Wetboek Internationaal Privaatrecht Uitgangspunt: de lex concursus Bijzondere verwijzingsregels Zakelijke rechten van derden Schuldvergelijking Algemeen v

6 Netting Eigendomsvoorbehoud Overige uitzonderingen Lex concursus, lex rei sitae en lex contractus Afbakening Illustratie aan de hand van de hypotheek en het eigendomsvoorbehoud Hypotheek Eigendomsvoorbehoud Conclusie Slotbeschouwingen Bibliografie Wetgeving Rechtspraak Rechtsleer Boeken Tijdschriften Scripties Internetbronnen Websites vi

7 Inleiding 1. Jaarlijks dreigen ongeveer ondernemingen in de Europese Unie insolvent te worden. Een kwart van die insolventies heeft een grensoverschrijdend element. 1 Een situatie zoals hierna beschreven is geen fictie maar realiteit voor heel wat ondernemingen. Stel een onderneming heeft haar bestuurscentrum in België en een vestiging in Frankrijk. De onderneming heeft activa in beide landen. Een schuldeiser verkrijgt een zekerheid op de activa in Frankrijk. De onderneming wordt insolvent wat leidt tot de opening van een insolventieprocedure. Wat zijn de gevolgen daarvan voor de zekerheid van de schuldeiser en volgens welk recht moeten deze gevolgen worden beoordeeld? Zou de situatie anders zijn wanneer de onderneming een vestiging heeft in Thailand en de schuldeiser een zekerheid heeft verkregen op activa die daar gelegen zijn en welke overeenkomstig het daar geldende recht zijn verleend? 2. Ten gevolge van de totstandkoming van de interne markt en de wereldwijde globalisering hebben ondernemingen meer en meer grensoverschrijdende activiteiten. Ze beperken hun activiteiten niet langer tot één land maar doen aan handel over de landsgrenzen heen, eventueel met vestigingen in verschillende landen. Het is dus niet ondenkbaar dat het een keer fout loopt. Wanneer de ondernemingen grensoverschrijdende activiteiten hebben, leidt dit tot extra moeilijkheden. De eerste vragen die rijzen zijn vragen naar de bevoegde rechter, het toepasselijk recht en de erkenning van buitenlandse procedures. Insolventieprocedures hebben grote gevolgen voor schuldeisers. De kans is groot dat je als schuldeiser niet of slechts gedeeltelijk voldaan wordt. Schuldeisers trachten zich hiertegen te beschermen met zekerheden en ook de wet voorziet met de voorrechten in bescherming van sommige categorieën van schuldeisers. In een grensoverschrijdende context wordt dit gecompliceerder, de insolventieprocedure kan in een ander land worden geopend en aan een ander recht worden onderworpen. De wetgevers moeten ervoor zorgen dat de schuldeisers voldoende beschermd worden zodat hun verwachtingen ter zake van de bescherming door hun zekerheid worden ingelost. Er is namelijk een gevaar dat de zekerheid niet erkend wordt onder het toepasselijk recht en dat de schuldeiser bijgevolg zijn waarborg dreigt te verliezen. Indien dit het geval zou zijn, zouden schuldeisers terughoudend zijn om grensoverschrijdende transacties aan te 1 Europese Commissie, 5 februari 2014, 1

8 gaan wat de internationale handel niet ten goede zou komen. Europese en nationale internationaal privaatrechtelijke regels proberen hieraan tegemoet te komen. 3. Deze masterproef bestaat uit vier delen en heeft tot doel de positie van de bevoorrechte schuldeisers en de schuldeisers met een zakelijke zekerheid te bestuderen bij grensoverschrijdende insolventie. Vooraleer tot het toepasselijk recht op voorrechten en zekerheden bij grensoverschrijdende insolventie te komen, worden de algemene principes van het internationaal privaatrecht ter zake toegelicht. In deel I zal kort ingegaan worden op de regeling van voorrechten en zekerheden in België en de invloed van een faillissement hierop. Vervolgens, in deel II, wordt besproken wat het toepasselijk recht is op voorrechten en zekerheden in internationale context. In deel III worden de algemene aspecten van grensoverschrijdende insolventie besproken aan de hand van de twee mogelijk toepasselijke bronnen bekeken vanuit België: de Insolventieverordening en het Wetboek van internationaal privaatrecht. Tenslotte wordt in deel IV het toepasselijk recht op voorrechten en zekerheden bij grensoverschrijdende insolventie toegelicht. 4. Er moet opgemerkt worden dat het begrip insolventie niet enkel het faillissement, maar eveneens de reorganisatie en de collectieve schuldenregeling dekt. De focus in deze bijdrage ligt op het faillissement. 2

9 Deel I. Voorrechten en zekerheden bij insolventie naar Belgisch recht 5. Het materieel recht inzake voorrechten en zekerheden is sterk verschillend in de lidstaten. Daarom wordt ter illustratie in wat volgt een beknopt overzicht gegeven van de regeling in België en de invloed van een faillissement op de werking van zekerheden. 6. Onderstaande Belgische regelgeving zal moeten worden toegepast indien een verwijzingsregel uit het internationaal privaatrecht het Belgisch recht als toepasselijke recht aanduidt. 1. Voorrechten en zekerheden naar Belgisch recht 1.1. Het vermogen 7. Als startpunt kan worden gekeken naar de betekenis van het begrip vermogen. Het verhaal van een schuldeiser wordt immers in grote mate bepaald door het vermogensbegrip. Het vermogen wordt gedefinieerd als het geheel van goederen en rechten, in geld waardeerbaar, dat aan een bepaald rechtssubject toebehoort De artikelen 7 en 8 van de Hypotheekwet 3 bepalen het juridisch statuut van het vermogen. Krachtens art. 7 Hyp. W. is ieder die persoonlijk verbonden is, gehouden zijn verbintenissen na te komen, onder verband van al zijn goederen, hetzij roerende, hetzij onroerende, zo tegenwoordige als toekomstige. Luidens art. 8 Hyp.W. strekken de goederen van de schuldenaar tot gemeenschappelijke waarborg voor zijn schuldeisers. Het dienen als gemeenschappelijk onderpand voor de schuldeisers is dus een belangrijke functie van het vermogen. Een schuldeiser kan verhaal halen op de goederen van de schuldenaar wanneer deze zijn verbintenissen niet nakomt. De schuldeiser heeft echter geen enkel zakelijk recht op dit vermogen De samenloop en het gelijkheidsbeginsel tussen schuldeisers 9. Een situatie van samenloop doet zich voor wanneer er meerdere schuldeisers gelijktijdig aanspraken doen gelden op het vermogen (of een gedeelte ervan) van hun 2 E. DIRIX en R. DE CORTE, Zekerheidsrechten in Beginselen van Belgisch privaatrecht, Mechelen, Kluwer, 2006, 9. 3 Boek III van het Burgerlijk Wetboek, Titel XVIII: Voorrechten en Hypotheken. Ingevoerd door art. 1 Wet 16 december 1851, BS 22 december E. DIRIX en R. DE CORTE, Zekerheidsrechten in Beginselen van Belgisch privaatrecht, Mechelen, Kluwer, 2006, 20. 3

10 gemeenschappelijke schuldenaar. 5 Op het ogenblik van de samenloop wordt de positie van de schuldeisers en hun onderlinge verhouding in principe onherroepelijk vastgesteld (het fixatiebeginsel). 6 Het faillissement is een voorbeeld van een samenloop tussen schuldeisers waarbij onder leiding van een curator een collectieve vereffening zal plaatsvinden. 10. Het principe is dat alle schuldeisers op gelijke wijze worden behandeld bij de verdeling. Art. 8 Hyp.W. bepaalt immers dat de prijs van de goederen onder de schuldeisers naar evenredigheid van hun vordering verdeeld wordt, tenzij er tussen hen wettige redenen van voorrang bestaan. Dit is het beginsel van de paritas creditorum of het gelijkheidsbeginsel tussen schuldeisers. De schuldeisers hebben in beginsel dus gelijke rang. Noch het tijdstip van het ontstaan van de vordering, het tijdstip waarop de schuldeisers aanspraak maken op betaling of het tijdstip waarop zij beslag hebben gelegd, is hierbij van belang. 7 Is er niet voldoende om de samenlopende schuldeisers te voldoen, dan vindt er pondspondsgewijze verdeling plaats. Dit is verdeling in verhouding tot het bedrag van de verschillende schuldvorderingen. Er zijn echter uitzonderingen mogelijk. Art. 8 Hyp.W. stelt dat de gelijkheid de regel is tenzij er wettige redenen van voorrang bestaan. Wettige redenen van voorrang zijn, krachtens art. 9 Hyp. W., de voorrechten en de hypotheken. 11. Titel XVIII van het Burgerlijk Wetboek (de Hypotheekwet ) bevat de algemene regels inzake voorrechten en hypotheken. Er mag echter niet enkel rekening worden gehouden met voorrechten en hypotheken maar ook andere zekerheidsrechten spelen een rol bij de vereffening van het vermogen en kunnen eveneens afbreuk doen aan het gelijkheidsbeginsel tussen schuldeisers Zekerheidsrechten 12. Het begrip zekerheidsrecht kan in enge of ruime zin worden opgevat. In enge zin kan men zekerheidsrechten definiëren als attributen van een schuldvordering die ertoe strekken de positie van de schuldenaar bij samenloop te versterken. 9 Ruimer genomen kunnen alle juridische mechanismen die van aard zijn de betaling van de schuldeiser veilig te stellen als zekerheidsrechten worden beschouwd. Dit is onder meer het geval voor de 5 E. DIRIX en R. DE CORTE, Zekerheidsrechten in Beginselen van Belgisch privaatrecht, Mechelen, Kluwer, 2006, R. JANSEN en V. SAGAERT, Overzicht van rechtspraak. Zakelijke zekerheden ( ), TPR 2012, afl. 3, E. DIRIX en R. DE CORTE, Zekerheidsrechten in Beginselen van Belgisch privaatrecht, Mechelen, Kluwer, 2006, E. DIRIX en R. DE CORTE, Zekerheidsrechten in Beginselen van Belgisch privaatrecht, Mechelen, Kluwer, 2006, 1. 9 E. DIRIX en R. DE CORTE, Zekerheidsrechten in Beginselen van Belgisch privaatrecht, Mechelen, Kluwer, 2006, 3. 4

11 zekerheidsmechanismen die inherent zijn aan de rechtsverhouding, zoals bijvoorbeeld schuldvergelijking Het nut van zekerheden is duidelijk. Men wil de nadelige gevolgen van de artikelen 7 en 8 van de Hypotheekwet ontlopen door hetzij te ontsnappen aan de samenloop, hetzij een bevoorrechte positie te verwerven Zekerheden ontstaan krachtens de wet of krachtens een overeenkomst. De zekerheidsrechten kunnen in twee categorieën worden onderverdeeld: de persoonlijke en zakelijke zekerheidsrechten. De zakelijke zekerheidsrechten strekken ertoe de positie van de schuldeiser in de samenloop te versterken door hem op het (gehele of een deel van het) vermogen bepaalde preferente rechten te verlenen. 12 Bij de persoonlijke zekerheidsrechten wordt een bijkomende schuldenaar aan de oorspronkelijke debiteur toegevoegd. 13 De borgstelling en de bankgarantie zijn voorbeelden van persoonlijke zekerheden. In deze bijdrage zal enkel op de zakelijke zekerheden gefocust worden. 15. De voorrechten, het pand en de hypotheek zijn zakelijke zekerheidsrechten. De regels inzake voorrechten en hypotheken staan in de Hypotheekwet. Titel XVII BW bevat de artikelen inzake inpandgeving. De Wet van 11 juli 2013 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek wat de zakelijke zekerheden op roerende goederen betreft, 14 voert grondige wijzigingen door in het zekerheidsrecht. De wet treedt in werking bij een KB te bepalen datum en uiterlijk op 1 december Een bespreking van de nieuwe wet valt buiten het bestek van deze bijdrage Voorrechten 16. Een voorrecht kan gedefinieerd worden als een recht dat door de wet wordt verleend aan een schuldeiser wegens de bijzondere aard van zijn schuldvordering, waardoor die schuldeiser 10 E. DIRIX en R. DE CORTE, Zekerheidsrechten in Beginselen van Belgisch privaatrecht, Mechelen, Kluwer, 2006, E. DIRIX en R. DE CORTE, Zekerheidsrechten in Beginselen van Belgisch privaatrecht, Mechelen, Kluwer, 2006, E. DIRIX en R. DE CORTE, Zekerheidsrechten in Beginselen van Belgisch privaatrecht, Mechelen, Kluwer, 2006, E. DIRIX en R. DE CORTE, Zekerheidsrechten in Beginselen van Belgisch privaatrecht, Mechelen, Kluwer, 2006, Wet van 11 juli 2013 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek wat de zakelijke zekerheden op roerende goederen betreft en de opheffing tot diverse bepalingen ter zake, BS 2 augustus Voor een bespreking van de Wet: zie E. Dirix, De hervorming van de roerende zakelijke zekerheden in Nieuwe Wetgeving, Mechelen, Kluwer, 2013, 317p. 5

12 in geval van samenloop bij voorrang wordt betaald uit de opbrengst van (een gedeelte van) het vermogen van de schuldenaar Voorrechten kunnen enkel voortvloeien uit de wet. Het enige wat een voorrecht doet is een recht van voorrang verlenen, er is geen volgrecht aan verbonden. De titularis van het voorrecht kan dus niet beletten dat het goed waarop het voorrecht slaat uit het vermogen van de schuldenaar verdwijnt. Als het goed waarop het voorrecht slaat uit het vermogen van de schuldenaar verdwijnt, zal het voorrecht tenietgaan tenzij er sprake is van zakelijke subrogatie. Zakelijke subrogatie vindt plaats indien een goed in de plaats komt van een ander goed en het nieuwe goed de functie van het oude goed kan overnemen waardoor het zakelijke recht blijft voortbestaan De voorrechten kunnen worden ingedeeld in verschillende categorieën: - Voorrechten op alle roerende en onroerende goederen. Een voorrecht op alle roerende en onroerende goederen verleent de bevoorrechte schuldeiser het recht om voor de chirografaire schuldeisers uitbetaald te worden met de opbrengst van alle goederen die de gemeenschappelijke schuldenaar toebehoren. 18 Voorbeelden zijn het voorrecht voor gerechtskosten in privaat- en administratiefrechtelijke zaken 19 en het voorrecht van de schatkist inzake de gerechtskosten in strafzaken Voorrechten op alle roerende goederen. Voorrechten op alle roerende goederen zijn de voorrechten die principieel uitoefenbaar zijn op de opbrengst van de tegeldemaking van alle roerende goederen die de schuldenaar toebehoren ( en dus van zijn vermogen deel uitmaken). 21 Deze voorrechten kunnen worden teruggevonden in art. 19 Hyp.W. (voorrecht voor de begrafeniskosten, voorrecht voor de kosten van laatste ziekte, voorrecht van de 16 E. DIRIX en R. DE CORTE, Zekerheidsrechten in Beginselen van Belgisch privaatrecht, Mechelen, Kluwer, 2006, V. SAGAERT, Zakelijke subrogatie. De verkenning van een algemeen beginsel in het vermogensrecht, Jura. Falc , afl. 2, K. BYTTEBIER, Voorrechten en hypotheken in hoofdlijnen in In Hoofdlijnen, Antwerpen, Maklu, 2005, Art. 17 Hyp.W. 20 Loi 5-15 septembre 1807 relative au mode de recouvrement des frais de justice au profit du Trésor public en matière criminelle, correctionelle et de police, Bull. Off., 158, n Aangehaald in K. Byttebier, Voorrechten en hypotheken in hoofdlijnen in In Hoofdlijnen, Antwerpen, Maklu, 2005, K. BYTTEBIER, Voorrechten en hypotheken in hoofdlijnen in In Hoofdlijnen, Antwerpen, Maklu, 2005,

13 werknemers, ) en in bijzondere wetgeving (voorrechten inzake de inkomstenbelastingen 22, inzake de B.T.W. 23, ). - Voorrechten op bepaalde roerende goederen. Art. 20 Hyp.W. bevat een en opsomming van de voorrechten op bepaalde roerende goederen (voorrecht van de verhuurder of de verpachter, voorrecht voor de kosten tot behoud van de zaak gemaakt, voorrecht van de onbetaalde verkoper van een roerend goed,.) - Voorrechten op bepaalde onroerende goederen. Voorrechten op bepaalde onroerende goederen zijn vrij zeldzaam. Art. 27 Hyp.W. somt 6 voorrechten op op welbepaalde onroerende goederen. 19. Bijzondere voorrechten hebben voorrang op algemene voorrechten. 24 Tussen de bevoorrechte schuldeisers wordt de voorrang geregeld naar de verschillende aard van de voorrechten. 25 Bevoorrechte schuldeisers die in dezelfde rang zijn, worden naar evenredigheid van hun vordering betaald Één van de vernieuwingen van de Wet van 11 juli 2013 is een vermindering van het aantal voorrechten om de wildgroei van de wettelijke voorrangsposities tegen te gaan. 27 Onder andere het voorrecht wegens de oogstkosten (art. 20, 2 Hyp.W.), het voorrecht van de pandhoudende schuldeiser (art. 20, 3 Hyp.W.), het voorrecht van de hotelhouder (art. 20, 6 Hyp.W.) en het pand op de handelszaak (art Wet Inpandgeving Handelszaak 28 ) worden afgeschaft. De wetgever voorziet echter in vervanging door een nieuwe pandregeling en een wettelijke basis voor het eigendomsvoorbehoud te voorzien Art. 422, eerste lid WIB Art. 86 B.T.W.-Wetboek. 24 Art. 26 Hyp.W. 25 Art. 13 Hyp.W. 26 Art. 14 Hyp.W. 27 R. JANSEN en V. SAGAERT, Overzicht van rechtspraak. Zakelijke zekerheden ( ), TPR 2012, afl. 3, Wet van 25 oktober 1919 betreffende het in pand geven van de handelszaak, het disconto en het in pand geven van de factuur, alsmede de aanvaarding en de keuring van de rechtstreeks voor het verbruik gedane leveringen, zoals gewijzigd bij KB van 30 maart 1936, BS 5 november N. DE WAELE, Ontwerp van wet tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek wat de zakelijke zekerheden op roerende goederen betreft, masterproef Rechten UGent, ,

14 Pandrecht 21. Inpandgeving is een contract waarbij een schuldenaar aan zijn schuldeiser een zaak afgeeft tot zekerheid van de schuld. 30 Onder bepaalde voorwaarden is een bezitloos pand mogelijk. 22. Het pandrecht wordt grondig hervormd door de Wet van 11 juli De titel inpandgeving in het Burgerlijk Wetboek zal worden vervangen door zakelijke zekerheden op roerende goederen. 31 Bij een klassieke inpandgeving is er buitenbezitstelling vereist. Dit heeft als nadeel dat de schuldenaar het goed niet verder kan gebruiken. Tevens maakt men een onderscheid tussen een burgerlijk en een handelspand. De nieuwe regelgeving voorziet in eengemaakt pandrecht. Elke inpandgeving zal onder de wet vallen, ongeacht of zij strekt tot waarborg van een handelsverbintenis of niet. Daarnaast zal een bezitloos pand mogelijk zijn op alle goederen Hypotheek 23. Een hypotheek is een zakelijk recht op onroerende goederen, die verbonden zijn ter voldoening van een verbintenis. 33 Aan de hypotheek is een volgrecht verbonden, zij volgt de goederen, in welke handen zij ook overgaan 34 Zij komt slechts tot stand in de gevallen en overeenkomstig de wet toegelaten. 35 Er zijn wettelijke, bedongen en testamentaire hypotheken. 36 De wettelijke hypotheek is de hypotheek die uit de wet ontstaat. De bedongen hypotheek is de hypotheek die afhankelijk is van overeenkomsten en van de uiterlijke vorm van contracten en akten. De testamentaire hypotheek is de hypotheek die door een erflater wordt gevestigd op 30 Art BW. 31 Art. 2 Wet van 11 juli 2013 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek wat de zakelijke zekerheden op roerende goederen betreft en de opheffing tot diverse bepalingen ter zake, BS 2 augustus N. DE WAELE, Ontwerp van wet tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek wat de zakelijke zekerheden op roerende goederen betreft, masterproef Rechten UGent, , Art. 41, lid 1 Hyp.W. 34 Art. 41, lid 3 Hyp.W. 35 Art. 42 Hyp.W. 36 Art. 43 Hyp.W. 8

15 een of meer onroerende goederen, bepaaldelijk aangewezen in het testament, tot waarborg van de door hem gemaakte legaten Een hypotheek is tegenwerpelijk aan derden indien hij aan de wettelijke voorwaarden daartoe voldoet. Een aantal publiciteitsvereisten moet worden voldaan. De hypotheek moet ingeschreven worden op het hypotheekkantoor. De datum van inschrijving bepaalt de onderlinge rangregeling, een hypotheek van een eerdere datum heeft voorrang op een hypotheek van een latere datum Andere mechanismen van zekerheid 25. In de toekomst zal, zoals reeds vermeld, de Wet van 11 juli 2013 inzake de hervorming van de roerende zakelijke zekerheden in werking treden. De pijnpunten bestonden echter al langer. In de praktijk heeft men daarom alternatieve zekerheidsmechanismen ontwikkeld. Men is een beroep gaan doen op rechtsfiguren uit het verbintenissen- of het zakenrecht die in eerste instantie niet bedoeld zijn als zekerheid maar die in de praktijk de schuldeiser meer zekerheid op betaling bieden. Voorbeelden hiervan zijn het eigendomsvoorbehoud en de schuldvergelijking Eigendomsvoorbehoud 26. Eigendomsvoorbehoud doet zich voor wanneer de vervreemder van een goed zich het eigendomsrecht voorbehoudt tot zolang de verkrijger van het goed heeft betaald Tot op heden wordt het eigendomsvoorbehoud geregeld in art. 101 Faill.W Art. 44 Hyp.W. 38 Art. 81 Hyp.W. 39 R. JANSEN en V. SAGAERT, Overzicht van rechtspraak. Zakelijke zekerheden ( ), TPR 2012, afl. 3, Infra nr.55, p 19. 9

16 Schuldvergelijking 28. Krachtens art BW vindt schuldvergelijking plaats tussen twee personen die elkaars schuldenaar zijn, waardoor de twee schulden tenietgaan. De schuldvorderingen gaan teniet ten belope van het kleinste bedrag Schuldvergelijking heeft een dubbele functie, naast een betalingsfunctie vervult ze ook een zekerheidsfunctie. 42 De betalingsfunctie houdt in dat er een vereenvoudiging is van het betalingsverkeer doordat de schuld wordt vereffend ten belope van het kleinste bedrag van de twee vorderingen. Tussen de partijen moeten dan geen wederzijdse betalingen meer plaatsvinden. Schuldvergelijking vervult ook een zekerheidsfunctie doordat de schuldeiser zal ontsnappen aan de regel van evenredige verdeling en ten belope van de schuldvergelijking integrale betaling van zijn schuldvordering zal krijgen. Als een schuldeiser zichzelf betaalt door inhouding van wat hij aan zijn schuldenaar verschuldigd is, wint hij de schuldvordering die de wederpartij op hem heeft uit en verschaft hij zich dus daarop voorrang Er zijn drie soorten schuldvergelijking: de wettelijke, de gerechtelijke en de conventionele schuldvergelijking. - De wettelijke schuldvergelijking is de schuldvergelijking die bij wet geregeld is in de artikelen 1289 tot en met 1299 van het Burgerlijk Wetboek. Wettelijke schuldvergelijking vindt van rechtswege plaats tussen schulden die beide een geldsom of een zekere hoeveelheid vervangbare zaken van dezelfde soort tot voorwerp hebben en beide vaststaand en opeisbaar zijn De gerechtelijke schuldvergelijking is de schuldvergelijking die intreedt door toedoen van de rechter op basis van een tegenvordering strekkende tot schuldvergelijking van de verweerder. Het Burgerlijk Wetboek vermeldt niets over de gerechtelijke schuldvergelijking maar het bestaan en de geldigheid ervan worden algemeen erkend. 45 Een schuldenaar die in betaling van een schuldvordering wordt gedaagd en tevens over een schuldvordering op zijn schuldeiser beschikt, die echter niet voldoet 41 Art BW. 42 E. DIRIX en V. SAGAERT, Verhaalsrechten en zekerheidsposities van schuldeisers onder de Europese Insolventieverordening, TBH 2001, M.E. STORME, Schuldvergelijking en insolventie in E. DIRIX, M.E. STORME, S. BRIJS en B VANERMEN, Insolventie- en beslagrecht, Brugge, Die Keure, 2010, Art BW; Art BW. 45 R. Houben, Conventionele Schuldvergelijking. Compensatieclausules, rekening-courant-bedingen en nettingclausules: een analyse vanuit het gemene recht, met de financiële sector als toetssteen, Jura Falc , afl. 4,

17 aan de vereisten voor wettelijke schuldvergelijking, kan een tegenvordering instellen strekkende tot schuldvergelijking van zijn schuld met zijn schuldvordering op de schuldeiser. 46 Het feit alleen dat een rechter beslist over de compensatie maakt een schuldvergelijking niet gerechtelijk. Indien de rechter enkel het bestaan van de wettelijk of conventioneel ingetreden schuldvergelijking vaststelt, is er sprake van wettelijke, respectievelijk conventionele schuldvergelijking Een derde mogelijkheid is dat partijen een beding tot schuldvergelijking inlassen in hun overeenkomst. Schuldvergelijking is niet van openbare orde, noch van dwingend recht. Partijen kunnen dus contractueel schuldvergelijking uitsluiten of eraan verzaken. Omgekeerd kunnen de partijen dus ook een contractueel beding tot schuldvergelijking opnemen. De partijen moeten dan wel de dwingende bepalingen inzake schuldvergelijking in acht nemen, waaronder art BW Executie op het vermogen van de schuldenaar 31. Wanneer er verschillende schuldeisers zijn met zekerheden is het mogelijk dat er rangconflicten ontstaan tussen de verschillende zekerheidsrechten, dat het met andere woorden niet duidelijk is wie eerst moet worden voldaan. Voor conventionele zekerheidsrechten worden de rangconflicten in principe beslecht aan de hand van de anterioriteitsregel. Een ouder zakelijk recht gaat voor op een recht van recentere datum. 49 De datum die hiervoor in aanmerking moet worden genomen, is de datum waarop het zekerheidsrecht aan derden tegenwerpelijk is geworden (door het vervullen van een aantal formaliteiten zoals vb. inschrijving, registratie, vaste dagtekening, ). 50 Voor de wettelijke preferenties bepaalt de wet de rangorde. 51 De wetgever heeft een eigen rangorde uitgewerkt waarbij voorrechten voorgaan op hypotheken 52 en bijzondere voorrechten op de algemene voorgaan R. Houben, Conventionele Schuldvergelijking. Compensatieclausules, rekening-courant-bedingen en nettingclausules: een analyse vanuit het gemene recht, met de financiële sector als toetssteen, Jura Falc , afl. 4, R. Houben, Conventionele Schuldvergelijking. Compensatieclausules, rekening-courant-bedingen en nettingclausules: een analyse vanuit het gemene recht, met de financiële sector als toetssteen, Jura Falc , afl. 4, R. JANSEN en V. SAGAERT, Overzicht van rechtspraak. Zakelijke zekerheden ( ), TPR 2012, afl. 3, E. DIRIX en R. DE CORTE, Zekerheidsrechten in Beginselen van Belgisch privaatrecht, Mechelen, Kluwer, 2006, E. DIRIX en R. DE CORTE, Zekerheidsrechten in Beginselen van Belgisch privaatrecht, Mechelen, Kluwer, 2006, E. DIRIX en R. DE CORTE, Zekerheidsrechten in Beginselen van Belgisch privaatrecht, Mechelen, Kluwer, 2006,

18 32. In geval van faillissement zijn er echter belangrijke beperkingen op het executierecht van de schuldeiser. 2. Voorrechten en zekerheden in een Belgisch faillissement 2.1. Inleiding 33. De Faillissementswet 54 bevat de regels inzake faillissement. 34. Een eerste vraag is wie failliet kan verklaard worden. De Faillissementswet is van toepassing op kooplieden die op duurzame wijze opgehouden zijn te betalen en van wie het krediet wankelt. 55 Het zijn dus enkel de natuurlijke personen en de rechtspersonen die op grond van art. 1 W. Kh. als handelaar worden gekwalificeerd, die failliet kunnen verklaard worden. 35. Sleutelwoorden zijn de samenloop en de daaruit vloeiende gelijkheid van schuldeisers. Vanaf het moment van faillietverklaring in een vonnis door de rechtbank van koophandel is er kristallisatie van de schuldvorderingen en ontstaat er een samenloop tussen alle schuldeisers die een schuldvordering op de gefailleerde hebben. De afwikkeling van het faillissement geschiedt door een collectieve afwikkeling door een curator van het vermogen van de schuldenaar. In beginsel worden de schuldeisers die zich in een gelijkwaardige positie bevinden gelijk behandeld. De uitwerking van dit principe blijft echter in veel gevallen theoretisch door de werking van zekerheden Algemene principes van de faillissementsprocedure Algehele buitenbezitstelling 36. Het faillissement leidt tot een algehele buitenbezitstelling van de gefailleerde. Krachtens art. 16 Faill.W. verliest de gefailleerde, te rekenen van de dag van het vonnis van faillietverklaring, van rechtswege het beheer over al zijn goederen. Alle betalingen, verrichtingen en handelingen van de gefailleerde en alle betalingen aan de gefailleerde gedaan vanaf de dag van het vonnis, kunnen niet aan de boedel worden tegengeworpen. 52 Art. 12 in fine Hyp.W. 53 Art. 26 Hyp.W. 54 Faillissementswet 8 augustus 1997, BS 28 oktober Art. 2 Faill.W. 12

19 De boedel 37. De faillietverklaring heeft de vorming van een boedel tot gevolg. De boedel omvat al de activa die bestaan ten tijde van het faillissementsvonnis, evenals de goederen die de gefailleerde verkrijgt tijdens de loop van de procedure Een curator wordt belast met het beheer, de wedersamenstelling en de vereffening van de failliete boedel, alsook met de verdeling van de opbrengst onder de schuldeisers Een onderscheid moet worden gemaakt tussen de schuldeisers die in de boedel opkomen en zij die erbuiten blijven. De chirografaire schuldeisers komen op in de boedel. Dit zijn de schuldeisers zonder zekerheid of voorrecht en deze met een algemeen voorrecht. De bijzondere bevoorrechte schuldeisers en de schuldeisers met een zakelijke zekerheid ( separatisten ) blijven buiten de boedel. De goederen die bestemd zijn ter voldoening van de separatisten behoren niet tot de faillissementsboedel, ze vormen een subboedel die het voorwerp is van een eigen rangregeling. Enkel het saldo van de verkoopsopbrengst van deze goederen dat overblijft na voldoening van deze schuldeisers valt in de faillissementsboedel. 58 Separatisten dienen dus in principe niet bij te dragen tot de boedelschulden. Zij kunnen enkel tot bijdrage worden verplicht wanneer de door de curator gemaakte schulden betrekking hebben op hun onderpand en hen tot voordeel strekten Boedelschulden zijn schulden die door de bewindvoerder worden aangegaan of worden opgelopen met het oog op de bewaring of de vereffening van het onder zijn bewind gestelde vermogen. 60 De boedelschuldeiser behoudt het recht om individueel goederen uit te winnen in de boedel, weliswaar op voorwaarde dat hij beschikt over een uitvoerbare titel Art. 16, lid 1 Faill.W. 57 Art. 11, lid 1 Faill.W. 58 E. DIRIX, [Zekerheden] Algemene leerstukken, TPR 2004, afl. 2, E. DIRIX, [Zekerheden] Algemene leerstukken, TPR 2004, afl. 2, R. JANSEN en V. SAGAERT, Overzicht van rechtspraak. Zakelijke zekerheden ( ), TPR 2012, afl. 3, R. JANSEN en V. SAGAERT, Overzicht van rechtspraak. Zakelijke zekerheden ( ), TPR 2012, afl. 3,

20 Aangifte en verificatie van schuldvorderingen 41. Vermits het faillissement leidt tot een collectieve vereffening, kunnen schuldeisers individueel niet meer overgaan tot tenuitvoerlegging. Dit geldt enkel voor de chirografaire schuldeisers en de schuldeisers met een algemeen voorrecht De schuldeisers moeten aangifte doen van hun schuldvordering waarna er verificatie plaatsvindt. De procedure van aangifte en verificatie van schuldvorderingen is terug te vinden in de artikelen 62 tot en met 72 van de Faillissementswet. Schuldeisers moeten aangifte doen van hun schuldvordering ter griffie van de rechtbank van koophandel. 63 Daarbij moeten ze onder andere melding maken van de aan de schuldvordering verbonden voorrechten, hypotheek- of pandrechten, en de titel waarop zij berusten. Bij gebreke van deze vermelding mag de curator de vordering verwerpen, of als chirografair beschouwen. 64 Een schuldeiser die in gebreke blijft zijn schuldvordering aan te geven of te bevestigen wordt uitgesloten van de uitdelingen. Bij laattijdige aangifte kunnen zij evenwel nog opname vorderen voor de latere verdelingen, doch zij kunnen geen aanspraken laten gelden in het kader van de vorige verdelingen. 65 Na de aangifte doet de curator een verificatie van de schuldvorderingen, in tegenwoordigheid of althans na behoorlijke oproeping van de gefailleerde. 66 Het vonnis van faillietverklaring bepaalt de datum waarop het eerste proces-verbaal van verificatie van de schuldvorderingen ter griffie dient te worden neergelegd. 67 De schuldeisers en de gefailleerde kunnen tegen de verrichte en te verrichten verificaties bezwaren inbrengen Art. 25 Faill.W. 63 Art. 62 Faill.W. 64 Art. 63, lid 1 Faill.W. 65 Art. 72 Faill.W. 66 Art. 65 Faill.W. 67 Art. 11, lid 2 Faill.W. 68 Art. 69 Faill.W. 14

21 Individuele vervolgingsmaatregelen Chirografaire schuldeisers en algemeen bevoorrechte schuldeisers 43. Na het vonnis van faillietverklaring kan een roerende of onroerende rechtsvordering of een middel van tenuitvoerlegging op de roerende of onroerende goederen niet voortgezet, ingesteld of aangewend worden dan tegen de curators. 69 De beslissingen die worden genomen omtrent de rechtsvorderingen voortgezet of ingesteld tegen de gefailleerde persoonlijk, kunnen niet aan de boedel worden tegengeworpen. 70 Bijgevolg zal deze uitvoerbare titel pas na het sluiten van het faillissement ten uitvoer kunnen worden gelegd, en dit enkel en alleen indien de gefailleerde niet verschoonbaar wordt verklaard. Het vonnis van faillietverklaring doet eveneens elk beslag gelegd ten verzoeke van de gewone en algemene bevoorrechte schuldeisers ophouden. 71 De schuldeisers kunnen de uitwinning niet voortzetten. De chirografaire en algemeen bevoorrechte schuldeisers verliezen dus elke mogelijkheid tot uitvoering van hun schuldvordering, zij maken deel uit van de massa en worden dus vertegenwoordigd door de curator Bijzonder bevoorrechte schuldeisers en de eerst ingeschreven hypothecaire schuldeiser 44. Bovenstaande regeling geldt echter niet voor de schuldeisers buiten de boedel (de separatisten ). Na neerlegging van het eerste proces-verbaal van verificatie van schuldvorderingen en wanneer hun schuldvorderingen erkend zijn, herwinnen enerzijds de schuldeisers die houder zijn van bijzondere zekerheden op voorrechten op roerende goederen en anderzijds de eerst ingeschreven hypothecaire schuldeiser, het recht om uitvoering te vorderen op het bezwaarde goed. 73 Hun executierechten zijn dus geschorst tot aan het eerste proces-verbaal van verificatie van schuldvorderingen. 69 Art. 24, lid 1 Faill.W. 70 Art. 24, lid 2 Faill.W. 71 Art. 25, lid 1 Faill.W. 72 S. COOLS, De positie van de pandhoudende, hypothecaire en bevoorrechte schuldeiser bij faillissement, Jura Falc , afl. 1, Art. 26, lid 1 Faill.W.; Art. 100, lid 2 Faill.W. 15

22 De curator kan evenwel verzoeken voor een verdere schorsing. De rechtbank kan daartoe beslissen indien aan twee voorwaarden is voldaan. Ten eerste is een verdere schorsing vereist voor het belang van de boedel. Ten tweede moet een tegeldemaking van die roerende goederen kunnen worden verwacht die de bevoorrechte schuldeisers niet benadeelt. 74 Gedurende de termijn van schorsing van middelen van tenuitvoerlegging kan het bezwaarde goed door de curator te koop gesteld worden. Schuldeisers kunnen zich echter daartegen verzetten indien die verkoop hen kan schaden Hypothecaire schuldeisers, andere dan de eerst ingeschrevene en schuldeisers met een voorrecht op onroerende goederen 45. Voor schuldeisers die bevoorrecht zijn op de onroerende goederen en voor de hypothecaire schuldeisers, andere dan de eerst ingeschreven hypothecaire schuldeiser, geldt art. 100 Faill.W. De regeling verschilt naargelang de uitwinning al dan niet reeds was aangevat voor de uitspraak van het faillietverklarend vonnis. Art. 100, lid 1 Faill.W. bepaalt dat indien er geen vervolgingen tot uitwinning van de onroerende goederen zijn begonnen voor de uitspraak van het faillietverklarend vonnis, alleen de curators tot verkoop kunnen overgaan. Indien er toch reeds was begonnen met de uitwinning, kan de curator het beslag stuiten door, met machtiging van de rechtbank van koophandel, de in beslag genomen goederen te doen verkopen Pandhoudende schuldeisers 46. De executierechten van de pandhoudende schuldeisers worden afgestemd op hetgeen geldt voor de bijzonder bevoorrechte schuldeisers. 77 De executierechten worden derhalve opgeschort tot aan het eerste proces-verbaal van verificatie van schuldvorderingen Verdachte periode 47. In principe heeft het vonnis van faillietverklaring geen gevolgen voor voorheen gestelde handelingen. Er zal dus in beginsel behoud zijn van de zekerheid in geval van faillissement. 78 In bepaalde omstandigheden zal de zekerheid toch aangevochten kunnen worden. 74 Art. 26, lid 3 Faill.W; Art. 100, lid 2 Faill.W. 75 Art. 75, 3 Faill.W. 76 Art. 100, lid 4 Faill.W. 77 E. DIRIX en R. DE CORTE, Zekerheidsrechten in Beginselen van Belgisch privaatrecht, Mechelen, Kluwer, 2006,

23 Pauliaanse vordering 48. Handelingen of betalingen verricht met bedrieglijke benadeling van de rechten van de schuldeisers kunnen niet worden tegengeworpen onverschillig op welke datum zij hebben plaatsgehad. Ongeacht hun tijdstip kunnen rechtshandelingen aangevochten worden op grond van de pauliaanse vordering. In het faillissementsrecht is dit opgenomen in art. 20 Faill.W. Dit is een loutere toepassing van de gemeenrechtelijke pauliana uit art BW Verdachte periode 49. De verdachte periode is een periode die voorafgaat aan het faillissementsvonnis. Ze begint te lopen op het door de rechtbank vastgestelde tijdstip van betaling, dat in principe samenvalt met de datum van het vonnis van faillietverklaring. 79 De rechtbank kan het tijdstip van staking van betaling echter vervroegen wanneer er ernstige en objectieve omstandigheden zijn en zulks niet meer dan zes maanden voor het vonnis van faillietverklaring, behoudens in geval van een bedrieglijke ontbinding van de rechtspersoon Handelingen die in de verdachte periode worden gesteld en handelingen die tegenwerpelijk worden gemaakt in deze periode zijn in beginsel geldig. Bepaalde handelingen kunnen echter aangevochten worden op grond van de artikelen 17 tot en met 19 en artikel 21 van de Faillissementswet. Indien dit succesvol is zal de handeling niet toerekenbaar zijn aan de boedel. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen verplichte en facultatieve niettegenwerpelijke handelingen. Art. 17 Faill.W. bepaalt dat een aantal handelingen van rechtswege nietig zijn wanneer zij worden verricht in de verdachte periode omdat zij worden geacht afbreuk te doen aan het gelijkheidsbeginsel. Specifiek met betrekking tot hypotheken stelt art. 17, 3 Faill.W. dat alle bedongen hypotheken en alle rechten van gebruikspand of van pand, op de goederen van de schuldenaar gevestigd wegens voordien aangegane schulden niet aan de boedel kunnen 78 S. COOLS, De positie van de pandhoudende, hypothecaire en bevoorrechte schuldeiser bij faillissement, Jura Falc , afl. 1, Art. 12, lid 1 Faill.W. 80 Art. 12, lid 2, lid 5 en lid 6 Faill.W. 17

24 worden tegengeworpen wanneer zij door de schuldenaar zijn verricht sinds het door de rechtbank bepaalde tijstip van betaling. Dit artikel betreft enkel het ontstaan van de hypotheek, niet de naleving van de publiciteitsvoorschriften die nodig zijn voor de tegenwerpelijkheid aan derden. Met betrekking tot de publiciteit bepaalt art. 19 Faill. W. dat hypotheekrechten en voorrechten die geldig zijn verkregen, mogen worden ingeschreven tot de dag van de faillietverklaring. De inschrijvingen, die na het tijstip van de staking van betaling zijn genomen, kunnen niet tegenwerpbaar worden verklaard, wanneer meer dan vijftien dagen verlopen zijn tussen de datum van de akte waaruit de hypotheek of het voorrecht volgt, en de datum van de inschrijving. Deze regel is in beginsel van toepassing op alle soorten hypotheken, zowel de wettelijke, de conventionele als de testamentaire hypotheek. 81 Art. 18 Faill.W. voorziet in een facultatieve niet-tegenwerpelijkheid van alle andere betalingen door de schuldenaar wegens vervallen schulden gedaan, en alle handelingen onder bezwarende titel door hem aangegaan na de staking van betaling en voor het vonnis van faillietverklaring kunnen niet tegenwerpbaar verklaard worden, indien zij die van de schuldenaar iets hebben ontvangen of met hem hebben gehandeld, kennis hebben van de staking van betaling. De niet-tegenwerpelijkheid zal enkel worden uitgesproken wanneer de handeling nadelig is voor de boedel. 51. Een zekerheidsstelling die gesteld wordt tijdens de verdachte periode is dus in principe geldig, maar onderworpen aan de beperkingen in art. 17, 1 Faill.W, 17, 3 en art. 20 Faill.W. 82 Zekerheidsstellingen die gesteld worden voor de verdachte periode kunnen alleen nietig verklaard worden op grond van de faillissementspauliana uit art. 20 Faill.W Vereffening 52. Het bedrag van het actief wordt onder de schuldeisers verdeeld naar evenredigheid van hun vorderingen en na aftrek van de kosten en uitgaven voor het beheer van de failliete boedel 81 S. COOLS, De positie van de pandhoudende, hypothecaire en bevoorrechte schuldeiser bij faillissement, Jura Falc , afl. 1, S. COOLS, De positie van de pandhoudende, hypothecaire en bevoorrechte schuldeiser bij faillissement, Jura Falc , afl. 1,

25 en van hetgeen aan de bevoorrechte schuldeisers is betaald. 83 De rechten van bevoorrechte schuldeisers worden bepaald in de artikelen 84 tot en met 98bis van de Faillissementswet Verschoonbaarverklaring 53. De verschoonbaarverklaring is enkel mogelijk voor natuurlijke personen, niet voor rechtspersonen. 84 Voor rechtspersonen betekent de sluiting van het faillissement zijn ontbinding en de onmiddellijke sluiting van zijn vereffening. 85 De verschoonbaarverklaring van de gefailleerde is de regel. De rechtbank kan slechts in geval van gewichtige omstandigheden en met bijzondere redenen omkleed de verschoonbaarverklaring weigeren Invloed van het faillissement op de alternatieve zekerheidsmechanismen Eigendomsvoorbehoud 54. In geval van faillissement kan men zich op het eigendomsrecht beroepen om het goed te revindiceren bij samenloop. Krachtens art. 101, lid 1 Faill.W. doet het faillissement geen afbreuk aan het recht van terugvordering van de eigenaar van de goederen die in het bezit zijn van de schuldenaar. Er moet wel aan enkele voorwaarden worden voldaan, met name mogen de roerende goederen niet onroerend geworden zijn door incorporatie, moet het goed nog in natura aanwezig zijn bij de koper en moet het beding schriftelijk zijn opgesteld. 87 De rechtsvordering tot terugvordering moet worden ingesteld voor de neerlegging van het eerste proces-verbaal van verificatie van de schuldvorderingen. 88 De rechtsvordering tot terugvordering moet worden begrepen als de uitoefening van het recht tot terugvordering In de nieuwe regelgeving zal art. 101 Faill.W. worden verplaatst naar het Burgerlijk Wetboek waardoor het eigendomsvoorbehoud in alle gevallen van samenloop tegenwerpelijk zal zijn indien de voorwaarden zijn vervuld. 90 Het eigendomsvoorbehoud zal ook worden beschouwd als een volwaardig zekerheidsrecht, dus niet enkel meer in het kader van een 83 Art. 99 Faill.W. 84 Art. 81 Faill.W. 85 Art. 83, lid 1 Faill.W. 86 Art. 80, lid 2 Faill.W. 87 Art. 101, lid 2 Faill.W. 88 Art. 101, lid 3 Faill.W. 89 E. DIRIX, [Zekerheden] Algemene leerstukken, TPR 2004, afl. 2, Art. 81 Wet van 11 juli 2013 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek wat de zakelijke zekerheden op roerende goederen betreft en de opheffing tot diverse bepalingen ter zake, BS 2 augustus

26 koop-verkoop, maar ongeacht de juridische aard van de overeenkomst waarin het is opgenomen Schuldvergelijking Wettelijke schuldvergelijking 56. Schuldvergelijking na samenloop is in principe niet mogelijk. Dit volgt uit art BW dat stelt dat de schuldvergelijking niet plaatsvindt ten nadele van de verkregen rechten van een derde. Na het vonnis van faillietverklaring is dus geen schuldvergelijking meer mogelijk omdat dit afbreuk zou doen aan de gefixeerde rechten van derden. 92 Wanneer de voorwaarden voor schuldvergelijking reeds voor het tijdstip van het faillissement vervuld waren, kan het ontstaan van de samenloop hieraan geen afbreuk doen Er bestaat echter een uitzondering voor de verknochte of samenhangende schuldvorderingen. Wanneer tussen beide schuldvorderingen een objectief verband bestaat omdat zij voortvloeien uit eenzelfde wederkerige overeenkomst of uit wederkerige rechtsverhoudingen, dan blijft compensatie mogelijk, niettegenstaande de samenloop. 94 Het begrip samenhang heeft een steeds ruimere invulling gekregen, thans volstaat het dat de te compenseren vorderingen in het kader van een wederkerige rechtsverhouding zijn ontstaan, ook al ligt hieraan geen contractuele verhouding ten grondslag. 95 De uitzondering kan echter niet toegepast worden bij schuldvergelijking tussen een vordering die voorafgaat aan de samenloop en een vordering die volgt op de samenloop, ook al is er samenhang. De tegenvordering die na het faillissement is ontstaan, mag immers geen afbreuk doen aan de verkregen rechten van de schuldeisers Samenhang is geen vereiste voor boedelschulden. Indien er geen samenloop tussen de boedelschuldeisers onderling plaatsvindt of tussen boedelschuldeisers en zekerheidsschuldeisers, kunnen zij zich op schuldvergelijking beroepen, ongeacht de vraag of er al dan niet samenhang tussen de te verrekenen schuldvorderingen bestaat Art. 81 Wet van 11 juli 2013 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek wat de zakelijke zekerheden op roerende goederen betreft en de opheffing tot diverse bepalingen ter zake, BS 2 augustus R. JANSEN en V. SAGAERT, Overzicht van rechtspraak. Zakelijke zekerheden ( ), TPR 2012, afl. 3, E. DIRIX, [Zekerheden] Algemene leerstukken, TPR 2004, afl. 2, E. DIRIX en R. DE CORTE, Zekerheidsrechten in Beginselen van Belgisch privaatrecht, Mechelen, Kluwer, 2006, R. JANSEN en V. SAGAERT, Overzicht van rechtspraak. Zakelijke zekerheden ( ), TPR 2012, afl. 3, R. JANSEN, en V. SAGAERT, Overzicht van rechtspraak. Zakelijke zekerheden ( ), TPR 2012, afl. 3, R. JANSEN en V. SAGAERT, Overzicht van rechtspraak. Zakelijke zekerheden ( ), TPR 2012, afl. 3,