Waterwet. Beschikking Waterwet

Transcriptie

1 Waterwet Beschikking Waterwet Aanvrager : DGB Energie Aangevraagde activiteiten : Onttrekking en retournering van grondwater ten behoeve van koeling en/of verwarming van een kantoorgebouw Locatie : Lange Spruit 1A te Hardenberg Datum ontvangst aanvraag : 20 november 2012 Datum beschikking : 16 april 2013 Kenmerk : 2013/ Projectnummer : Z-WATER_AWB

2 Colofon Adresgegevens Provincie Overijssel Luttenbergstraat 2 Postbus GB Zwolle Telefoon Fax postbus@overijssel.nl

3 BESLUIT WATERWETVERGUNNING De aanvraag Wij hebben op 20 november 2012 een aanvraag 1 voor een Waterwetvergunning ontvangen van DGB Energie. Het betreft een aanvraag voor het onttrekken en infiltreren van grondwater ten behoeve van een bodemenergiesysteem op de locatie Lange Spruit 1A te Hardenberg. Besluit waterwetvergunning Wij besluiten, gelet op de overwegingen die zijn opgenomen in deze vergunning en gelet op het bepaalde in de Waterwet, de Provinciewet, de Algemene wet bestuursrecht, en de Omgevingsverordening Overijssel 2009: I. Aan DGB Energie vergunning te verlenen voor het onttrekken en/of infiltreren van maximaal: 20 m 3 grondwater per uur; 240 m 3 grondwater per dag; m 3 grondwater per maand; m 3 grondwater per kwartaal; m 3 grondwater per jaar. II. De vergunning te verlenen voor onbepaalde tijd. III. De vergunning te verlenen voor de locatie, die kadastraal bekend staat als gemeente Ambt- Hardenberg, Sectie AG, nummer 496. IV. Dat het grondwater mag worden onttrokken en geïnfiltreerd voor het koelen en verwarmen van het kantoorgebouw. V. Dat de volgende stukken onderdeel uitmaken van dit besluit: het aanvraagformulier; Het rapport Effectenstudie WKO-systeem DGB Energie Lange Spruit 1A te Hardenberg, Rapportnummer R03, 15 november 2012, ingenieursbureau boorsma b.v. VI. Aan deze beschikking de voorschriften te verbinden die zijn opgenomen achter het tabblad Voorschriften. Ondertekening en verzending Met vriendelijke groet, namens Gedeputeerde Staten van Overijssel, Willem van der Galiën, teamleider Vergunningverlening Deze beschikking is verzonden aan de aanvrager. Een afschrift is verzonden aan: Burgemeester en Wethouders van Hardenberg; Het dagelijks bestuur van Waterschap Velt en vecht; Vitens N.V.; Ingenieursbureau Boorsma. 1 Kenmerk 2012/

4 Rechtsmiddelen Deze beschikking wordt bekendgemaakt door toezending aan de aanvrager. Daarnaast wordt een kennisgeving gepubliceerd in De Toren. Tevens wordt de aanvraag en de beschikking met bijbehorende stukken ter inzage gelegd met ingang van 24 april Gedurende zes weken, ingaande op de dag na de dag van de ter inzage legging van het besluit, kan beroep worden aangetekend. Het beroepschrift moet worden ingediend bij de Rechtbank Zwolle-Lelystad, sector Bestuursrecht, Postbus 10067, 8000 GB Zwolle. De beschikking treedt in werking met ingang van de dag na afloop van de termijn voor het indienen van een beroepschrift. Het indienen van een beroepschrift schorst de werking van het besluit niet. Hebben u of derde belanghebbenden er belang bij dat deze beschikking ook na afloop van de beroepstermijn niet in werking treedt, dan kan om een voorlopige voorziening worden verzocht bij de voorzieningenrechter van de Rechtbank Zwolle- Lelystad, sector Bestuursrecht, Postbus 10067, 8000 GB Zwolle. Wanneer binnen de beroepstermijn om een voorlopige voorziening wordt verzocht, treedt de beschikking pas in werking nadat hierover een beslissing is genomen.

5 INHOUDSOPGAVE BESLUIT WATERWETVERGUNNING... 3 De aanvraag Besluit waterwetvergunning 3 3 Ondertekening en verzending 3 Rechtsmiddelen 4 Voorschriften VOORSCHRIFTEN WATERWETVERGUNNING... Ontwerp en aanleg van het systeem 1.2. Meten en vastleggen van de onttrokken hoeveelheid grondwater 1.3. Kwaliteit van het grondwater en het te retourneren water Voorkomen en signaleren van lekkage Temperatuur van het te retourneren water en de energiebalans 1.6. Regeneratie van de bronnen Evaluatie van het energieopslagsysteem Beëindiging van de onttrekking/retournering 10 Overwegingen PROCEDURELE ASPECTEN Aanvraag Volledigheid van de aanvraag Procedure Adviezen Ontwerpbeschikking 14 3 INHOUDELIJKE OVERWEGINGEN Inleiding Projectbeschrijving Systeembeschrijving Effecten van het systeem Invloed op bij het grondwater betrokken belangen Afweging Monitoring Conclusie 23 BIJLAGE 1 : PARAMETERS UITGEBREIDE ANALYSE GRONDWATERMONSTERS BIJLAGE 2 : PARAMETERS VERKORTE ANALYSE GRONDWATERMONSTERS

6

7 Waterwet Beschikking Waterwet Voorschriften Aanvrager : DGB Energie Aangevraagde activiteiten : Onttrekking en retournering van grondwater ten behoeve van koeling en/of verwarming van een kantoorgebouw Locatie : Lange Spruit 1A te Hardenberg Datum ontvangst aanvraag : 20 november 2012 Datum beschikking : 16 april 2013 Kenmerk : 2013/ Projectnummer : Z-WATER_AWB

8 1 VOORSCHRIFTEN WATERWETVERGUNNING 1.1. Ontwerp en aanleg van het systeem a. De inrichting mag uit niet meer dan 2 bronnen bestaan. De bronnen dienen geplaatst te worden op de locaties zoals aangegeven in het onderbouwende rapport. b. Het grondwater mag op een diepte tot 60 meter beneden maaiveld aan de bodem worden onttrokken en geretourneerd. De filters van zowel de koude bron als de warme bron mogen worden geplaatst in het traject tussen 35 en 60 m-mv. Na de aanleg van de bronnen dient de uiteindelijke filterstelling van beide bronnen te worden gerapporteerd aan Gedeputeerde Staten van Overijssel. c. Op verzoek van de vergunninghouder kan door Gedeputeerde Staten van Overijssel toestemming verleend worden om af te wijken van voorschrift a en b. Voorwaarde hierbij is dat door de afwijking geen schade ontstaat aan andere, bij het grondwater betrokken, belangen. d. De bronnen moeten worden aangelegd volgens NEN 5119, of een opvolger van deze norm. Er moet een gedetailleerde boorbeschrijving bijgehouden worden (ten minste één beschrijving per geboorde meter). Een afschrift van de boorbeschrijving moet worden toegezonden aan TNO Bouw en Ondergrond 2 en Gedeputeerde Staten van Overijssel. De doorboorde scheidende lagen moeten worden afgedicht met zwelklei. e. In het boorgat voor de bronnen of in aparte boorgaten nabij de bronnen moeten ter hoogte van het filtertraject peilfilters worden geplaatst die geschikt zijn voor monstername van het grondwater in het bepompte watervoerend pakket. f. Ten minste 2 weken voor de start van de boring moet dit per mail worden gemeld aan Gedeputeerde Staten van Overijssel via meldpunt@overijssel.nl ter attentie van de toezichthouder Waterwet. g. Bij de inrichting moet een (eventueel digitaal) logboek aanwezig zijn waarin wijzigingen aan de installatie en de in deze voorschriften genoemde gegevens worden bijgehouden. h. De vergunninghouder draagt er zorg voor dat de vergunning of een afschrift daarvan berust bij diegene die binnen het bedrijf verantwoordelijk is voor de onttrekking. Op verzoek van een controlerende ambtenaar moet deze persoon de vergunning, het logboek en de in de voorschriften genoemde ijkingen en analyseresultaten kunnen overleggen Meten en vastleggen van de onttrokken hoeveelheid grondwater a. De onttrokken hoeveelheid grondwater wordt (op een directe of indirecte manier) zo gemeten dat het meetresultaat in enige maand niet meer dan vijf procent afwijkt van de werkelijk onttrokken hoeveelheid. b. De meetinstrumenten voor het meten van de onttrokken hoeveelheid worden op een goed toegankelijke plaats geïnstalleerd, zodanig dat ze goed afleesbaar zijn. c. De vergunninghouder zorgt ervoor dat de meetinstrumenten vóór aanvang van de onttrekking/retournering zijn geijkt. De vergunninghouder zorgt vervolgens voor de instandhouding en goede werking van de instrumenten, zodanig dat de volgens voorschrift a. vereiste nauwkeurigheid gewaarborgd blijft. De meetinstrumenten worden daartoe eens per jaar opnieuw gekalibreerd. Bij gebruik van elektromagnetische flowmeter(s) kan volstaan worden met kalibratie eens in de 10 jaar, mits evaluatie om de 5 jaar positief is. Het resultaat van de verrichte controles wordt, onder vermelding van de datum, in het logboek vermeld. 2 TNO Bouw en Ondergrond, afdeling Grondwater, ter attentie van de heer Ottema, Postbus 80015, 3508 TA Utrecht. 8

9 d. De onder voorschrift a genoemde meetresultaten worden maandelijks geregistreerd op een meetstaat. Bij vervanging van een meetinstrument wordt zowel de eindstand van het oude meetinstrument als de beginstand van het nieuwe meetinstrument geregistreerd. Op de meetstaat wordt, onder opgave van de datum, eveneens melding gemaakt van voorvallen die van invloed kunnen zijn op de meting. De meetstaten worden minstens vijf jaar voor Gedeputeerde Staten van Overijssel beschikbaar gehouden. e. Jaarlijks wordt in de maand januari een registratieformulier met de in het voorgaande jaar maandelijks onttrokken hoeveelheid grondwater ingevuld en aan Gedeputeerde Staten van Overijssel toegezonden. Na beëindiging van de onttrekking moet binnen een maand worden opgegeven hoeveel grondwater per kwartaal tot aan de beëindiging is onttrokken Kwaliteit van het grondwater en het te retourneren water a. Aan het te retourneren water mogen geen stoffen worden toegevoegd. De concentratie van stoffen mag, in vergelijking met het opgepompte water, niet door een bewerking zijn toegenomen. b. Voorafgaand aan de ingebruikname van het energieopslagsysteem moet het grondwater in beide bronfilters worden bemonsterd. De vergunninghouder is verplicht de monsters te analyseren op de parameters zoals aangegeven in bijlage 1 van deze beschikking. Het analyserapport wordt ten minste vier weken voorafgaand aan de ingebruikname van de inrichting toegezonden aan Gedeputeerde Staten van Overijssel. c. Vervolgens moet na ingebruikname van het KWO systeem één keer per jaar een monster genomen worden van het water in het koude filter. Indien de meetwaarden van de parameters van de eerste twee jaar overeenkomen met de waarden uit de referentiemeting, mag in dit specifieke geval de meetfrequentie, na goedkeuring door of namens Gedeputeerde Staten van Overijssel, worden verlaagd tot één keer per drie jaar. De vergunninghouder is verplicht het genoemde monster te analyseren op de parameters zoals aangegeven in bijlage 2 van deze beschikking en daarnaast op milieuvreemde stoffen die, gelet op het energie-opslagproces, in het te infiltreren water terecht kunnen zijn gekomen. d. Als de vergunninghouder constateert of het vermoeden heeft dat de kwaliteit, behoudens de temperatuur, van het te infiltreren grondwater verschilt van het onttrokken grondwater moet hij de infiltratie direct staken. Van het staken van de infiltratie moet de vergunninghouder de Gedeputeerde Staten van Overijssel op de hoogte stellen. Verdere verontreiniging van het ontvangende grondwater dient te worden voorkomen en een eventueel al veroorzaakte verontreiniging dient te worden gesaneerd. e. Als een voorval zoals bedoeld in voorschrift d zich voordoet, moet de vergunninghouder onmiddellijk een onderzoek verrichten conform voorschrift b Voorkomen en signaleren van lekkage a. Het grondwatercircuit moet fysiek volledig gescheiden zijn van het gebouwcircuit. Bij gebruik van vloeistoffen in het gebouwcircuit, anders dan leidingwater zonder toevoegingen, moet een dubbelwandige warmtewisselaar worden gebruikt voor de scheiding met het grondwatercircuit. b. Het systeem moet op zodanige wijze worden uitgevoerd dat vloeistof uit het gebouwcircuit niet in de bodem terecht kan komen en voorzien worden van een controlesysteem waarmee lekkage geconstateerd kan worden. c. In het gehele grondwatercircuit moet een zodanige overdruk gehandhaafd worden dat stoffen van buiten dit grondwatercircuit niet kunnen binnendringen. d. Het grondwatercircuit moet zodanig worden uitgevoerd dat geen beluchting kan optreden. e. Eén keer per jaar moet op lekkages gecontroleerd worden door het systeem (inclusief de leidingen) grondwaterzijdig af te persen. Geconstateerde gebreken moeten worden hersteld, voordat de warmtewisselaar weer in gebruik wordt genomen. Verrichte controles worden geregistreerd in het logboek. 9

10 1.5. Temperatuur van het te retourneren water en de energiebalans a. Het grondwatercircuit moet fysiek volledig gescheiden zijn van het gebouwcircuit. Bij gebruik van vloeistoffen in het gebouwcircuit, anders dan leidingwater zonder toevoegingen, moet een dubbelwandige warmtewisselaar worden gebruikt voor de scheiding met het grondwatercircuit. b. De temperatuur van het te retourneren water mag niet hoger zijn dan 25 C. c. De hoeveelheid energie die wordt onttrokken en/of geïnfiltreerd wordt automatisch geregistreerd en ten minste dagelijks vastgelegd. d. Na afloop van elk jaar wordt de hoeveelheid in de bodem gebrachte energie (warmte) en uit de bodem onttrokken energie (koude) bepaald. Deze hoeveelheden worden gelijktijdig met het registratieformulier (voorschrift e) toegestuurd aan de Gedeputeerde Staten van Overijssel. e. In een aaneengesloten periode van vijf jaar dient de cumulatieve balans van de totale hoeveelheid in de bodem gebrachte energie en onttrokken energie minimaal eenmaal gelijk aan 0 (nul) te zijn Regeneratie van de bronnen a. Het onderhoud aan de putten moet zoveel mogelijk mechanisch uitgevoerd worden. Chemische regeneratie is alleen toegestaan wanneer vooraf goedkeuring is verleend door Gedeputeerde Staten van Overijssel. Chemische regeneratie moet zodanig worden uitgevoerd dat er geen restverontreiniging achterblijft in de bodem. Het water dat wordt opgepompt tijdens het chemisch regenereren, mag niet worden geretourneerd in de bodem Evaluatie van het energieopslagsysteem a. De vergunninghouder moet vijf jaar na ingebruikname van de inrichting en daarna eens per vijf jaar een evaluatie verrichten. Doel van deze evaluatie is inzicht te krijgen in de effecten van het energieopslagsysteem op andere belangen en in de chemische en thermische gevolgen voor de bodem. b. In de evaluatie moet minimaal aandacht worden besteed aan: de maandelijkse hoeveelheid onttrokken en geretourneerd water; de per maand gemiddelde temperatuur van het onttrokken en geretourneerde water; een overzicht van de maandelijks in de bodem opgeslagen en uit de bodem onttrokken hoeveelheid energie; een berekening van de energiebalans per zomer- en winterseizoen van de afgelopen periode en de procentuele afwijking van de eindbalans; alle analyseresultaten van de monstername van grondwater; een overzicht van alle opgetreden calamiteiten, een toelichting op de oorzaak hiervan, de genomen maatregelen en de effecten van de genomen maatregelen; een evaluatie van de thermische en chemische effecten van de onttrekking en retournering en de gevolgen voor andere, bij het grondwater, betrokken belangen. c. Binnen een half jaar na het verstrijken van de vijfjaarlijkse periodes wordt het evaluatierapport toegezonden aan Gedeputeerde Staten van Overijssel Beëindiging van de onttrekking/retournering a. Beëindiging van de onttrekking en retournering moet ten minste twee maanden voor de beëindiging aan Gedeputeerde Staten van Overijssel worden gemeld. 10

11 b. Bij beëindiging van de onttrekking en infiltratie moet de vergunninghouder een onderzoek naar de grondwaterkwaliteit verrichten conform voorschrift b. Binnen een maand na beëindiging van de winning moeten de resultaten van het onderzoek aan Gedeputeerde Staten van Overijssel worden toegestuurd. Indien uit de resultaten van dit onderzoek blijkt dat de bodem- en/of de grondwaterkwaliteit tot boven de wettelijke normen negatief is beïnvloed, dient deze verandering ongedaan te worden gemaakt. Het saneringsplan dient te worden goedgekeurd door Gedeputeerde Staten van Overijssel. c. Bij beëindiging van de winning moet de vergunninghouder een evaluatie verrichten conform voorschrift a en b. Het evaluatierapport wordt binnen een half jaar na beëindiging van de winning toegezonden aan Gedeputeerde Staten van Overijssel. d. Na beëindiging van de onttrekking moeten de weerstandbiedende lagen in overeenstemming met het bepaalde in de Omgevingsverordening Overijssel 2009 of opvolgende regelingen worden hersteld. 11

12

13 Waterwet Beschikking Waterwet Overwegingen Aanvrager : DGB Energie Aangevraagde activiteiten : Onttrekking en retournering van grondwater ten behoeve van koeling en/of verwarming van een kantoorgebouw Locatie : Lange Spruit 1A te Hardenberg Datum ontvangst aanvraag : 20 november 2012 Datum beschikking : 16 april 2013 Kenmerk : 2013/ Projectnummer : Z-WATER_AWB

14 2 PROCEDURELE ASPECTEN 2.1 Aanvraag Wij hebben op 20 november 2012 een aanvraag 3 voor een Waterwetvergunning ontvangen van DGB Energie. Het betreft een aanvraag voor het onttrekken en infiltreren van grondwater ten behoeve van een bodemenergiesysteem op de locatie Lange Spruit 1A te Hardenberg. 2.2 Volledigheid van de aanvraag Na ontvangst van de aanvraag hebben wij deze getoetst op volledigheid. Wij zijn van oordeel dat de aanvraag voldoende informatie bevat voor een goede beoordeling van de gevolgen van de activiteit op de fysieke leefomgeving. 2.3 Procedure De aanvraag om Waterwetvergunning hebben wij behandeld conform afdeling 3.4 van de Algemene wet bestuursrecht. 2.4 Adviezen Wij hebben de aanvraag ter advies aan de volgende instanties/bestuursorganen gezonden: Burgemeester en Wethouders van Hardenberg; Het dagelijks bestuur van Waterschap Velt en Vecht; Vitens N.V. Van de mogelijkheid om advies uit te brengen naar aanleiding van de aanvraag is geen gebruik gemaakt. 2.5 Ontwerpbeschikking Naar aanleiding van de aanvraag hebben wij een ontwerpbeschikking opgesteld. Deze ontwerpbeschikking met aanvraag en bijlagen hebben wij van 28 februari 2013, gedurende zes weken, in het gemeentehuis van de gemeente Hardenberg en bij de provincie ter inzage gelegd. Gelijktijdig hebben wij Burgemeester en Wethouders van Hardenberg, het dagelijks bestuur van Waterschap Velt en Vecht en Vitens N.V. in de gelegenheid gesteld advies uit te brengen met betrekking tot de ontwerpbeschikking Zienswijzen en adviezen Tijdens de terinzagelegging is van de mogelijkheid om zienswijzen in te brengen tegen het ontwerp van de beschikking geen gebruik gemaakt. Ook is van de mogelijkheid tot het houden van een gedachtewisseling geen gebruik gemaakt. De adviseurs hebben geen gebruik gemaakt van de geboden gelegenheid advies uit te brengen. De beschikking is niet gewijzigd ten opzichte van de ontwerpbeschikking. 3 Kenmerk 2012/

15 15

16 3 INHOUDELIJKE OVERWEGINGEN 3.1 Inleiding Aan deze beschikking met bijbehorende voorschriften liggen een aantal overwegingen ten grondslag. Deze overwegingen zijn gebaseerd op het bij de aanvraag behorende rapport Effectenstudie WKO-systeem DGB Energie Lange Spruit 1A te Hardenberg, Rapportnummer R03, 15 november 2012, Ingenieursbureau Boorsma b.v. Dit rapport is samen met het aanvraagformulier de onderbouwing van, toelichting bij en onderdeel van de aanvraag. 3.2 Projectbeschrijving DGB Energie te Slagharen is voornemens bij het kantoorgebouw aan de Lange Spruit 1A te Hardenberg gebruik te maken van grondwater voor de koeling en verwarming van het gebouw. Voor de energievoorziening wordt gebruik gemaakt van een duurzaam energieopslagsysteem volgens het principe van koude- en warmteopslag. In de winter wordt grondwater onttrokken vanuit de warme bron en, na afgifte van de warmte, met een lagere temperatuur via de koude bron in het watervoerende pakket geretourneerd. In de zomer wordt grondwater onttrokken vanuit de koude bron en, na afgifte van de koude, met een hogere temperatuur via de warme bron in het watervoerende pakket geretourneerd. Met dit duurzame energiesysteem wordt in vergelijking met conventionele koeling en verwarming een besparing gerealiseerd op het gebruik van elektriciteit en gas. Volgens berekeningen wordt een besparing van m 3 aargasequivalenten gerealiseerd ten opzichte van conventionele vormen van energielevering. De reductie van het energieverbruik heeft een vermindering van uitstoot van 30 ton koolstofdioxide (CO 2) en 40 kg Stikstofoxide (NO x) op jaarbasis tot gevolg. 3.3 Systeembeschrijving Voor de verwarming en koeling wordt gebruik gemaakt van een doublet systeem bestaande uit 1 warme bron en 1 koude bron, met een onderlinge afstand van circa 70 meter. De filters zullen worden geplaatst in het tweede watervoerende pakket in het traject tussen 35 en 60 m-mv. De filterstelling van het beoogde systeem bevindt zich op een diepte van m mv. Hiermee wordt aangenomen dat de bronfilters zich ruim onder de redox-grens bevinden. De effectieve filterlengte van het koude en warme filter bedraagt 25 meter. De plaats en maximale diepte van de bronfilters zijn vastgelegd in voorschrift a en b van deze beschikking. De vergunninghouder kan echter een verzoek doen om het ontwerp van het systeem aan te mogen passen. In het veld kan blijken dat het plaatsen van een bron op deze locatie of diepte praktisch gezien toch niet mogelijk is. Ook kan de bron verstopt raken en op een andere locatie vervangen moeten worden. Gedeputeerde Staten van Overijssel zullen dan instemmen met een afwijking van voorschrift a en b. mits de aanpassing van het ontwerp geen gevolgen heeft voor de bij het grondwater betrokken belangen. Het systeem is gedimensioneerd op een debiet van 20 m 3 per uur in de winterperiode en een debiet van 20 m 3 per uur in de zomerperiode. Het jaarlijkse waterbezwaar bedraagt maximaal m 3. In de winterperiode wordt grondwater onttrokken uit het warme filter, gebruikt voor verwarming van het pand en met een temperatuur van gemiddeld 6 C teruggebracht in de bodem via het koude filter. Het waterbezwaar in de winterperiode bedraagt maximaal m 3. In de zomerperiode wordt grondwater onttrokken uit het koude filter, gebruikt voor koeling van het pand en via het warme filter weer in de bodem teruggebracht met een temperatuur van gemiddeld 18 C. Het waterbezwaar in de zomerperiode bedraagt ook maximaal m 3. 16

17 Jaarlijks wordt op deze manier circa 420 MWh th energie in de bodem gebracht en uit de bodem onttrokken Bodemopbouw Het maaiveld bevindt zich ter plaatse op circa 9 meter +NAP. De bodem is opgebouwd uit goed- en slechtdoorlatende lagen. Ten behoeve van het onderzoek is aan de verschillende lagen geohydrologische parameters toegekend. Dit betreft een doorlaatvermogen (kd-waarde) aan een watervoerend pakket en een weerstand (c-waarde) aan een slechtdoorlatende laag. De bodemopbouw is in het onderbouwende rapport beschreven aan de hand van de Grondwaterkaart van Nederland, gegevens uit de DINO- en REGIS-database van TNO-NITG. In onderstaande tabel is de schematisatie van de bodemopbouw weergegeven. Diepte (m-mv) Lithologie Geologische formatie Geohydrologische eigenschappen 0-13 Zand, bovenin matig fijn (geel), onderin uiterst grof (grijs) Klei en veen. Plaatselijk zandig ontwikkeld. Boxtel Kreftenheije Eerste watervoerende pakket Grondwaterstand: circa 7 m+nap kd= 150 Regionale grondwaterstroming: westelijk i = 1/5000 wegzijging Eerste scheidende laag C = ca. 60 ca Zand, matig fijn tot grof, grijs Zand, matig fijn Peize Oosterhout Tweede watervoerende pakket Stijghoogte; circa 7 m+nap kd =1250 kh = 20 kv = 5 Regionale grondwaterstroming: westelijk i = 1/3000 v=10 wegzijging ca Zand, kleiig, zeer fijn. Kleilagen. >ca. 100 Klei, donkergrijs, zandig Breda Hydrologische basis C > mv kd kh kv C i v = maaiveld (circa 9 m+nap) = doorlaatvermogen (m 2 /dag) = horizontale doorlatendheid (m/dag) = vertikale doorlatendheid (m/dag) = hydraulische weerstand (dagen) = stromingsgradiënt = stroomsnelheid (m/jaar) Grond- en oppervlaktewater Grondwater De lokale grondwaterstroming is naar verwachting westelijk gericht en heeft een lage stroomsnelheid van circa 8 meter per jaar. De gemiddelde stijghoogte van het tweede watervoerende pakket waarin het energieopslagsysteem zal worden toegepast bedraagt circa 7,30 meter +NAP. Grondwatertemperatuur De natuurlijke temperatuur van het grondwater bedraagt circa 12 C. Zoet-brak grensvlak De grens tussen zoet en brak grondwater bevindt zich volgens gegevens uit REGIS op een diepte van circa 90 meter beneden NAP. Het brak-zout grensvlak (1000 mg/l) bevindt zich op grotere diepte, bovenin de zeer slecht doorlatende geohydrologische basis. 17

18 Redox Voor het energieopslagsysteem is het belangrijk of in het watervoerend pakket een overgang tussen zuurstof- of nitraathoudend grondwater naar ijzerhoudend grondwater aanwezig is. Deze overgang wordt de redoxgrens genoemd. Als de bronfilters in de buurt van de redoxgrens worden geplaatst, kunnen de bronnen verstoppen vanwege vorming van ijzerneerslag door menging van zuurstof- of nitraathoudend grondwater met ijzerhoudend grondwater. Uit de grondwaterkwaliteitgegevens van de op circa 2 km ten zuidoosten van de onderzoekslocatie gesitueerde peilbuis blijkt dat het ijzergehalte van het grondwater in de regio laag is: 13 mg/l. De filterstelling van deze peilbuis bevindt zich op meter diepte, in hetzelfde watervoerend pakket als het bodemenergiesysteem. De redox-grens bevindt zich dus ondieper dan 25 meter beneden maaiveld. 3.4 Effecten van het systeem De hydrologische effecten (de berekende verlagingen en verplaatsingen van het grondwater) kunnen gevolgen hebben voor andere, bij het grondwater betrokken belangen. Het gebied waarbinnen deze belangen mogelijk kunnen spelen en worden beoordeeld is het hydrologische invloedsgebied. Dit gebied wordt bepaald door de 5-cm verlagings- en of verhogingslijn in het freatische pakket. Voor de bepaling van de hydrologische effecten is gebruik gemaakt van de berekeningen met het computerprograma MicroFEM Hydrologisch Schematisatie De schematisatie voor het grondwatermodel is gebaseerd op de eerder beschreven bodemopbouw en weergegeven in onderstaande tabel. Geohydrologische beschrijving Modellaag Ondergrens (m-mv) Dikte D (m) K (m/d) kd (m 2 /d) c (d) 1 e watervoerende pakket Wvp e scheidende laag S e watervoerende pakket Wvp e watervoerende pakket Wvp2.2 filterstellingen e watervoerende pakket Wvp Geohydrologische basis 2s >130 >50 De randen van het modelgebied zijn op zodanige afstand van de beide putten gekozen dat ze geen significante invloed hebben op de resultaten van de modelberekening. De knooppuntafstand bedraagt 1 meter in de directe omgeving van het WKO systeem en neemt toe tot 10 meter naar de randen van het modelgebied Effecten Uitgangspunten Voor de puttenconfiguratie is rekening gehouden met de natuurlijke, westelijk gerichte grondwaterstroming. De puttenconfiguratie is noord-zuid gericht, waardoor de onderlinge beïnvloeding beperkt wordt. De toegepaste bodem- en systeemkarakterstieken zijn: Onttrekking en infiltratie vinden plaats in het 2 e watervoerende pakket; Lithologie: zand, matig fijn tot grof; 18

19 Statische grondwaterstand 2 e watervoerende pakket; Afstand tussen de warme en koude bron: 70 meter; Debiet zomer/winter 20 m 3 /uur, 12 uur/dag; Bovenzijde bemaalde pakket: ca 17 m-mv; Onderzijde bemaalde pakket: ca 80 m-mv (zeer fijn zand met kleilagen); Filterstelling m-mv (1x onttrekking en 1 x filtratie); Grondwaterstroming: westelijk; Stromingsgradiënt: 1/3000; Doorlatendheid k h = 20 m/dag, k v = 5 m/dag; Doorlaatvermogen 1 e watervoerende pakket: KD = 150 m 2 /dag; Doorlaatvermogen 2 e watervoerende pakket: KD = 1250 m 2 /dag; Porositeit: 30% Hydraulische weerstand geohydrologische basis: oneindig. Uitkomsten De resultaten van de simulatieberekeningen zijn weergegeven in figuur 5 van de effectenstudie. De figuur laat de contourlijnen van de grondwaterstijghoogtes zien. De berekeningen zijn gebaseerd op het beginsel van superpositie, wat inhoudt dat alleen de stijghoogteveranderingen ten gevolge van de energieopslag worden berekend. De werkelijke stijghoogte kan worden verkregen door de berekende stijghoogteveranderingen te superponeren op het stijghoogtepatroon zonder energieopslag. Bij de berekeningen is de toestand gesimuleerd voor het maximale debiet van 20 m 3 /uur, gedurende 12 uur per dag, in zomer en winter. Figuur 5 laat zien dat op het einde van het zomerseizoen het 5 cm invloedsgebied in het tweede watervoerende pakket een maximale radius heeft van circa 40 meter. Het gebruik van de onttrekking- en infiltratieput zal invloed hebben op de locale grondwaterstroming, waardoor de overheersende grondwaterstroming van de infiltratieput naar de onttrekkingput zal zijn. Volgens de berekeningen bedraagt de maximale grondwaterdaling in het tweede watervoerende pakket 48 cm ter plaatse van de koude bron. De maximale grondwaterstijging bedraagt 50 cm ter plaatse van de warme bron. De gemiddelde grondwatergradiënt tussen beide putten bedraagt circa 0,01. Hieruit blijkt dat de grondwatergradiënt ten gevolge van het WKO-systeem een factor 50 groter is dan de natuurlijke grondwatergradiënt (0.0003). Op het einde van het winterseizoen laat de grondwaterstand een identiek patroon zien, zij het gespiegeld t.o.v. de zomersituatie. Het 5 cm invloedsgebied in het tweede watervoerende pakket heeft ook nu een maximale radius van circa 40 meter. De berekeningsresultaten zijn weergegeven in de onderstaande tabel: Effect Stijghoogteverandering freatisch pakket Stijghoogteverandering 2 e wvp Invloedsgebied (> 5 cm) freatisch pakket Invloedsgebied (> 5 cm) 2 e wvp Thermisch invloedsgebied (> 0,5 C) 2 e wvp Warme en koude bron (m) Afstand 5 m (m) Afstand 10 m (m) Afstand 50 m (m) Afstand 100 m (m) <0.01 <0,01 <0,01 <0,01 <0,01 0,50 0,23 0,14 0,03 <0, De simulaties hebben aangetoond dat het WKO-systeem geen significant effect heeft op de freatische grondwaterstand noch op de stijghoogte in de geohydrologische basis (beide < 1 cm), en is daarom niet in een figuur weergegeven. Voorgaande houdt verband met de 19

20 diepte van de filters ten opzichte van het freatisch pakket, respectievelijk de zeer hoge hydraulische weerstand van de geohydrologische basis. Het brak/zoutgrensvlak bevindt zich bovenin de zeer slecht doorlatende geohydrologische basis. Daarom kan gesteld worden dat het WKO systeem geen significant effect heeft op het brak/zout grensvlak. De stijghoogteverandering onderin het 2 e watervoerende pakket (vlak boven geohydrologische basis) is maximaal 1 cm. Op basis van het hiervoor beschreven effect op het freatische grondwaterpeil, kan aangenomen worden dat geen beïnvloeding van oppervlaktewateren plaatsvindt, inclusief de naastgelegen waterpartij langs de Koningsspil Hydrothermisch De temperatuursveranderingen van het grondwater door KWO-systemen kunnen verschuivingen veroorzaken in de chemische evenwichten tussen het ondergrondmateriaal en het grondwater ter plaatse en kan ook effect hebben op de biologische processen in de ondergrond. De grootte van het invloedsgebied, waarbinnen deze effecten worden onderzocht, wordt bepaald door de 0,5 Celsius beïnvloedingslijn. Deze contourlijn wordt berekend op basis van een cumulatieve maximale temperatuurverandering over een periode van 20 jaar. Voor de bepaling van de hydrothermische effecten is gebruik gemaakt van de berekeningen met het computerprogramma WINFLOW Effecten In figuur 6 in de effectenstudie is het berekende thermische invloedsgebied weergegeven voor de zomersituatie na 20 jaar. De natuurlijke grondwatertemperatuur op de onttrekkingdiepte van 35 tot 60 meter, bedraagt circa 12 C. In de zomer wordt water geretourneerd met een gemiddelde temperatuur van 18 C. In de winter is de temperatuur van het retourwater circa 6 C. Voor zomer en winter is een debiet van 20 m 3 /uur en 240 m 3 /dag gebruikt. Figuur 6 laat zien dat het thermische invloedsgebied (+/- 0,5 C) zich uitstrekt tot circa 100 meter afstand van de warme bron en 90 meter van de koude bron. Ter plaatse van de warme bron treedt in het zomerseizoen zeer lokaal een maximale temperatuursverhoging op van 6 C. 3.5 Invloed op bij het grondwater betrokken belangen De berekende verlagingen en verplaatsingen van het grondwater kunnen gevolgen hebben voor andere, bij het grondwater betrokken belangen. Voor de volgende belangen wordt een overweging gegeven: Verontreinigingen Natuurgebieden Landbouwgebieden Bouwwerken Overige grondwateronttrekkingen Archeologische monumenten Grondwaterkwaliteit De gebieden waarbinnen deze belangen mogelijk spelen en worden beoordeeld zijn het hydrologische en hydrothermische invloedsgebied. Deze gebieden worden respectievelijk bepaald door de 5-cm verlagings- en of verhogingslijn in het freatische pakket en door de 0,5 C verlagingsen verhogingslijn. Voor de bovengenoemde belangen wordt vastgesteld of deze voorkomen in dit gebied en in welke mate er sprake is van beïnvloeding. Als er sprake is van beïnvloeding dan wordt beoordeeld of deze beïnvloeding toelaatbaar is en welke maatregelen eventueel noodzakelijk zijn om deze bezwaren te ondervangen, hetzij een belemmering zijn voor het realiseren van het KWOsysteem. 20

21 De invloedsgebieden zijn weergegeven in figuur 5 en figuur 6 van de effectenstudie. De locatie is niet gelegen in een grondwaterwingebied, waterwingebied of boringsvrije zone. Ook niet in een landbouwgebied of natuurgebied dat valt onder de EU-Habitatrichtlijn en/of Vogelrichtlijn. Daarom worden deze in de verdere belangenafweging niet meegenomen Verontreinigingen Grondwaterverontreinigingen kunnen door onttrekkingen aangetrokken of verplaatst worden, waardoor de verontreiniging over een groter gebied verspreid wordt. In het kader van de vergunningaanvraag is nagegaan bij de gemeente Hardenberg of binnen een straal van 300 meter van het geplande WKO-systeem eventuele bodemverontreinigingen aanwezig zijn. Dit is niet het geval. In het verleden zijn op de locatie, of in de directe omgeving van het WKOsysteem geen bodembedreigende activiteiten verricht. Voor de recente ontwikkeling tot bedrijventerrein Haardijk bevond zich hier landbouwgrond. Het terrein is opgehoogd. In de ophooglaag bevindt zich waarschijnlijk enig puin. In de omgeving van de geplande WKO bevinden zich hoofdzakelijk nieuwe bedrijfspanden. Langs de Koningsspil ligt een grote waterpartij. Ter plaatse van het tankstation op de Haardijk (tegenover de Rabobank) heeft zich een aanzienlijke bodemverontreiniging bevonden. Deze is inmiddels gesaneerd. Er is geen bekendheid met zich in de omgeving van het WKO-systeem bevindende diepe grondwaterverontreinigingen, dat wil zeggen onder de slecht doorlatende laag op meter diepte. Niettemin is het - in verband met mogelijke toekomstige verontreinigingen - van groot belang dat de scheidende lagen intact blijven zodat in de toekomst eventuele verontreiniging niet neerwaarts kan migreren. Dit geldt voor de te verrichten boringen ten behoeve van de installatie van het systeem, waarbij mogelijk scheidende lagen doorboord worden. Omdat het WKO-systeem gebruik maakt van filterstellingen op aanzienlijke diepte (35-60 m-mv) en voorts het effect op de ondiepe grondwaterstand en -stroming niet significant is, kan gesteld worden dat beïnvloeding van verontreinigingen daarmee niet aan de orde Bouwwerken Een verlaging van de grondwaterstand in veen, klei of leemlagen kan in het algemeen zetting veroorzaken aan bebouwing. Indien de grondwaterstand in het verleden laag is geweest, zal de zetting al opgetreden zijn en zal de bodem niet verder inklinken. Bij infiltratie kan verhoging van de grondwaterstand in het algemeen ook leiden tot het onderlopen van bijvoorbeeld kelders. Op de locatie bevinden zich - behalve het jongere deel van de Formatie van Boxtel - afzettingen uit het Pleistoceen of ouder. Deze afzettingen zijn derhalve voorbelast door glaciale bedekking. Voor de indicatieve zettingsberekening is het bodemprofiel geschematiseerd in 4 lagen. De zettingconstanten zijn ontleend aan NEN blad De zetting die met behulp van de methode van Terzaghi / Keverling-Buisman is berekend is de zetting na dagen. Deze zetting kan in theorie na circa 27 jaar worden bereikt indien continu onttrokken wordt. De gebruikte stijghoogteveranderingen zijn die ter plaatse van de bronnen. Bij de zettingsberekeningen is uitgegaan van de maximale onttrekking van 20 m 3 /h, 24 uur per dag (worst case). Voor de evenwichtssituatie (treedt op als oneindig lang naar één kant wordt gepompt) is op basis van de bovengenoemde uitgangspunten een zetting van 1 mm berekend. Het zettingsverhang bedraagt in de nabijheid van de bronnen (binnen een straal van 10 m) maximaal 1 / De veroorzaakte zettingen zijn voorts niet groter dan de 15 mm waarbij effecten van betekenis zouden optreden. Ook wordt de limiet voor esthetische schade (wanden, vloeren en afwerking), bij een zettingsverhang van 1/300, niet overschreden. Hetzelfde geldt voor constructieve schade, bij een zettingsverhang groter dan 1 m per 150 m. De resultaten van de zettingsberekening laten zien dat er geen significante zetting plaatsvindt. Er bestaat hierdoor geen risico voor zettingschade aan gebouwen of funderingen Overige grondwateronttrekkingen Het maximale hydrologische invloedsgebied is berekend op circa 40 m. 21

22 In de omgeving van de projectlocatie bevinden zich, volgens informatie verstrekt door de Provincie Overijssel, een vijftal grondwateronttrekkingen. De dichtstbijzijnde onttrekking bevindt zich op 200 meter afstand. De onttrekkingen binnen een straal van 2 km zijn weergegeven in onderstaande tabel OMSCHRIJVING ADRES* DOEL VERGUNDE ONTTREKKING (m 3 /j) X-COORD Y-COORD FILTER- DIEPTE (m-mv) AFSTAND (m) Welkoop Lange Spruit 11 sprinkler 27 m3/h ? Vrieling De Stelling 5 & 7 WKO Dedemsvaart Holding Kuipers Kruiwiel 13 WKO Bouwmaterialen Rabobank Haardijk 2 WKO ? 450 Petroplus Egineering De Stelling 2 bron? ? 500 *) Alle adressen in Hardenberg Op 3 km ten zuidoosten van Lange Spruit IA bevindt zich een onttrekking van 3 a 4 miljoen m 3 /jaar. Dit was een onttrekking voor koelwater die recent is omgebouwd tot WKO, op de locatie van WAVIN, Bruchterweg 88 te Hardenberg. Vanwege voldoende afstand tot voornoemde onttrekkingen, vindt er geen beïnvloeding plaats door het WKO-systeem op Lange Spruit 1A te Hardenberg. Daarom is een ongewenste wisselwerking tussen de onttrekking voor een ondergronds energieopslagsysteem enerzijds en andere KWOsystemen anderzijds niet aan de orde Archeologische monumenten Binnen het invloedsgebied liggen geen gebieden of objecten waar een archeologische waarde aan toegekend is. Daarom zal beïnvloeding van archeologische monumenten door effecten van het KWO-systeem niet optreden Grondwaterkwaliteit De structurele temperatuurverandering van het grondwater als gevolg van het energieopslagsysteem bedraagt na 20 jaar op een afstand van circa 100 meter vanaf de koude bron en 90 meter vanaf de warme bron 0,5 C. Door deze geringe veranderingen en door de voorgeschreven bovengrens van de temperatuur van het geretourneerde grondwater van 25 C zal de chemische en microbiologische samenstelling van het grondwater niet significant wijzigen. Beïnvloeding van het zoet-zout grensvlak De filters van het systeem worden aangelegd op een diepte van circa m-mv. Het grondwater is op deze diepte zoet. De grens tussen zoet en brak grondwater bevindt zich op een diepte van circa 90 m-mv en het brak-zout grensvlak (1000 mg/l) bevindt zich op grotere diepte, bovenin de zeer slecht doorlatende geohydrologische basis. De opwaartsgerichte verticale grondwaterstroming uit deze basis zal als gevolg van het KWO-systeem minimaal zijn. Effecten op de stijghoogte in deze zone zijn kleiner dan 1 cm. Hierdoor wordt geen invloed op de ligging van het zoet - zout grensvlak verwacht. 22

23 3.6 Afweging De provincie staat positief tegenover de toepassing van KWO-systemen vanwege de energiebesparing en daarmee reductie van de uitstoot van broeikasgassen. Het beleid van de provincie is er op gericht om de toepassing van KWO te stimuleren. Uit de effectstudie blijkt dat het KWO-systeem nauwelijks merkbare gevolgen zal hebben in een beperkt (invloeds-)gebied met betrekking tot verandering in freatische grondwaterstanden, - kwaliteit en temperatuur. Met betrekking tot de overige bij het grondwater betrokken belangen concluderen wij dat er geen sprake is van natuur- en landbouwgebieden of archeologische waarden binnen het invloedsgebied. Schade aan bouwwerken als gevolg van zettingen is zowel vanwege de kleine kans als wel van de beperkte zettingen in een klein gebied geen wezenlijk risico. 3.7 Monitoring De monitoring dient plaats te vinden op de werking van het energieopslagsysteem. Hierbij moet expliciet aandacht worden besteed aan het bereiken en in stand houden van een voldoende temperatuur- en energiebalans in de bodem. Tevens dient de kwaliteit van het grondwater te worden bewaakt. Hiertoe zijn voorschriften opgenomen bij deze beschikking. 3.8 Conclusie Wij zijn van mening dat op basis van de bij de aanvraag behorende rapportage en overwegingen de voorgenomen onttrekking op een verantwoorde wijze kan worden uitgevoerd op basis van de te verlenen vergunning met voorschriften. 23

24

25 BIJLAGE 1 : PARAMETERS UITGEBREIDE ANALYSE GRONDWATERMONSTERS Parameter Eenheid Parameter Eenheid Algemene parameters Zware Metalen Elektrisch geleidingsvermogen (EC) Ms/m Arseen (As) g/l Kleur (455 nm) mg/l Cadmium (Cd) g/l Watertemperatuur o C Chroom (Cr) g/l Zuurstof (O 2) mg/l Koper (Cu) g/l Zuurgraad ph Kwik (Hg) g/l Lood (Pb) g/l Anorganische parameters Nikkel (Ni) g/l Anionen Meq/l Zink (Zn) g/l Kationen Meq/l Ionenbalans % Organische parameters Ammonium (NH 4) mg/l Dissolved organic carbon (DOC) g/l Chloride (Cl) Nitraat (NO 3) Nitriet (NO 2 ) Sulfaat (SO 4) Totaal fosfaat (PO 4) Waterstofcarbonaat (HCO 3) Calcium (Ca) Natrium (Na) Kalium (K) Silicium (Si) Magnesium (Mg) Aluminium (Al) IJzer (Fe) Mangaan (Mn) mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l g/l g/l g/l g/l g/l g/l mg/l mg/l 25

26 BIJLAGE 2 : PARAMETERS VERKORTE ANALYSE GRONDWATERMONSTERS Parameters verkorte analyse grondwatermonsters Parameter Eenheid Parameter Zuurstof O 2 mg/l Zuurgraad Ph Elektrisch geleidend vermogen Watertemperatuur Ms/m C Anorganische macroparameters Waterstofcarbonaat HCO 3 mg/l Chloride Cl mg/l Sulfaat SO 4 mg/l Natrium Na mg/l Kalium K mg/l Calcium Ca mg/l Magnesium Mg mg/l Ammonium NH 4 mg/l Nitraat NO 3 mg/l Anorganische microparameters IJzer Fe mg/l Mangaan Mn mg/l Aluminium Al g/l 26