Mondverzorging in de palliatieve fase en bij chemo-/radiotherapie
|
|
- Ferdinand van Dam
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Lichaamsverzorging en observatie 23 Mondverzorging in de palliatieve fase en bij chemo-/radiotherapie Mondverzorging in de palliatieve fase en bij chemo-/radiotherapie vraagt speciale aandacht. Er zijn aanvullingen nodig op de basismondverzorging. De mondreiniging vindt van nature plaats door de tong en het speeksel. Bij ziekte en behandeling daarvan vermindert deze functie. Door verminderde speekselafscheiding en het ademen met open mond wordt het mondslijmvlies droog en kan gaan barsten. Op deze manier kunnen ontstekingsreacties en pijnklachten ontstaan en secundaire infecties (met schimmels en bacteriën) van de mondholte optreden. Door slijmvliesafwijkingen kunnen bacteriën in de bloedbaan terechtkomen ( porte d entree ). Verder kunnen klachten met betrekking tot kauwen, spreken en slikken optreden. Mondverzorging is er op gericht om beschadiging van het mondslijmvlies te voorkomen. Wanneer het mondslijmvlies beschadigd is, vraagt dat speciale aandacht (zie Verzorging beschadigd mondslijmvlies). Bij bovengenoemde cliëntengroepen kunnen door de ziekte en/of de behandeling veranderingen in de mond optreden. Deze veranderingen geven klachten die grote invloed kunnen hebben op de kwaliteit van leven. Ze kunnen leiden tot veranderingen in de voedingstoestand en problemen veroorzaken met intimiteit en sociale contacten 1,2. Frequentie mondverzorging in de palliatieve fase en bij chemo-/radiotherapie Natuurlijk gebit Mondinspectie dagelijks systematisch 2 maal per week Gebitsprothese dagelijks systematisch 2 maal per week Tanden poetsen 4 maal daags n.v.t. Reiniging van de tong 4 maal daags 4 maal daags Interdentaal reinigen 1 maal daags, voor de nacht n.v.t. Mond spoelen na elke poetsbeurt na elke poetsbeurt Lipverzorging na elke poetsbeurt na elke poetsbeurt Prothese reinigen n.v.t. na elke maaltijd afspoelen 2 maal daags reinigen overleg met de cliënt of het gebit s nachts droog bewaard kan worden. 1 maal per week in azijnoplossing gebitsbakjes dagelijks reinigen Poetsen kaakwallen n.v.t. 2 x daags bij volledige gebitsprothese 4 maal daags bij gedeeltelijke gebitsprothese en/of ontbrekende tanden of kiezen Tabel. Frequentie mondverzorging 1 2 patiënten met een verhoogd risico op beschadigd mondslijmvlies, Mondverzorging in palliatieve fase en bij chemotherapie : 1 (van 5)
2 Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Lichaamsverzorging en observatie 24 Specifieke aandachtspunten in de palliatieve fase en bij chemo-/radiotherapie Hieronder zijn algemene aanvullende opmerkingen gemaakt bij de werkwijze zoals beschreven bij de basismondverzorging, die zowel gelden voor de palliatieve fase als bij chemotherapie/radiotherapie. Bij mondinspectie Door systematische mondinspectie, 2 maal per week, is het mogelijk problemen van de mond tijdig te signaleren en goed te volgen. Systematisch worden geïnspecteerd: de lippen (buitenzijde); de omslagplooien (binnenzijde van de lippen); het wangslijmvlies; tandvlees; gebitselementen; onder-, boven- en zijkanten van de tong; mondbodem; gehemelte; keel. Verder wordt er gelet op het bestaan van een slechte adem. Het resultaat van de inspectie wordt genoteerd in het zorgdossier (bijvoorbeeld op een mondstatusscorelijst). Bij tanden en kaakwallen poetsen Als de cliënt niets meer per os opneemt is tweemaal daags poetsen voldoende. NB. Bij radiotherapie in het hoofd-halsgebied of in een periode van trombocytopenie, ernstige stollingsstoornissen c.q. spontane bloedingen wordt het poetsen van de kaakwallen achterwege gelaten. In dat geval kunnen de kaakwallen gereinigd worden met behulp van een om de vinger gewikkeld, in fysiologisch zout gedrenkt gaasje. Bij interdentaal reinigen Het gebruik van tanddraad (dental floss) wordt afgeraden vanwege de grotere kans op tandvleesbeschadiging. Bij mondspoelen Bij beschadigingen in de mondholte kan NaCl 0,9 % de wondgenezing bevorderen. Het wordt als niet-prikkelend ervaren en het lost taai speeksel op. Maak gebruik van een disposable kaakspoelspuit of elektrische monddouche als de mond onvoldoende geopend kan worden: pas op voor verslikken. Bij reiniging tong (bij chemo-/radiotherapie) Er moet opgelet worden dat bij een kwetsbaar slijmvlies geen wondjes gemaakt worden. Bij radiotherapie in het hoofd-halsgebied of in een periode van trombocytopenie, ernstige stollingsstoornissen c.q. spontane bloedingen wordt het poetsen van de tong achterwege gelaten 3. Bij lipverzorging De lippen royaal invetten met (persoonsgebonden) vaseline. Afwijkingen van de lippen zijn: oedeem, fissuren (scheurtjes), korstjes en barsten. Deze geven extra ongemak met pijn bij eten, drinken en spreken. 3 patiënten met een verhoogd risico op beschadigd mondslijmvlies, Mondverzorging in palliatieve fase en bij chemotherapie : 2 (van 5)
3 Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Lichaamsverzorging en observatie 25 Bij prothese reinigen Door irritaties in de mond is het soms pijnlijk om een prothese te dragen. Het niet dragen van een prothese heeft echter cosmetische en sociale bezwaren. Overig Overweeg het gebruik van een luchtbevochtiger bij een terminale cliënt die ademt met open mond. Nb. Bij veel mondproblemen tijdens chemo- of radiotherapie (vooral bij behandeling met 5 Fluorouracil) wordt geadviseerd tijdens de intraveneuze toediening tot en met 10 minuten na de toediening, op gemalen ijs te zuigen; de zogenaamde cryotherapie. Dit werkt preventief op het ontstaan van ontstekingen van het mondslijmvlies. Cliënten die radiotherapie krijgen op het hoofd-halsgebied worden door de radiotherapeut voor de behandeling standaard doorverwezen naar de kaakchirurg. Tijdens de behandeling en daarna worden de cliënten naar de mondhygiëniste verwezen 4. Specifieke mondproblemen Specifieke mondproblemen 5 die zowel in de palliatieve fase als bij chemo-/radiotherapie kunnen ontstaan: droge mond (xerostomie); slechte adem (halitosis); smaakstoornissen; pijn in de mond; en ontsteking van het slijmvlies met onbekende oorzaak (stomatitis) of ten gevolgen van radioof chemotherapie (orale mucositis) en infecties in de mondholte (zie verzorging beschadigd mondslijmvlies). Droge mond (xerostomie) Zorg voor het wegnemen of verminderen van het ongemak van een droge mond. Handhaving van de vochtigheid in de mond bevordert het heel blijven van het mondslijmvlies. Een droge mond kan de kans op infecties in de mond vergroten. Dit komt door het ontbreken van speeksel dat eiwitten en enzymen bevat die een rol spelen in de afweer tegen micro-organismen in de mond. Interventies hierbij kunnen zijn: Voedingsadviezen: regelmatig kleine slokjes vocht, afhankelijk van de smaak en situatie van de cliënt (koolzuurhoudende dranken hebben vaak de voorkeur). Eventueel kunnen er ijsblokjes van deze vloeistof gemaakt worden. Voor het stimuleren van de speekselproductie (als er nog sprake is van speekselactiviteit): adviseer het gebruik van suikervrije kauwgum of suikervrij snoep (zuurtje); stimuleer het kauwen op friszure producten, bijvoorbeeld tomaat, komkommer, augurk, ananas en eventueel gebruik van gemalen ijs, waterijs, ingevroren blokjes ananas, zuurtjes, pepermunt. Voor het verminderen van ongemak door vochtigheid in de mondholte te behouden: adviseer frequent drinken of spoelen met water of NaCl 0,9%, ook na gebruik van producten met suiker, zuur of melkproducten; pilocarpine 6 stimuleert de werking van klieren, hierdoor wordt de afgifte van speeksel in de mond verhoogd. Het maximale effect wordt meestal pas na één of twee maanden bereikt. (niet geven bij hart- en longproblemen) 7 ; 4 patiënten met een verhoogd risico op beschadigd mondslijmvlies, 5 Mondverzorging in palliatieve fase en bij chemotherapie : 3 (van 5)
4 Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Lichaamsverzorging en observatie 26 verstrek kunstspeeksel. Aandachtspunten: schakel niet onnodig over op vloeibare voeding (kauwen is een mechanische prikkel van de speekselklier); gebruik geen lemon-glycerine swabs; dit versterkt juist de uitdroging; het gebruik van pilocarpine kan misselijkheid, duizeligheid en tachycardie veroorzaken. Slechte adem Maatregelen bij een slechte adem: laat de cliënt veelvuldig water drinken. reinig de tong met een tongschraper (doe dit niet bij cliënten met een kwetsbaar slijmvlies ten gevolge van chemo-/radiotherapie); stimuleer de speekselproductie door snoepjes, kauwgom en ananasblokjes. Smaakstoornissen Bij smaakstoornissen wordt onderscheid gemaakt in: verandering van smaak en/of verhoogde gevoeligheid voor bepaalde smaken; een vermindering van de normale smaak of totale afwezigheid van smaak. Maatregelen bij smaakstoornissen: Verwijder geuren die als onaangenaam worden ervaren: etensgeuren; sterk ruikende planten en bloemen; koffie; parfum; sigaren- en sigarettenrook. Besteed extra aandacht aan de geur en smaak van de voeding. Geen metalen bestek als cliënt hinder heeft van een metaalsmaak. Zorg ervoor dat de voeding er smakelijk uitziet. Pijn in de mond Zorg voor verlichting van de pijn tot een aanvaardbaar niveau. De volgende maatregelen kunnen de pijn verlichten: vermijd het gebruik van voedingsmiddelen die erg zoet, zuur of gekruid zijn; vermijd het gebruik van harde/droge voedingsmiddelen; vermijd koolzuurhoudende dranken; gebruik eventueel voedingsmiddelen op kamertemperatuur of die ijskoud zijn; gebruik eventueel een kort afgeknipt rietje; ijswater verkoelt en werkt pijnverzachtend; kamillethee of kamillosan werkt verzachten bij kapotte slijmvliezen; overleg met een diëtiste over het eventueel aanpassen van de voeding; spoelen met antacida (bijv. Maalox ) brengt een beschermlaagje aan op het slijmvliesoppervlak; bij milde pijn (slechts enkele laesies): gebruik plaatselijke pijnstilling, bijvoorbeeld lidocaïne orale gel 2% of benzocaïne 20% (niet inslikken). Wordt meestal geadviseerd voor de maaltijden. Werkingsduur is kort van 5 à 15 minuten (benzocaïne) tot 40 minuten (lidocaïne); soms wordt voorgesteld te spoelen met een oplossing van één deel lidocaïne in 2% op twee delen water; 6 In de richtlijn van WVC staat: Pilocarpine is een speekselvervangend middel dat met name geschikt is voor droge mond veroorzaakt door radiotherapie (niet geven bij hart- en longproblemen); dit is niet geheel juist geformuleerd. 7 (externe link, gezien mei 2010). Mondverzorging in palliatieve fase en bij chemotherapie : 4 (van 5)
5 Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Lichaamsverzorging en observatie 27 bij ernstige pijn: Systemische pijnstilling volgens WHO-pijnladder 8. Aandachtspunten Wees alert op de verhoogde kans op verslikken wanneer verdoving optreedt bij plaatselijke pijnstilling. Door pijn kan eten en ook drinken een probleem zijn. In ernstige gevallen kan dit leiden tot uitdroging en ondervoeding. Pijn kan het spreken bemoeilijken of aanleiding zijn tot slaapproblemen. Pijn kan leiden tot vermindering van de therapietrouw met betrekking tot de voorgeschreven mondverzorging. Door het verlichten van de pijn gaat de mondverzorging makkelijker. Door pijnklachten bestaat de neiging het aangedane deel niet goed te verzorgen, waardoor weer meer pijn ontstaat, probeer deze vicieuze cirkel te voorkomen/doorbreken. Ondersteunende zorg Schakel de mondhygiëniste in bij ernstige problematiek ten aanzien van mondverzorging of mondinfectie en beslag in de mond of bij start intensieve behandeling waarvan bekend is dat mondklachten kunnen ontstaan. Schakel zo nodig diëtiste in, indien voeding aangepast dient te worden door mondproblemen of als de voeding en/of vochtintake verminderd/te weinig is door mondproblemen. Schakel de tandarts in bij tandpijn of bij slecht passende prothesen. Indien cliënt zelf niet in staat is mondverzorging uit te voeren is afstemming van de mondverzorging met de naasten noodzakelijk 9. Bron Orale mucositis Landelijke richtlijn, versie 2.0. IKNL, ingezien De klassieke WHO-pijnladder is ontwikkeld voor de behandeling van maligne pijn en bestaat uit drie stappen: stap 1: niet-opioïden met of zonder adjuvante therapie; stap 2: opioïden voor matige pijn met middelen uit stap 1; stap 3: opioïden voor matige tot ernstige pijn met middelen uit stap 1. Bron: CVZ: (externe link). 9 Mondverzorging in palliatieve fase en bij chemotherapie : 5 (van 5)
Mondverzorging in de palliatieve fase en bij chemo-/radiotherapie
Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Lichaamsverzorging en observatie 26 Mondverzorging in de palliatieve fase en bij chemo-/radiotherapie Mondverzorging in de palliatieve fase
Nadere informatieMondverzorging in de palliatief terminale fase en bij chemo- of radiotherapie
Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Lichaamsverzorging en observatie 22 Mondverzorging in de palliatief terminale fase en bij chemo- of radiotherapie Mondverzorging in de palliatief
Nadere informatieMondverzorging bij chemotherapie
Mondverzorging bij chemotherapie Inleiding Chemotherapie kan invloed hebben op de productie van speeksel door de speekselklieren. Speeksel heeft een reinigende werking en helpt daardoor gaatjes te voorkomen.
Nadere informatieMondverzorging bij chemotherapie
Mondverzorging bij chemotherapie Inleiding Chemotherapie kan invloed hebben op de productie van speeksel door de speekselklieren. Speeksel heeft een reinigende werking en helpt daardoor gaatjes te voorkomen.
Nadere informatieMondverzorging bij radiotherapie
Mondverzorging bij radiotherapie Inleiding U gaat beginnen of bent al bezig met radiotherapie. Als gevolg van deze therapie kunt u last krijgen van een droge mond of last van uw tandvlees, uw mondslijmvlies
Nadere informatieMONDVERZORGING BIJ DE ONCOLOGISCHE PATIËNT. - Patiëntinformatie -
MONDVERZORGING BIJ DE ONCOLOGISCHE PATIËNT - Patiëntinformatie - Inhoud Inleiding Informatie over mondverzorging bij chemotherapie Tips en adviezen Welke mondproblemen kunt u verwachten? Wat kunt u zelf
Nadere informatieDroge mond. Soms is water alleen niet genoeg. Een gids voor patiënten die behandeld worden tegen kanker. Specialist bij droge mond
Droge mond Een gids voor patiënten die behandeld worden tegen kanker Soms is water alleen niet genoeg Specialist bij droge mond Droge mond: een frequente bijwerking bij de behandeling van kanker Wellicht
Nadere informatieVerschijnselen van droge mond
Een droge mond Inleiding Iedereen heeft wel eens tijdelijk last van een droge mond, bijvoorbeeld na langdurig spreken. Maar droge mond kan ook langdurig zijn of zelfs blijvend. Dat kan slecht zijn voor
Nadere informatieMondverzorging bij bestraling Afdeling mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie
Mondverzorging bij bestraling Afdeling mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie U heeft te horen gekregen dat u binnenkort wordt bestraald in VU medisch centrum (VUmc). Deze folder bevat belangrijke
Nadere informatieDroge mond. Soms is water alleen niet genoeg. Een gids voor patiënten met het syndroom van Sjögren. Specialist bij droge mond
Droge mond Een gids voor patiënten met het syndroom van Sjögren Soms is water alleen niet genoeg Specialist bij droge mond Droge mond is één van de meest voorkomende symptomen bij syndroom van Sjögren
Nadere informatieLasertherapie (bij orale mucositis)
HHZH/INF/090.03 h.-hartziekenhuis vzw Mechelsestraat 24 2500 Lier tel. 03-491 23 45 fax 03-491 23 46 www.hhzhlier.be Patiënteninformatie Lasertherapie (bij orale mucositis) Voorwoord Orale mucositis is
Nadere informatieVerpleegkundige Instructie Palliatieve Zorg. Mondverzorging
Verpleegkundige Instructie Palliatieve Zorg Mondverzorging 1. Hoe herkent u xerostomie? Xerostomie kenmerkt zich door een droge mond, taai speeksel, scheurtjes in de mondhoeken, brandende tong, moeite
Nadere informatieMondverzorging bij chemotherapie. Dagcentrum
Mondverzorging bij chemotherapie Dagcentrum Inleiding In overleg met uw arts is besloten dat u een behandeling met chemotherapie krijgt. Chemotherapie remt de ontwikkeling van sneldelende cellen. Kwaadaardige
Nadere informatiedaghospitaal oncologie en algemeen inwendige ziekten informatiebrochure Lasertherapie (bij orale mucositis)
daghospitaal oncologie en algemeen inwendige ziekten informatiebrochure Lasertherapie (bij orale mucositis) Inhoudstafel 1. Inleiding 4 2. Wat is orale mucositis? 4 3. Wat is lasertherapie bij orale mucositis?
Nadere informatieTand- en mondhygiëne bij chemotherapie. Het aanleren van een goede techniek voor mondverzorging helpt complicaties voorkomen
Tand- en mondhygiëne bij chemotherapie Het aanleren van een goede techniek voor mondverzorging helpt complicaties voorkomen Enkele veel gestelde vragen Waarom? Een goede mondhygiëne resulteert in een gezond
Nadere informatieMondverzorgingsplannen
Mondverzorgingsplannen Pagina 1 Mondverzorgingsplannen Voor de samenstelling van een breed arsenaal aan mondverzorgingsplannen en adviezen is gebruik gemaakt van de opgedane ervaringen en de volgende literatuurbronnen:
Nadere informatieLasertherapie (bij orale mucositis)
HHZH/INF/090.03(0115) Patiënteninformatie Lasertherapie (bij orale mucositis) een hart voor zorg Welkom Orale mucositis is een ontsteking van het mondslijmvlies die vooral voorkomt bij patiënten die behandeld
Nadere informatieMondverzorging. Bij chemo- en/of doelgerichte therapie. Oncologie
00 Mondverzorging Bij chemo- en/of doelgerichte therapie Oncologie 1 Binnenkort gaat u beginnen met chemo- en/of doelgerichte therapie. Bij chemotherapie en doelgerichte therapie worden medicijnen gegeven
Nadere informatieMondzorg. Interne geneeskunde. Locatie Hoorn/Enkhuizen
Mondzorg Interne geneeskunde Locatie Hoorn/Enkhuizen Mondzorg Een frisse, gezonde mond: dat is wat iedereen wil. Ziekte en medicijnen hebben echter directe invloed op de conditie van onze mond. Geur en
Nadere informatieVocht en voeding in de palliatieve fase
Vocht en voeding in de palliatieve fase Het telkens maar afvallen door onvoldoende te eten en het voortschrijdende ziekteproces legt vaak een grote emotionele druk op de laatste levensfase. Het ziekteproces
Nadere informatiePatiënteninformatie. Mondverzorging bij chemotherapie
Patiënteninformatie Mondverzorging bij chemotherapie Inhoud Inleiding... 3 Informatie over mondverzorging bij chemotherapie... 3 Tips en adviezen... 3 Wat kunt u zelf doen voor een goede mondverzorging
Nadere informatieMONDSLIJMVLIES- ONTSTEKING. na radiotherapie
MONDSLIJMVLIES- ONTSTEKING na radiotherapie MONDSLIJMVLIESONTSTEKING na radiotherapie Bij bestraling van de mond- en keelholte kunt u last krijgen van een pijnlijke mond en keel. Ze zien rood en zijn gezwollen.
Nadere informatieMondzorg bij chemotherapie
Mondzorg bij chemotherapie Mondzorg bij chemotherapie Binnenkort of op dit moment krijgt u een behandeling met chemotherapie. Door deze behandeling kunt u last krijgen van het mondslijmvlies (orale mucositis).
Nadere informatieXEROSTOMIE. (droge mond)
XEROSTOMIE (droge mond) XEROSTOMIE (droge mond) Voorwoord Wat is speeksel? Wanneer u bestraald wordt in het hoofdhalsgebied zullen de speekselklieren minder speeksel aanmaken. Als gevolg daarvan kunt u
Nadere informatieVoorbeeldzorgplan Mondzorg
Voorbeeldzorgplan Mondzorg Voorbeeldzorgplannen Dit voorbeeldzorgplan is met nadruk een voorbeeldzorgplan en geen standaardzorgplan. Verpleegkundigen en verzorgenden kunnen het plan als hulpmiddel gebruiken
Nadere informatieMondverzorging bij nierziekten
Mondverzorging bij nierziekten Inhoudsopgave Inleiding 3 Veel voorkomende mondaandoeningen 3 Mondverzorging bij mensen met nierinsufficiëntie na een niertransplantatie 4 Algemene adviezen 5 Eigen gebit
Nadere informatieMondverzorging bij mensen met kanker
Mondverzorging bij mensen met kanker Oncologisch dagcentrum Locatie Purmerend/Volendam Inleiding Door chemokuren, medicijnen en/of bestraling van één of meerdere speekselklieren kunt u klachten in de mond
Nadere informatieDagcentrum, expertisecentrum voor infuustherapie en medische interventies. Mondhygiëne bij chemotherapie
Dagcentrum, expertisecentrum voor infuustherapie en medische interventies Mondhygiëne bij chemotherapie Dagcentrum, expertisecentrum voor infuustherapie en medische interventies U wordt behandeld met
Nadere informatieEen frisse MOND: ZORG voor iedereen
Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Een frisse MOND: ZORG voor iedereen Dienst kwaliteit E-mail: kwaliteit@jessazh.be Tel: 011 33 55 11 Jessa Ziekenhuis
Nadere informatieMondverzorging bij de oudere patiënt
Mondverzorging bij de oudere patiënt Ziekenhuis Gelderse Vallei Uw familielid, vriend(in) of kennis is opgenomen in ons ziekenhuis vanwege ziekte, onderzoeken, een ongeval en/of operatie. Om ervoor te
Nadere informatieMondzorg bij chemotherapie, uw aandacht waard
daghospitaal oncologie en algemeen inwendige ziekten informatiebrochure Mondzorg bij chemotherapie, uw aandacht waard Inhoudstafel 1. Het belang van een goede mondzorg! 4 2. Waarom extra aandacht besteden
Nadere informatieMondzorg bij chemotherapie, je aandacht waard
daghospitaal oncologie en algemeen inwendige ziekten informatiebrochure Mondzorg bij chemotherapie, je aandacht waard Inhoudstafel 1. Het belang van een goede mondzorg! 4 2. Waarom extra aandacht besteden
Nadere informatieProtocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Lichaamsverzorging en observatie 19
Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Lichaamsverzorging en observatie 9 Basis mondverzorging Mondverzorging bestaat uit het poetsen van het gebit en tandvlees met tandpasta, ook
Nadere informatieProFitt: Diëtetiek & Lifestyle coaching. Voeding & Kanker
: Diëtetiek & Lifestyle coaching Voeding & Kanker Voorstellen Marloes van Dommelen, diëtist sinds 2013 Werkzaam bij : diëtistenpraktijk in Nijmegen 16 locaties in Nijmegen Voorbeelden van vragen uit de
Nadere informatieLasertherapie bij orale mucositis
Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Lasertherapie bij orale mucositis Dienst kwaliteit E-mail: kwaliteit@jessazh.be Tel: 011 33 55 11 Jessa Ziekenhuis vzw
Nadere informatieDroge mond. Droge mond
Droge mond Droge mond Iedereen heeft tijdelijk wel eens last van een droge mond, bijvoorbeeld na langdurig spreken of bij stress. Maar je kunt er ook langdurig last van hebben. Of de klacht kan blijvend
Nadere informatiePas als de klachten optreden is het aan te raden de onderstaande adviezen te raadplegen. Verander dus niet bij voorbaat al uw voeding.
Voeding bij geïrriteerd slijmvlies van de mond, keel en/of slokdarm Door de bestraling kan het slijmvlies van de mond en keel geïrriteerd raken. Dit kan klachten geven bij het eten. Aanpassing van de voeding
Nadere informatieHet gebruik van speekselvervangers Verandering van medicijnen Droge mond
Droge mond Droge mond Tijdelijke, langdurige of blijvende monddroogheid? Iedereen heeft tijdelijk wel eens last van een droge mond, bijvoorbeeld na langdurig spreken of bij stress. Maar je kunt er ook
Nadere informatiePas als de klachten optreden is het aan te raden de onderstaande adviezen te raadplegen. Verander dus niet bij voorbaat al uw voeding.
Voeding bij geïrriteerd slijmvlies van de mond, keel en/of slokdarm Door de bestraling kan het slijmvlies van de mond en keel geïrriteerd raken. Dit kan klachten geven bij het eten. Aanpassing van de voeding
Nadere informatieOmgaan met vochtbeperking
Omgaan met vochtbeperking Ziekenhuis Gelderse Vallei Dorst kan ontstaan als de arts een vochtbeperking voorschrijft, maar ook door gebruik van bepaalde medicijnen of een mondziekte. Om uw vochtinname zo
Nadere informatieMondverzorging bij kinderen met chemo- / of radiotherapie
Mondverzorging bij kinderen met chemo- / of radiotherapie Uw kind krijgt chemo- en / of radiotherapie in het Radboudumc. Door deze behandelingen worden het tandvlees en de slijmvliezen van wang, tong
Nadere informatieOmgaan met vochtbeperking en dorst
Omgaan met vochtbeperking en dorst Ziekenhuis Gelderse Vallei Dorst kan ontstaan als de arts een vochtbeperking voorschrijft, maar ook door gebruik van bepaalde medicijnen of een mondziekte. Om uw vochtinname
Nadere informatieDoor deze bestraling (radiotherapie) kunnen er een aantal bijverschijnselen optreden in uw mond.
Mondhygiëne. U wordt bestraald in verband met een aandoening in het hoofd/hals gebied. Door deze bestraling (radiotherapie) kunnen er een aantal bijverschijnselen optreden in uw mond. Dit willen wij tot
Nadere informatieDroge mond. Tijdelijke, langdurige of blijvende monddroogheid?
Droge mond Tijdelijke, langdurige of blijvende monddroogheid? Iedereen heeft tijdelijk wel eens last van een droge mond, bijvoorbeeld na langdurig spreken of bij stress. Maar je kunt er ook langdurig last
Nadere informatieHematologie. Mondverzorging bij intensieve chemotherapie
Hematologie Mondverzorging bij intensieve chemotherapie Hematologie Inleiding Op dit moment bent u opgenomen in het UMCG voor een behandeling met intensieve chemotherapie. De middelen die tijdens de chemotherapie
Nadere informatiePATIËNTENINFO MOND- EN TANDVERZORGING TIJDENS EN NA BESTRALING
UNIVERSITAIRE ZIEKENHUIZEN LEUVEN PATIËNTENINFO MOND- EN TANDVERZORGING TIJDENS EN NA BESTRALING INHOUD INLEIDING 3 INLEIDING..................................................3 WAT IS HET EFFECT VAN BESTRALING
Nadere informatie1. Voorbereidende fase In deze fase vindt het afhappen, kauwen en het verzamelen van het voedsel op de tong plaats.
Slikproblemen Eten en drinken Bij normaal eten en drinken is er een hechte samenwerking tussen mond, keel, strottenhoofd en slokdarm. Het slikproces kan globaal in 4 fasen verdeeld worden: 1. Voorbereidende
Nadere informatieProtocol Mondverzorging. Verpleegkundig protocol mondverzorging bij oncologische patiënten met een verhoogd risico op beschadigd mondslijmvlies
Protocol Mondverzorging Verpleegkundig protocol mondverzorging bij oncologische patiënten met een verhoogd risico op beschadigd mondslijmvlies WVC, 2006 INHOUDSOPGAVE pagina 1. INLEIDING 3 2. VERHOOGD
Nadere informatieSamen werken aan een glimlach naar mondzorg
00017524 GZA - september 2017 campus Sint-Augustinus Oosterveldlaan 24 2610 Wilrijk tel. + 32 3 443 30 11 campus Sint-Vincentius Sint-Vincentiusstraat 20 2018 Antwerpen tel. + 32 3 285 20 00 Samen werken
Nadere informatieStandaardkaarten voor individuele mondverzorging van bewoners met/bij:
Standaardkaarten voor individuele mondverzorging van bewoners met/bij: 1. eigen gebit en eventueel kroon- en brugwerk 2. gedeeltelijk eigen gebit en gedeeltelijke prothese/frame 3. in de bovenkaak een
Nadere informatieMondzorg bij chemo. Jessa Ziekenhuis vzw. Dienst kwaliteit. versie versie 2016 (Object-ID )
Mondzorg bij chemo Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Dienst kwaliteit E-mail: info@jessazh.be Tel: 011 33 55 11 Jessa Ziekenhuis vzw Maatschappelijke
Nadere informatieHier is ruimte voor een introtekst die zichtbaar is voordat de presentatie begint. Samen werken aan een gezonde en frisse mond bij kwetsbare ouderen!
Hier is ruimte voor een introtekst die zichtbaar is voordat de presentatie begint. Samen werken aan een gezonde en frisse mond bij kwetsbare ouderen! Groepsles thuiszorg Programma Kennisquiz (45 minuten)
Nadere informatie1. Observatieschaal: vaardigheid mondonderzoek gezonde mond 2
BSERVATIESCHALEN Inhoudsopgave Bladzijde: 1. bservatieschaal: vaardigheid mondonderzoek gezonde mond 2 2. bservatieschaal: vaardigheid mondreiniging 4 (tanden poetsen, reinigen tussen de tanden en reinigen
Nadere informatieonbewaakte kopie Protocollenboek Voorbehouden en Risicovolle en Overige handelingen Hoofdstuk Mondzorg
Protocollenboek Voorbehouden en Risicovolle en Overige handelingen Hoofdstuk Mondzorg Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Mondzorg 1 Inhoudsopgave Aanbevelingen mondzorg voor zorgafhankelijke
Nadere informatie1. Vaardigheid mondonderzoek gezonde mond Vaardigheid mondonderzoek uitgebreid 7
PROTOCOLLEN Inhoudsopgave 1. Vaardigheid mondonderzoek gezonde mond 2 2. Vaardigheid mondreiniging 4 (tanden poetsen, reinigen tussen de tanden en reinigen van de tong) 3. Vaardigheid mondonderzoek uitgebreid
Nadere informatieMondspoelmiddelen. Mondspoelmiddelen
Mondspoelmiddelen Mondspoelmiddelen Uw tandarts of mondhygiënist heeft u geadviseerd een mondspoelmiddel te gaan gebruiken. U heeft bijvoorbeeld een aantal beginnende gaatjes (cariës). Het tandenpoetsen
Nadere informatieMondspoelmiddelen. Spoelen, voor wie en waarom? Mondspoelmiddelen tegen gaatjes
Mondspoelmiddelen Uw tandarts of mondhygiënist heeft u geadviseerd een mondspoelmiddel te gaan gebruiken. U heeft bijvoorbeeld een aantal beginnende gaatjes (cariës). Het tandenpoetsen lukt niet zo goed.
Nadere informatieUMC St Radboud. Mondverzorging tijdens chemotherapie
UMC St Radboud Mondverzorging tijdens chemotherapie Patiënteninformatie Waarom mondverzorging? U start binnenkort met chemotherapie. In de behandelperiode is een goede mondverzorging heel belangrijk. In
Nadere informatiePatiënteninformatie. Adviezen bij mond- en keelbestraling
Patiënteninformatie Adviezen bij mond- en keelbestraling Inhoud Inhoud... 2 Inleiding... 3 Adviezen bij mond- en keelbestraling... 3 Vermoeidheid... 3 Huidreacties... 3 Algemeen advies... 4 Haarverlies...
Nadere informatieFormulieren. mondverzorging en mondzorg
Formulieren mondverzorging en mondzorg 1 Formulier 1: Globale mondgezondheid en mondverzorgingsgewoonten Naam dhr/mevr. Geboortedatum Datum In te vullen door verzorgende binnen 24 uur na opname/binnenkomst
Nadere informatieSlechte adem. Is uw adem fris?
Slechte adem Is uw adem fris? Een frisse adem. Dat wil iedereen. Maar is uw adem ook fris? De meeste mensen met een slechte adem, ook wel halitose genoemd, merken het zelf niet. Ze ruiken het zelf niet.
Nadere informatieGezonde en aangepaste voeding bij het ouder worden. Kimberly Feys Diëtiste Liesbeth De Meyer Logopediste
Gezonde en aangepaste voeding bij het ouder worden Kimberly Feys Diëtiste Liesbeth De Meyer Logopediste Als alles goed gaat Gezonde voeding Gezond kauw- en slikpatroon Gezonde voeding Voedingsdriehoek
Nadere informatiePatiënteninformatie. Adviezen bij mond- en keelbestraling met tracheostomie
Patiënteninformatie Adviezen bij mond- en keelbestraling met tracheostomie Inhoud Inhoud... 2 Inleiding... 3 Adviezen bij mond- en keelbestraling met tracheostomie... 3 Huidreacties... 3 Haarverlies...
Nadere informatieBijwerkingen van chemotherapie. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg
Bijwerkingen van chemotherapie Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies Jouw gezondheid is onze zorg Inhoud Mondverzorging 3 Huidverzorging 4 Voeding 5 Vermoeidheid 6 Haarverzorging 7 Diarree
Nadere informatieBESTRALING HOOFD EN HALS
+ BESTRALING HOOFD EN HALS Mocht u, na het lezen van deze brochure nog vragen hebben, aarzel dan niet om telefonisch contact op te nemen met de verantwoordelijke diëtiste: Martine Blomme: 02 476 34 99
Nadere informatieInformatie. Vrijleggen van geretineerde gebitselementen
Informatie Vrijleggen van geretineerde gebitselementen Inleiding U heeft geretineerde gebitselementen. Hiervoor bent u doorverwezen naar de kaakchirurg. Deze folder geeft u meer informatie over de voorbereiding
Nadere informatieMondverzorging na verwijdering van een kies, tand of wortelrest
Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie Behandeling Mondverzorging na verwijdering van een kies, tand of wortelrest 2 Patiëntenvoorlichting 040 239 8413 patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl
Nadere informatieROL VAN DE DIËTISTE IN HET ONCOLOGISCH PROCES. Gebracht door Nadieh Verhoest
ROL VAN DE DIËTISTE IN HET ONCOLOGISCH PROCES Gebracht door Nadieh Verhoest Programma Nationaal kankerplan Kankercachexie Voedingsplan bij cachexie Andere voedingsrichtlijnen Nationaal kankerplan L. Onkelinx
Nadere informatieStappenplan: Mondzorg in de eerste lijn
Stappenplan: Mondzorg in de eerste lijn - Een goede mondhygiëne, waardoor de cliënt goed kan eten en slikken, zodat ondergewicht voorkomen wordt. - Voorkomen van infecties door slechte mondhygiëne (o.a.
Nadere informatieSlechte adem Wat helpt niet tegen halitose?
Slechte adem Slechte adem Is uw adem fris? Een frisse adem. Dat wil iedereen. Maar is uw adem ook fris? De meeste mensen met een slechte adem, ook wel halitose genoemd, merken het zelf niet. Ze ruiken
Nadere informatieAangepaste Vanderbilt Hoofd-halstumoren klachtenlijst-50v.2.0 Modified Vanderbilt Head and Neck Cancer Symptom Survey-50v.2.0)
Aangepaste Vanderbilt Hoofd-halstumoren klachtenlijst-50v.2.0 Modified Vanderbilt Head and Neck Cancer Symptom Survey-50v.2.0) Modified VHNSS-50v.2.0 (NL versie 1.0+) Wij stellen u achtereenvolgens vragen
Nadere informatieProcedure Mondzorg. Bruggerbosch Enchede 18-12-2014
2014 Procedure Mondzorg Bruggerbosch Enchede 18-12-2014 Mondzorg INLEIDING: Goede mondzorg is belangrijk voor de kwaliteit van leven. Wie een gezonde mond heeft kan beter eten, ziet er verzorgder uit en
Nadere informatieRADIOTHERAPIE bij hoofd- en halstumoren
RADIOTHERAPIE bij hoofd- en halstumoren RADIOTHERAPIE bij hoofd- en halstumoren Geconfronteerd worden met kanker brengt vaak veel vragen met zich mee. Via deze brochure proberen we u alvast een zo goed
Nadere informatieMondverzorging na verwijdering van een kies, tand of wortelrest
Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie Mondverzorging na verwijdering van een kies, tand of wortelrest www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl
Nadere informatieKanker in het Hoofd-Halsgebied
Inleiding Kwaadaardige gezwellen (=tumoren) die zich voordoen binnen het werkgebied van de kaakchirurg worden gerekend tot de zogenaamde hoofd- halstumoren. Kwaadaardige gezwellen in het hoofd- halsgebied
Nadere informatieLeefregels na een mondkaakoperatie
Leefregels na een mondkaakoperatie In overleg met uw behandelend arts is er besloten tot een operatieve behandeling in de mond. Tijdens de opname heeft u van uw arts en de verpleegkundigen op de verpleegafdeling
Nadere informatieRADIOTHERAPIE bij hoofd- en halstumoren
RADIOTHERAPIE bij hoofd- en halstumoren RADIOTHERAPIE bij hoofd- en halstumoren Geconfronteerd worden met kanker brengt vaak veel vragen met zich mee. Via deze brochure proberen we u alvast een zo goed
Nadere informatieBeschermende isolatie en mondverzorging
Beschermende isolatie en mondverzorging Beschermende isolatie Door uw ziekte en de behandeling met chemotherapie en/ of immunotherapie, heeft u weinig afweer tegen infecties, doordat de witte bloedlichaampjes
Nadere informatieCetuximab (Erbitux ) T +32(0) F +32(0) Campus Sint-Jan Schiepse bos 6. B 3600 Genk
Cetuximab (Erbitux ) T +32(0)89 32 50 50 F +32(0)89 32 79 00 info@zol.be Campus Sint-Jan Schiepse bos 6 B 3600 Genk Campus Sint-Barbara Bessemerstraat 478 B 3620 Lanaken Medisch Centrum André Dumont Stalenstraat
Nadere informatieAdviezen na een behandeling door de Mond-, Kaak- en Aangezichtschirurg (MKA-chirurg)
Adviezen na een behandeling door de Mond-, Kaak- en Aangezichtschirurg (MKA-chirurg) Inleiding Vandaag heeft u een behandeling aan uw kaak gehad. Door de behandeling kunt u enige tijd klachten hebben.
Nadere informatieMondzorg goed georganiseerd!
Mondzorg goed georganiseerd! Mondzorg goed organiseerd! Even schrikken Introductie Lies van Wegen sinds 2002 werkzaam in de tandheelkunde Sinds 2010 mondzorg voor ouderen Omnios is opgericht in 2013 Doel:
Nadere informatieMet sondevoeding naar huis
Met sondevoeding naar huis Dieetbehandeling voor: Naam: Geboortedatum: Datum van afgifte: Naam diëtist: Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Sondevoeding thuis 1 Gegevens over uw sondevoeding
Nadere informatieMondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie. Mandibulafractuur.
Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie Mandibulafractuur www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl MKA009 / Mandibulafractuur / 26-11-2015 2 Mandibulafractuur
Nadere informatieAdviezen bij bestraling van mond en keel
Adviezen bij bestraling van mond en keel Bestraling van de mond en keel kan problemen geven met de voeding. Het spijsverteringskanaal is erg gevoelig voor bestraling, mond en keel kunnen snel geïrriteerd
Nadere informatieMet de neusduodenumsonde naar huis
Met de neusduodenumsonde naar huis 1 Inleiding Bij u is een neusduodenumsonde geplaatst voor het toedienen van sondevoeding. Uw arts heeft met u besproken wat hiervan de reden is. In deze brochure staat
Nadere informatieINFECTIES VOORKOMEN KANKERCENTRUM UZ GENT. Onco_hemato_015
INFECTIES VOORKOMEN KANKERCENTRUM UZ GENT Onco_hemato_015 INHOUDSTAFEL 01 Wat is een infectie? 3 02 Verhoogd risico op infectie 3 03 U beschermen tegen infecties 4 04 Belangrijke aandachtspunten bij het
Nadere informatiePatiënteninformatie. Sondevoeding geven aan uw kind. Kindergeneeskunde: 1 e etage, routenummer 54, telefoonnummer:
Patiënteninformatie Sondevoeding geven aan uw kind Kindergeneeskunde: 1 e etage, routenummer 54, telefoonnummer: 079-3462107 Inleiding Uw kind heeft een sonde en krijgt sondevoeding. U wilt leren hoe u
Nadere informatieVerwijdering van tanden of kiezen onder narcose
Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie Behandeling Verwijdering van tanden of kiezen onder narcose 2 Patiëntenvoorlichting 040 239 8413 patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl MKA/ Verwijdering
Nadere informatieAdviezen bij slikproblemen
Adviezen bij slikproblemen 2 Inleiding In deze folder vindt u adviezen die u kunnen helpen het slikken zo makkelijk mogelijk te maken. Houding - Zorg dat u goed rechtop op de stoel zit. - Zorg ervoor dat
Nadere informatieDiabetes en mondhygiëne
Diabetes en mondhygiëne Goede mondverzorging VOOR MENSEN MET DIABETES EXTRA BELANGRIJK Mondhygiëne is belangrijk voor iedereen, maar voor mensen met diabetes net iets meer. Met diabetes loopt u namelijk
Nadere informatieSinuslifting en botopbouw
Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie Behandeling Sinuslifting en botopbouw 2 Patiëntenvoorlichting patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl MKA/ Sinuslifting en botopbouw/15 02 2013 Behandeling
Nadere informatieVerwijdering van tanden of kiezen onder narcose
Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie Verwijdering van tanden of kiezen onder narcose www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl MKA005 / Verwijdering
Nadere informatieSinuslifting en botopbouw
Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie Sinuslifting en botopbouw www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl MKA004 / Sinuslifting en botopbouw /
Nadere informatieHet verwijderen van gebitselementen. door de kaakchirurg onder plaatselijke verdoving
Het verwijderen van gebitselementen door de kaakchirurg onder plaatselijke verdoving Inleiding Er worden bij u één of meerdere tanden of kiezen (gebitselementen) verwijderd. Er kunnen verschillende redenen
Nadere informatieBent u klaar voor een kus?
Bent u klaar voor een kus? Het begint met een gezonde mond! Een gezonde mond is een mond om te zoenen Verzorg dagelijks uw mond Net zoals het dagelijks verzorgen van uw lichaam is ook het dagelijks Naast
Nadere informatieSondevoeding thuis. Kindergeneeskunde. Via neus-maagsonde. Inleiding. Sondevoeding. Toediening
Kindergeneeskunde Sondevoeding thuis Via neus-maagsonde Inleiding U heeft van uw behandelend arts gehoord dat uw kind met sondevoeding naar huis gaat. In deze folder vindt u algemene informatie over wat
Nadere informatieMondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie. Zygomafractuur.
Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie Zygomafractuur www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl MKA011 / Zygomafractuur / 26-11-2015 2 Zygomafractuur
Nadere informatiePlaatsen gebitsprothese Direct na het verwijderen van tanden en/of kiezen
KAAKCHIRURGIE Plaatsen gebitsprothese Direct na het verwijderen van tanden en/of kiezen Gebitsprothese Van eigen tanden en kiezen naar een kunstgebit Ten gevolge van een ongeluk of tandbederf worden uw
Nadere informatieOpen verbinding neus KAAKCHIRURGIE
KAAKCHIRURGIE Open verbinding neus Soms ontstaat er na het trekken van een tand of kies in de bovenkaak een gaatje in het kaakbot, omdat het kaakbot boven de wortels van de tanden en kiezen heel dun is
Nadere informatieSF Z. Oncologisch support Team. Sutent SINT-FRANCISKUSZIEKENHUIS
SF Z SINT-FRANCISKUSZIEKENHUIS Oncologisch support Team Sutent Patiënteninformatie doelgerichte therapie In het kader van uw behandeling voor gevorderde niercelkanker heeft uw arts het geneesmiddel Sutent
Nadere informatie