Inhoudsopgave. Voorwoord

Transcriptie

1 Inhoudsopgave Voorwoord Hoofdstuk 1 Algemeen 1. Inleiding 2. Plaats en ontstaan van de regeling 3. Dwingendrechtelijke karakter 4. Bijzondere bepalingen voor consumentenkoopovereenkomsten 5. Regels buiten titel 7.1 van belang voor de consumentenkoop 6. Internationale koopovereenkomsten 7. Rechtsvergelijking Hoofdstuk 2 Begrip consumentenkoop 8. Omschrijving en toepassingsgebied 9. Het begrip consument 10. Het begrip verkoper 11. Reflexwerking van de regeling van de consumentenkoop Hoofdstuk 3 Totstandkoming 12. Aanbod en aanvaarding 13. Prijs 14. Wilsgebreken 15. Minderjarigen 16. Bedenktijd 17. Al dan niet gevraagd toezenden van zaken Hoofdstuk 4 Uitleg, garanties en after sales services 18. Uitleg 19. Garanties en garantiebewijzen 20. After sales services Hoofdstuk 5 Verplichtingen van de verkoper 21. Drie hoofdverplichtingen 22. Aflevering en risico-overgang 23. Kosten van aflevering 24. Conformiteitsvereiste 25. Bewijslastverdeling ten aanzien van (non-) conformiteit 26. Non-conformiteit bij installatie en montage Hoofdstuk 6 Gevolgen van niet-nakoming door de verkoper 27. Algemeen 28. Het recht op nakoming 29. Ontbinding en prijsvermindering 30. Schadevergoeding 31. Verhaal verkoper 32. Klachtplicht en verval- en verjaringstermijnen

2 Hoofdstuk 7 Verplichtingen van de koper 33. Betaling van de koopprijs 34. Inontvangstname van de zaak 35. Zorgplicht koper Hoofdstuk 8 Gevolgen van niet-nakoming door de koper 36. Niet betalen van de koopprijs 37. Schuldeisersverzuim van de koper Hoofdstuk 9 Koop op afstand 38. Omschrijving en toepassingsgebied 39. Informatieverplichtingen 40. De ontbindingsbevoegdheid 41. Financiering van de op afstand gesloten overeenkomst 42. Nakoming door de verkoper 43. Betaling Hoofdstuk 10 Consumentenkoop en derden 44. Algemeen 45. Overdracht van de zaak aan een andere consument 46. Consumentenkoop en franchising

3 Voorwoord De eerste druk van de monografie Consumentenkoop, verzorgd door mevr. M. van Delft- Baas, dateert van Sindsdien is de wettelijke regeling op onderdelen ingrijpend gewijzigd, waarbij met name gedacht moet worden aan de invoering van de richtlijn consumentenkoop en de richtlijn koop op afstand. Daarmee was duidelijk dat een eventuele bewerking niet tot het bijschaven van de tekst beperkt kon blijven. Mevr. Van Delft-Baas heeft in verband met haar drukke werkzaamheden als rechter zich niet in staat geacht deze taak op zich te nemen. In overleg met haar heb ik besloten de monografie niet te bewerken, maar een nieuwe monografie te schrijven, waarbij ook de verdeling van de onderwerpen over de monografie is aangepast. Alle in deze monografie uitgesproken opvattingen komen dan ook voor mijn rekening. Om verwarring met de door de rechtsontwikkeling sinds 1992 wellicht ingehaalde opvattingen van mevr. Van Delft-Baas te voorkomen, hebben wij gezamenlijk besloten dat niet zal worden verwezen naar haar in de eerste druk van deze monografie naar voren gebrachte opvattingen. Een eerste concept van deze monografie heb ik aan enkele mensen mogen voorleggen. Hun commentaar op dat concept is voor mij van grote waarde geweest en heeft bijgedragen tot de kwaliteit van het hier voor u liggende werk. Mijn dank aan Chantal Mak (Amsterdams Instituut voor Privaatrecht), Peter Klik (Erasmus Universiteit), Harriët Schelhaas en Christoph Jeloschek (beide Molengraaff Instituut voor Privaatrecht) is dan ook groot. Het manuscript is afgesloten op 5 december M.B.M. Loos, Amsterdam, 2004

4 1 Algemeen 1. Inleiding In Nederland is ervoor gekozen de consument-koper doorgaans de zwakkere contractspartij extra te beschermen. Daartoe zijn veel bepalingen in de kooptitel en de regels inzake nietnakoming in het geval van een consumentenkoop van dwingendrechtelijke aard. Bovendien zijn een aantal bijzondere regels ingevoerd die alleen voor de consumentenkoop gelden. De consumentenkoop is waarschijnlijk de meest gesloten overeenkomst in Nederland: als de ongeveer 16 miljoen in Nederland aanwezige personen ieder gemiddeld maar één consumentenkoop per dag zouden sluiten, gaat het al om ruim 5,8 miljard overeenkomsten per jaar. Een specifieke regeling met voldoende waarborgen voor de consument-koper als zwakkere contractspartij lijkt daarmee zonder meer gerechtvaardigd. In deze zin reeds Hondius/Serraris-Perrick, NJB 1979, blz. 771, die, op p. 781, overigens terecht opmerken dat zelfs de beste regeling weinig tot niets voorstelt zolang de consument niet in staat is zijn verkregen rechten te handhaven. Opgemerkt zij voorts dat consumentenbescherming in de vorm van een dwingendrechtelijke regeling uiteraard kosten meebrengt voor de ondernemers welke in beginsel zullen worden afgewenteld op de afnemers in de vorm van hogere prijzen maar dat daar tegenover staat hierdoor ondernemingen worden gedwongen te investeren in verbetering van hun productieproces en daarmee veelal voorkomen zal kunnen worden dat consumenten teleurgesteld zich zullen afkeren van de desbetreffende leverancier en/of producent, hetgeen wellicht op termijn een grotere kostenpost zou betekenen, zie CCA-advies 98/03, blz. 22, met name noot 5; Duyvensz, De redelijkheid van de exoneratieclausule, blz Bescherming op bepaalde terreinen van de koop kan ook door de rechter plaatsvinden. Daarbij kan worden gedacht aan omkering van de bewijslast ten aanzien van het antwoord op de vraag of de non-conformiteit van de geleverde zaak reeds bij aflevering bestond inmiddels vastgelegd in artikel 7:18 lid 2, waarover nr. 25, maar ook door het begrip normaal gebruik van de zaak ruimer uit te leggen, waardoor het bewijs van de non-conformiteit eenvoudiger te leveren is, of door sneller aan te nemen dat de koper geslaagd is in het bewijs dat de verkoper bij contractsluiting het bijzondere gebruik kende dat de koper wilde maken van de gekochte zaak. De regeling van de consumentenkoop en dat geldt ook voor de regeling van de algemene voorwaarden versterkt de positie van de consument-koper op veel onderdelen aanzienlijk wanneer deze vergeleken wordt met de positie van de niet-consument-koper. Op een aantal punten bevat de regeling echter juist een verslechtering van zijn positie ten opzichte van het algemene vermogensrecht. De wettelijke regeling en daarmee de positie van de consumentkoper wordt voorts sterk beïnvloed door de inhoud van het Europese recht, waarbij met name gewezen moet worden op richtlijn 1999/44/EG betreffende bepaalde aspecten van de verkoop van en de garanties voor consumptiegoederen, Pb. EG, L 171/12 en de rechtspraak van het Hof van Justitie. De regeling van de consumentenkoop loopt veelal samen met de algemene voorwaarden-regeling, maar gaat op sommige punten verder. Een belangrijk voorbeeld biedt de exoneratieclausule: waar een tegenover een consument gehanteerde exoneratie onder de algemene voorwaarden-regeling vermoed wordt onredelijk bezwarend te zijn (art. 6:237 onder f), zodat het voor de verkoper mogelijk blijft om

5 het tegendeel te bewijzen, is een dergelijk beding steeds vernietigbaar indien het voorkomt in een consumentenkoopovereenkomst (art. 7:6). Zie over de sanctie van vernietigbaarheid verder hieronder, nr. 3. Anderzijds bevat de regeling ook verslechteringen van de positie van de consument ten opzichte van niet-consumenten, zoals terecht wordt opgemerkt door Hondius/Serraris-Perrick, NJB 1979, blz. 773, en Broekema-Engelen, WPNR 1993, blz Daarbij kan met name worden gedacht aan de voorrang die wordt gegeven aan het recht op vervanging en herstel boven het recht om ontbinding dan wel prijsvermindering te vragen (art. 7:22, waarover nr. 29), terwijl volgens de algemene regels inzake niet-nakoming de teleurgestelde schuldeiser de vrije keuze heeft uit de beschikbare sancties. In het geval van productenaansprakelijkheid kan de consument ten aanzien van de door hem geleden letselschade en schade aan in de privé-sfeer gebruikte zaken boven de franchise van 500 zich in beginsel slechts tot de producent wenden (art. 7:24 lid 2), terwijl een koper die geen consument is, zich voor dergelijke schade overeenkomstig de artikelen 6:74 e.v. in beginsel ook tot de verkoper zal kunnen wenden. Zie hierover nader nr Plaats en ontstaan van de regeling De regels betreffende de consumentenkoop zijn ondergebracht in titel 7.1 (Koop en ruil). De specifiek voor de consumentenkoop geldende regels sluiten telkens aan bij de voor de koop in het algemeen geldende bepalingen, waarvan zij een uitwerking of een afwijking vormen. Om redenen van overzichtelijkheid is uitdrukkelijk voor dit systeem van ineenvlechting van algemene en bijzondere regels gekozen (Parl. Gesch. Boek 7, blz. 18, 19). Frenk, AAe 2003, blz. 954, merkt juist op dat de regeling daardoor onoverzichtelijk is geworden. Zie in algemene zin ook Klik, De koopovereenkomst, blz Bijv.: in artikel 7:10 is een regeling neergelegd voor de risico-overgang bij koop in het algemeen. In artikel 7:11 volgt een afwijkende risicoregeling voor de consumentenkoop. Na artikel 7:17, waarin de conformiteitseis wordt gesteld, volgt artikel 7:18 waarin voor de consumentenkoop een bijzondere uitwerking te vinden is voor de beantwoording van de vraag wanneer de zaak aan de overeenkomst beantwoordt en voor het bewijs van het bestaan van de non-conformiteit op het moment van aflevering. In 1978 publiceerde het ministerie van Justitie een voorontwerp voor een wettelijke regeling van de consumentenkoop. De Commissie voor Consumentenaangelegenheden van de SER (CCA) bracht in 1980 een verdeeld advies uit over het voorontwerp (CCA-SER-Advies Consumentenkoop 1980, nr. 6). Door de regering is het consumentvriendelijke standpunt, dat ook in voorontwerp naar voren kwam, aan wetsontwerp (1981) tot vaststelling en invoering van titel 7.1 (Koop en ruil) ten grondslag gelegd. In dit wetsontwerp, dat ten aanzien van het voorontwerp slechts kleine wijzigingen bevatte, werd de consumentenkoop gevoegd bij de regeling van de koop in het algemeen, waarvan een voorontwerp van de hand van T.J. Dorhout Mees (1972) bestond. Ook tijdens de parlementaire behandeling werden geen structurele wijzigingen opgenomen. Het wetsvoorstel Koop en ruil is op 30 juni 1988, samen met een drietal amendementen, door de Tweede Kamer aangenomen. In november 1989 aanvaardde de Eerste Kamer het wetsontwerp. De regeling is op 1 januari 1992 ingevoerd.

6 De belangrijkste wijzigingen sinds de invoering van de regeling vloeien voort uit richtlijn 1999/44/EG betreffende bepaalde aspecten van de verkoop van en de garanties voor consumptiegoederen, Pb. EG L 171/12. De richtlijn hierna ook de richtlijn consumentenkoop genoemd is bij wet van 6 maart 2003, Stb. 2003, 110, inwerkingtreding 1 mei 2003 (KB van 7 april 2003, Stb. 2003, 151) in het Burgerlijk Wetboek opgenomen. De regeling heeft onder meer geleid tot een aanpassing van de rechten van de koper bij non-conformiteit (art. 7:21-22), tot een omkering van de bewijslast ten aanzien van het bestaan van de non-conformiteit op het moment van aflevering (art. 7:18 lid 2), tot invoering van de wettelijke regeling van de (commerciële) garantie (art. 7:6a) en tot toepasselijkheid van de regeling van de consumentenkoop bij gemengde consumentenkoop/aannemingsovereenkomsten (art. 7:5 lid 4). De ontwerp-richtlijn is besproken door onder meer Hondius, TvC 1996, p ; de uiteindelijke richtlijn wordt besproken door onder meer Kelder, Bb 1999, blz , en door Smits, NJB 2000, blz , en WPNR 2000, blz ; de implementatiewetgeving is bekritiseerd door Smits, WPNR 2001, blz Een beschrijving van de gevolgen van de omzetting van de richtlijn wordt gegeven door Frenk, AAe 2003, blz , Loos, NTER 2003, blz en Verstraaten, Bb 2003, blz Voorts bevat afdeling 7.1.9A een bijzondere regeling voor op afstand gesloten overeenkomsten tot levering van zaken en diensten, met welke regeling uitvoering is gegeven aan richtlijn 97/7/EG betreffende de bescherming van de consument bij op afstand gesloten overeenkomsten, Pb. EG L 144/19, hierna ook richtlijn verkoop op afstand genoemd. Voorts is ter omzetting van richtlijn 94/47/EG, Pb. EG L 280/83 afdeling A ingevoegd, welke afdeling is gewijd aan zgn. timeshareovereenkomsten. Deze afdeling heeft echter betrekking op de koop van rechten tot het gebruik in deeltijd van onroerende zaken en valt daarmee buiten het toepassingsgebied van de regeling van de consumentenkoop, zie nr Dwingendrechtelijke karakter Krachtens artikel 7:6 lid 1 kan, behoudens enkele in het tweede lid opgesomde uitzonderingen, bij een consumentenkoop niet ten nadele van de koper worden afgeweken van de afdelingen 1-7 van de kooptitel. Het dwingendrechtelijke karakter geldt niet voor de afdelingen 8 (recht van reclame), 9 (koop op proef) en 10 (koop van vermogensrechten) omdat het geen consumentenkoop betreft, de consument zelden of nooit met de regeling te maken krijgt of omdat speciale bescherming niet nodig werd geacht, vgl. Jongeneel/Klik, blz Van de regeling van de afdelingen 9A (overeenkomsten op afstand) en 10A (koop van rechten van gebruik in deeltijd van onroerende zaken) mag evenmin ten nadele van de koper worden afgeweken, doch dit volgt niet uit artikel 7:6 lid 1, maar uit de afzonderlijke bepalingen in artikel 7:46j en 7:48g. Deze afdelingen hebben vooral betrekking hebben op de periode voor, bij en kort na de contractsluiting en betreffen ondanks hun plaatsing in titel 7.1 niet alleen koopovereenkomsten; voor de in afdeling A geregelde timeshare-overeenkomsten komt daar nog bij dat zij betrekking hebben op rechten ten aanzien van onroerende zaken en ook om die reden buiten het toepassingsgebied van de regeling van de consumentenkoop vallen. Een afzonderlijke bepaling omtrent het dwingendrechtelijke karakter van deze afdelingen lag dan ook voor de hand. Voor zover de op proef of op afstand gesloten overeenkomst kan worden aangemerkt als een consumentenkoop in de zin van artikel 7:5, zijn de

7 door artikel 7:6 lid 1 als dwingendrechtelijk aangemerkte bepalingen waaronder het conformiteitsvereiste van artikel 7:17 en de gevolgen van niet-nakoming in de artikelen 7:21 en 22 uiteraard ook voor deze overeenkomsten van dwingendrechtelijke aard. Artikel 7:6 staat overigens niet in de weg aan beperkingen van de rechten van de koper die worden overeengekomen nadat een non-conformiteit is gemeld aan de verkoper; zo zijn schikkingen omtrent de hoogte van de te vergoeden schade nadat een gebrek zich heeft geopenbaard, geldig indien zij voldoen aan de aan vaststellingsovereenkomsten gestelde eisen; zie ook Stijns/Van Gerven, Article 7 EU Sales Directive, nr. 16 en 17. Volgens artikel 7:6 lid 1 kan evenmin ten nadele van de koper worden afgeweken van de regelingen in Boek 6 ter zake van de rechten van de koper bij een tekortkoming in de nakoming van de verplichtingen van de verkoper. Ook deze rechten zijn zodoende van dwingendrechtelijke aard. Hierbij moet in de eerste plaats worden gedacht aan de regels ter zake van schadevergoeding (art. 6:74 e.v.) en ontbinding (art. 6:265 e.v.), voor zover daarvan althans in titel 7.1 niet wordt afgeweken. Ook van de regels van afdeling , waaronder de regels inzake eigen schuld en mede-schuld (art. 6:101 en 102) kan blijkens artikel 7:6 lid 1 niet ten nadele van de consument worden afgeweken. Uit de parlementaire geschiedenis volgt dat de opschortingsrechten (art. 6:52 e.v., 6:262 e.v.) niet onder het dwingend recht zouden vallen omdat voor de uitoefening van deze rechten slechts nodig is dat de wederpartij nog niet tot nakoming is overgegaan terwijl al wel nagekomen zou moeten worden, en op dat moment nog geen sprake behoeft te zijn van een tekortkoming in de technische zin welke de wetgever aan dit begrip heeft willen geven (Parl. Gesch. Boek 7, blz. 71). Ook als men de wetgever in deze uitleg van het begrip tekortkoming wil volgen, is het nog merkwaardig dat de wetgever de opschortingsrechten niet uitdrukkelijk onder het toepassingsgebied van de consumentenkoop heeft willen brengen. De wetgever heeft hiertoe aangevoerd dat de uitsluiting of beperking van de opschortingsbevoegdheid reeds op de zwarte lijst voorkomt (art. 6:236 onder c) en zij geen bijzondere samenhangt met de koopovereenkomst heeft (Parl. Gesch. Boek 7, blz. 71). Mijns inziens miskent de wetgever hiermee dat de opschorting en zeker de exceptio non adimpleti contractus van artikel 6:262 veelal fungeert als voorstadium van de ontbinding. Wanneer de verkoper de mogelijkheid behoudt om de opschortingsbevoegdheid van de consument-koper uit te sluiten of te beperken, wordt daarmee in praktisch opzicht het inroepen van de ontbinding van de overeenkomst bemoeilijkt. Asser-Hijma, nr. 86, stelt terecht dat op dit punt een zekere lotsverbondenheid tussen de ontbindings- en opschortingsbevoegdheid gewenst is. Plaatsing van het beding op de zwarte lijst geeft bovendien reeds in algemene zin het onoorbare karakter weer van uitsluitingen of beperkingen van de opschortingsbevoegdheid. Van veel praktische betekenis is de vraag of de opschortingsbevoegdheid onder artikel 7:6 zou moeten vallen overigens niet: zoals gezegd is beperking of uitsluiting van opschortingsrechten in tegenover consumenten gehanteerde algemene voorwaarden steeds onredelijk bezwarend en dus vernietigbaar (art. 6:236 onder c), terwijl het recht van de koper om de betaling van de koopprijs op te schorten indien hij gestoord wordt of dreigt te worden door aanspraken van derden op de zaak ( rechtsgebreken ), krachtens artikel 7:27 wel dwingendrechtelijk van aard is. Voor dan nog resterende gevallen waarin het beding niet in algemene voorwaarden is opgenomen maar evenmin het onderwerp van onderhandeling is geweest, kan

8 toepassing van artikel 3 lid 1 van de richtlijn oneerlijke bedingen (Richtlijn 93/13/EEG, Pb. EG L 95/29) tot hetzelfde resultaat leiden, zeker nu de beperking van de opschortingsbevoegdheid zowel onder letter b als letter o van de bijlage bij deze richtlijn kan worden gebracht. Zie voor het belang van deze zgn. blauwe (Europese) lijst Loos, Algemene voorwaarden, nr. 192 e.v. Ten aanzien van de bevoegdheid tot verrekening wordt vrij algemeen aangenomen dat zij niet door artikel 7:6 lid 1 dwingendrechtelijk van aard is geworden. Daarbij speelt een rol dat bij verrekening ook vorderingsrechten kunnen zijn betrokken die voortvloeien uit andere verhoudingen dan de consumentenkoop; dergelijke bedingen staan bovendien niet op de zwarte maar de grijze lijst (art. 6:237 onder g). De wetgever merkte in dit verband op dat voor de consumentenkoop geen behoefte lijkt aan een striktere regeling dan voor andere overeenkomsten en dat ook consumentenorganisaties daar niet voor gepleit hebben (Parl. Gesch. Boek 7, blz. 77). Niet omstreden is dat ook indirecte beperkingen van de rechten ter zake van een tekortkoming, zoals het stellen van een vormvereiste voor de kennisgeving dat de afgeleverde zaak niet aan de overeenkomst beantwoordt, niet geoorloofd zijn, zie Parl. Gesch. Boek 7, blz. 158; Asser-Hartkamp II, nr Omstreden is het antwoord op de vraag of ook de vernietiging wegens een wilsgebrek (met name wegens dwaling) onder de dwingendrechtelijke bescherming van artikel 7:6 valt. In dogmatisch opzicht sluit een beroep op dwaling een beroep op wanprestatie uit: bij wanprestatie krijgt de koper niet geleverd wat hij op grond van de overeenkomst mocht verwachten, bij een onder invloed van dwaling gesloten overeenkomst krijgt de koper juist wel geleverd wat hij op grond van de overeenkomst mocht verwachten, maar dacht hij dat hij iets anders zou krijgen. Asser-Hijma, nr. 87, betoogt daarom dat nu de vernietiging wegens dwaling niet op een tekortkoming is gebaseerd, dwaling niet onder het dwingendrechtelijke regime van artikel 7:6 valt. In de parlementaire geschiedenis wordt daarentegen gesuggereerd dat de vernietiging wegens wilsgebreken wel onder artikel 7:6 valt, zie Parl. Gesch. Boek 7, blz. 158); in deze zin ook Asser-Hartkamp II, nr. 195; Van Rossum, BW-krant Jaarboek 1998, blz. 121; Bijzondere overeenkomsten/van Rossum, aantekening 3 bij artikel 7:6. De achterliggende gedachte hierbij is dat dwaling en niet-nakoming elkaar dogmatisch gezien wel uitsluiten, maar dat de toepassing van de ene dan wel de andere regeling vooral het gevolg is van de wijze waarop de relevante feiten worden gepresenteerd: een zaak die aanleiding geeft tot een geslaagd beroep op dwaling kan vaak ook leiden tot de constatering dat de wederpartij de overeenkomst niet correct is nagekomen. In de praktijk wordt daarom veelal zowel op dwaling als op wanprestatie een beroep gedaan, zeker wanneer het om een koopovereenkomst gaat. In deze opvatting ligt een extensieve interpretatie van de frase de rechten en vorderingen die de wet aan de koper ter zake van een tekortkoming in de nakoming van de verplichtingen van de verkoper toekent voor de hand. De kwestie is niet van praktisch belang ontbloot omdat artikel 7:23 over een soortgelijke kwestie handelt: de koper verliest alle rechten die samenhangen met het feit dat de afgeleverde zaak niet overeenstemt indien hij niet tijdig nadat hij de nonconformiteit heeft ontdekt of had moeten ontdekken, daarvan mededeling aan de verkoper doet. De schrijvers die een extensieve interpretatie van artikel 7:6 propageren, betogen dat de samenhang tussen dwaling en non-conformiteit tevens meebrengt dat ook het beroep op dwaling onder de teloorgaande rechten valt. Evenals Asser-Hijma, nr. 87 en , acht ik een dergelijke extensieve interpretatie van

9 artikel 7:23 ongewenst; zie daarover nader nr. 32. Dat brengt dan wel mee dat ook ten aanzien van artikel 7:6 een minder extensieve interpretatie wordt voorgestaan. Aangezien de regeling van de consumentenkoop uitsluitend tot bescherming van de consument strekt, brengt toepassing van artikel 3:40 lid 2 mee dat contractuele afwijkingen ten nadele van de consument niet nietig, maar slechts vernietigbaar zijn, tenzij uit de strekking van de bepaling anders voortvloeit. De vernietigbaarheid dient echter genuanceerd te worden. Volgens artikel 7 lid 1 van de inmiddels in het Nederlandse recht geïmplementeerde richtlijn consumentenkoop binden contractuele afwijkingen ten nadele van de consument de consument niet indien deze afwijkingen zijn overeengekomen voordat de consument bekend is geworden met de non-conformiteit. Uit rechtspraak van het Hof van Justitie blijkt dat in dergelijke gevallen de nationale en dus ook de Nederlandse rechter verplicht is de contractuele afwijking ambtshalve terzijde te stellen. Art. 3:40 lid 2 biedt daartoe de nodige ruimte, zie Frenk, WPNR 2001, blz ; in deze zin ook Bijl. H.TK , 27809, nr. 3, blz. 12. De verplichting tot ambtshalve toetsing is voor het eerst naar voren gekomen in de rechtspraak van het Hof van Justitie naar aanleiding van de richtlijn oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten (richtlijn 1993/13/EEG, Pb. EG 95/29). Ook deze richtlijn bevat de uitdrukking dat bedingen die in strijd zijn met de door de richtlijn toegekende consumentenbescherming, de consument niet binden (art. 6 lid 1 van deze richtlijn). In zijn arrest van 27 juni 2000, gevoegde zaken C-240/98 t/m C- 244/98, Jur. EG blz. I-4941, NJ 2000, 730 (Murciano Quintero et al./océano Grupo Editorial en Salvat Editores) oordeelde het Hof ten aanzien van een forumkeuzebeding dat een doeltreffende bescherming van de consument alleen kan worden bereikt indien de rechter dergelijke bedingen ambtshalve toetst, omdat anders het gevaar bestaat dat de consument, bijvoorbeeld uit onwetendheid, zich niet op de vernietigbaarheid van het beding zou beroepen en daardoor toch gebonden zou zijn aan het oneerlijke beding. De uitspraak is bevestigd in het arrest van 21 november 2002, zaak C-473/00, Jur. 2002, blz. I (Cofidis/Fredout). Uit de parlementaire geschiedenis bij het wetsvoorstel tot omzetting van de richtlijn consumentenkoop, blijkt dat de regering zich op het standpunt stelt dat de rechter zo nodig ambtshalve zal moeten ingrijpen ten gunste van de consument, mits hij daartoe wel over voldoende feitelijke gegevens beschikt om tot de vereiste toetsing te komen, Bijl. H.TK , 27809, nr. 3, blz. 12 (curs., MBML). Zie ook Stijns/Van Gerven, Article 7 EU Sales Directive, nr. 61, die van oordeel zijn dat artikel 7 lid 1 van de richtlijn voldoende precies en onvoorwaardelijk is en dus directe werking heeft. Lid 2 van artikel 7:6 noemt vijf artikelen uit titel 7.1 waarvan uitsluitend bij individueel beding mag worden afgeweken. Afwijkingen in algemene voorwaarden worden als onredelijk bezwarend en dus vernietigbaar aangemerkt. Het betreft de risico-overgang bij bezorging (art. 7:11), de kosten van aflevering (art. 7:12), de kosten voor bezorging en voor het uitvoeren van met de koopovereenkomst samenhangende werkzaamheden (art. 7:13) en de betaling van de koopprijs (art. 7:26 en 35). Ook voor deze bepalingen geldt dat de rechter in voorkomende gevallen onredelijk bezwarende bedingen en eventueel ook individuele bedingen voor zover dit uit de richtlijn consumentenkoop zou voortvloeien ambtshalve terzijde dient te stellen. De keuze van de toegestane afwijkingen wordt als volgt gemotiveerd. Het betreft hier kwesties die, anders dan juridisch-technische kwesties als aansprakelijkheidsregels en het recht op ontbinding, in de winkel bij het verkoopgesprek kunnen worden

10 besproken (Parl. Gesch. Boek 7, blz ). Dat geldt in mindere mate voor de risicoregeling bij bezorging, welke door de regering terecht ook als een aan consumenten moeilijk uit te leggen juridisch-technische kwestie werd aangemerkt (Parl. Gesch. Boek 7, blz. 106). Bij amendement is echter om onduidelijke redenen ook van deze regeling afwijking bij individueel beding mogelijk gemaakt (Parl. Gesch. Boek 7, blz. 87). Zie over de mogelijkheid tot afwijking nader nr Bijzondere bepalingen voor consumentenkoopovereenkomsten Naast voor alle koopovereenkomsten geldende bepalingen zijn her en der in titel 7.1 verspreid bijzondere, dwingendrechtelijke, bepalingen opgenomen die uitsluitend voor consumentenkoopovereenkomsten gelden. De meeste van deze bepalingen berusten op de gedachte dat de positie van de consument versterking behoeft en bieden hem daartoe extra bescherming. Een aantal daarvan zijn hierboven al vermeld bij de bespreking van artikel 7:6 lid 2; afwijking van deze bepalingen bij individueel beding is derhalve toegestaan. Zo gaat, in afwijking van artikel 7:10, krachtens artikel 7:11 bij thuisbezorging van het gekochte het risico pas bij de bezorging over. Bezorgkosten kunnen slechts onder bepaalde voorwaarden in rekening worden gebracht, artikel 7:13. De consument-koper kan slechts tot vooruitbetaling van maximaal de helft van de koopprijs worden verplicht, artikel 7:26 lid 2. De koper is bevoegd de koopovereenkomst te ontbinden indien de verkoper krachtens een gemaakt beding de koopprijs verhoogt en de aflevering niet langer dan drie maanden na de koop zal plaatsvinden, artikel 7:35. Van andere bepalingen kan overeenkomstig artikel 7:6 lid 1 in het geheel niet ten nadele van consumenten worden afgeweken. Voorbeelden van dergelijke bepalingen zijn te vinden in artikel 7:18 lid 1 (toerekening van reclame-uitingen van de producent aan de verkoper) en lid 2 (omkering van de bewijslast ten aanzien van het al bij de aflevering hebben bestaan van de nonconformiteit). Rechtsvorderingen tot betaling van de koopprijs verjaren reeds door verloop van twee jaren (art. 7:28), waar de gebruikelijke verjaringstermijn vijf jaar bedraagt (art. 3:307). De speciaal voor consumentenkoopovereenkomsten geschreven bepalingen zijn echter niet steeds en niet uitsluitend in het voordeel van consumenten, maar strekken soms (mede) tot bescherming van de verkoper, waarbij met name is gedacht aan de positie van de beknelde detaillist. Een voorbeeld daarvan biedt de regeling van de gevolgen van non-conformiteit. Uit artikel 7:21 lid 4 en 5 volgt dat de consument in meer gevallen recht heeft op herstel of vervanging van de zaak dan voor niet-consumenten het geval is. De keerzijde hiervan wordt gevormd door het feit dat het recht op ontbinding of prijsvermindering bij een consumentenkoop pas ontstaat indien de verkoper niet tot herstel of vervanging in staat is dan wel tekort schiet in de nakoming van diens verplichting daartoe (art. 7:22 lid 3), terwijl de niet-consument mits voldaan is aan de vereisten van artikel 6:265 direct tot algehele of gedeeltelijke ontbinding kan overgaan, zie nr. 29. Een ander voorbeeld biedt artikel 7:24 lid 2. Deze bepaling, die de verhouding tussen de regeling van de consumentenkoop en die van de productenaansprakelijkheid regelt, is de meest controversiële van de kooptitel. Volgens artikel 6:74 kan de koper

11 die schade lijdt door de niet-nakoming van de overeenkomst, deze schade in beginsel verhalen op de verkoper. Artikel 7:24 lid 1 bevestigt dat deze regel ook voor de consumentenkoop het uitgangspunt is. Volgens het tweede lid dient de consumentkoper, wanneer de niet-nakoming bestaat uit een (veiligheids-) gebrek in de zin van artikel 6:186, voor onder artikel 6:190 BW vallende schades zich te wenden tot de producent en kan hij voor die schade slechts bij uitzondering de verkoper aanspreken. Daardoor zal hij bij dergelijke schade veelal twee partijen aan moeten aanspreken: de producent voor letselschade en voor schade aan andere, in de privésfeer gebruikte zaken (voor zover die schade het bedrag van 500 te boven gaat), en voor andere schade met name de schade aan de zaak zelf de verkoper. Niet-consumenten verkeren in een gunstiger situatie: zij kunnen, behoudens afwijkende contractuele afspraken, steeds de verkoper aanspreken en kunnen bij een veiligheidsgebrek voor letselschade tevens de producent aanspreken. Zie hierover nader nr. 30. Ook uit het derde lid van artikel 7:24 en uit artikel 7:25 blijkt de bescherming van de verkoper. Indien de verkoper gevolgschade aan de koper heeft vergoed, is de koper verplicht zijn rechten uit de afdeling productenaansprakelijkheid aan de verkoper over te dragen (art. 7:24 lid 3). Artikel 7:25 kent de verkoper bepaalde regresrechten jegens zijn voorschakel toe die niet kunnen worden uitgesloten of beperkt. Zie over deze bepalingen nr Regels buiten titel 7.1 van belang voor de consumentenkoop Gezien de gelaagde structuur van het NBW zijn lang niet alle regels die voor de koop in het algemeen en voor de consumentenkoop in het bijzonder van belang zijn, te vinden in titel 7.1. De algemene regels uit de Boeken 3 en 6 gelden ook voor de consumentenkoop voor zover daarop in titel 7.1 geen uitzondering is gemaakt, zoals bijvoorbeeld is gebeurd in de artikelen 7:22 (ontbinding en prijsvermindering) en 7:24 (schadevergoeding). Titel 3.1 (rechtshandelingen), titel 3.2 (volmacht) en de afdelingen (tot stand komen van overeenkomsten) en (algemene voorwaarden) kunnen een rol spelen bij de totstandkoming van een consumentenkoop. Daarnaast zijn de afdelingen (algemene voorwaarden) en (rechtsgevolgen van overeenkomsten) van belang voor de inhoud van de overeenkomst. Met betrekking tot de uitvoering van de overeenkomst valt te denken aan de afdelingen (nakoming), (opschortingsrechten), (schuldeisersverzuim), (niet-nakoming), (schadevergoeding), (betaling geldsom), (productenaansprakelijkheid), (wederkerige overeenkomst met de ontbinding en de exceptio non adimpleti contractus). Ook de algemene regels van het verbintenissenrecht in het NBW hebben de positie van de schuldeiser en daarmee ook die van de consument-koper verbeterd ten opzichte van het oude BW. Hondius wijdt in Mon. Nieuw BW A-8 (Hondius) twee hoofdstukken aan respectievelijk klassieke regels en nieuwe vormen van consumentenbescherming in het huidige BW (hoofdstukken III en IV). Ook Hartkamp geeft aan waar consumentenbescherming te vinden is in de algemene delen van het BW, zie Mon. Nieuw BW A-1 (Hartkamp), nr. 17 en 18. Een voorbeeld uit de klassieke regels bieden de regelingen betreffende de nietnakoming en de ontbinding. Zo behoeft de schuldeiser de schuldenaar in de regel niet in gebreke te stellen indien er een bepaalde tijd voor de prestatie is overeengekomen of

12 als duidelijk is dat een aanmaning geen effect zal hebben (art. 6:83) en kan de overeenkomst door een buitengerechtelijke verklaring worden ontbonden (art. 6:267 lid 1). Bij de nieuwe vormen kan in verband met de consumentenkoop vooral worden gedacht aan de regelingen van de algemene voorwaarden (6.5.3) en de productenaansprakelijkheid (6.3.3). Ook buiten het BW zijn normencomplexen te vinden waarin consumentenbescherming naar voren komt, zoals de in nr. 16 aan de orde komende Colportagewet. Hondius bespreekt deze regelingen in hoofdstuk V van zijn hierboven genoemde monografie. 6. Internationale consumentenkoopovereenkomsten Voor grensoverschrijdende koopovereenkomsten betreffende roerende zaken waarop het Nederlands recht van toepassing is, geldt in beginsel niet het gewone kooprecht, maar het Weens Koopverdrag, zie artikel 1 van dat verdrag. Het Weens Koopverdrag is totstandgekomen in het kader van de Verenigde Naties en geldt in Nederland sinds 1 januari 1992 (Verdrag der Verenigde Naties inzake de internationale koopovereenkomsten betreffende roerende zaken, Trb. 1981, 184). Van het toepassingsgebied van het verdrag zijn echter uitgezonderd de koop van roerende zaken die gekocht zijn voor persoonlijk gebruik of voor gebruik in gezin of huishouding, tenzij de verkoper deze bestemming ten tijde van de contractsluiting niet kende noch behoorde te kennen, artikel 2 onder a. Daarmee is het verdrag in beginsel niet van toepassing op consumentenkoopovereenkomsten. De uitsluiting van het toepassingsgebied van het verdrag op de consumentenkoop hangt samen met het feit dat het verdrag sterk is toegespitst op de (internationale) handelskoop en de verdragsluitende staten de bestaande of op stapel staande consumentenbescherming niet wilden doorkruisen, zie Asser-Hijma, nr. 94. Dat neemt niet weg dat het Weens Koopverdrag ook op de regeling voor zuiver nationale koopovereenkomsten grote invloed heeft gehad: zowel titel 7.1 als de richtlijn consumentenkoop zijn in belangrijke mate geënt op het Weens Koopverdrag, zie Grundmann, Introduction to EU Sales Directive, nr. 6; Van Rossum, BW-krant Jaarboek 1998, blz. 124; Joustra, WPNR 2001, blz , die echter waarschuwt dat het Verdrag voor de uitleg van de richtlijn slechts in beperkte mate behulpzaam kan zijn. Door de uitsluiting van de consumentenkoop van het toepassingsgebied van het Weens Koopverdrag bestaat voor de internationale consumentenkoop geen eenvormig internationaal recht. Dat brengt mee dat het toepasselijke nationale recht wordt bepaald door het in het kader van de Europese Gemeenschap gesloten Europees verdrag inzake het toepasselijk recht op verbintenissen uit overeenkomst (EVO, Verdrag van Rome inzake het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit overeenkomst, Pb. EG 1980, L 266/1). Artikel 4 lid 1 EVO geeft als hoofdregel dat op de overeenkomst van toepassing is het recht van het land waarmee de overeenkomst het nauwst is verbonden, het tweede lid geeft aan dat vermoed wordt dat dit het land waar de partij die de kenmerkende prestatie verricht, woonachtig dan wel gevestigd is, hetgeen bij de koopovereenkomst betekent dat in beginsel het recht van het land van vestiging van de verkoper van toepassing is, zie Asser-Hijma, nr. 43.

13 Artikel 5 EVO bevat bijzondere regels voor de overeenkomst waarbij een consument een roerende zaak koopt of een dienst afneemt van een professionele leverancier. Het derde lid bepaalt dat bij het ontbreken van een rechtskeuze in bepaalde gevallen (in afwijking van de hoofdregel van artikel 4 EVO) niet het recht van het land van vestiging van de verkoper maar het recht van het land waar de consument zijn gewone verblijfsplaats heeft, van toepassing is. Voor het geval partijen wél een rechtskeuze hebben gemaakt, kan de rechtskeuze er in deze gevallen blijkens het tweede lid niet toe leiden dat de consument de bescherming verliest welke hij geniet op grond van de dwingende bepalingen van het recht van het land waar hij zijn gewone verblijfplaats heeft. Het gaat daarbij blijkens artikel 5 lid 2 EVO om de volgende drie gevallen: (a) de sluiting van de overeenkomst in dat land is voorafgegaan door een bijzonder voorstel of publiciteit, terwijl de consument in dat land de voor de sluiting van die overeenkomst noodzakelijke handelingen heeft verricht; hierbij kan met name worden gedacht aan advertenties of reclame die specifiek gericht is op het land waar de consument woont, terwijl de consument de zaak van huis uit kan bestellen (bijvoorbeeld door postorder- of internetbestelling of telefoon); (b) de wederpartij van de consument of zijn vertegenwoordiger heeft de bestelling van de consument in dat land ontvangen; hierbij kan worden gedacht aan een op een beurs gesloten overeenkomst; (c) de consument is vanuit zijn verblijfsplaats tijdens een met dat doel door de verkoper georganiseerde reis naar een ander land gereisd en heeft daar de bestelling gedaan; het gaat hierbij met name om de zogenaamde Kaffeefahrten, waarbij consumenten onder het mom van een dagtocht naar verkoopdemonstraties worden gelokt. Een herziening van het EVO, dat vermoedelijk in een verordening zal worden omgezet, is in voorbereiding. Daarbij zal naar verwachting onder meer buiten twijfel worden gesteld dat indien een consument on-line een overeenkomst sluit, voldaan is aan het hierboven onder a bedoelde criterium voor toepasselijkheid van het recht van het land van de verblijfplaats van de consument. Artikel 7:6 lid 3, in het BW opgenomen na de omzetting van de richtlijn consumentenkoop, bepaalt bovendien dat indien partijen een rechtskeuze maken voor het recht van een land dat niet tot de Europese Economische Ruimte behoort, de consument de dwingendrechtelijke bescherming van de richtlijn consumentenkoop nimmer kan verliezen indien de koper zijn normale verblijfplaats in een van de landen van de Europese Economische Ruimte heeft. Artikel 7:6 lid 3, dat voortvloeit uit artikel 7 lid 2 van de richtlijn consumentenkoop, brengt mee dat partijen de dwingendrechtelijke bepalingen in de kooptitel die een uitvloeisel van de richtlijn consumentenkoop vormen in het bijzonder de artikelen 7:6a (garanties), 7:17 en 18 (conformiteit) en 21 en 22 (gevolgen van niet-nakoming door de verkoper) niet door middel van een rechtskeuze buiten spel kunnen stellen indien de consument zijn gewone verblijfplaats in Nederland heeft. Artikel 7:6 lid 3 wijkt daarmee ten gunste van de consument af van de regeling van artikel 5 lid 2 EVO, dat slechts in de drie hierboven genoemde gevallen afwijking van de dwingendrechtelijke bescherming van de regeling van de consumentenkoop door middel van een rechtskeuze inperkt. 7. Rechtsvergelijking

14 Door de invoering van de richtlijn consumentenkoop stemt de regeling van de consumentenkoop in de lidstaten van de Europese Unie nu op veel gebieden overeen. Hondius, TvC 2003, blz , merkt terecht op dat door de Europese origine van (een deel van) de regeling van de consumentenkoop ook kennis van het buitenlands recht noodzakelijk is geworden. Uitspraken van buitenlandse rechters en geschriften van buitenlandse schrijvers op het geharmoniseerde terrein hebben daarmee ook voor het Nederlandse recht directe betekenis gekregen aangezien het de interpretatie van dezelfde regels betreft. Gezien de beperkte omvang van deze monografie kan echter slechts in beperkte mate aan deze noodzaak recht worden gedaan. Bij wijze van voorbeeld worden daartoe de wettelijke regelingen in Duitsland en België besproken, rechtstelsels waarmee met name de in de grensstreek woonachtige Nederlandse consument regelmatig mee geconfronteerd zal kunnen worden. In Duitsland heeft de omzetting van onder meer deze richtlijn geleid tot een fundamentele wijziging van het Bürgerliches Gesetzbuch (BGB). De kern van de nieuwe wettelijke regeling wordt gevormd door een eenvormige regeling voor het leerstuk van de niet-nakoming, waarbij het centrale begrip de Pflichtverletzung van 280 lid 1 BGB is. Deze term komt in grote lijnen overeen met het Nederlandse begrip tekortkoming, zoals dat onder andere in artikel 6:74 BW is neergelegd. De herziene regeling voor de koop (en ruil) is neergelegd in BGB. Het centrale begrip is daarbij, evenals in Nederland en in bijvoorbeeld het Weens Koopverdrag (art. 35) het conformiteitsvereiste. Volgens 433 lid 1 dient de verkoper de zaak vrij van zaaks- en rechtsgebreken te leveren. 434 lid 1 bepaalt vervolgens dat de zaak vrij van zaaksgebreken is wenn sie bei Gefahrübergang die vereinbarte Beschaffenheit hat. De tweede zin voegt daaraan toe dat voor zover de gesteldheid van de zaak niet overeengekomen is, de zaak vrij van zaaksgebreken is wanneer zij geschikt is voor het contractueel voorziene gebruik en verder voor het gewone gebruik van de zaak, waarbij gekeken dient te worden of de zaak de gesteldheid bezit die voor zaken van soortgelijke aard gebruikelijk is en die de koper naar de aard van de zaak kan verwachten. Daartoe behoren, zo bepaalt het derde lid uitdrukkelijk, ook die eigenschappen die de koper kan verwachten op grond van de geopenbaarde verklaringen van de verkoper, de producent of diens hulppersonen. De nieuwe centrale norm van 434 lid 1 geldt niet slechts voor de consumentenkoop, maar ook voor andere koopovereenkomsten. Bijzondere regels voor de consumentenkoop zijn neergelegd in de BGB. Het Duitse kooprecht kent, tenzij het gaat om een handelskoop (zie daarvoor 377 Handelsgesetzbuch), geen klachtplicht; voor roerende zaken die gewoonlijk niet bestemd zijn om in een onroerende zaak te worden verwerkt, geldt in beginsel een verjaringstermijn van twee jaar na aflevering ( 438 lid 1 en 2 BGB). Op contractuele afspraken waarin van de wettelijke regeling wordt afgeweken kan de verkoper zich niet beroepen ( 475 lid 1 BGB). Met de 478 en 479 BGB is in Duitsland ten slotte een beperkt dwingendrechtelijk regresrecht ingevoerd voor de verkoper die op basis van de regeling van de consumentenkoop de verkochte zaak heeft moeten repareren of vervangen, de koop heeft zien ontbinden of een deel van de koopprijs heeft moeten terugbetalen. Voor een overzicht van de herziening van het Duitse verbintenissenrecht en een vergelijking met het Nederlandse recht wordt verder verwezen naar de uitgebreide bespreking van Smits, NTBR 2002, blz In België is pas op 19 februari 2003 een wetsontwerp ingediend tot omzetting van de richtlijn consumentenkoop (Stuk Kamer nr /1).

15 In verband met de Belgische verkiezingen is het wetsontwerp komen te vervallen. Op het moment van waarop deze monografie is afgerond, was de verwachting dat het wetsontwerp geheel of nagenoeg geheel ongewijzigd hernomen zal worden. In het onderstaande wordt er daarom vanuit gegaan dat het wetsontwerp uiteindelijk ingevoerd zou worden. De regeling van de consumentenkoop is, anders dan in België gebruikelijk, niet in de Wet op de handelspraktijken en de bescherming van de consument opgenomen, maar in de nieuwe artikelen 1649bis tot 1649octies Belgisch Burgerlijk Wetboek (BBW). Daarnaast wordt aan artikel 1604 BBW een nieuw eerste lid toegevoegd dat de inhoud van de leveringsverplichting fundamenteel wijzigt. Het oude Belgische kooprecht werd gekenmerkt door het feit dat voor de beide hoofdverplichtingen van de verkoper de leveringsplicht en de vrijwaringsplicht, artikel 1603 BBW een verschillend aansprakelijkheidsregime geldt. Ten aanzien van de leveringsplicht werd aangenomen dat de koper door de zaak te aanvaarden, erkent dat de zaak aan de overeenkomst voldoet en vrij is van zichtbare gebreken. Ingebruikname van de zaak zonder onverwijld protest geldt als aanvaarding van de zaak en daarmee tot het tenietgaan van de rechten wegens niet-nakoming, zie Stijns, De richtlijn consumentenkoop en het Belgische recht, blz De vrijwaringsplicht betrof de verplichting de koper vrij te waren voor uitwinning en voor verborgen gebreken. Ten aanzien van verborgen gebreken geldt de vrijwaringsplicht slechts indien de zaak behept is met een intrinsiek of functioneel gebrek dat verborgen is d.w.z. een gebrek dat niet bij een elementair maar aandachtig onderzoek bij aflevering had kunnen worden ontdekt, dat ernstig is en dat ten minste in de kiem al bestond op het ogenblik van de contractsluiting. Had een gebrek bij de aflevering kunnen worden ontdekt, maar protesteert de koper niet, dan heeft hij deze kennelijk zichtbare gebreken stilzwijgend aanvaard, zodat zijn rechten verloren zijn gegaan, zie Stijns, De richtlijn consumentenkoop en het Belgische recht, blz Anders dan in Duitsland is er in België niet voor gekozen om het kooprecht geheel te herzien. De omzettingswetgeving (Wetsontwerp houdende aanvulling van de bepalingen van het Burgerlijk Wetboek inzake verkoop teneinde de consumenten te beschermen, Stuk Kamer nr /1) introduceert wel een ander concept voor de leveringsplicht: door toevoeging van een nieuw eerste lid aan artikel 1604 BBW wordt voortaan in algemene zin bepaald dat de verkoper gehouden is een zaak te leveren die met de overeenkomst in overeenstemming is. Artikel 1649quater lid 5 BBW bepaalt voorts uitdrukkelijk dat de verborgen gebreken-regeling van de artikelen 1641 e.v. BBW niet van toepassing is op consumentenkoopovereenkomsten. Dat betekent echter dat de leveringsplicht verschillende betekenissen dreigt te krijgen alnaargelang het een consumentenkoop of een andere koop betreft. Stijns, De richtlijn consumentenkoop en het Belgische recht, blz , merkt terecht op dat de verschillende concepten, en de verschillende daaraan verbonden rechtsgevolgen, tot een zeer chaotische regeling zal leiden en dat de interne coherentie van het Belgische kooprecht in het gedrang lijkt te komen. Zij pleit er, t.a.p., dan ook voor om ook voor het niet-geharmoniseerde deel van het kooprecht over te stappen naar het uniforme conformiteitsbegrip, gelijk dat in Duitsland en al eerder in Nederland is geschied. De bijzondere bepalingen voor de consumentenkoop zijn opgenomen in de artikelen 1649bis-1649octies BBW. De kern van de regeling wordt gevormd door de omschrijving van het begrip non-conformiteit in artikel 1649ter. De aansprakelijkheid voor non-conformiteit geldt slechts voor een gebrek dat al bij aflevering bestaat en dat

16 zich binnen twee jaar na de aflevering manifesteert; tijdens reparatie of vervanging van de zaak en tijdens onderhandelingen over een minnelijke schikking is de vervaltermijn van rechtswege opgeschort (art. 1649quater lid 1). Rechtsvorderingen wegens non-conformiteit verjaren na verloop van één jaar na ontdekking van de nonconformiteit indien dan tevens de in lid 1 bedoelde termijn is verstreken (lid 3). Het Belgische consumentenkooprecht kent geen wettelijke klachtplicht, maar partijen kunnen wel overeenkomen dat de koper de verkoper binnen een bepaalde termijn van de non-conformiteit op de hoogte moet stellen. Daarbij mag deze contractuele vervaltermijn niet korter zijn dan twee maanden na feitelijke ontdekking van het gebrek (art. 1649quater lid 2). Artikel 1649octies lid 1 BBW bepaalt ten slotte uitdrukkelijk dat contractuele uitsluitingen of beperkingen van de rechten van de consument bij niet-nakoming nietig zijn indien deze afspraken zijn gemaakt voordat de non-conformiteit ter kennis is gebracht aan de verkoper; bedingen met die strekking zijn voorts onrechtmatig (onredelijk bezwarend) in de zin van artikel 32 onder 12 Wet op de handelspraktijken en de bescherming van de consument. Ofschoon de wettelijke regeling van de consumentenkoop na omzetting van de richtlijn consumentenkoop in Nederland, België en Duitsland op dezelfde leest is geschoeid, zijn desalniettemin aanmerkelijke verschillen waarneembaar. De wettelijke omschrijving van het begrip (non-) conformiteit in de drie rechtsstelsels stemt inhoudelijk overeen, maar de toepassing van het begrip is in België beperkt tot de consumentenkoop, terwijl deze in Nederland en Duitsland voor alle koopovereenkomsten de centrale norm vormt. Dat leidt ertoe dat in België voor richtlijn consumentenkoopovereenkomsten een wettelijke regeling geldt die op fundamentele punten afwijkt van de algemene regeling voor de koopovereenkomst. Daarentegen worden de verschillende typen koopovereenkomsten in Nederland en Duitsland in grote lijnen op dezelfde wijze behandeld, zij het dat de regels voor de consumentenkoop veelal dwingendrechtelijk van aard zijn. Op het terrein van de klacht- en verjaringstermijnen lopen de regelingen aanmerkelijk uiteen. De vordering wegens non-conformiteit in Duitsland verjaart in Duitsland in beginsel twee jaar na aflevering van de zaak ( 438 lid 1 en 2 BGB). In België is de verkoper aansprakelijk voor een gebrek dat zich binnen twee jaar na aflevering manifesteert, welke termijn in geval van reparatie of vervanging van de zaak en tijdens onderhandelingen over een minnelijke schikking is opgeschort (art. 1649quater lid 1 BBW); de vordering verjaart vervolgens in één jaar na mededeling van de non-conformiteit aan de verkoper indien daarbij tevens de uit het eerste lid voortvloeiende termijn is verstreken (art. 1649quater lid 3 BBW). In Nederland vangt de tweejarige verjaringstermijn pas aan op het moment dat de consument mededeling van de non-conformiteit doet (art. 7:23 lid 2 BW), waardoor de consument ook ten aanzien van gebreken die naar hun aard zich pas na geruime tijd manifesteren nog een vordering kan instellen, ook indien sinds de aflevering van de zaak inmiddels meer dan twee jaar zijn verstreken. Daar staat tegenover dat de Nederlandse consument op straffe van verval van alle uit de non-conformiteit voortvloeiende gehouden is daarvan binnen bekwame tijd na ontdekking van het gebrek aan de verkoper mededeling te doen van dat gebrek, waarbij een termijn van twee maanden na ontdekking als tijdig wordt beschouwd (art. 7:23 lid 1 BW). Een dergelijke klachtplicht is in het Duitse consumentenkooprecht geheel onbekend. In België bestaat evenmin een met artikel 7:23 lid 1 BW vergelijkbare wettelijke klachtplicht, maar partijen kunnen anders dan in Duitsland