De exploitatie van het Noordpoolgebied: een historisch perspectief
|
|
- Wouter van de Berg
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 17 April De exploitatie van het Noordpoolgebied: een historisch perspectief Arctisch Centrum / H.R. de Haas & L. Hacquebord
2 17 April Noordpoolgebied in het middelpunt Overheden Wetenschappers Multinationals Particulieren Iedereen wil stuk
3 Vanwaar die belangstelling? 17 April Samenspel: klimaat, innovatie & economische factoren Beter toegankelijk Nieuwe voorraden grondstoffen Van wie? Int. Politiek vraagstuk Law of the Sea etc. Exploitatie nieuw? Ruim 400 jaar oud Incl. politieke implicaties
4 17 April Waar gaat het om: Economie & Geopolitiek Economisch-commercieel Minerale grondstoffen: olie, gas, steenkool Vis, zoogdier, plant Scheepvaart routes Politiek-strategisch Controle grondstoffen Controle zeeën / routes Diplomatiek, militair, status
5 17 April Noordpool gebied? Diverse definities Temperatuur Klimaat NB Extreem, koud, donker in Winter Mensonvriendelijke omgeving
6 17 April Inheemse bewoning & gebruik Ca jaar oud Siberië, Alaska, Canada, Groenland, Lapland Veelal nomadisch jacht, visserij, rendierhouderij, etc. Motieven: eigen onderhoud / handel In balans en kleinschalig Geen exploitatie
7 17 April Spitsbergen als Voorbeeld Vroeg ontdekt (1596) Zomers bereikbaar Gunstig klimaat Diverse natuurlijke hulpbronnen Geen inheemse bevolking Lange geschiedenis exploitatie Terra Nullius Internationale oplossing (1925)
8 17 April Ontdekkingsreizen rond 1600 NL & GB Scheepvaartroute Noord Handel / grondstoffen Invloedsfeer / status 1596 Barentsz, Rijp & van Heemskerk Nieuwe Land Spitsbergen Barentsz, Poole e.a. scheepsjournaals: rijke populatie walvis
9 17 April Spitsbergen walvisvaart 17 e eeuw Commerciële interesse Schaarste oliën Straffe competitie zomer vangsten Politiek gevolg: Noordsche Compagnie Muscovy Company Afspraken / verdeling Grootschalige exploitatie 1650 einde baai walvisvangst Populatie, techniek & klimaat Spitsbergen politiek vergeten Kleine visserij tot ca. 1850
10 17 April Smeerenburg, Amsterdam Eiland Opgraving Louwrens Hacquebord 16 gebouwen (hout & steen) 7 dubbele ovens + 1 enkele Klein fort
11 17 April Jacht - Pomoren 18e & Noren 19e eeuw Russische Pomoren (discussie) Pelzen, olie, vlees Poolvos, ijsbeer, walrus, beluga, rendier, vis, etc. Overwinteren = beste pelzen Noorse jagers - 19 e eeuw Niet heel grootschalig & weinig georganiseerd Weinig politieke gevolgen
12 17 April Poolexpedities ca Nansen, Amundsen, Peary, etc. Ontdekking & Onderzoek Kennis en ontsluiting (geografie, geologie, flora, fauna, meteorologie, cartografie, oceanografie etc.) Steenkool, ijzererts, nikkel, asbest, gips, marmer, goud, olie, etc. Kielzog: Ondernemers Nationale overheden
13 17 April Spitsbergen Economie & Geopolitiek internationale commerciële toeloop (VS, NO, SE, NL, GB, DU, RU) Walvisvaart kortstondig hernieuwd Nieuwe technieken Mijnbouw activiteiten Industrialisatie Voordelen Spitsbergen Spitsbergen - Terra Nullius Effectieve inbezitneming
14 17 April Principe van effectieve inbezitneming Wilde Noorden?! Veel claims = problemen Internationaal Vraagstuk, zeker als
15 17 April NV Nederlandsche Spitsbergen Compagnie 1915 professionalisering mijnbedrijven Belangen groter Rotterdamse ondernemers (Ruys, Fentener, v. Ommeren) - Barentsburg Steenkoolprijzen & 1929
16 17 April Spitsbergen Economie & Geopolitiek II Politiek volgt (discussie) Aanleiding: bescherming landgenoten Reden: Invloedsfeer / controle grondstoffen Commerciële belangen Geschiedenis Nabijheid, etc. Onderhandelingen Parijs Spitsbergen Verdrag = diplomatieke uitkomst 1925 Noorwegen krijgt beperkte soevereiniteit over het land Economische rechten voor ondertekende landen Amper belasting Geen militaire aanwezigheid
17 17 April Spitsbergen Economie & Geopolitiek III 1932-heden Noorwegen &/vs Rusland Barentsburg e.a. Noorwegen meer autoriteit te krijgen (natuurbescherming) Uitleg Spitsbergen Verdrag Soevereiniteit Land/Zee 200 mijl naar Noordpool (!) Prijzen grondstoffen omhoog, hernieuwde interesse in olie & gas?!
18 17 April jaar exploitatie - Conclusie Com.-economische motieven niet anders Grondstoffen, handel, vaarroute, etc. Geopolitieke verwikkelingen volgen Toegang, controle, status Nieuwe aspecten Veranderend Klimaat? eerder een rol gespeeld Mens & Milieu! Klimaatverandering Exploitatie Oplossing of Koude Oorlog Belangen wellicht groter dan ooit (olie schaarste) Internationale wil & consensus Duidelijk opstellen (!)
19 Bedankt 17 April
Wildernis, woongebied en wingewest
Louwrens Hacquebord Wildernis, woongebied en wingewest Een geschiedenis van de poolgebieden Uitgeverij Atlas Contact Amsterdam/Antwerpen Inhoud Inleiding 11 1 Jagers/verzamelaars 17 2 Veehouders op Groenland
Nadere informatieinhoud Deze buurt is niet meer wat het geweest is,
De Noordpool BRRRRR inhoud 1. Inleiding 3 2. Twee Noordpolen 4 3. Landen rond de Noordpool 5 4. Krimpen 6 5. Het Behouden Huis 7 6. De Noordpool bereikt 8 7. Dag en nacht 9 8 Het weer 10 9. Dieren 11 10.
Nadere informatieNieuwe koude oorlog vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 21 October 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/82640 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieHet Noordpoolgebied: Wildernis en Wingewest.
Het Noordpoolgebied: Wildernis en Wingewest. Mevrouw de Decaan, dames en heren Op 31 december 2012 liep het Shell boorplatform Kulluk in een vliegende storm op de kust van Kodiak Eiland. Het ongeluk gebeurde
Nadere informatieSPITSBERGEN NOORWEGEN. Verkenning van de wereld van sneeuw en ijs in Spitsbergen Het ijzige noorden tussen poolcirkel en Noordpool
SPITSBERGEN NOORWEGEN Verkenning van de wereld van sneeuw en ijs in Spitsbergen Het ijzige noorden tussen poolcirkel en Noordpool 44 Nordic Lente 2017 Spitsbergen is op Franz Josefland na de laatste stop
Nadere informatieThema: Koude landen. Activiteitenprogramma. Week 1: Canada 8 t/m 12 jan Alles draait om uw kind. Knutselen Koken Sport en spel
Week 1: Canada 8 t/m 12 jan 2018 In Canada leven ongeveer 170.000 elanden waarvan 70% in het noorden. Laten we er een aantal gaan knutselen! Een typisch ontbijt in Canada is spek met eieren of pannenkoeken.
Nadere informatiePortret van de (zee)meeuw
Portret van de (zee)meeuw D.De Kievith Jan Seys 31 JANUARI 2008 InnovOcean site (Oostende) DUBBELE HOUDING T.O.V. MEEUWEN Stoorzenders: - uitwerpselen - aggressie - lawaai - goten verstoppen - vliegverkeer
Nadere informatieJan Mayen, vulkanisch eiland in de Noord-Atlantische Oceaan. Ontdekking van een afgelegen eiland. Het eylandt in questie. 400 jaar geleden ontdekt
Jan Mayen, vulkanisch eiland in de Noord-Atlantische Oceaan 400 jaar geleden ontdekt 1000 00 Louwrens Hacquebord Rijksuniversiteit Groningen 1000 600 Ontdekking van een afgelegen eiland John Clarke 28
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag
Nadere informatie- Arctische monitoring en beoordeling van b.v. kwik en radioactiviteit in voedsel en het milieu (Arctic Monitoring and assessment Programme)
Speech Patrick Brandt Symposium Nederlands Polair Programma 1 november 2013 Ik zou u iets vertellen over de Arctische Raad. Laat ik even teruggaan naar de Koude Oorlog toen actieve samenwerking tussen
Nadere informatiePolen. Blok 1 De Rijke Zee. Robbert Jak. Dag 5, 29 oktober Duurzaam werken op Zee
Polen Blok 1 De Rijke Zee Robbert Jak Dag 5, Duurzaam werken op Zee Marine Ecology - Processes, Systems, and Impacts, 2012 Michel J Kaiser, Martin J Attrill, Simon Jennings, David N Thomas, David K. A.
Nadere informatieMondiale belangstelling voor het Noordpoolgebied
Mondiale belangstelling voor het Noordpoolgebied Mr. drs. C. Homan Arctische Raad met leden (donkerblauw) en waarnemers (lichtblauw) De Noordpool Met de toekenning van de status van waarnemer aan China
Nadere informatieHerdenking Capitulaties Wageningen
SPEECH SYMPOSIUM 5 MEI 2009 60 jaar NAVO Clemens Cornielje Voorzitter Nationaal Comité Herdenking Capitulaties Wageningen Dames en heren, De détente tussen oost en west was ook in Gelderland voelbaar.
Nadere informatieDe Noordpool en het Internationale Recht
De Noordpool en het Internationale Recht Erik J. Molenaar Deputy Director, Netherlands Institute for the Law of the Sea (NILOS) Professor, K.G. Jebsen Centre for the Law of the Sea (JCLOS), UiT The Arctic
Nadere informatieNederland en de Poolgebieden 2011-2015
Beleidskader Nederland en de Poolgebieden 2011-2015 idskader Nederland en de Poolgebieden 2011-2015 Beleidskader Nederland en de Poolgebieden 2011-2015 Beleidskader Nederland en de Poolgeb Beleidskader
Nadere informatieHET KLIMAAT EN DE NOORDPOOL. Bernd Roemmelt / Greenpeace
HET KLIMAAT EN DE NOORDPOOL Bernd Roemmelt / Greenpeace 2. NOORDPOOL OPDRACHT 1 Bekijk het filmpje: 1. Welke landen liggen rondom de Noordpool? 2. In welke zee ligt de Noordpool? Bernd Roemmelt / Greenpeace
Nadere informatieDe toekomst van de Arctische regio: samenwerking of confrontatie?
De toekomst van de Arctische regio: samenwerking of confrontatie? 1 Op 28 november 2014 vond in de perszaal van het ministerie van Defensie een seminar plaats over het AIV-advies De toekomst van de Arctische
Nadere informatieDocentenhandleiding bij: het klimaat en de Noordpool
Docentenhandleiding bij: het klimaat en de Noordpool Doel Dit educatiepakket is door Greenpeace ontwikkeld en heeft als doel de kennis en het bewustzijn van leerlingen te vergroten over klimaatverandering
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Module 3, Welvaart in Amerika en Nederland
Samenvatting Geschiedenis Module 3, Welvaart in Amerika en Nederland Samenvatting door een scholier 583 woorden 8 februari 2005 4,7 21 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Module 3, aantekeningen.
Nadere informatieNederland en de Poolgebieden 2011-2015
Beleidskader Nederland en de Poolgebieden 2011-2015 idskader Nederland en de Poolgebieden 2011-2015 Beleidskader Nederland en de Poolgebieden 2011-2015 Beleidskader Nederland en de Poolgeb sselmexicostpetersburgparamariboankararabatbelgradorabatathenehararenewyorkantwerpenbuenosbogotákairohararelagosmanaguaquito
Nadere informatieEindexamen aardrijkskunde havo 2003-II
LET OP: Je kunt dit examen maken met de 52e druk of met de 51e druk van de atlas. Schrijf op de eerste regel van je antwoordblad welke druk je gebruikt, de 52e of de 51e. Elke opgave bestaat uit enkele
Nadere informatieEen Koude Crisis? Met regelmaat verschijnen er artikelen over. De strijd om de Noordpool. Veranderingen: nieuwe zeeroutes
TEEUW Een Koude Crisis? De strijd om de Noordpool De klimaatveranderingen rond de Noordpool hebben grote gevolgen. Zo wordt het rendabel om in het gebied naar olie en gas te boren en naar andere grondstoffen
Nadere informatieNieuwsbrief 14 Februari 2013
Nieuwsbrief 14 Februari 2013 Maandag 25 februari 2013 Stijn Hovens, Malenthe Teunis en Renno Hokwerda Drie presentaties Drie studenten die de modules Wetenschap in de Poolgebieden en Inleiding van de Minor
Nadere informatieBiomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie
Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 8: Tijd van burgers en stoommachines
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 8: Tijd van burgers en stoommachines Samenvatting door Larissa 665 woorden 18 januari 2016 5,4 5 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Hoofdstuk 8: Tijd van
Nadere informatieThema: Noordpool, natuur, dieren, reizen, klimaat
Lesbrief www.leopold.nl Auteur: Enzo Pérès-Labourette / ISBN 978 90 258 7316 5 Leeftijd: 5-8 jaar Thema: Noordpool, natuur, dieren, reizen, klimaat Wat ik bomen wil vertellen Voor het lezen Vertel aan
Nadere informatieVan huidige naar gewenste situatie Projectbureau Vrolijks, Breda
Bijeenkomst Watersportverbond Regio Vecht en Plassen Van huidige naar gewenste situatie Projectbureau Vrolijks, Breda Vergrijzing van onze sector is het kernprobleem! 2 bootgebruik 25.000 verweesde schepen
Nadere informatieVoor de docent. Voor de leerling 10. DE GEOKRANT #83. Lesbrief De poolgebieden. Inleiding. Inhoud. Niveau. Opdracht 1 Test je kennis!
Voor de docent Inhoud In de media wordt meer dan voorheen aandacht besteed aan de poolgebieden, vooral aan de Noordpool. Niet alleen vanuit wetenschappelijke interesse in klimaatverandering, maar vooral
Nadere informatieADVIES. NL In verscheidenheid verenigd NL. Europees Parlement 2016/2228(INI) van de Commissie internationale handel
Europees Parlement 2014-2019 Commissie internationale handel 2016/2228(INI) 7.12.2016 ADVIES van de Commissie internationale handel aan de Commissie buitenlandse zaken en de Commissie milieubeheer, volksgezondheid
Nadere informatieSPITSBERGEN. IJsberen fotograferen op 80 NB
SPITSBERGEN IJsberen fotograferen op 80 NB Spitsbergen Spitsbergen is een eilandengroep in de Noordelijke ijszee, ca. 600 km noordelijk van Noorwegen. Het bestaat uit een aantal eilanden die totaal ongeveer
Nadere informatieDE INTRODUCTIE IN ENGELAND VAN DE SAMOJEDENHOND door E. Kilburn Scott
DE INTRODUCTIE IN ENGELAND VAN DE SAMOJEDENHOND door E. Kilburn Scott In 1889 bezocht ik de provincie Archangel in noordoost Rusland voor een vakantie en toen ik daar was, zag ik iets van dat zeer interessante
Nadere informatiePersinformatie. Uitdagende marktomgeving biedt ook kansen. Nieuwe directievoorzitter wil groei voortzetten
Persinformatie Uitdagende marktomgeving biedt ook kansen Nieuwe directievoorzitter wil groei voortzetten Mario Mehren: strategie Wintershall blijkt succesvol 2 juni 2015 Michael Sasse Tel. +49 561 301-3301
Nadere informatieZorgen over de Noordpool?
opinie-buitenland Tekst: bgen b.d. A.T. Vermeij Zorgen over de Noordpool? Tijdens zijn functie als Directeur Inlichtingen en Informatie van het NAVO-hoofdkwartier Joint Forces Command (JFC) Brunssum was
Nadere informatieDe opdeling van de Arctische regio
de Russische nucleaire ijsbreker Arktika - Abarmov De opdeling van de Arctische regio Be huidige klimaatveranderingen en het smelten van de ijskap op de Noordpool zorgen voor nieuwe mogelijkheden voor
Nadere informatieULTIEM SPITSBERGEN! 04-15 JULI 2018
ULTIEM SPITSBERGEN! 04-15 JULI 2018 een ReiS naar Spitsbergen is een droom die werkelijkheid wordt. De natuur is hier nog heel ongeschonden en de fauna uniek. Net daardoor oefent Spitsbergen een grote
Nadere informatieMenameradiel, terpen en de Friese beschaving. Dr. Johan Nicolay Rijksuniversiteit Groningen Groninger Instituut voor Archeologie
Menameradiel, terpen en de Friese beschaving Dr. Johan Nicolay Rijksuniversiteit Groningen Groninger Instituut voor Archeologie Vragen, voorgelegd door gemeenteraad - Wie is dhr. Nicolay. Is hij echt de
Nadere informatieHONDERDEN DIERENLIEFHEBBERS ZIJN BIJ ELKAAR GEKOMEN OM AANDACHT TE VRAGEN VOOR DE PROBLEMEN VAN MOEDERIJSBEREN IN HET NOORDPOOLGEBIED
09 september 2014 HONDERDEN DIERENLIEFHEBBERS ZIJN BIJ ELKAAR GEKOMEN OM AANDACHT TE VRAGEN VOOR DE PROBLEMEN VAN MOEDERIJSBEREN IN HET NOORDPOOLGEBIED Rotterdam, Nederland Honderden WWF-vrijwilligers
Nadere informatieVerkort aangehaalde literatuur 15
Verkort aangehaalde literatuur 15 1 Begrip en aard van het internationaal publiekrecht 17 1.1 Inleiding 17 1.2 Geschiedenis 19 1.3 Omschrijving 22 1.3.1 Algemene omschrijving 22 1.3.2 Het internationale
Nadere informatieRond Spitsbergen. Circumnavigatie van Spitsbergen REISBESCHRIJVING. Reisdatum: 30 jul - 14 aug, s/v Noorderlicht. Spitsbergen reizen
Rond Spitsbergen Circumnavigatie van Spitsbergen Titel: Reisdatum: Reiscode: Duur: Schip: Inscheping: Ontscheping: Meer over: Rond Spitsbergen 30 jul - 14 aug, 2018 NOO21-18-WBC 15 nachten s/v Noorderlicht
Nadere informatieMens en maatschappij (aardrijkskunde, economie, geschiedenis, godsdienst)
Mens en maatschappij (aardrijkskunde, economie, geschiedenis, godsdienst) Kerndoelen 36. De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen, daarover een
Nadere informatieBiomassa: brood of brandstof?
RUG3 Biomassa: brood of brandstof? Centrum voor Energie en Milieukunde dr ir Sanderine Nonhebel Dia 1 RUG3 To set the date: * >Insert >Date and Time * At Fixed: fill the date in format mm-dd-yy * >Apply
Nadere informatieMeer met minder. Waterschaarste en grotere vraag naar voedsel. Laan van Staalduinen, Algemeen directeur LEI. 6 juni 2012
Meer met minder Waterschaarste en grotere vraag naar voedsel Laan van Staalduinen, Algemeen directeur LEI 6 juni 2012 Inhoud presentatie Mondiale trends die van invloed zijn op toekomstige watervraag Nationale
Nadere informatie3. Verwerking door discussie. (15 min.) De feiten en juiste antwoorden zijn voor de leraar ter beschikking in dit document.
versie 10-12-18 Beste leerkracht, De film Morgenland gaat vergezeld van een bijbehorende verwerkingsles. De tijdsduur van film en les is een tot anderhalf uur. Morgenland is geschikt voor basisschool groepen
Nadere informatieIntroductie Presentatie aan Bewonersorganisatie. Milieu en Kortenbos Wat kunnen we zelf doen
Introductie Presentatie aan Bewonersorganisatie Milieu en Kortenbos Wat kunnen we zelf doen Wie ben ik? Mijn naam is Graham Degens Ik heb >30 jaar in de olie industrie gewerkt, om olie en gas optimaal
Nadere informatiee-book: gebonden versie: e-book: gebonden versie: Chris Oxlade
Chris Oxlade Chris Oxlade Anita Ganeri Anita Ganeri Boeken in deze serie e-book: 978-94-6175-825-5 gebonden versie: 978-90-5566-931-8 e-book: 978-94-6175-822-4 gebonden versie: 978-94-6175-285-7 e-book:
Nadere informatieDuurzaam werken op zee. Marloes Kraan en Luc van Hoof
Marloes Kraan en Luc van Hoof Thinking of the Sea De zee; wat is het allemaal? Thinking of the Sea Geografisch gebied Thinking of the North Sea Politieke ruimte Thinking of the North Sea Locaties voor
Nadere informatieEen Noordpool-agenda voor Nederland
Marja Kwast-van Duursen Een Noordpool-agenda voor Nederland Dit voorjaar nam de Tweede Kamer de motie-vos aan, die de regering opriep in de Europese Unie te pleiten voor een verbod op het transport van
Nadere informatieANNEX BIJLAGE. bij. Voorstel voor een besluit van de Raad
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 12.6.2018 COM(2018) 453 final ANNEX BIJLAGE bij Voorstel voor een besluit van de Raad betreffende de sluiting, namens de Europese Unie, van de Overeenkomst ter voorkoming van
Nadere informatieBiodiversiteit: kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven. Seminar 5 september 2012
Biodiversiteit: kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven Seminar 5 september 2012 Introductie Doel Inzichtelijk maken (financieel) economische waarde van ecosysteemdiensten en biodiversiteit voor individuele
Nadere informatieWereldwijde uitstoot CO2 dit jaar
1 van 5 7-12-2018 06:32 volkskrant.nl Wereldwijde uitstoot CO2 dit jaar weer toegenomen 6-8 minuten IJsklif in West-Groenland. Beeld Credit: Sarah Das / Woods Hole Oceanographic Institution De stijging
Nadere informatieSILVER EXPLORER. $ 9.599* per gast. Pakketprijs**: View Suite. Silversea Expeditions SCHIP. vanaf VERTREK 2 DUUR 11 DAGEN JUL 2016
on the ROCKS begeleide reis Kijk om u heen tijdens uw cruise op de Noord-Atlantische Oceaan en u zal zien wat dit poolgebied zo fantastisch maakt. Gigantische gletsjers, glasheldere ijsbergen en bevroren
Nadere informatieProgramma van Toetsing en Afsluiting
Leerweg: TL Klas: 3 Vak: Aardrijkskunde Methode: De Geo Toetsnr 3.1.1 Arm en rijk H1 + Atlasopdrachten Wat moet je voor de toetsing doen? Weet hoe de verschillen ontstaan tussen arm en rijk in NL, VS en
Nadere informatieGevolgen van klimaatverandering voor Nederland
Gastcollege door Sander Brinkman Haagse Hogeschool Climate & Environment 4 september 2008 Introductie Studie Bodem, Water en Atmosfeer, Wageningen Universiteit Beroepsvoorbereidendblok UNFCCC CoP 6, Den
Nadere informatie3. Verwerking door discussie. (15 min.) De feiten en juiste antwoorden zijn voor de docent ter beschikking in dit document.
versie 10-12-18 Beste docent, De film Morgenland gaat vergezeld van een bijbehorende verwerkingsles. De tijdsduur van film en les is een tot anderhalf uur. Morgenland is geschikt voor alle leerwegen en
Nadere informatieWILDLIFE SHORTBREAK OP SPITSBERGEN - VERNIEUWD!
WILDLIFE SHORTBREAK OP SPITSBERGEN - VERNIEUWD! Ontdek het allerbeste van Spitsbergen tijdens een hondensledetocht en tweedaagse sneeuwscootersafari op zoek naar ijsberen en andere arctische dieren. Je
Nadere informatieProgramma. De Noordzee. 17 maart Eelco Leemans Stichting De. Ø Inleiding Ø Stichting De Noordzee Ø De Noordzee: ecosysteem en natuurgebieden
De Noordzee: natuurgebied of wingewest? 17 maart 2008 Eelco Leemans Stichting De De Noordzee Programma Ø Inleiding Ø Stichting De Noordzee Ø De Noordzee: ecosysteem en natuurgebieden Ø Effecten van menselijk
Nadere informatieEXPEDITIE MET DE HONDENSLEDE OP SPITSBERGEN - NIEUW!
EXPEDITIE MET DE HONDENSLEDE OP SPITSBERGEN - NIEUW! Ga op avontuur in de voetsporen van ontdekkingsreizigers als Fritjof Nansen en ervaar hoe het is om te leven in een wereld van sneeuw en ijs. Tijdens
Nadere informatie40 1-7-2014 1-10-2014 1-1-2015
Energiemarktanalyse Groenten & Fruit door Powerhouse Olie Olie (volgende maand) 13 1 1 Prijs/vat 9 8 7 6 59,53 47,79 Brent (Dollar) Brent (EUR) Afgelopen week De olieprijs lijkt inmiddels bijna in een
Nadere informatieEen fragiel gebied in grote problemen
NL Noordpool Een fragiel gebied in grote problemen voorwoord het ijs verdwijnt In het voorjaar van 2000 bezocht ik mijn zwager en schoonzus in Gjoa Haven op een eiland in het Noordpoolgebied van Canada.
Nadere informatieagdo1250trap Agterhof houtprodukten bv N.205.2k vooraanzicht bovenaanzicht sparing (max. 2960 mm) Aantal optreden... 16 Aantrede...
N.05.k hoogte: N.05.k 00 608. 5 6 7 8 9 0 5 6 80 96 96 050 500 N.5.k hoogte: N.5.k 0 508. 5 6 7 8 9 0 5 6 80 50 00 N.5.k hoogte: N.5.k 0 08.5 6 7 8 9 0 5 5 6 80 50 00 N.65.k hoogte: N.65.k 60 08 5 6 7
Nadere informatieOlie en gaswinning in het noordpoolgebied vanuit het perspectief van mens en milieu
Olie en gaswinning in het noordpoolgebied vanuit het perspectief van mens en milieu Martine van den Heuvel-Greve en Bas Bolman 12 november 2015 Wie zijn wij? Martine van den Heuvel-Greve IMARES Zeebioloog
Nadere informatie3. Verwerking door discussie. (15 min.) De feiten en juiste antwoorden zijn voor de docent ter beschikking in dit document.
versie 10-12-18 Beste docent, De film Morgenland gaat vergezeld van een bijbehorende verwerkingsles. De tijdsduur van film en les is een tot anderhalf uur. Morgenland is geschikt voor alle leerjaren van
Nadere informatie4 Leven in een koud gebied
4 Leven in een koud gebied 1 a Canada b/c W16 d 73 2 a Te koud: s zomers < 10º C b gebruik van sneeuwscooter en sleden kleding c te koud om voedsel te verbouwen 3a/4 W17 Toendra: wat, waar en waarom daar?
Nadere informatieHoe komen de verschillende klimaten op Aarde tot stand?
Klimaat Wat is klimaat? Klimaat is de gemiddelde toestand van het weer over een langere periode op een bepaalde plaats. Veel meteorologische instituten hanteren een periode van 30 jaar voor de berekening
Nadere informatieGuido Kersten Waar eens de boterbloempjes bloeiden...
15 Guido Kersten Waar eens de boterbloempjes bloeiden... Guido Kersten Kritisch volger van de ruimte, Ooij Altijd was de inrichting van ons land een bijproduct van of ondergeschikt aan de economie, maar
Nadere informatie2 Landschapszones op aarde SO 1
Aardrijkskunde 1 havo/vwo 2 Landschapszones op aarde SO 1 Deze toets bestaat uit tien vragen: open vragen en meerkeuzevragen. Ook zijn er vragen waarbij de atlas (Grote Bosatlas, editie 54) nodig is. Bij
Nadere informatiePersconferentie 17 december 2004
Persmap Persconferentie 17 december 2004 Met medewerking van Hebertisme Asse Recreatieve Omnisportclub Asse (ROSKA) Organisatie Giselè, Frank, Peter, Erik en Prof. Dr. Louis Beyens Universiteit Antwerpen
Nadere informatieONTSTAAN VAN DE EUROPESE UNIE
ONTSTAAN VAN DE EUROPESE UNIE Hoe het begon 1870: Frans-Duitse oorlog om Elzas-Lotharingen Elzas-Lotharingen Welke grondstoffen vindt men terug in dit gebied? Hoe het begon 1870: Frans-Duitse oorlog om
Nadere informatieLandengids voor: Landengids
We gaan een reisgids maken voor een land dat je zelf mag uitkiezen. Dat is een boekje waarin allemaal dingen staan die met dat land te maken hebben en die je zou willen weten als je op vakantie zou gaan
Nadere informatieFactsheet. Klimaatverandering in het Arctisch gebied
Factsheet Het Arctisch gebied Klimaatverandering in het Arctisch gebied Klimaatverandering in het Arctisch gebied Het Arctisch gebied (ook Noordpoolgebied genoemd) is voor een groot deel bevroren oceaan,
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Noorwegen Inhoud Inleiding 1. Inleiding 2. Een langgerekt land 3. Kaartgegevens 4. Klimaat 5. Booreilanden 6. Geschiedenis 7. Godsdienst 8. Lappen 9. Trollen 10. Noors lesje 11. Hoe spel je de letters
Nadere informatie12 wildernis, woongebied en wingewest
Inleiding Door de eeuwen heen is er heel verschillend tegen het poolgebied aangekeken. In de Griekse mythologie werd het Noordpoolgebied gezien als een mooi en vruchtbaar land dat zich onder de Poolster
Nadere informatieING Investment Office
ING Investment Office Publicatiedatum: 12 november 2015 Sectorcommentaar Metaal en mijnbouw Door Marina Hagoort, beleggingsanalist van het ING Investment Office In dit rapport vindt u onze vooruitzichten
Nadere informatieQUIZ. geschiedenis hoofdstuk 1
QUIZ vraag 1: Over welke eeuw gaat dit hoofdstuk? A. De 20 ste eeuw B. De 14 de eeuw C. De 16 de eeuw D. De 18 de eeuw vraag 2: Hoe wordt deze tijd ook wel genoemd? A. Tijd van de Azteken en de Maya s.
Nadere informatie9 Daagse Hurtigruten Expeditie rondom Spitsbergen - In het rijk van de ijsbeer
9 Daagse Hurtigruten Expeditie rondom Spitsbergen - In het rijk van de ijsbeer Vertrek 03.07 / 11.07 / 19.07 en 27.07.2017 met de MS Spitsbergen Beleef Spitsbergen op een authentieke manier aan boord van
Nadere informatieInleiding In het najaar worden de dagen steeds korter en de nachten steeds langer. Kun je je voorstellen dat je in de maand november naar bed gaat?
Inleiding In het najaar worden de dagen steeds korter en de nachten steeds langer. Kun je je voorstellen dat je in de maand november naar bed gaat? Je valt in een diepe slaap en wordt in maart pas weer
Nadere informatieLezing: Duurzaam beheer van levende mariene hulpbronnen (visserij) - Een sleutelelement van de Strategie voor het hoge Noorden van de Noorse regering
Foredrag fremført i Groningen 22. oktober 2009, nederlandsk språkversjon publisert på Norges stedlige ambassades nettside 22. desember 2009: http://www.noorwegen.nl/news_and_events/kultur/diverse/-lezing--duurzaam-beher-van-
Nadere informatieInhoudstafel. WOORD VOORAF... i LICENTIAATSVERHANDELINGEN
Inhoudstafel WOORD VOORAF....................................................... i LICENTIAATSVERHANDELINGEN 1. Hulpwetenschappen................................................ 1 1.1. Chronologie...................................................
Nadere informatieBiodiversiteit in stedelijk groen
Bestuurlijke conferentie groen in Gemeente IJsselstein Biodiversiteit in stedelijk groen Marco Hoffman 2010 jaar van de biodiversiteit Belang van biodiversiteit onder de aandacht brengen Veel planten en
Nadere informatieProductie van hernieuwbare energie in de woning/wijk
Productie van hernieuwbare energie in de woning/wijk Energiebehoefte van woningen/woonwijken Huidige gemiddelde energievraag van een woning 1. Warmte aardgas 1400 m3 2. Licht & kracht elektriciteit 3000
Nadere informatieBIJLAGEN. bij. Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad
EUROPESE COMMISSIE Straatsburg, 12.6.2018 COM(2018) 390 final ANNEXES 1 to 5 BIJLAGEN bij Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad inzake het Europees Fonds voor maritieme zaken
Nadere informatie.bedomeinnamen. onder de loep 2011
1.bedomeinnamen onder de loep 2011 2 Aantal nieuwe.be-registraties Evolutie van de.be-domeinnamen 471.453 602.607 736.498 859.474 977.998 1.101.668 1.219.935 131.588 147.022 193.659 222.919 232.746 257.637
Nadere informatieOp zoek naar het Land van de Grote Beer.
Op zoek naar het Land van de Grote Beer. De ontdekkingsgeschiedenis van het noordpoolgebied. Louwrens Hacquebord Arctisch Centrum, Rijksuniversiteit Groningen Groningen Inleiding Lange tijd was het Middellandse
Nadere informatieZakendoen op of vanuit Curaçao
Zakendoen op of vanuit Curaçao ZAKENDOEN OP OF VANUIT CURAÇAO Heeft u er ooit aan gedacht om zaken te doen op of vanuit Curaçao? Het eiland biedt verrassende mogelijkheden! Curaçao ligt in het Caraïbisch
Nadere informatieKlimaatplan Sint-Niklaas
Klimaatplan Sint-Niklaas 2/10/2016 Klimaat 97% van de wetenschappers zegt dat de mens het klimaat op aarde in sneltempo naar een gevaarlijk omslagpunt aan het duwen is. Europese chemische industrie wil
Nadere informatieBelangen: Rusland versus de EU
Belangen: Rusland versus de EU Korte omschrijving werkvorm Leerlingen denken na over de redenen waarom Rusland en de EU zich met het conflict in Oekraïne bemoeien. Dit doen zij door eerst een tekst te
Nadere informatieDe poolgebieden voor in bed, op het toilet of in bad. Nienke Beintema
De poolgebieden voor in bed, op het toilet of in bad Nienke Beintema BBNC uitgevers Amersfoort, 2015 there are chapters in this book of high adventure, strenuous days, lonely nights, unique experiences,
Nadere informatieJagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten
Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten Van de oogst van hun land en van hun dieren Jagers & boeren Wat
Nadere informatieEuropese opinie over diergebruik en -handel Een enquête onder 2407 inwoners van zes Europese landen April 2014
Europese opinie over diergebruik en -handel Een enquête onder 2407 inwoners van zes Europese landen April 2014 1 Steekproefsamenstelling en methodologie Abacus Data heeft zojuist een enquête afgenomen
Nadere informatieHANDEL LES 2. De Oostzeevaart of de Sontvaart. Aangenaam. De naam is Bicker, Jacob Bicker, directeur bij de Oostzeevaart.
Regenten en vorsten LES 2 HANDEL 1600 Aangenaam. De naam is Bicker, Jacob Bicker, directeur bij de Oostzeevaart. 1700 JE LEERT waarom de moederhandel zo belangrijk is; hoe de VOC werkt; hoe de WIC werkt.
Nadere informatieKennis voor een duurzame toekomst van de Wadden. Inauguratiesymposium Waddenacademie 1 en 2 december 2008 Leeuwarden
Kennis voor een duurzame toekomst van de Wadden Inauguratiesymposium Waddenacademie 1 en 2 december 2008 Leeuwarden WAT WETEN WIJ VAN DE WADDEN? Oost Een parachutisctische durfal dook vlak bij het wad
Nadere informatieOverwinning! 1974: Frankrijk maakt een einde aan kernproeven in het zuiden van de Stille Oceaan
Van 1971 tot nu Acties en resultaten In de loop der jaren behaalde Greenpeace talrijke overwinningen voor het milieu. Onmogelijk om ze allemaal op te noemen. Daarom halen we er vier aan, eentje per decennium.
Nadere informatieCanada. Inleiding. Het Land
Canada Inleiding Mijn spreekbeurt gaat over Canada ik heb dit onderwerp gekozen omdat ik er meer van wilde weten en dat ik het leuk vond om over Canada te doen Het Land 1 / 8 Canada is het één na grootste
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Koude oorlog h1 en h2
Samenvatting Geschiedenis Koude oorlog h1 en h2 Samenvatting door een scholier 568 woorden 9 juni 2016 7,3 15 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Kapitalisme-Communisme: Kapitalisme: West -landen:
Nadere informatieEUROPESE U IE HET EUROPEES PARLEME T
EUROPESE U IE HET EUROPEES PARLEME T DE RAAD Brussel, 17 juli 2009 (OR. en) 2008/0160 (COD) PE-CO S 3668/09 E V 393 AGRI 241 MI 236 COMER 79 PECHE 141 CODEC 783 WETGEVI GSBESLUITE E A DERE I STRUME TE
Nadere informatieJan Mayen in de Gouden Eeuw
Jan Mayen in de Gouden Eeuw Inleiding Het eiland Jan Mayen is 53 kilometer lang en over de breedste as 16 kilometer breed. De top van de berg is 2000 meter hoog: deze is bedekt met ijs en wordt omringd
Nadere informatieKlimaten Verschillende klimaten - Tropisch klimaat - Droog klimaat - Gematigd klimaat - Landklimaat - Poolklimaat - Mediterraan klimaat - Subtropisch klimaat https://schooltv.nl/video/klimaatzones-van-de-wereld-waarom-zijn-er-verschillende-klimaatzones/
Nadere informatieTrading our health away Handeltje in gezondheid?
Trading our health away Handeltje in gezondheid? Inhoud I. Is het erg, dokter? 1. Neem de pols : Begrippen definiëren 2. Documentaire : Helse visserij 3. Quiz : De beweegredenen voor vrijhandel 4. Sprekende
Nadere informatieIJsbeer. Wetenschappelijke naam ursus maritimus
IJsbeer Wetenschappelijke naam ursus maritimus IJsberen zijn zoogdieren. Ze komen voor op en rond de Noordpool waar het kouder kan worden dan -40 C! Mannetjes worden ongeveer 3 meter lang en wegen 400
Nadere informatie