Wijsbegeerte. Faculteit Wijsbegeerte Rijksuniversiteit Groningen

Transcriptie

1 Wijsbegeerte Faculteit Wijsbegeerte Rijksuniversiteit Groningen Januari 2010

2 Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus RA Utrecht Telefoon: Fax: Internet: QANU Tekst en cijfermateriaal uit deze uitgave mogen, na toestemming van QANU en voorzien van bronvermelding, door middel van druk, fotokopie, of op welke andere wijze dan ook, worden overgenomen. 2 QANU /Wijsbegeerte, Rijksuniversiteit Groningen

3 INHOUDSOPGAVE Voorwoord 5 Deel I Algemeen deel 7 1. Taak, samenstelling en werkwijze van de commissie 9 2. Het domeinspecifiek referentiekader 13 Deel II Opleidingsdeel De bacheloropleiding Wijsbegeerte en de masteropleiding Wijsbegeerte aan de Rijksuniversiteit Groningen. 21 Bijlagen 63 Bijlage A: Curricula vitae van de commissieleden 65 Bijlage B: Bezoekprogramma Wijsbegeerte Rijksuniversiteit Groningen 21 en 22 oktober Bijlage C: Lijst met afkortingen 69 QANU / Wijsbegeerte, Rijksuniversiteit Groningen 3

4 4 QANU /Wijsbegeerte, Rijksuniversiteit Groningen

5 VOORWOORD Dit rapport is onderdeel van de kwaliteitsbeoordeling van universitaire bachelor- en masteropleidingen in Nederland. Het doel van het rapport is om een betrouwbaar beeld te geven van de resultaten van de voor beoordeling voorgelegde opleidingen, alsmede een terugkoppeling te geven naar de interne kwaliteitszorg van de betrokken organisaties en als basis te dienen voor de accreditatie van de betrokken opleidingen door de Nederlands- Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO). De stichting Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) beoogt onafhankelijke, objectieve en kritische beoordelingen te laten plaatsvinden en opbouwende kritiek te leveren, zo veel mogelijk uitgaande van een gestandaardiseerde set van kwaliteitscriteria, maar met oog voor specifieke omstandigheden. De visitatiecommissie Wijsbegeerte van QANU heeft haar taken met grote toewijding uitgevoerd. De opleidingen zijn beoordeeld op een grondige en zorgvuldige manier en binnen een duidelijk beoordelingskader. Wij verwachten dat de oordelen en de aanbevelingen in zorgvuldige overweging zullen worden genomen door de betrokken opleidingen, faculteitsbesturen en Colleges van Bestuur. Wij zeggen dank aan de voorzitter en de leden van de visitatiecommissie voor hun bereidheid deel te nemen aan deze beoordeling en voor de toewijding waarmee ze hun taak hebben uitgevoerd. Ook gaat onze dank uit naar de staf van de betrokken afdelingen aan de universiteiten voor hun inspanningen en hun medewerking aan deze beoordeling. Quality Assurance Netherlands Universities mr. C.J. Peels directeur drs. J.G.F. Veldhuis voorzitter bestuur QANU / Wijsbegeerte, Rijksuniversiteit Groningen 5

6 6 QANU /Wijsbegeerte, Rijksuniversiteit Groningen

7 DEEL I: ALGEMEEN DEEL QANU / Wijsbegeerte, Rijksuniversiteit Groningen 7

8 8 QANU /Wijsbegeerte, Rijksuniversiteit Groningen

9 1. Taak, samenstelling en werkwijze van de commissie Op verzoek van het College van Bestuur van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) heeft QANU de beoordeling uitgevoerd van de bachelor en masteropleiding Wijsbegeerte. QANU heeft de beoordeling uitgevoerd in overeenstemming met de eisen van de NVAO. Bij de opstelling van het zelfevaluatierapport heeft de opleiding het kader gehanteerd dat door de NVAO is opgesteld. Het zelfevaluatierapport vormt de basis voor de beoordeling. Samenstelling van de commissie Het QANU-bestuur heeft in overleg met het disciplineoverleg Wijsbegeerte en vertegenwoordigers van de betrokken opleidingen Wijsbegeerte een voorzitter voor de commissie gezocht en vervolgens in overleg met de voorzitter de verdere samenstelling van de commissie ter hand genomen. A tot voorzitter, tevens lid, van de visitatiecommissie te benoemen: prof. dr. G.A. den Hartogh, emeritus hoogleraar Ethiek, Universiteit van Amsterdam; B tot leden van de commissie te benoemen: prof. dr. A.J. Vanderjagt, hoogleraar Geschiedenis van de wijsbegeerte, Rijksuniversiteit Groningen; prof. dr. S.E. Cuypers, hoogleraar Wijsbegeerte, Katholieke Universiteit Leuven; dr. H.H.H. van Erp, universitair hoofddocent Wijsbegeerte, Universiteit van Tilburg; drs. E.-A. le Coultre, vakdidacticus Filosofie, Rijksuniversiteit Groningen; drs. D.H. Oosthoek, vakdidacticus Wijsbegeerte, Universiteit Leiden; D.K. During, student Wijsbegeerte, Universiteit Utrecht; M. Maring, student Wijsbegeerte, Rijksuniversiteit Groningen; drs. J.H. Wessels, vakdidacticus Wijsbegeerte, Universiteit Utrecht. Voor de beoordeling van de opleidingen van de Rijksuniversiteit Groningen is mevrouw dr. W. van Gastel, namens QANU, als secretaris opgetreden. Coördinerend projectleider voor het project Wijsbegeerte is mevrouw dr. B.M. van Balen van het bureau van QANU. Aan het bezoek aan en de beoordeling van de opleidingen van de VU is niet deelgenomen door de commissieleden Le Coultre, Maring, Oosthoek en Vanderjagt. Als bijlage A zijn de curricula vitae van de leden opgenomen. Taak van de commissie De visitatiecommissie kreeg de taak om op basis van de door de desbetreffende faculteiten aan te leveren informatie en door middel van ter plaatse te voeren gesprekken: 1. een oordeel te geven over de verschillende kwaliteitsaspecten van de betrokken opleidingen, zoals beschreven in het NVAO-kader 1 ; 2. op basis daarvan vast te stellen of de opleidingen naar haar oordeel voldoen aan de criteria voor basiskwaliteit; 1 NVAO Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs QANU / Wijsbegeerte, Rijksuniversiteit Groningen 9

10 3. de aspecten van de opleidingen te identificeren die naar haar oordeel voor verbetering vatbaar zijn. De bevindingen van de visitatiecommissie worden in een rapport vastgelegd volgens het in het genoemde NVAO-kader gegeven model, de commissie brengt het rapport uit aan het bestuur van de stichting QANU. Bij het uitvoeren van haar taak betrekt de visitatiecommissie de navolgende opleidingen: Instelling Opleiding (CROHO-nummer) Variant(en) Vervaldatum accreditatie Rijksuniversiteit Groningen (2 opleidingen) B Wijsbegeerte (56081) Voltijd, deeltijd M Wijsbegeerte (66081) Voltijd, deeltijd Werkwijze van de commissie De commissie hield op 17 juni 2009 haar startvergadering. Zij werd namens het QANUbestuur geïnstalleerd door drs. S. Looijenga, plaatsvervangend directeur van QANU. Tijdens deze vergadering is de commissie geïnformeerd over het NVAO-kader en zijn de procedure en werkwijze van de commissie besproken. Er zijn in de vergadering afspraken gemaakt over de te volgen werkwijze, het programma van het visitatiebezoek en het vicevoorzitterschap van de commissie. Het NVAO-protocol is leidraad geweest voor de werkwijze van de commissie. De voorbereidingsfase Allereerst heeft de secretaris de zelfevaluatierapporten gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid van informatie. Op grond daarvan is bepaald of de rapporten bruikbaar waren voor het visitatiebezoek. Nadat de zelfevaluatierapporten in orde waren bevonden, zijn de commissieleden en de secretaris zich inhoudelijk gaan voorbereiden op het bezoek. De commissieleden lazen het rapport (en de bijlagen) en formuleerden vragen die werden besproken tijdens een vergadering voorafgaand aan het visitatiebezoek. De commissieleden lazen daarnaast van tevoren een selectie van afstudeerwerken van studenten van de verschillende opleidingen. Deze afstudeerwerken zijn door de secretaris geselecteerd op basis van een spreiding naar cijfers. Door de secretaris van de commissie is een bezoek gebracht aan de opleiding ter voorbereiding van het visitatiebezoek door de commissie. Tijdens dit voorbezoek is het bezoekprogramma doorgesproken en is aan de orde gesteld welk informatiemateriaal de commissie tijdens het bezoek in wil kunnen zien. De volgende documenten zijn daarom tijdens het bezoek ter beschikking gesteld: scripties en afstudeerverslagen en gebruikte beoordelingsformulieren; voorlichtingsmateriaal; studiemateriaal: handboeken en syllabi, readers, studiehandleidingen; voorbeelden van werkstukken, portfolio s, stageverslagen, onderzoeksverslagen; toetsmaterialen; resultaten van cursusevaluaties. Het visitatiebezoek De secretaris maakte in overleg met de opleidingsdirecteur en de voorzitter van de commissie een bezoekprogramma (zie bijlage B). Tijdens het visitatiebezoek is gesproken met het bestuur van de verantwoordelijke faculteiten, met docenten, studenten, afgestudeerden en met verantwoordelijken voor de kwaliteitszorg op opleidingsniveau. De commissie gebruikte 10 QANU / Wijsbegeerte Rijksuniversiteit Groningen

11 de laatste middag van het bezoek voor de voorbereiding van de mondelinge rapportage en een discussie over de beoordeling van de opleidingen. Beslisregels De visitatiecommissie heeft de opleidingen zorgvuldig beoordeeld, waarbij zij de volgende beslisregels heeft gehanteerd: de beoordeling onvoldoende wijst erop dat het facet beneden de gestelde verwachting ligt en dat beleidsaandacht op dit punt nodig is; de beoordeling voldoende houdt in dat het facet beantwoordt aan de basisstandaard of basisnorm; de beoordeling goed houdt in dat het niveau van het facet significant uitstijgt boven de basiskwaliteit. Bij een aantal facetten heeft de commissie om uiteenlopende redenen alleen gedifferentieerd tussen de kwalificaties voldoende en onvoldoende. De commissie heeft ervoor gekozen geen gebruik te maken van de kwalificatie excellent. Door de toepassing van deze beslisregels is voldoende de meest gebruikte kwalificatie. Zoals uit deze toelichting moge blijken, betekent dit niet dat de commissie de gevisiteerde programma s als mager beschouwt. De commissie is integendeel over het algemeen te spreken over de kwaliteit van de opleidingen en de inzet van de docenten. Wanneer de commissie een good practice heeft uitgesproken, luidt het oordeel in principe goed. Het oordeel over een onderwerp is een gewogen oordeel van de verschillende tot dat onderwerp behorende facetten, waarbij de commissie de weging heeft bepaald. Een onderwerp dat verschillende facetten heeft, waarvan er één als onvoldoende wordt beoordeeld, kan door de overige voldoendes aan de basiskwaliteit voldoen, mits de commissie van mening is dat de andere facetten van zwaarder gewicht zijn dan het als onvoldoende beoordeelde facet. De rapportage De secretaris heeft, op basis van de bevindingen van de commissie, een conceptrapport opgesteld. Deze is in een eerste conceptvorm eerst aan de voorzitter en daarna aan de commissieleden voorgelegd. Naar aanleiding van hun commentaar zijn de conceptrapporten bijgesteld. In een tweede conceptvorm is het rapport door de commissie per vastgesteld. Vervolgens heeft een intercollegiale beoordeling en bestuurlijke toets binnen QANU plaatsgevonden. Bij de daaropvolgende hoor-wederhoorprocedure is het rapport aan de faculteit aangeboden voor correctie van eventuele feitelijke onjuistheden. Vervolgens heeft de voorzitter de ontvangen reacties bekeken en deze voorgelegd aan de rest van de commissie, waarna de opmerkingen, wanneer daartoe aanleiding was, verwerkt zijn in de formulering van het definitieve beoordelingsrapport. QANU / Wijsbegeerte, Rijksuniversiteit Groningen 11

12 12 QANU / Wijsbegeerte Rijksuniversiteit Groningen

13 2. Het domeinspecifiek referentiekader Ten behoeve van de beoordeling is een domeinspecifiek referentiekader gebruikt. Dit referentiekader is door de commissie vastgesteld na overleg met de voorzitter van het disciplineoverleg Wijsbegeerte Inleiding Wijsbegeerte is een van de pijlers van de westerse cultuur. De wijsbegeerte richt zich op de fundamenten (van domeinen) van de werkelijkheid, de grondslagen en grenzen van de kennis en de wetenschappen, alsook de principes van het morele handelen. Zij tracht tot verklaring en inzicht te komen door kritische reflectie op het denken van alledag, taal(gebruik) en betekenis, de rol van waarden, rechten en plichten in het menselijk handelen, alsmede de nieuwste ontwikkelingen in de vakwetenschappen. In de studie Wijsbegeerte komen studenten in aanraking met wijsgerige problemen op al deze vlakken en bekwamen ze zich in het ontrafelen van teksten en theorieën over mogelijke oplossingen ervan. Studenten worden opgeleid om ook hun eigen gedachten zo precies en helder mogelijk te formuleren en te beargumenteren. De commissie stelt de volgende algemene en specifieke doelstellingen van een studie Wijsbegeerte centraal. Hieraan voegt ze een aantal centrale aandachtspunten toe Algemene doelstellingen Beroepsperspectief De studie in de wijsbegeerte bereidt niet eenduidig voor op een welbepaalde beroepsloopbaan. Een aantal afgestudeerde filosofen kan gedurende een aantal jaren aan de slag als docent/onderzoeker in het wo. Het volgen van een researchmaster kan deze kans voor individuele studenten verbeteren. Evenzo opent het volgen van een educatieve masteropleiding uitzicht op een docentschap in het vo, maar het perspectief van doorstroming naar docentenplaatsen aan universiteiten is beperkt. Het beroepsperspectief van de reguliere master is niet primair gericht op banen in onderzoek en/of onderwijs. Afgestudeerden van de masteropleiding Wijsbegeerte komen terecht in de meest diverse beroepen en sectoren: journalistiek, personeelsmanagement, informatica, de welzijnssector, ministeries, enzovoort. Wie filosofie studeert en een goede positie op de arbeidsmarkt buiten de universiteit ambieert, weet bij aanvang dat het nuttig kan zijn om deze studie aan te vullen met een andere opleiding. Deze situatie geeft aan de faculteiten Wijsbegeerte een grote vrijheid om haar eigen doelstellingen te formuleren, ook wat betreft de beroepspraktijken waarop het accent wordt gelegd, zoals onderwijs, onderzoek, ondernemen, ethisch advies. Het blijft niettemin nodig dat opleidingen aandacht besteden aan de toerusting van studenten voor specifieke beroepen, of dit nu in de vorm van afzonderlijke masteropleidingen of van specifieke invullingen van de algemene master gebeurt. Te denken valt daarbij ook aan de facilitering van stages of leeronderzoeken. Maatschappelijke relevantie van het vak Ook afgezien van de eisen van bepaalde beroepen kan de maatschappelijke vraag de faculteiten niet onberoerd laten. Bij veel mensen, binnen en buiten het beroepsleven, leeft een vraag naar bezinning op levensvragen alsmede ethische vragen. Met hun training in conceptuele en normatieve analyse zijn filosofen goed inzetbaar in zowel QANU / Wijsbegeerte, Rijksuniversiteit Groningen 13

14 levensbeschouwelijke als niet-levensbeschouwelijke, praktisch-ethische beroepssferen. Zoals de vorige visitatiecommissie heeft gesignaleerd, is er sprake van een zekere spanning tussen de academische filosofiebeoefening en de nog steeds groeiende publieke belangstelling voor filosofie. Opleidingen kunnen op dit spanningsveld op verschillende manieren reageren, in het bijzonder door studenten te leren juist de academische filosofie beter voor het voetlicht te brengen en door hun te laten zien hoe levensvragen in de filosofie vanouds en nog steeds op een hoger niveau van reflectie worden opgenomen. Onder meer met de opleidingen Wijsbegeerte van een bepaald wetenschapgebied spelen faculteiten daarnaast in op de behoefte aan reflectie van studenten van andere studierichtingen, die de vakwetenschap overstijgt. Men verwacht van filosofen dat ze beschikken over historische eruditie, wijde belezenheid, analytisch en kritisch vermogen en argumentatieve vaardigheid, en dat deze capaciteiten hen in staat stellen bij te dragen aan het publieke debat, en aan het academische debat over de grondslagen van de wetenschappen en van wetenschappelijk onderzoek in het algemeen. Het blijft daarbij zaak steeds nieuwe mogelijkheden te verkennen om een filosofische bijdrage aan deze debatten te leveren. Om het mogelijk te maken om deze doelstellingen te realiseren dient de talenkennis van de studenten Wijsbegeerte te worden gestimuleerd. Zo mag van studenten die een masterwerkstuk schrijven over een bepaalde filosoof worden verwacht dat zij de teksten van deze filosoof in het origineel kunnen raadplegen. Opleidingen moeten zich ervan verzekeren dat hun Nederlandse studenten beschikken over een toereikende beheersing van het Nederlands in geschrift. Dat kan gebeuren door studenten in staat te stellen mogelijke deficiënties weg te werken, en erop toe te zien dat dit ook gebeurt. Voor studenten voor wie het Nederlands niet de moedertaal is, gelden overeenkomstige normen met betrekking tot hun beheersing van het Engels. Bachelors en zeker masters moeten in staat zijn in het Engels met buitenlanders over hun vak te communiceren. Opleidingen kunnen deze doelstelling op verschillende manieren realiseren, onder meer door een studieverblijf in het buitenland te faciliteren, door specifieke cursussen Academic English aan te bieden, maar ook door een deel van het onderwijs in de masterfase in het Engels te laten geven. Wijsgerige stijlen Er bestaan verschillende tradities in de filosofie. Voor de actuele Nederlandse situatie is in het bijzonder de scheiding tussen analytische en continentale filosofie hoewel van de vroegere scherpte ontdaan nog steeds van belang. Opleidingen hebben een zekere vrijheid zich te profileren, maar in de bachelorfase dient een student een ruime oriëntatie in beide stromingen te krijgen, waarbij het onderwijs in verschillende vakgebieden in samenhang moet worden bezien. Van belang is vooral dat studenten leren de stijl van een tekst te herkennen en mee te wegen bij de beoordeling van die tekst. Het onderscheid in de stijl van filosofiebeoefening staat niet in de weg van voldoende eensgezindheid over eisen die aan de kwaliteit van tentamens, papers en scripties gesteld mogen worden. Het totale aanbod aan filosofieonderwijs in opleidingen Wijsbegeerte moet, met waarborging van de kwaliteit, voldoende zijn om ook studenten van buiten de Wijsbegeerte de gelegenheid te geven onderwijs te volgen dat hen in staat stelt na te denken over de samenhang, de grondslagen van verschillende vakwetenschappen en over ethische en politieke aspecten van de beoefening van hun toekomstig beroep. Omgekeerd dienen opleidingen Wijsbegeerte voldoende plaats in te ruimen voor het verwerven van vakwetenschappelijke kennis. 14 QANU / Wijsbegeerte Rijksuniversiteit Groningen

15 Voorwaarden Om de realisering van de doelstellingen mogelijk te maken is een toereikende financiering essentieel. De commissie heeft in het algemeen enige moeite met een uitsluitend op outputcriteria gebaseerd financieringsstelsel, vanwege de perverse neveneffecten die zo n stelsel aankleven. Een stelsel dat alleen of voornamelijk naar diploma s kijkt, doet geen recht aan een studie die, zoals de studie Wijsbegeerte, vaak naast een andere studie wordt gevolgd, die de horizon van de student verbreedt en zijn vermogen na te denken over de grondslagen en de normatieve implicaties van het andere vak verdiept, ook als die student wel succesvol een aantal cursussen afsluit maar niet de volledige studie. Zulke dubbelstudenten zijn vaak excellente studenten, in beide vakken die zij volgen. De maatschappij is bij zulke studenten gebaat. Plannen om de bekostiging van een tweede studie zonder meer te staken staan haaks op deze maatschappelijke behoefte en zijn voor de beoefening van de filosofie in Nederland bedreigend, vooral omdat zij een onwenselijke isolatie van de vakwetenschappen in de hand werken Specifieke voorwaarden Eindtermen bacheloropleiding Wijsbegeerte Vanuit de eerder beschreven algemene doelstellingen kan men als volgt de minimale eindtermen van de bacheloropleiding Wijsbegeerte formuleren: Kennis a. kennis van de geschiedenis van de wijsbegeerte, van haar interne ontwikkeling en van haar inbedding in de geschiedenis van cultuur, wetenschap en politiek; b. kennis van de basisdisciplines in de wijsbegeerte (kentheorie, logica en wetenschapsfilosofie; sociale en politieke filosofie en ethiek; metafysica; ontologie; philosophy of mind en wijsgerige antropologie), van de hoofdproblemen in deze domeinen en van de posities die daarin verdedigd worden, alsmede van hun multiculturele specialisaties; c. kennis van de belangrijkste thema s in de hedendaagse wijsgerige discussie; d. kennis van een vakwetenschap, minimaal op het niveau van een minor. Vaardigheden a. vaardigheid in het lezen van een wijsgerige tekst, zowel van klassieke als van hedendaagse auteurs (structuur van een tekst en argumentaties kunnen ontleden; begripsverheldering; de vooronderstellingen ervan kunnen achterhalen; een tekst kunnen situeren zowel in een historisch als in een thematisch kader). Daartoe is rechtstreekse kennismaking met klassieke teksten uit de canon van de westerse filosofie nodig; b. vaardigheid in het vinden van de relevante vakliteratuur rond een onderwerp en in het verwerken van die literatuur; c. vaardigheid in het zelfstandig wijsgerig-conceptueel formuleren en analyseren van een probleem in een schriftelijk rapport; dit zowel in het Nederlands als in het Engels; d. mondelinge uitdrukkingsvaardigheid; helder en gestructureerd een onderwerp vanuit verschillende standpunten kunnen presenteren; kritisch kunnen evalueren van die standpunten; e. vaardigheid om op academisch verantwoorde wijze kennis op het gebied van de wijsbegeerte over te brengen op een niet-academisch publiek. f. vaardigheid in het presenteren van een academisch verantwoorde uiteenzetting voor een niet-wijsgerig geschoold publiek. QANU / Wijsbegeerte, Rijksuniversiteit Groningen 15

16 Eindtermen masteropleiding Wijsbegeerte Voortbouwend op de eindtermen van de bacheloropleiding Wijsbegeerte kunnen de volgende minimale eindtermen voor de masteropleiding Wijsbegeerte vastgesteld worden: Kennis a. grondige kennis van de geschiedenis van de wijsbegeerte en van haar cultuurhistorisch kader; b. grondige kennis van minstens een van de binnen de opleiding aangeboden specialisaties; c. diepgaand inzicht in de rol die filosofen kunnen spelen in de samenleving; d. diepgaand inzicht in positie van de wijsbegeerte ten opzichte van de andere wetenschappelijke disciplines; e. kennis van de basiselementen van een of meer vakwetenschappen en van hun relatie met de wijsbegeerte. Vaardigheden a. de vaardigheid in het zelfstandig wijsgerig-conceptueel formuleren, analyseren en oplossen van een probleem in een schriftelijk rapport en bijdragen tot de oplossing daarvan, bijvoorbeeld door het aanvullen van de gangbare argumentatie of het blootleggen van vooronderstellingen; dit zowel in het Nederlands als in het Engels; b. de kwalificaties om zelfstandig wetenschappelijk onderzoek te verrichten of multi- en interdisciplinaire vraagstukken op te lossen in een beroepspraktijk waarvoor een woopleiding vereist is of dienstig is. Eindtermen masteropleiding Wijsbegeerte van een bepaald wetenschapsgebied Kennis a. grondige kennis van één niet-wijsgerig wetenschapsgebied; b. grondige kennis van de wijsbegeerte van het desbetreffende wetenschapsgebied; c. kennis van de geschiedenis van de wijsbegeerte, van haar interne ontwikkeling en van haar inbedding in de geschiedenis van cultuur, wetenschap en politiek; d. kennis van de basisdisciplines in de wijsbegeerte en van de belangrijkste thema s in de hedendaagse wijsgerige discussie; e. diepgaand inzicht in de rol die filosofen kunnen spelen in de samenleving. Vaardigheden a. vaardigheid in het zelfstandig wijsgerig-conceptueel formuleren, analyseren en oplossen van een probleem in een schriftelijk rapport en bijdragen tot de oplossing daarvan, bijvoorbeeld door het aanvullen van de gangbare argumentatie of het blootleggen van vooronderstellingen; dit zowel in het Nederlands als in het Engels; b. de kwalificaties om zelfstandig wetenschappelijk onderzoek te verrichten of multi- en interdisciplinaire vraagstukken op te lossen in een beroepspraktijk waarvoor een woopleiding vereist is of dienstig is. Speciale aandachtspunten Mede naar aanleiding van de bevindingen van de vorige visitatiecommissie wil de commissie speciale aandacht besteden aan de volgende punten: 1. Volgens het NVAO-accreditatiekader moet er sprake zijn van interactie tussen onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. Deze interactie zal in de bachelor- en masteropleiding verschillende vormen aannemen, maar zal in elk geval betekenen dat ook aan het begin van de studie ervaren onderzoekers bij het onderwijs betrokken zijn en ook dat inleidend onderwijs aangepast wordt aan belangrijke nieuwe ontwikkelingen op het vakgebied. 16 QANU / Wijsbegeerte Rijksuniversiteit Groningen

17 2. Wat betreft de studeerbaarheid van de studie Wijsbegeerte is de voornaamste zorg dat de reële studieduur vaak achterblijft bij de nominale. De opgave dit te voorkomen geldt voor de hele studie, maar in het bijzonder voor de beginfase, waarin studenten studiegewoonten aanleren die zij later maar moeilijk veranderen. 3. Studieduur en studierendement dienen voorwerp van voordurende aandacht te zijn. In het bijzonder voor studenten die Wijsbegeerte als enige of als eerste studie volgen is het noodzakelijk dat de studievoortgang gecontroleerd en begeleid wordt en dat het studieprogramma zodanig is gestructureerd dat vertraging wordt tegengegaan. Zulke studenten zouden in elk geval na het eerste studiejaar in staat moeten zijn gesteld hun geschiktheid voor de studie te beoordelen. 4. Van zelfstandig belang is dat studenten die aan een cursus beginnen die ook naar vermogen binnen een redelijke termijn afronden. Hiervoor zijn structurerende maatregelen onontbeerlijk, zoals beperking van herkansingsmogelijkheden en organiseren van tussentijdse toetsen. 5. Voor de beoordeling van de masteropleidingen Wijsbegeerte van een wetenschapsgebied zijn in het bijzonder de volgende gezichtspunten van belang: a. Beschikken de bij de opleiding betrokken docenten over specifieke deskundigheid op dit gebied, bijvoorbeeld blijkend uit een daarop gericht onderzoeksprogramma? b. Werken zij samen met docenten van het betrokken wetenschapsgebied? c. Is er een voldoende instroom van studenten om specifiek op deze opleiding afgestemd onderwijs mogelijk te maken? 6. Er moet sprake zijn van een redelijke verhouding tussen de onderwijsinspanningen voor de verschillende programma s, zodat bijvoorbeeld niet een masteropleiding in feite grotendeels gefinancierd wordt uit besparingen op het bachelorprogramma, of omgekeerd. 7. Het is vooral in de oriënterende beginfase van de studie van belang dat wijsgerige vakken zo worden aangeboden dat raakvlakken en dwarsverbanden zichtbaar worden. 8. Vooral in de beginfase is een pluriformiteit van onderwijsvormen noodzakelijk. Hoorcolleges aan beginnende studenten zijn van belang omdat zij de studenten een oriënterend overzicht van een vakgebied geven én hun interesse wekken en stimuleren. Daarnaast dienen echter onderwijsvormen gebruikt te worden die de zelfwerkzaamheid van de student aanspreken en bevorderen, en dat niet alleen in naam maar in feite. Diversificatie van toetsvormen is daarbij een belangrijk instrument. 9. Het is van belang dat studenten de mogelijkheid krijgen een deel van hun studie in het buitenland te doen. Voor de praktische organisatie en inhoudelijke aansluiting bij het studieprogramma moet de student hierbij ondersteund worden door de opleiding. Het is van belang dat de opleiding studenten stimuleert om vakken in een ander vakgebied naar keuze (bijvoorbeeld in een minor) te volgen. QANU / Wijsbegeerte, Rijksuniversiteit Groningen 17

18 18 QANU / Wijsbegeerte Rijksuniversiteit Groningen

19 DEEL II: OPLEIDINGSDEEL QANU / Wijsbegeerte, Rijksuniversiteit Groningen 19

20 20 QANU / Wijsbegeerte Rijksuniversiteit Groningen

21 1. De bacheloropleiding Wijsbegeerte en de masteropleiding Wijsbegeerte aan de Rijksuniversiteit Groningen Administratieve gegevens Bacheloropleiding Wijsbegeerte Naam opleiding: Wijsbegeerte CROHO-nummer: Niveau: bachelor Oriëntatie: wo Studielast: 180 EC Graad: Bachelor of Arts Variant(en): voltijd, deeltijd Locatie(s): Groningen Einddatum accreditatie: 20 maart 2011 Masteropleiding Wijsbegeerte Naam opleiding: Wijsbegeerte CROHO-nummer: Niveau: master Oriëntatie: wo Studielast: 60 EC Graad: Master of Arts Variant(en): voltijd, deeltijd Locatie(s): Groningen Einddatum accreditatie: 20 maart 2011 Het bezoek van de visitatiecommissie Wijsbegeerte aan de Faculteit Wijsbegeerte van de Rijksuniversiteit Groningen vond plaats op 21 en 22 oktober Structuur en organisatie van de faculteit De Faculteit Wijsbegeerte, in 1965 opgericht als Centrale Interfaculteit, is een van de negen zelfstandige faculteiten van de Rijksuniversiteit Groningen, met ongeveer 350 studenten. 20 vaste medewerkers (14,3 fte) en 20 medewerkers in tijdelijke dienst. De faculteit omvat vier vakgroepen: 1. Geschiedenis van de filosofie 2. Praktische filosofie 3. Ethiek 4. Theoretische filosofie De faculteit verzorgt zes opleidingen: 1. de bacheloropleiding Wijsbegeerte (180 EC) 2. de masteropleiding Wijsbegeerte (60 EC) QANU / Wijsbegeerte, Rijksuniversiteit Groningen 21

22 3. de bacheloropleiding Wijsbegeerte van een bepaald wetenschapsgebied (180 EC) 4. de masteropleiding Wijsbegeerte van een bepaald wetenschapsgebied (120 EC) 5. de researchmasteropleiding Philosophy (120 EC) 6. de masteropleiding Filosofie en educatie (120 EC) Naast de reguliere instroom in het eerste jaar betrekt de faculteit ook studenten uit andere opleidingen van de universiteit. Dat gebeurt niet alleen door werving, maar ook via het dienstverlenend onderwijs dat door de Faculteit Wijsbegeerte voor studenten van andere faculteiten wordt verzorgd. De faculteit voorziet in onderwijsdienstverlening bij de faculteiten Letteren, Gedrags- en Maatschappijwetenschappen, Ruimtelijke Wetenschappen en Wiskunde en Natuurwetenschappen. Daarnaast is de faculteit sterk vertegenwoordigd in het RUG-brede programma van Algemeen Vormende Vakken (AVV). In hun bachelorfase volgen alle RUGstudenten verplicht een cursus van 5 EC uit het aanbod van een andere dan hun eigen faculteit. Wijsbegeerte biedt elf vakken in de avond aan. Twee van die vakken behoren tot de top tien van drukst bezochte AVV-colleges. Sinds het cursusjaar biedt de faculteit ook drie minoren aan van elk 30 EC. In de toekomst zullen de minoren het AVV-programma vervangen Het beoordelingskader Doelstellingen opleiding F1: Domeinspecifieke eisen De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Beschrijving Bacheloropleiding Wijsbegeerte De bacheloropleiding Wijsbegeerte stelt zich ten doel studenten zelfstandig en kritisch te leren nadenken over de fundamentele vraagstellingen van de wijsbegeerte alsmede over de relaties tussen filosofische vraagstellingen en problemen in de verschillende wetenschappen en de maatschappij. De opleiding wil dan ook een brede wetenschappelijke en culturele vorming bieden, via een breed onderwijsaanbod voor zowel filosofiestudenten als studenten van andere faculteiten. Ze beoogt de studenten de daartoe geëigende filosofische vaardigheden van argumentatie, analyse, interpretatie en interdisciplinair onderzoek bij te brengen. Ze beoogt tevens de algemene vaardigheden aan te leren die noodzakelijk zijn voor het in woord en geschrift kunnen communiceren over fundamentele vraagstellingen en daaruit afgeleide problemen op het vakgebied. De bacheloropleiding is breed en klassiek. Zo wordt verspreid over de hele propedeuse de geschiedenis van de filosofie van de presocraten tot en met Wittgenstein gedoceerd. Ook het aanbod van systematische vakken is breed: logica, wetenschapsfilosofie, kentheorie, sociale filosofie, cultuurfilosofie, politieke filosofie en ethiek. Voor het merendeel van de cursussen geldt dat er een nadruk ligt op de technische kant van het vakgebied (bijvoorbeeld logica, analytische methode, interpretatie, bronnenonderzoek), dan wel op de samenhang met andere wetenschapsgebieden. Eindtermen Uit de algemene doelstelling van de bacheloropleiding Wijsbegeerte zijn de volgende eindtermen afgeleid, waaraan de alumni van de bacheloropleiding Wijsbegeerte moeten voldoen. 22 QANU / Wijsbegeerte Rijksuniversiteit Groningen

23 Kennis en inzicht De alumni van de bacheloropleiding Wijsbegeerte beschikken over: 1. overzicht van de hele geschiedenis van de (westerse) filosofie; 2. overzicht van de klassieke systematische vakgebieden van de (westerse) filosofie; 3. inleidende kennis van de drie specialisaties die de Faculteit Wijsbegeerte aanbiedt; 4. verdergaande kennis van en inzicht in ten minste een van de drie specialisaties die de Faculteit Wijsbegeerte aanbiedt; 5. enige kennis van en enig inzicht in de inhoud en/of methoden van een niet-filosofisch wetenschapsgebied, bij voorkeur zodanig dat van samenhang met de filosofische vakken sprake is; 6. kennis van en inzicht in de maatschappelijke en culturele betekenis van de filosofie. Academische vaardigheden en attituden De alumni van de bacheloropleiding Wijsbegeerte zijn in staat om: 7. een filosofische vraagstelling te concipiëren en onder begeleiding een filosofisch onderzoek van beperkte omvang te verrichten; 8. relevante literatuur op te zoeken en te bestuderen; 9. schriftelijk op gestructureerde wijze verslag te doen van de resultaten van een filosofisch onderzoek van beperkte omvang; 10. over de verschillende aspecten van het onderzoek mondeling te kunnen communiceren; 11. theorieën en standpunten uiteen te zetten en te verdedigen; 12. op kritische wijze te reflecteren op de geleerde theorieën en standpunten; 13. de geleerde bibliografische vaardigheden toe te passen. Voorbereiding (studie)loopbaan De alumni van de bacheloropleiding Wijsbegeerte hebben: 14. voldoende wetenschappelijk niveau om tot een geëigende masteropleiding toegelaten te kunnen worden, dan wel zich met succes op de arbeidsmarkt te begeven. De eindtermen zijn opgesteld in overeenstemming met de onder auspiciën van het Disciplineoverleg Wijsbegeerte (DWB) opgestelde minimale eindtermen voor bacheloropleidingen Wijsbegeerte. Masteropleiding Wijsbegeerte De masteropleiding Wijsbegeerte stelt zich ten doel studenten zelfstandig en kritisch te leren nadenken over de fundamentele vraagstellingen van de wijsbegeerte alsmede over de relaties tussen filosofische vraagstellingen en problemen in de verschillende wetenschappen en de maatschappij. Ze beoogt daarbij dat de student beschikt over uitgebreide kennis, inzicht en vaardigheid in een van de drie afstudeerrichtingen zoals beoefend en onderwezen aan de faculteit: Geschiedenis van de filosofie, Praktische filosofie/ethiek en Theoretische filosofie. De student is in staat tot een zelfstandige beroepsuitoefening en geeft blijk van vertrouwdheid met het vakgebied. Eindtermen Uit de algemene doelstelling van de masteropleiding Wijsbegeerte zijn de volgende eindtermen afgeleid, waaraan de alumni van de masteropleiding Wijsbegeerte moeten voldoen. Kennis en inzicht De alumni van de masteropleiding Wijsbegeerte beschikken over: 1. kennis van de belangrijkste historische en systematische vraagstukken van de filosofie; 2. een grondige kennis van de filosofische vraagstukken binnen één specialisme; 3. kennis van de filosofische methoden van het specialisme. QANU / Wijsbegeerte, Rijksuniversiteit Groningen 23

24 Academische vaardigheden en attituden De alumni van de masteropleiding Wijsbegeerte zijn in staat om: 4. een innovatieve filosofische vraagstelling te formuleren, gebaseerd op een grondige kennis van de filosofische vraagstukken binnen een specialisme; 5. een filosofisch onderzoek van enige omvang uit te voeren; 6. schriftelijk op gestructureerde wijze verslag te doen van de resultaten van een filosofisch onderzoek voor zowel specialisten als niet-specialisten; 7. over de verschillende aspecten van het onderzoek mondeling te kunnen communiceren; 8. theorieën en standpunten uiteen te zetten en te verdedigen; 9. op kritische wijze te reflecteren op de geleerde theorieën en standpunten; 10. de geleerde bibliografische vaardigheden toe te passen. Voorbereiding (studie)loopbaan De alumni van de masteropleiding Wijsbegeerte hebben: 11. voldoende wetenschappelijk niveau om tot een vervolgstudie toegelaten te kunnen worden, die een grote mate van autonomie veronderstelt, dan wel zich met succes op de arbeidsmarkt voor academici te begeven. De eindtermen zijn opgesteld in overeenstemming met de onder auspiciën van het Disciplineoverleg Wijsbegeerte (DWB) opgestelde minimale eindtermen voor masteropleidingen Wijsbegeerte. Oordeel De commissie is van mening dat de doelstellingen en eindkwalificaties van de opleidingen voldoen aan de criteria van het facet domeinspecifieke eisen. De doelstellingen en eindtermen sluiten aan bij de eisen die daar door vakgenoten aan gesteld worden. De doelstellingen en eindkwalificaties laten zien dat de opleidingen Wijsbegeerte van de RUG hebben gekozen voor een degelijk en analytisch profiel. Tijdens de gesprekken met inhoudelijk verantwoordelijken, docenten en studenten is het de commissie duidelijk geworden dat deze doelstellingen en eindtermen niet alleen op schrift staan maar ook daadwerkelijk aan het programma ten grondslag liggen. Bacheloropleiding Wijsbegeerte: het oordeel van de commissie is voldoende. Masteropleiding Wijsbegeerte: het oordeel van de commissie is voldoende. F2: Niveau: Bachelor en Master De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor of een Master. Beschrijving Het zelfevaluatierapport beschrijft aan de hand van de Dublin-descriptoren hoe de eindkwalificaties aansluiten bij de algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een afgestudeerde bachelorstudent of een afgestudeerde masterstudent. De volgende twee tabellen geven per opleiding de relatie tussen de Dublin-descriptoren en de eindkwalificaties weer. 24 QANU / Wijsbegeerte Rijksuniversiteit Groningen

25 Bacheloropleiding Wijsbegeerte Dublin-descriptoren Kwalificaties bachelor Eindtermen bacheloropleiding RUG 1. Kennis en inzicht Heeft aantoonbare kennis en inzicht van een vakgebied, waarbij 1, 2, 3, 4, 6 wordt voortgebouwd op het niveau bereikt in het voortgezet onderwijs en dit wordt overtroffen; functioneert doorgaans op een niveau waarop met ondersteuning van gespecialiseerde handboeken, enige aspecten voorkomen waarvoor kennis van de laatste ontwikkelingen in het vakgebied vereist is. 2. Toepassen kennis en inzicht Is in staat om zijn kennis en inzicht op dusdanige wijze toe te 7, 9, 12, 14 passen dat dit een professionele benadering van zijn werk of beroep laat zien, en beschikt verder over competenties voor het opstellen en verdiepen van argumentaties en voor het oplossen van problemen in het vakgebied. 3. Oordeelsvorming Is in staat om relevante gegevens te verzamelen en interpreteren (meestal op het vakgebied) met het doel een oordeel te vormen dat mede gebaseerd is op het afwegen van 5, 8, 11, 12, 13 relevante sociaal-maatschappelijke, wetenschappelijke of 4. Communicatie ethische aspecten. Is in staat om informatie, ideeën en oplossingen over te 9, 10, 12 brengen op een publiek bestaande uit specialisten of nietspecialisten. 5. Leervaardigheden Bezit de leervaardigheden die noodzakelijk zijn om een vervolgstudie die een hoog niveau van autonomie veronderstelt aan te gaan. 14 Masteropleiding Wijsbegeerte Dublin-descriptoren Kwalificaties master Eindtermen masteropleiding RUG 1. Kennis en inzicht Heeft aantoonbare kennis en inzicht, gebaseerd op de kennis en 1, 2, 3 het inzicht op het niveau van bachelor en die deze overtreffen en/of verdiepen, alsmede een basis of een kans bieden om een originele bijdrage te leveren aan het ontwikkelen en/of toepassen van ideeën, vaak in onderzoeksverband. 2. Toepassen kennis en inzicht Is in staat om kennis en inzicht en probleemoplossende 3, 4, 5 vermogens toe te passen in nieuwe of onbekende omstandigheden binnen een bredere (of multidisciplinaire) context die gerelateerd is aan het vakgebied; is in staat om kennis te integreren en met complexe materie om te gaan. 3. Oordeelsvorming Is in staat om oordelen te formuleren op grond van onvolledige 3, 4, 5, 9 of beperkte informatie en daarbij rekening te houden met sociaal-maatschappelijke en ethische verantwoordelijkheden die zijn verbonden aan het toepassen van de eigen kennis en oordelen. 4. Communicatie Is in staat om conclusies alsmede de kennis, motieven en 6, 7, 8 overwegingen die hieraan ten grondslag liggen duidelijk en ondubbelzinnig over te brengen op een publiek van specialisten en niet-specialisten. 5. Leervaardigheden Bezit de leervaardigheden die hem in staat stellen een vervolgstudie aan te gaan met een grotendeels zelfgestuurd of autonoom karakter. 11 Oordeel De commissie heeft tijdens de visitatie via gesprekken en het doorlezen van syllabi en eindwerken geconstateerd dat de relatie tussen de eindkwalificaties en de Dublin-descriptoren in het zelfevaluatierapport juist staat weergegeven. De eindkwalificaties van de bachelor- en masteropleiding sluiten volgens de commissie voldoende aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een afgestudeerde bachelorstudent of een afgestudeerde masterstudent. De opleidingen hebben een academische uitstraling. Bacheloropleiding Wijsbegeerte: het oordeel van de commissie is voldoende. Masteropleiding Wijsbegeerte: het oordeel van de commissie is voldoende. QANU / Wijsbegeerte, Rijksuniversiteit Groningen 25

26 F3: Oriëntatie WO: De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de volgende beschrijvingen van een Bachelor en een Master: De eindkwalificaties zijn ontleend aan eisen vanuit de wetenschappelijke discipline, de internationale wetenschapsbeoefening en voor daarvoor in aanmerking komende opleidingen de relevante praktijk in het toekomstige beroepenveld. Een WO-bachelor heeft de kwalificaties voor toegang tot ten minste één verdere WO-studie op masterniveau en eventueel voor het betreden van de arbeidsmarkt. Een WO-master heeft de kwalificaties om zelfstandig wetenschappelijk onderzoek te verrichten of multi- en interdisciplinaire vraagstukken op te lossen in een beroepspraktijk waarvoor een WO-opleiding vereist is of dienstig is. Beschrijving Bacheloropleiding Wijsbegeerte Volgens het zelfevaluatierapport kan een afgestudeerde bachelorstudent worden toegelaten tot de masteropleiding Wijsbegeerte en wordt hij in staat geacht die opleiding met succes te volgen. De opleiding geeft voorts toegang tot andere masteropleidingen. waaronder de researchmasteropleiding Philosophy aan de RUG als de student voldoet aan de daarvoor geldende eisen (die getoetst worden door een toelatingscommissie) en de masteropleiding Filosofie en educatie aan de RUG (tweejarige masteropleiding inclusief lerarenopleiding). Voor overige masteropleidingen geldt dat de bacheloropleiding toegang geeft met inachtneming van de voor die opleidingen geldende toegangseisen. Met betrekking tot de oriëntatie op het beroepenveld wordt de student in staat geacht diverse functies uit te oefenen waarin de opgedane vaardigheden en een wetenschappelijke attitude noodzakelijk of nuttig zijn. Hierbij wordt onder meer gedacht aan functies in de sfeer van beleidsondersteuning, bijvoorbeeld in de publieke sector. Masteropleiding Wijsbegeerte Het zelfevaluatierapport geeft een aantal uiteenlopende mogelijkheden op de arbeidsmarkt voor een afgestudeerde masterstudent, waaronder staf- of beleidsmedewerker bij diverse organisaties (bedrijfsleven, overheid, vakbonden, maatschappelijke dienstverlening), banen in de wereld van de media (pers, televisie, bibliotheken, uitgeverijen), de politiek, de informatica. Het betreft hier beroepen die een algemene academische opleiding vereisen. Ook kunnen studenten na de eenjarige masteropleiding Wijsbegeerte kiezen voor een verdere onderzoeksgerichte opleiding; zijinstroom in de tweejarige researchmaster Philosophy of promotieopleiding of -traject Wijsbegeerte. Oordeel De commissie is van oordeel dat de bachelor- en masteropleidingen voldoen aan de gestelde criteria bij het facet Oriëntatie WO. In de ogen van de commissie heeft de bacheloropleiding sterk het karakter van een vooropleiding voor een masteropleiding. Het is weliswaar mogelijk om tijdens de opleiding een stage te lopen, maar de commissie heeft de indruk dat van deze mogelijkheid weinig gebruik wordt gemaakt. De commissie is er overigens wel van overtuigd dat een afgestudeerde bachelorstudent voldoende algemene intellectuele vaardigheden bezit om een passende positie op de arbeidsmarkt te verwerven. De masteropleiding lijkt ook meer gericht te zijn op een wetenschappelijke vervolgcarrière, hoewel met de stage-afstudeervariant de beroepsmatige oriëntatie wel is geconcretiseerd. Bacheloropleiding Wijsbegeerte: het oordeel van de commissie is voldoende. Masteropleiding Wijsbegeerte: het oordeel van de commissie is voldoende. 26 QANU / Wijsbegeerte Rijksuniversiteit Groningen

27 Oordeel over het onderwerp Doelstellingen opleiding Op basis van de beoordelingen per facet komt de commissie tot een samenvattend oordeel over het onderwerp Doelstellingen opleiding. Voor de bacheloropleiding Wijsbegeerte is het oordeel voldoende. Voor de masteropleiding Wijsbegeerte is het oordeel voldoende Programma Beschrijving van de programma s Bacheloropleiding Wijsbegeerte De bacheloropleiding Wijsbegeerte omvat een propedeutische fase van 60 EC en een postpropedeutische fase van 120 EC. De bacheloropleiding Wijsbegeerte kent vier vakgroepen die samen drie afstudeerrichtingen aanbieden: Geschiedenis van de filosofie, Praktische filosofie/ethiek en Theoretische filosofie. De vakgroepen Ethiek en Praktische filosofie verzorgen samen het onderwijs in de afstudeerrichting Praktische filosofie. Propedeuse De propedeuse bestaat uit veertien verplichte vakken of onderdelen, plus het verplichte onderdeel bibliotheekinstructie. De propedeuse verschaft een oriënterend overzicht van het geheel van de geschiedenis en de systematiek van de (westerse) filosofie, via een kennismaking met de diverse perioden van de geschiedenis van de filosofie en met de klassieke systematische vakgebieden. Daarnaast wordt aandacht geschonken aan algemene, bibliografische en specifiek filosofische vaardigheden. Het programma begint met een aparte Inleiding in de filosofie van drie weken fulltime. De studenten hebben dan geen andere vakken. In de Inleiding wordt aan de hand van aansprekende thema s door alle docenten uit de propedeuse een college gegeven. De thema s zijn: de aard en grenzen van kennis; wetenschap, technologie en samenleving; ethiek, politiek en cultuur; lichaam en geest; redeneren en argumenteren; filosofie en haar geschiedenis. Het handboek dat gebruikt wordt, is onder auspiciën van de Groningse Faculteit Wijsbegeerte tot stand gekomen. Voorts is een bibliotheekinstructie onderdeel van het college Inleiding in de filosofie. Na de Inleiding volgen de studenten twee, soms drie cursussen per week. De cursussen worden gegeven in de vorm van hoorcolleges, gevolgd door werkcolleges (vragen stellen, discussiëren, oefenen van de stof). De werkcolleges worden deels geleid door docenten, deels door promovendi en ouderejaarsstudenten (student-assistenten). In de propedeuse wordt vier ochtenden in de week eerst 2 uur hoorcollege geven, gevolgd door 2 uur werkcollege. In schema ziet de propedeuse ( ) er als volg uit: 1e semester Inleiding hc/wc 4 EC Gesch. vd filosofie vd oudheid hc/wc 4 EC Cultuurfilosofie 1 hc/wc 5 EC hc=hoorcollege, wc=werkcollege Gesch. vd filosofie vd middeleeuwen Hc/wc 4 EC Logica 1 hc/wc 4 EC De rationaliteit van het wereldbeeld hc/wc 4 EC Kentheorie hc/wc 5 EC 2e semester Filosofie van de verlichting (18e eeuw) hc/wc 4 EC Wetenschapsfilosofie 1: Inleiding hc/wc 3 EC Algemene vaardigheden hc/wc 5 EC Filosofie van de 19e eeuw hc/wc 5 EC Ethiek hc/wc 4 EC Filosofie van de 20e eeuw hc/wc 5 EC Sociale en politieke filosofie 1 hc/wc 4 EC QANU / Wijsbegeerte, Rijksuniversiteit Groningen 27

28 Het vaardighedenonderwijs in de propedeuse bestaat uit verschillende onderdelen. De specifieke vaardigheden zijn ondergebracht bij verschillende propedeusevakken. Hier wordt geoefend in het schrijven van een filosofisch werkstuk, het houden van een voordracht en het debatteren over een filosofische kwestie. Daarnaast is er een college, genaamd Algemene vaardigheden, verzorgd door de docent/onderzoeker argumentatieleer, dat speciaal is gewijd aan het aanleren en oefenen van zulke praktische vaardigheden. De verschillende specifieke vaardigheden worden in de werkcolleges van de propedeusevakken geoefend. De indeling van de verschillende vaardigheden over de propedeusevakken is als volgt: Propedeusevak Oudheid Cultuurfilosofie 1 Middeleeuwen Logica 1 17e eeuw Kentheorie 18e eeuw Wetenschapsfilosofie 19e eeuw Ethiek 20e eeuw Sociale en politieke filosofie 1 Specifieke vaardigheid (zorgvuldig) Lezen Presenteren Schrijven Analyseren en beoordelen argumentaties Presenteren Debatteren Schrijven Debatteren Schrijven Debatteren Schrijven Schrijven van een opiniërend essay In het college Algemene vaardigheden wordt aandacht besteed aan het schrijven van werkstukken en het houden van voordrachten. Deze vaardigheden worden in kleine werkroepen geoefend. Postpropedeuse: tweede jaar is verdieping en keuze Het tweedejaarsprogramma bestaat uit verdiepingsvakken, geclusterd in drie thematische blokken (samen 45 EC), het vak Logica 2 (5 EC) en 2 keuzevakken (samen 10 EC). Het programma vormt een uitbreiding en verdieping van de propedeuse en is tevens een voorbereiding op de keuze van een specialisatie in het derde jaar. In schema ziet het tweede jaar ( ) er als volgt uit: 1e kwartaal 2e kwartaal 3e kwartaal 4e kwartaal Logica 2 hc/wc/cp 5EC Lichaam Brein Geest hc 5 EC Filosofie van de geesteswetenschappen hc 5 EC Argumentatieanalyse hc/wc 5 EC De sofisten hc 5 EC Grenzen van de ethiek hc 5 EC Spinoza s mensbeeld hc 5 EC Analytische wetenschapsfilosofie hc 5 EC Sociale en filosofische filosofie 2 hc/wc 5 EC Cultuurfilosofie 2 hc/wc 5 EC Vrije ruimte 5 EC Vrije ruimte 5 EC hc=hoorcollege, wc=werkcollege, cp=computerpracticum Verdiepingsvakken De verdiepingsvakken hebben een tweeledig karakter. Aan de ene kant bouwen ze voort op de inleidende vakken, waardoor studenten meer vertrouwd raken met een bepaalde thematiek of historische periode. Aan de andere kant vertonen de colleges binnen elk van de drie 28 QANU / Wijsbegeerte Rijksuniversiteit Groningen