On-line Communicatietool Ict op School

Transcriptie

1 On-line Communicatietool Ict op School Rapport 1 Verkennend kwalitatieve marktonderzoek basisschool Kwalitatief marktonderzoek ten behoeve van mogelijke ontwikkeling en toetsing van een online communicatietool voor de basisschool Onderzoek uitgevoerd door Keesie, Marketing, communicatie en reclame gericht op kinderen en jongeren in opdracht van Stichting Ict op School Auteurs: Sylvie Verbiest, Inez Groen en Jos Verveen Stichting Ict op School 2004

2 INHOUDSOPGAVE 1.0 VERANTWOORDING Achtergrond en doel Doelgroepdefinitie Aanpak en uitvoering Verantwoording interviews RESULTATEN OUDERS Aansluiting bij kennis Aansluiting bij belevingswereld Communicatieve effect RESULTATEN LEERLINGEN Aansluiting bij kennis Aansluiting bij de belevingswereld Communicatieve effect RESULTATEN ICT COÖRDINATOR Aansluiting bij kennis Aansluiting bij de belevingswereld Communicatieve effect CONCLUSIES Effect Doelgroep Content tool AANBEVELINGEN Effect Doelgroep Content tool 23

3 1. Verantwoording Achtergrond en doel Stichting Ict op School wil onderzoeken of basisscholen een instrument ( tool ) kunnen gebruiken, waarmee de school zelf de onderlinge communicatie en de verwachtingen van ouders en kinderen over het gebruik van ICT, online kunnen meten en intern kunnen vergelijken. De tool moet zich niet beperken tot alleen maar het meten. Het achterliggende doel van de tool is het bewustmaken van het belang van het gebruik van ICT en het prikkelen/stimuleren van de discussie over dit thema tussen de doelgroepen: school, kinderen en ouders. Het doel van dit marktonderzoek is het krijgen van inzicht in de mate waarin de vragenlijsten aansluiten bij de belevingswereld van de verschillende doelgroepen en de mate waarin de vragenlijsten bij implementatie daadwerkelijk een bijdrage leveren aan de bewustwording en discussie over ICT. De vragenlijst moet ook de belangrijkste thema s tussen ouders, kinderen en school op het gebied van ICT in kaart brengen. Middels dit onderzoek moet concreet duidelijk worden: of de items begrepen worden en eenduidig uitgelegd zijn; of het relevante onderwerpen zijn; of er bepaalde thema s worden gemist; of er belangrijke en minder belangrijke thema s zijn. of de vraagstelling werkt.

4 Doelgroepdefinitie De doelgroepen van het onderzoek waren: 24 leerlingen van het basisonderwijs vanaf groep 3 tot en met groep 8 12 ouders van kinderen in het basisonderwijs 6 ICT-coördinatoren De gesprekken hebben plaatsgevonden bij scholen in Rotterdam (en omstreken) en in Amersfoort (en omstreken). Aanpak en uitvoering Met behulp van individuele interviews van een half uur tot drie kwartier zijn de concept vragenlijsten met de leerlingen en de ICTcoördinator op de school zelf doorgenomen. Ook werden achtergrondvragen gesteld en is de tool zelf besproken. De ouders zijn telefonisch ondervraagd. Er zijn per doelgroep aparte vragenlijsten gemaakt op basis van een aantal thema s. Per thema zijn bijbehorende vragen (items) geformuleerd die mogelijk bijdragen aan het doel van de tool. Tijdens het veldwerk is de vragenlijst steeds aangepast op de verkregen inzichten en aanvullingen van de Stichting Ict op School. In de bijlage wordt aangeven welke items uiteindelijk bij de thema s zijn gegenereerd. De basis van de vragenlijsten van de drie doelgroepen is gelijk. Er zijn verschillende thema s die vooraf zijn vastgesteld en verondersteld waren te prikkelen tot communiceren over ICT. De thema s waren: Computergebruik op school Internet op school Computerles Computergebruik op school Computergebruik en internet buiten school Computergebruik buiten school voor school Internet op school Hardware thuis en op school Software thuis voor school Communicatie via internet met school en thuis Computeronderwijs op maat

5 ICT en diversiteit (naar culturele achtergrond en sexe) Communicatie met de school Niet elk thema is van toepassing op elke doelgroep maar is wel van toepassing op minstens twee doelgroepen. Door minstens twee doelgroepen te ondervragen kan er vergelijking gemaakt worden en mogelijk een gap vastgesteld kan worden. Deze gaps zullen de aanleiding moeten vormen tot inzichten bij de doelgroepen en de onderlinge communicatie over ICT op school stimuleren. Binnen elk thema zijn items (gesloten vragen) opgesteld die een mening of een behoefte kunnen meten: Bij een meningen over een ICT-onderwerp geven alledrie de doelgroepen hun mening - die vergeleken kunnen worden; Bij het meten van een behoefte aan een bepaalde ICT vaardigheid of informatie geven ouders en leerlingen geven hun mening. Dit wordt afgezet tegen het aanbod van de school (hier geeft alleen de doelgroep ICTcoördinatoren een antwoord). Verantwoording interviews De interviews hebben plaatsgevonden van december 2003 tot en met maart 2004 en zijn voor rapportagedoeleinden vastgelegd op audio. De volwassen respondenten hebben een vergoeding ontvangen van 10 euro. De leerlingen 5 euro (via ICT- coördinator). Gegeven de kwalitatieve aard van het onderzoek en de beperkte omvang van de steekproef, dienen de resultaten met de nodige voorzichtigheid te worden geïnterpreteerd.

6 2. Resultaten ouders In de volgende 3 hoofdstukken (de resultaten van de ouders, leerlingen en ICT) wordt steeds ingegaan op de aansluiting van de thema s bij het kennisniveau (over computers, internet en leren). Vervolgens wordt de aansluiting van de thema s op de belevingswereld (wat houdt hen bezig, wat vinden ze belangrijk, wat prikkelt?) en het effect van de tool besproken. Aansluiting bij kennis Algemeen Het contact met school verloopt (vooral bij de meer traditionele gezinnen) vaak via de moeder. Moeders zijn primair verantwoordelijk voor het brengen en halen van de kinderen en lijken vaker vrijwilliger bij de school. Bij het bezoeken van de ouderavond is vaak wel een vader aanwezig. Kennis over computers De meeste kennis over ICT lijkt echter, bij de meer traditionele gezinnen, veelal bij de vaders te zitten (door hun werk buitenshuis en omdat ze er actiever mee bezig zijn). De vaders zijn vaker de beslissers over ICT, installeren de hardware en software en de moeders zijn vaker gebruikers. Alle computergerelateerde begrippen zoals software, programma en CD worden begrepen. Kennis over internet Ouders kunnen zelf al wel overweg met internet. Velen zoeken zelf ook wel eens iets op, bankieren online of spelen een spelletje. Het begrip nettiquette kent men niet. Het begrip veiligheid op internet is onduidelijk. Het woord veiligheid is veelomvattend en strekt van het beschermen en weerbaar maken van de kinderen inzake intimidaties tot en met het verstrekken van persoonlijke gegevens. Kennis over leren De ouders hebben nog geen breed beeld over de mogelijkheden van ICT. Zij zien de computer vooral als een leermiddel voor het oefenen c.q. vervangend leren op de computer, waarbij de methodegebonden programma s worden ingezet, maar niet wat de andere mogelijkheden en voordelen zijn.

7 Aansluiting bij belevingswereld Algemeen Ouders weten niet goed wat er in de klas gebeurt op de computer en wat het doel is. Uitzonderingen zijn de concrete oefentoepassingen zoals spelling en topografie of het opzoeken van informatie op internet voor een werkstuk of spreekbeurt. Ouders weten ook niet hoe frequent en hoe lang de leerlingen werken aan de computer. Dit willen ouders ook niet te weten omdat men vertrouwen heeft in de school. Zij gaan ervan uit dat het lesgeven zo optimaal mogelijk gebeurt. Onderbouw De leerlingen zijn nog jong in de ogen van de ouders en moeten vooral nog veel spelen en de gewone vakken leren. ICT als ondersteuning is goed. Thuis doet men wel veel spelletjes (ook online). ICT wordt soms gezien al negatief voor het kind in plaats van positief. Wat ouders belangrijk vinden aan de computer is het zelfstandig praktische handelingen uit kunnen voeren (aan-, uitzetten, programma kiezen) zodat de ouder niet steeds hoeft te helpen ofwel de computer zal minder vaak vastlopen thuis als de kinderen dat beheersen. Het thuis werken gebeurt nog weinig. Ouders vinden het kind ook nog te jong om huiswerk te moeten doen. Bij achterstanden staat men er wel open voor; maar men denkt dan vaak nog in de traditionele middelen zoals extra oefeningen uit een boekje of werkblad. Het spelend leren via werken op de computer is iets wat men als resultaat wel waarneemt als ouder, maar wat niet bewust als doel op zich wordt ingezet. Voorbeeld: een ouder in dit onderzoek kreeg een spellingprogramma van school mee voor thuisgebruik. Deze ouder was verrast toen de ouder zag dat het kind met zoveel plezier spelling oefende en daardoor het kind uit zichzelf al wilde oefenen zonder de druk van de ouder. Bovenbouw Veel ouders vinden dat hun kind te vaak en te lang achter de computer zit. Er worden meestal afspraken gemaakt hoe frequent

8 en hoe lang het kind mag (vooral spelen van games en chatten/msn). Thuis leren gebeurt ook voor een incidenteel werkstuk, maar over het algemeen willen ouders dat er thuis tijd is voor ontspanning en (buiten)spel. Ouders vinden zaken als veiligheid belangrijk; vooral indien men viavia hoort dat kinderen gegevens doorgeven van zichzelf aan vreemden. Het is opvallend dat er vaak pas tijdens het interview bewust nagedacht wordt over privacy. Voorbeeld: hoe meer men na moet denken wat zijn of haar mening is over bijvoorbeeld het opnemen van pasfoto s of namen van de kinderen, hoe meer bezwaren en gevaren men ziet. Terwijl men in eerste instantie minder bezwaar had tegen het plaatsen van foto s! Ouders vinden het belangrijk dat het kind de basisprogramma s (bijvoorbeeld Word) kent voor dat het kind naar het voortgezet onderwijs gaat. Relevantie Belangrijke besproken onderwerpen zijn desgevraagd: veiligheid/privacy, keuze educatieve software (onderbouw) en onderwijs op maat. Een minder belangrijk thema is diversiteit. In het onderzoek zijn hier over vragen gesteld die te maken hebben met verschillen in werken met de computer door jongens en meisjes en verschillen in leren tussen kinderen van verschillende culturele afkomst. Ouders gaan er van uit dat er weinig problemen zijn omdat de leerkracht dit goed begeleidt. Overige onderwerpen zijn logisch en er worden geen onderwerpen gemist. Communicatieve effect Het blijkt dat ouders, na het invullen van de vragenlijst, één of meerdere eye-openers hebben naar aanleiding van de gestelde vragen. Letterlijk zegt men dat, door er over te praten, men zich bewuster wordt van de mogelijkheden en voor- en nadelen van ICT.

9 Ik wil nu eigenlijk wel weten hoe het zit op school - wat ze eigenlijk leren. Ik wil dat gaan navragen (vader kind groep 7). Ik zit nog maar in het beginstadium - maar het gaat heel hard. Je kunt hier iets van opsteken. (moeder kind groep 6) Het is goed dat je mening gevraagd wordt - dat is motiverend (vader kind groep 7) Het hebben van de kennis over de mogelijkheden van ICT die in deze tool worden aangegeven lijken een eerste stap voordat ouders daadwerkelijk iets met de informatie doen. Veel ouders zijn echter terughoudend om concreet iets met die inzichten te doen. Hier zijn een aantal factoren voor verantwoordelijk: Ouders vinden de school primair verantwoordelijk voor het bijbrengen van de basiskennis. Vooral voor de onderbouw is ICT en internet nog niet relevant dat komt allemaal nog wel. Thuis kan het kind ook werken op de computer. Ouders hebben vertrouwen in de school en het ICT beleid; Ouders met kinderen in de bovenbouw vinden het wel prettig dat de kinderen worden voorbereid op de middelbare school, waar ze onder andere moeten kunnen tekstverwerken. Ouders vinden de prestaties en het gedrag van het kind belangrijker als onderwerp van gesprek met de school dan ICT. Ouders willen zich niet al te kritisch opstellen, geen zeurouder zijn. Ouders weet zelf te weinig van ICT om stevig in de schoenen te staan. Ouders kennen de kanalen zoals de ICT-coördinator niet. Ouders zijn gewend om niet actief te zijn inzake het beleid van de school. Men actiever als het gaat over concrete aangelegenheden (klaar-over zijn, misstanden op school zoals pesten, bijles) vooral wanneer het het eigen kind betreft. Houding online communicatietool Ouders zullen wel meewerken aan het invullen van de tool als hen dat wordt gevraagd door de school. Het benaderen kan, wat de ouders betreft, middels de nieuwsbrief zijn met vermelding van de

10 website. N.B. Op websites van scholen wordt echter nog niet veel actief gekeken; enkelen kijken alleen op de site voor het bekijken van foto s van uitstapjes. Een ICT-coördinator die werkt op een school in een zogenaamde sociaal zwakke wijk voorspelt dat de leerkrachten echt actief aan de ouders moeten vragen om mee te doen; hier zal de nieuwsbrief niet toereikend zijn.

11 3. Resultaten leerlingen Aansluiting bij kennis Algemeen Kinderen weten al veel van ICT. Wat de kinderen aan termen kennen wordt grotendeels bepaald door het computergebruik thuis en of ze computerles krijgen op school. De meeste kennis lijken de leerlingen spelenderwijs thuis op doen (ouders, broers, zussen en vriendjes) en niet primair op het onderwijs. Omdat bijna alle kinderen zowel thuis als op school computeren, is het lastig te bepalen wat ze willen leren op school over ICT. Als ze al weten wat ze willen leren over ICT, maakt het hen niet uit of ze dat specifiek op school willen leren of op een andere manier. Bijna alle kinderen in dit onderzoek willen wel computerles; ze staan open voor nog meer kennis en ICT vaardigheden. Kennis over computers Begrippen zoals internet, programma en CD Rom (ook wel gewoon: schijfje ) worden begrepen. Kennis over internet geweest. Omdat zij recent zijn begonnen met lezen hebben zij veelal ondersteuning van ouders of oudere kinderen. Nettiquette is een lastig woord, maar de midden- en bovenbouw begrijpt wel na uitleg van het begrip wat er bedoeld wordt. Zij hebben dit zelf al ervaren tijdens het chatten maar wisten niet dat het zo heet. Kennis over leren Kinderen zien leren als iets wat op school gebeurt, meestal klassikaal. Het doen van spelletjes op de computer of het werken op internet zien kinderen niet als leren. Ook al leren de kinderen er veel van!

12 Aansluiting bij de belevingswereld De leerlingen denken nu niet kritisch na over de kwaliteit van het basisonderwijs en de ICT-mogelijkheden daarbinnen. Zij willen vooral plezier hebben tijdens het leren. Kinderen staan onbevangen open voor iets nieuws zonder daar direct een wens of mening aan te koppelen. Zij uiten momenteel dan ook geen ICT-wensen richting de leerkracht. Duidelijk is dat kinderen positief staan ten opzichte van de computer. Het is plezierig (minder saai!) werken en zelfs extra oefeningen zijn leuker om te doen op de computer dan te werken op papier. Oudere kinderen zien dat ICT handig kan zijn voor de toekomst. Het is moeilijk (vooral voor de jongere kinderen) om te bedenken wat je nog meer leert van werken met de computer. Leerlingen hebben geen concrete ICT-behoefte maar laten de leerstof en de manier waarop bepalen door de leerkracht. De enige behoefte die leerlingen hebben is: meer computertijd door meer computers. Verder weten ze het niet. Het inschatten van tijd en frequentie is lastig in te schatten voor kinderen en niet relevant. Het wisselt ook sterk per week en dag. Voor de onderbouw zijn deze vragen niet te beantwoorden in verband met een nog beperkter tijdsbesef. Relevantie Alle onderwerpen zijn voor de kinderen vanzelfsprekend. Door deze vanzelfsprekendheid is het lastig om aan te geven wat er meer of minder belangrijk is. De onderwerpen die gaan over foto s op de website van school doen de kinderen opleven. Het gaat bij de foto s echter dan niet om de privacy waarborging maar dat het spannend is dat je op het internet staat en dat je leuk op de foto wilt staan. Er worden geen onderwerpen gemist. Communicatieve effect Kinderen lijken in eerste instantie niet onder de indruk van de gestelde vragen. Vaardigheden die ze al bezitten zien ze niet als iets wat je op de computer kan leren. Denk aan: het leren typen,

13 werken met het toetsenbord, tekenen. Ze weten niet hoe ze dat hebben geleerd, waarschijnlijk gaandeweg. Opvallend is echter dat de kinderen wel nieuwsgierig worden nadat zij de volledige lijst met vaardigheden hebben gezien. Zij geven aan dat ze van bepaalde vaardigheden wel meer willen weten! Voorbeelden zijn: blind leren typen, muziek maken op de computer en tekstverwerken. De lijst met vaardigheden heeft (toch!) een bewustmakende werking. De tool lijkt een beperkte communicerende werking te hebben voor de communicatie met de ouders. Er wordt thuis nauwelijks gecommuniceerd met ouders over schoolzaken; laat staan het ICTaanbod. Soms weten de kinderen ook meer van de computer dan de ouders. Houding online communicatietool Kinderen van de midden- en bovenbouw hebben wel eens een toets of een quiz/enquête in een blad of op een site ingevuld. Het concept meerkeuzevragen kennen ze wel. Het is niet vervelend om te doen. Jongere kinderen in groep 3 kunnen nog niet goed genoeg lezen en voor groep 4 is het lezen en invullen ook lastig. Zij zullen moeten worden begeleid door een ouder kind bij het invullen van de tool. Dit maakt het organisatorisch wel lastiger voor de ICT-coördinator of de leerkracht. Ook is het niet eenvoudig voor een bovenbouwkind om een onderbouw kind te interviewen.

14 4. Resultaten ICT-Coördinator Aansluiting bij kennis Alle onderwerpen zijn duidelijk. De ICT-coördinator is in de meeste gevallen een leerkracht die naast ICT ook beschikt over didactische kennis. Aansluiting bij de belevingswereld De ICT-coördinator heeft over alle bijna onderwerpen in de tool al wel een keer nagedacht, zoals veiligheid, privacy, leren op maat. Niet alles wordt geïmplementeerd, maar men is er wel van op de hoogte. Issues waar de ICT-coördinator momenteel mee bezig is, is: het ICT-beleid; de (hardware) capaciteit; het motiveren van (oudere) collega s; het selecteren van software. Het is voor deze doelgroep een kwestie van prioriteiten stellen. Het optimaal benutten van de ICT-mogelijkheden en het informeren over ICT is pas op lange termijn van belang. Relevantie items Bijna alle onderwerpen worden belangrijk gevonden en er wordt niets gemist. Echt prikkelende thema s zijn privacy en veiligheid. Het onderwerp diversiteit is voor hen een bekend begrip in de pedagogie maar zij zien er het belang niet van in om er binnen het ICT-onderwijs speciaal rekening mee te houden. Een onderwerp waar men nog niet over heeft nagedacht is het nut van communiceren met de ouders over het ICT- beleid en de huidige stand van zaken. Het ICT-beleid staat verwoord in de schoolgids maar verder wordt er niet over gecommuniceerd. Zij zien niet in waarom men verder informatie kan geven over het ICT-beleid. Zo lijkt men zich ook niet bewust van de rol die ICT voor het imago kan spelen door het bieden van bijvoorbeeld onderwijs op maat.

15 Communicatieve effect De ondervraagden willen wel meewerken aan de tool. De reden is niet zozeer het stimuleren van de discussie over ICT maar omdat het hen informatie zal geven over wat de ouders en de kinderen wensen. Het moet echter niet te veel tijd kosten omdat zij al redelijk overbelast zijn. De ICT-coördinator ziet de tool feitelijk als een soort tevredenheids onderzoek. Dit is positief omdat het een reden is om mee te doen en er tijd in te stoppen. De ICTcoördinator zal door het inzicht dat verkregen wordt in de wensen en behoeften van de leerlingen en ouders, zich al gestimuleerd voelen om meer te communiceren. Bijvoorbeeld door het communiceren van verbeteringen. Een coördinator die duidelijk voorop loopt op het gebied van ICT (ze hebben een prijs gewonnen als ICT-school) heeft onlangs het initiatief genomen een wist u dat ICT- rubriek op te nemen in de nieuwsbrief. Zij kwam hiertoe nadat tijdens een ouderavond door haar was gesignaleerd dat ouders van niets weten wat de school allemaal doet op ICT-gebied. Hier was overigens geen communicatief doel aan verbonden.

16 5. Conclusies Effect Huidige communicatie over ICT Er is geen tot weinig behoefte aan communicatie over ICT in het algemeen. Kinderen, ouders en scholen weten als gevolg daarvan weinig van elkaar over het ICT-gebruik op school. ICT staat wel op de agenda van de ICT-coördinator maar niet op de agenda van de doelgroepen ouders en kinderen. ICT lijkt voor de thuissituatie geen issue dus geen gespreksonderwerp. Redenen voor de geringe behoefte aan communicatie over ICT zijn in het kort: De ICT-coördinator geeft communiceren over ICT geen prioriteit. Ouders zien het als de taak van school om de communicatie te verbeteren; zelf zijn ze terughoudend om het initiatief te nemen. Het initiatief vanuit de school zal echter niet zo snel plaatsvinden omdat de ICT coördinatoren prioriteit geven aan het maken en uitvoeren van het ICT-beleid en de dagelijkse operationele zaken; De ouders hebben te weinig kennis om te communiceren. Ouders staan vaak niet stil bij de mogelijkheden van ICTonderwijs omdat ze de informatie erover niet (passief) tegenkomen. De leerlingen hebben op zich wel een mening maar zijn onvoldoende gemotiveerd om over ICT op school te communiceren. Ze zijn niet gewend hun mening over leermethoden te geven en ze leren vanzelf wel over ICT, thuis of op school. Mogelijke communicatie over ICT Ondanks de geringe behoefte om te communiceren over ICT, lijkt het er op dat het inzetten van een communicatiemiddel zoals de online tool wel kennis toevoegt bij de ouders en tevens kinderen nieuwsgierig maakt naar het leren van meer ICT-vaardigheden! Door het beantwoorden van de vragenlijst wordt er ongemerkt (passief) heel veel informatie gegeven (in dit onderzoek tevens frequent mondeling toegelicht door de interviewer).

17 Het invullen van de tool is feitelijk een bewustwordingsproces op zich, doordat er informatie wordt gegeven en er gevraagd wordt na te denken. Dit is reeds het eerste effect. Het achteraf bekijken van de uitslag, de scores, kan een tweede effect zijn om de communicatie te verbeteren. Doelgroep Communicatie Ouders School De online communicatietool kan een stimulerende werking hebben op de communicatie tussen de ouders en de school omdat de kennis over ICT bij de ouders vergroot wordt. De uitslag van de tool biedt, bij grote gaps, voor de ouders een concrete aanleiding om bij te school te informeren over ICT. De uitslag van de tool biedt de school, bij grote gaps, aanleiding voor verbeteringen. Communicatie Ouders Leerlingen De online communicatietool kan een stimulerende werking hebben op de communicatie thuis op voorwaarde dat de ouder genoeg kennis heeft (verkregen) en er hiertoe echt een aanleiding is. Bijvoorbeeld in het kader van de individuele leerprestaties of als er niet veilig gewerkt wordt door de kinderen op school. Communicatie Leerlingen School De communicatie tussen de leerlingen en de school is over het algemeen niet gericht op de ICT-behoefte van de kinderen maar op de basisvakken. De kinderen zijn over het algemeen tevreden met wat zij mogen doen op de computer en wat zij leren over ICT. Ze zijn niet gewend en/of gemotiveerd om naar de leerkracht of ICTcoördinator te stappen. De tool maakt wel nieuwsgierig naar nieuwe vaardigheden zal vooral stimulerend zijn voor kinderen in de bovenbouw die uitdagingen nodig hebben.

18 Content tool Thema s die voor de doelgroepen het meest relevant en prikkelend (onderstreept kruis) zijn: Ouders Leerlingen School A. Computergebruik op school vaardigheden X X B. Internet op school vaardigheden X X C. Computerles X X D. Computergebruik op school intensiteit X X E. Computergebruik en internet buiten school F. Computergebruik buiten school voor school G. Internet op school (o.a. veiligheid en privacy) X X X H. Communicatie via internet met school en thuis X I. Software thuis voor school X X J. Communicatie via internet met school en thuis X K. Computeronderwijs op maat X X L. ICT en diversiteit (naar diversiteit culturele achtergrond en diversiteit sexe) M. Communicatie met de school X X

19 6. Aanbevelingen Effect Ontwikkelingsfasen Kennis Houding We raden aan om rekening te houden met het feit dat niet iedereen even ver is met de kennis over ICT en niet iedereen even betrokken; zowel binnen de doelgroepen als tussen de doelgroepen. Om het uiteindelijke doel te bereiken (de discussie op gang te brengen tussen de doelgroepen inzake ICT-onderwijs op school), dienen de doelgroep een aantal stappen te doorlopen om voldoende betrokken te zijn. We noemen die fasen hier ruwweg kennis, houding en gedrag. Het communicatieve effect van de tool is optimaal als wordt aangesloten bij de ontwikkeling van de respondent. Eerst zal elke doelgroep moeten beschikken over een basis kennisniveau en informatie dienen te krijgen over een ICT-thema. Deze informatie is feitelijk en zonder toevoeging van subjectieve oordelen. Op basis van deze informatie wordt de doelgroep zich bewust van een aantal aspecten die verband houden met het thema. Immers, zonder zich ergens van bewust te zijn, kunnen zij er ook niet bij worden betrokken. Het invullen van een vragenlijst zoals voor de online tool veronderstelt een minimale basiskennis over en betrokkenheid bij ICT. Als die er nog niet is kan een andere online tool ingezet worden zoals een kennisquiz ( ICT op uw School Wat weet u ervan? Tien vragen!) Door middel van deze quiz kan informatie gegeven worden. Omdat de informatie tegelijkertijd allerlei vragen bij de doelgroep oproept, bestaat de volgende fase uit aanvullende informatie over het thema. Hier kunnen pop-ups of links gemaakt kunnen worden voor achtergrondinformatie. In deze fase worden de thema s van twee kanten belicht: voor- en nadelen. Dit om de doelgroep geen mening op te dringen en ze ook niet het gevoel te geven dat dit de achterliggende strategie is. Het doel is de kennis bij de doelgroep verder te vergroten en ze op basis hiervan een eigen mening te laten vormen. Aan het eind van de fase is de doelgroep in staat situaties of gebeurtenissen op school of thuis te beoordelen. Hier kan de online communicatietool een functie vervullen.

20 Voorbeeld thema Computergebruik op school. Het doel is hier het benadrukken van de mogelijkheden en voordelen van ICT. Wat is uw mening over het volgende. Van werken op de computer leren de kinderen... zelfstandig werken ja nee weet niet (als voor weet niet gekozen wordt dan verschijnt de pop-up automatisch) Pop-up: Wist u dat de computer de mogelijkheid geeft om zelfstandig te werken? Doordat er door het programma steeds gereageerd wordt ( goed of fout ) kan het kind zelf weer verder. We noemen dit ook wel feedback. Ook kan het kind al ontdekkende leren, omdat het programma het kind steeds aanmoedigt en uitdaagt. met meer plezier ja nee weet niet (als voor weet niet gekozen wordt dan verschijnt de pop-up automatisch) Pop-up: Wist u dat de computer gebruikt kan worden om zo optimaal mogelijk aan te sluiten bij de kennis en interesse van individuele kinderen. Dit wordt ook wel onderwijs op maat of adaptief onderwijs genoemd. Zo is er steeds voldoende stimulans en is het leren leuk. samenwerken met anderen ja nee weet niet (als voor weet niet gekozen wordt dan verschijnt de pop-up automatisch) Pop-up: Wist u dat de computer gebruikt kan worden om met andere kinderen samen te werken? Vaak werken de kinderen achter één computer en helpen ze elkaar met het vinden van oplossingen. Zo kunnen de kinderen van elkaar leren.

21 Gedrag In deze fase kan van de doelgroep worden verwacht dat zij zelf actie ondernemen. Het feit dat de doelgroepen met elkaar in gesprek komen is dan een resultaat van de kennis die is opgebouwd en de mening die is ontwikkeld. De online communicatietool vervult hier de functie van het blootleggen van de perceptieverschillen tussen de doelgroepen. Indien de verschillen (al dan niet grafisch) worden weergegeven, heeft elke doelgroep een concrete aanleiding om in gesprek te gaan met de andere doelgroep. Voorbeeld thema privacy: Bedankt voor het geven van uw mening. Klik nu op Score u ziet dan hoe uw school en andere ouders erover denken. kinderen mogen op school zelf weten welke websites ze bezoeken Mening van de school Ja 100% Mening van de ouders op uw school Ja 60% Nee 33% Geen mening/weet niet 7% Als u deze uitslag met anderen zoals de leerkracht of ICTcoördinator wilt bespreken druk dan op Print. U kunt ook een e- mail sturen aan (mailadres ICT- coördinator )

22 Schematisch overzicht ontwikkelingsfase en communicatief doel percepties vergelijken betrokkenheid Basiskennis verdieping kennis meningsvorming communicatie discussie agendasetting fase kennis houding gedrag middel kennisquiz invullen poll scores poll Doelgroep We adviseren de tool voorlopig uit te zetten bij de meest kansrijke doelgroepen: de ouders en de ICT-coördinator. Zij zijn het meest gemotiveerd om tot actie over te gaan. Belangrijk wordt de rol van de ICT-coördinator als gatekeeper. Deze coördinator, die nu al zo goed mogelijk de ICT op de rit wil hebben binnen de beperkte mogelijkheden (geld en tijd), zal zich niet bedreigd moeten voelen door de tool. De tool zal hem of haar moeten helpen en juist de taak vergemakkelijken. Met andere woorden: het doel voor de ICT-coördinator zelf moet aanwezig zijn en het doel moet realistisch zijn (niet te hoge verwachtingen creëren). Ouders vinden het prettig en belangrijk om hun mening te geven in een onderzoek voor school. Zij zijn daarbij nog meer gestimuleerd als er een belang in zit voor hun eigen kind. De kinderen lijken het minst gemotiveerd om aan de hand van de tool tot actie over te gaan. Wellicht dat zij indirect, via de ouders, wel hun wensen kenbaar kunnen maken bij de school.

23 Content tool Een thema dat voor iedereen relevant en prikkelend is: Internet op school (privacy en veiligheid) Thema s die zowel de ouders als de ICT-coördinator aanspreken: Onderwijs op maat (overzicht mogelijkheden van ICTonderwijs ten opzichte van klassikaal onderwijs) Communicatie met de school over ICT Ouders (vooral onderbouw ouders) zijn nog geïnteresseerd in : Software thuis voor school Indien overwogen wordt (toch) de kinderen mee te laten doen in het onderzoek, dan zijn de volgende thema s voor hen interessant: Internet en computergebruik op school (overzicht van de vaardigheden) Computerles Intensiteit computergebruik op school Vorm De vragenlijst, zoals is voorgelegd in dit onderzoek, was erg uitgebreid voor de ouders en de leerlingen. De ICT-coördinator vindt het geen bezwaar als de tool wat meer tijd kost; het is immers in zijn of haar eigen belang. Maar om de tool voor alle doelgroepen uitnodigend te maken, zal de vragenlijst in een simpele en aansprekende vorm moeten worden aangeboden en niet meer dan een paar minuten tijd kosten om in de vullen. Wij geven in overweging om het onderzoek op te knippen en steeds slechts één thema te kiezen. Ieder thema wordt uitgewerkt in bijvoorbeeld 10 vragen. Het beantwoorden van een paar vragen doet dan denken aan een poll zoals nu ook op websites het geval is. Op deze manier is de drempel voor de ICT-coördinator lager om de eerste keer mee te doen met de tool. Enerzijds omdat de ICTcoördinator alleen maar stap voor stap naar verbeteringen kan toewerken en niet aan alle thema s tegelijk. Anderzijds omdat de tool enorme verwachtingen kan scheppen bij de ouders. Ook voor ouders wordt de geboden informatie en vragen gedoseerd. Ouders zien bij een korte poll niet op tegen het invullen van een enquête en hebben naar aanleiding van de resultaten

24 één concreet thema c.q. handvat om zelf thuis aan te werken of om naar de school toe te stappen. Het bijkomend voordeel van een poll is dat er meerdere contactmomenten zijn waarop alle doelgroepen bezig zijn met Ict op School. Dus meer leermomenten en vaker agendasetting. Bij gebleken succes doet de ICT-coördinator een volgende keer weer mee en zijn de ouders bekend met de werkwijze. Succes kan bij deze tool gemeten worden aan de hand van het responspercentage. Los van de antwoorden die de respondenten geven op de vragen, is het een succes als er veel ouders bezig zijn met een ICT onderwerp en zich een mening vormen. De indeling van de polls kan bij voorbeeld zijn: Veilig surfen op internet - najaar 2004 Kiezen van educatieve software voorjaar 2005 Leren op maat met de computer winter 2004 In tweede instantie kan overwogen worden om de kinderen bij de tool te betrekken. Hierbij adviseren wij te beginnen bij de bovenbouw.

25 Stichting Ict op School 2004 Overname voor niet-commerciële doeleinden - is toegestaan onder bronvermelding. Ict op School Bleijenburg 1, 2511 VC Den Haag Tel: info@ictopschool.net Internet: Ict op School is een onafhankelijke stichting die door het stimuleren van samenwerking en kennisuitwisseling scholen voor primair en voortgezet onderwijs in staat wil stellen op effectieve en efficiënte wijze ICT in het onderwijs te integreren. In de rol van procescoördinator en consumentenorganisatie voert Ict op School activiteiten uit die gericht zijn op verbetering van ICT-producten en -diensten voor het onderwijs. Ict op School is opgericht door de organisaties voor bestuur en management, verenigd in de Vereniging van samenwerkende Werkgevers Organisaties (VSWO, bestaande uit VBKO, Besturenraad, VBS en VOS-ABB), met medewerking van de verenigingen van onderwijsmanagers AVS en Schoolmanagers _VO en de besturenorganisaties Content en VGS.